چگونه انشا بنويسيم ؟

چگونه انشا بنويسيم ؟

دانش آموزان پايه سوم ابتدايي براي اولين بار با درس انشا آشنا مي شوند، پس بايد تناسب، اندازه و كيفيت استفاده از لغات مطابق گنجينه لغات و ساير مسائل رعايت و مدنظر قرار گيرد و حتي چند جلسه آغاز سال با روند نگارش مخصوصاً با توجه به گروه سني دانش آموزان آموزش داده شوند ، براي اين كار بهتر است چندين مورد از انشاي دانش آموزان سال قبل براي بچه هاي كلاس سوم خوانده شود و در مورد آنها بحث و بررسي شود و نقاط ضعف و قوت آنها مورد تاكيد قرار گيرد .

اين آموزش ها با توجه به توانايي و ذوق و سليقه هـر معلـم و ديـدگاه وي مي تـواند گوناگون باشد اما به نظر من بهتر است اين آموزش بدين گونه باشد :

1- موضوعي كه براي انشا انتخاب مي شود بايد كاملاً واضح و محدود باشد و توضيحات لازم در خصوص آن موضوع ارائه شود .

2- چگونگي ربط دادن جملات و گسترش حوزه واژگان و افزايش كميت جمله ها به طور خيلي ساده و خلاصه آموزش داده شود.

3- تصاويري در اختيار دانش آموزان قرار دهيم و از آنها بخواهيم در مورد تصاوير چند سطري براي ما بنويسند.

4- جملات درهم ريخته را با اندازه هاي متفاوت در اختيار آنها قرار دهيم تا آنها كامل نمايند.

5- پاكيزه نويسي , رعايت اصول نگارش در دوره ابتدايي ، چگونگي تنظيم ساختار انشا و پيش نويس و پاكنويس نيز مورد تاييد و پيگيري قرار گيرد.

6- با تعريف يك كارتون يا داستان مي توانند يك انشاي خوب بنويسند ، البته بهتر است اين كارتون نمايش داده شود يا داستان را خودشان بخوانند.

7- در مناطق دو زبانه بهتر است از ابتدا دانش آموزان علاوه بر زبان مادري از زبان فارسي كه زبان نوشتاري و معيار و ملاك ارزيابي ما مي باشد، به خوبي استفاده كنند و از زبان مادري در كلاس استفاده نكنند تا گنجينه ي لغات آنها افزايش يابد.

انواع انشا در پايه سوم ابتدايي :

1- انشاي توصيفي 2- خاطره نويسي 3- داستان نويسي 4- انشا شفاهي 5- نامه نگاري

روش ارزشيابي درس انشا :

در مقطع ابتـدايـي بخصوص در پايه سوم چون اولين سالي است كه انشا تدريس مي گردد ، معلم دلايل برتري انشاهاي دانش آموزان را براي آنان بيان كند و نقاط قوت آنها را در اين خصوص بيان مي نمايد تا از اين طريق دانش آموزان ديگر اين نقاط را در نوشته هاي هفته هاي بعدي خود مورد توجه قرار دهند .

برخي از معيارها و برتري انشاها را مي توان بدين عناوين بيان كرد:

1- جمله بندي صحيح

2- ربط داشتن جمله ها با توجه به موضوع

3- رعايت توالي زماني و مكاني و عدم تكراري بودن آن

4- رعايت جمله بندي و نوع جمله ها

5- طولاني نبودن داستان

چند روش پيشنهادي براي تقويت نگارش انشا در دوره ابتدايي :

با توجه به بررسي ديدگاه هاي صاحب نظران و مطالعاتي كه انجام شد چندين راه براي افزايش فعاليت و علاقه مندي دانش آموزان به درس انشا پيشنهاد مي شود :

- نوشتن انشا حتماً در كلاس صورت بگيرد حتي اگر 3 الي 4 سطر هم باشد.

- بعد از نوشتن انشا معلم كليه انشاها را با قيد تاريخ ، امضا نمايد تا تغيير متن انشا در زماني كه دانش آموزان انشاي خود را قرائت مي كنند ، به حداقل برسد.

- بعد از نوشتن انشا ، يكي يكي از دانش آموزان بخواهيم تا انشاي خود را بخوانند.

- چون پرورش تخيل در كودكان خيلي قوي است و به داستان هاي خيالي و فضايي علاقه فراوان دارند بنابراين سعي شود موضوعات انشا به صورت داستاني انتخاب شود.

- معلم مي تواند چند كلمه اي از داستاني را روي تخته بنويسد و از دانش آموزان بخواهد دنباله داستان را به ميل خود ادامه دهند. كه اين امر در پرورش تخيل كودكان موثر مي باشد. اين روش در مناسبت ها كاربرد بهتري دارد ، مثلاً در ماه رمضان مي توانيم روي تخته سياه مطلب را اين گونه آغاز كنيم : (( در يكي از روزهاي ماه رمضان علي در مدرسه مي خواست آب بخورد و يك دفعه يادش افتاد كه ... .

- شيوه داستان گويي مي تواند به چند شكل صورت بگيرد : به صورت نوشتاري يعني كلماتي را در روي تخته سياه كه همديگر را در حول محور موضوع مورد نظر ، تداعي نمايد و خود دانش آموزان ادامه دهند ، يا اين به صورت تصويري ( تصوير خواني ) باشد . تصويري كه حاوي يك موضوع و مفهوم باشد و دانش آموزان بتوانند از روي اين تصوير مطالبي را بنويسند .

- براي دانش آموزان قصه اي بخوانيم يا بعد از آنها بخواهيم دوست دارند خود را به جاي كدام يك از شخصيت هاي قصه قرار دهد و براي ما قصه شنيده را خلاصه نويسي نمايد.

- تمامي موضوعات فصل ها را مي توانيم در قالب داستان و به زبان بسيار ساده و كودكانه شروع و ادامه دهيم.

- معلمان نيز بايد با روش داستان نويسي و ساخت داستان ، طولاني نبودن انشا آشنا شوند ، هدف داستان و توالي مطلب را بدانند.

چگونگي اجراي راه جديد :

بعد از بيان چگونگي نگارش انشا و بيان نكات لازم نگارشي به شاگردان ، چند نمونه انشا براي آنها خواندم ، قرار شد كه در جلسه بعد همه دانش آموزان دفتر انشاي خود را به كلاس آورده و در كلاس انشا بنويسند هـرچند در ابتدا بچه ها مخالفت مي كردند ( چون اعتماد به نفس لازم را براي نگارش انشا را در كلاس نداشتند ) ولي پس از مدتي بحث و بررسي متقاعد شدند ، كه اين كار را خودشان انجام دهند تا در كلاس هاي بالاتر بتوانند از عهده اين كار بر آيند.

براي بار اول قرار بود در مورد يك داستان كه در هفته گذشته برايشان خوانده بودم ، انشا بنويسم . روي تخته سياه يك جمله از آن را بدين مضمون نوشتم (( يك روز خرگوش كوچولو تصميم گرفت تنهايي به جنگل برود كمي كه از خانه ي خودش دور شد يك دفعه صداي بلندي را ... . )) از دانش آموزان خواستم هر كس بنا به علاقه و سليقه خود ، ادامه اين جملات را بنويسند. بچه ها خيلي احساس نارضايتي مي كردند وقتي گفتم حتي اگر دو سطر هم بنويسند قبول است و براي من خيلي اهميت دارد ، آنها نيز پذيرفتند و كم كم شروع به نوشتن كردند . چون اولين جلسه نگارش طولاني شد ، قرار شد كه تمامي انشاها پس از ذكر تاريخ و امضا ، در جلسه بعد در كلاس خوانده شود ، بعضي از انشاها خيلي خوب نوشته شده بود ، قدرت تخيل و خلاقيت بعضي از بچه ها خيلي خوب بود . برخي ديگر از نظر جمله نويسي و اصول نوشتاري مشكل داشتند.

پس از بررسي معلوم شد يكي از دلايل عمده نقص نوشتاري دو زبانه بودن دانش آموزان و عدم كاربرد دقيق كلمات و واژه ها در نگارش بود . بعضي ها انشاهاي خنده داري داشتند و با خواندن انشاها به كلاس شادابي مي بخشيدند . رضايت دانش آموزان را از اين روش احساس مي كردم.

براي بالا بردن ضريب دقت دانش آموزان و مطمئن بودن از توجه شاگردان مقرر شد كه پس از خواندن هر متن انشاي وي مورد نقد و بررسي قرار گيرد و يك نفر از بچه ها به صورت اتفاقي خلاصه انشاي وي براي كلاس بازگو نمايد هر چند شروع اين كار سخت بود . چون كه دانش آموزان ابتدا قادر به نوشتن نبودند . از جلسه هاي آينده رغبت و علاقه دانش آموزان كاملاً مشهود بود . براي بررسي و مقايسه تفاوت روند و پيشرفت نگارش نمونه هايي از انشاهاي جلسات اول تا ششم را جمع آوري نمودم. اما نكته مهمتر اينكه اعتماد به نفس آنها به سطحي رسيده بود كه خودشان مي توانستند بدون كمك گرفتن و ديكته ديگران در مورد موضوع ارائه شده ، ولو چند سطر انشا بنويسند .

گردآوري اطلاعات شواهد2

با اين كه استقبال و علاقه و رغبت دانش آموزان به وضوح نشانگر موفقيت اين روش بود براي بالا بردن ضريب اطمينان ، اطلاعات و شواهد ذيل را جمع آوري نمودم.

1- مقايسه انشاهاي جلسات اول با جلسات بعد , از نظر كميت و كيفيت .

2- نظر خواهي از اوليا در خصوص توانايي نوشتاري فرزندش .

3- سكوت و توجه دقيق به انشاهاي خوانده شده دانش آموزان در كلاس و خلاصه گويي آنها توسط شاگردان شنونده .

تجديدنظر در روش هاي انجام گرفته :

پس از بحث و بررسي و نقد روش هاي انجام شده بدين نتيجه رسيديم كه دانش آموزان موضوعات داستاني , داستان هايي را مي توانند بهتر بنويسند كه خود قهرمان شوند مانند اين نمونه (( اگر من پادشاه تمام جهان بودم ... . )) با اين شيوه مي توان از منظر روان شناسي و روانكاوي نيز نگريست و به علايق و زمينه هاي رواني آنها پي برد ، در جهت تنوع بخشي ساعت انشا مقرر شد از كارت تصويري نيز استفاده گردد ، تصوير خواني و از تصاوير عنواني براي نوشته ها استفاده گردد . كيفيت ها بيشتر از كميت ها مورد توجه قرار گيرد و در خصوص موضوع فهرستي از واژه ها قبلاً تهيه كرده و در اختيار آنان قرار داده تا بر گنجينه ي لغات آنها افزوده شود . با اين روش ها با پيگيري و تدوين برنامه هاي جديد ، مهارت هاي گوش دادن و نوشتن تقويت خواهد شد.

نتايج حاصل از اجراي روش جديد :

با توجه به موارد ذكر شده مي توان به نتايج زير اشاره كرد با اجراي اين روش ها :

1- دانش آموزان ( هر چند در حد چند سطر ) خود قادر به نوشتن انشا شدند .

2- اكثريت دانش آموزان به خاطر تخيلي بودن داستان ها به نوشتن انشا علاقه مند شدند.

3- دانش آموزان اعتماد به نفس لازم را در نوشتن پيدا كردند.

4- با اين روش ها بهتر مي توانيم از نيازهاي رواني و علايق دانش آموزان آگاهي پيدا كنيم.

5- دانش آموزان مستعد در نگارش شناسايي و هدايت شدند.

6- مهارت هاي گـوش دادن و صحبت كـردن آنها در كنار مهارت نوشتن تقويت شد.

7- با توجه به روند صعودي پيشرفت انشا ، باعث افزايش گنجينه لغات دانش آموزان شد.

8- دانش آموزان با قرار دادن خود به جاي قهرمان علاقه مند شدند و روحيه شادابي داشتند.

9- چون خود را قهرمان داستان مي دانستند در مواجه شدن با مشكلات خلاقانه تصميم مي گرفتند و از مواجه با شكست هراس نداشته و آثار مطلوبي در زندگي آينده آن ها خواهد داشت.

نتيجه گيري :

نكته مهمي كه معلمان در زنگ انشا بايد مدنظر قرار بدهند ، نوشتن انشا در كلاس و در حضور معلم است نه در منزل . اگر اين روند در مدارس پيگيري شود ، دانش آموزان در پايه هاي بالاتر نوشته هاي قوي خواهند داشت و اين قدرت نوشتاري باعث پيشرفت تحصيلي نيز خواهد شد.

شيوه داستان نويسي و داستان گويي مي تواند از بهترين روش هاي آموزش انشا در دوره ابتدايي باشد . در صورتي كه روش داستان نويسي توام با علاقه و دقت دانش آموزان گردد ، مناسب ترين شيوه نگارش انشا بوده و قوه تخيل و گنجينه لغات آنها را بالا برده و در جهت پيشرفت تحصيلي نيز در بلند مدت موثر خواهد افتاد.

منابع و مآخذ :

1- حسيني نژاد ، سيدحسين ، انشا ، ديدگاه ها و روشها ، انتشارات لوح زرين ، چاپ چهارم 1382

2- حاجي آقالو ، عباس ، مزاحم ها و مراحم هاي درس انشا ، انتشارات لوح زرين ، 1380 .

3- روش تدريس فارسي دوره ابتدايي , ويژه دانشجويان مراكز تربيت معلم ، 1385 .

4- مجله رشد آموزش ابتدايي ، ماه هاي دي و بهمن 1382 .

چگونه انشا بنويسيم ؟

مطالب مشابه :

انشاي دوره ابتدايي

ارزشيابی تحصيلی با تاکيد بر دوره ابتدايی نقاط ضعف نظام

نارساخوانی

سوال و جواب مكتوب در مورد فارسي پايه ي سوم ابتدايي

مراحل فراگیری نوشتن در کودکان

راهكارهايي براي تقويت انشاي دانش آموزان دوره ابتدايي

میزان مهارت حرفه ای معلمان ابتدایی

انشا چیست؟

چگونه انشا بنويسيم ؟