جنگلداری فصل سوم

فصل سوم

برنامه ريزي در جنگل

تشريح وبرنامه ريزي قطعه (پارسل)

تشريح قطعه

فرم تشريح قطعه و برنامه ريزي قطعات كه امروزه در طراحي منابع جنگلي شمال كشور مورد استفاده قرار مي گيرد برخلاف فرم تشريح طراحي اوليه كه صرفا بر مبناي كلاسيك بوده و هيچ گ.نه شرح فرم پراكنش درختان در ان قيد نمي شد حاصل تلاش و نوآوري كارشناسان اجراء در ناحيه شمال كشور بخصوص در دهه 1358 تا 1368 بوده و اثر بسيار مفيد و ارزنده بر جاي گذارده اند.

در اين فرم تشريح پارسل ضمن قيد بررسي هاي علوم پايه شامل زمين شناسي، خاك شناسي، اقليم شناسي، مهندس جنگل شناسي موظف مي شود حاصل پيمايش و رويت خود در عرصه هر قطعه را از نظر نوع گونه هاي درختي، پوشش علفي كف جنگل، تراكم تاج درختان (درصد تاج پوششي) كميت و كيفيت درختان مادري، طبقه بندي درختان از نظر فراواني طبقات سني(جوان، ميانسال و مسن) عمق خاك با الهام از تخصص علم اكولوژي جنگل به شكل كاربردي(بوم شناسي كاربردي) از جمله شناخت و كاربرد نوع پوشش علفي كف جنگل، رانش زمين، زمين شناسي، خاك شناسي، دام و دامداري و اثر تخريبي بر روي درختان و نهال هاي طبيعي، پتانسيل توليد رويشگاه از نظر ديرزيستي درختان به تفكيك گونه ها، زادآوري طبيعي و جهت دامنه، شيب عرصه، جهت برآورد ميزان زهكشي مكان و تناسب آن با نوع گونه هاي استقرار يافته، تركيب و فراواني درختان و نهايتا تيپ بندي توده سرپا و تفكيك تيپ هاي جنگلي در هر قطعه اعم از درختان مرغوب، نيمه مرغوب، نبمه مخروبه و مخروبه و نهايتا حاصل اين تيپ بندي و توضيحات ياد شده كه از رويت هر تيپ جنگلي در عرصه حاصل شده است را به منظور نمايش هر چه بهتر تيپ هاي جنگلي متمايز شده با رنگ هاي متفاوت با تشخيص مسئول تهيه طرح و كارشناس جنگل شناس بر روي نقشه توپوگرافي با خطوط 50 متري به تفكيك هر قطعه بنام نقشه تيپ بندي براي كل قطعات سري مورد طراحي با مداد رنگي رنگ آميزي و تهيه و ارائه نمايد.

برمه ريزي قطعه:

پس از شناخت توده هاي درختي سرپا و تفكيك تيپ هاي جنگلي (قطعات جزء يا سوپارسل) و شرح لازم در هر تيپ جنگلي كه خود گوياي حضور كارشناس جنگل شناس در قطعه مورد نظر نيز مي باشد نمادي است جهت منترل بر صحت تفكيك تيپ هاي جنگلي مستقر در قطعه.

حال نوبت به مرحله برنامه ريزي تيپ هاي جنگلي ميرسد كه از نظر تناسب هر تيپ با شيوه جنگل شناسي مورد نظر طرح و متناسب با هدف طرح براي كل درختان سرپا در سري در دست طراحي و انتخاب نوع برش و تعيين روش از نظر چگونگي دخالت بيولوژيك در راستاي شيوه جنگل شناسي تعيين مي شود.

براي ساختار هر تيپ جنگلي و در نهايت محاسبه امكان برداشت و برنامه ربزي در تخصص هاي بهره برداري بهينه، جنگلكاري، ساماندهي دام و غيره در اين قسمت از فرم تشريح و برنامه ريزي جنگل كه حاصل پيمايش در عرصه قطعات بوده است ارائه مي گردد.

تاريخچه بهره برداري:

بهره برداري از محصولات فرعي جنگلها و مراتع از گذشته هاي دور توسط روستاييان و عشاير رواج داشته

و بصورت بخشي از منابع رفع نياز(غذا، دارو، تامين درآمد و مواد اوليه صنايع) در آمده بود. بطوريكه از

اسناد و مدارك بر مي آيد:

فردريك بارث در كتاب ايل باصري مي نويسد: وقتي آغاز آوريل 1958 از دره سوستان عبور مي كرديم،

كوچ نشينان مقدار زيادي دنبلان (قارچ كوهي) جمع آوري نموده كه معاش و غذاي يك هفته مارا كفاف

مي كرد، وقتي از انها پرسيدم آيا دنبلان فقط در ماه آوريل و در دره سروستان پيدا مي شود، تنها جوابي كه

تحصيل كردم بلي بود.

در كتاب مالك و زارع لمتون آمده: تمامي عوايد حاصله از اجاره دادن مرتع و فروش صمغ كتيرا(كه در

بعضي نواحي خاصه در قسمت مركزي ايران يافت مي شود) ميان دهقانان به نسبت سهمي كه در زمين هاي

مزروع ده دارند تقسيم مي شود و يا صرف امور عامالمنفعه از قبيل تعمير حمام و يا مسجد مي گردد.

و يا در معالجه انواع بيماريها، از اين محصولات بعنوان دارو استفاده مي نمودند كه تا امروز اينكار ادامه

دارد.

و يا در صنايع مختلف منجمله تهيه رنگهاي ثابت و با دوام در صنايع دستس، بويژه قاليبافي و يا در دباغي

پوست و غيره از اين محصولات استفاده مي شد و مي شود.

اصول بهره برداري محصولات فرعي:

اصل بهره برداري مستمر:

مهمترين اصل در بهره برداري از محصولات فرعي جنگلي و مرتعي همانند توليدات اصلي، اصل بهره

برداري مستمر يا اصل استمرار توليد است، بدين معني كه باندازه اي از جنگل يا مرتع برداشت شود كه نه

تنها به ادامه حيات طبيعي منبع مولد لطمه اي وارد نشود بلكه بتواند وضعيت رويشي آنرا تعالي بخشد. اين

مقدار توليد برابر با ميزان رويش يا پتانسيل منبع است. برداشت بيش از رويش يا بيش از پتانسيل باعث

ايجاد عدم تعادل در فيزيولوژي گياه و يا عدم تعادل در جامعه گياهي و حتي زنجيره محيط زيست مي

شود. بدين نحو كه برداشت بيش از رويش و توان پايه، باعث ضعيف شدن پايه مي گردد و با حذف پايه

هاي مرغوب و محصول ده، عناصر نامرغوب جايگزين مي گردد و حتي با حذف اين عناصر تغذيه بعضي

از جانوران در زنجيره اكوسيستم نيز مختل مي شود.

اصل بهره برداري در چارچوب طرح:

تا كنون در عرصه جنگلها و مرتع ،طرحهاي جنگلداري و مرتعداري بمنظور بهره برداري از چوب و علوفه

تهيه مي شد و در مورد محصولات فرعي صحبتي نمي شد. با توجه به مطالب مطروحه در فوق ضرورت

تهيه و تنظيم برنامه و اصولي كه بتواند پاسخگوي مسايل فوق الذكر باشد ضرورت پيدا مي كند.

با توجه به تنوع محصولات فرعي، تنوع شرايط اقليمي و متفاوت بودن شرايط اقتصادي – اجتماعي جوامع

بهره بردار و عدم امكان دستيابي به اطلاعات تئوريك و مدون، تنظيم، چارچوب ودستورالعملي جامع و بي

عيب ونقص براي آينده اي كوتاه مدت مشكل به نظر مي رسد. ولي اصول كلي را كه در تهيه طرح،

همچنين استفاده اي را كه از علوم پايه ( خاك، گياهشناسي، ...) بايد مد نظر قرار دا به شرح زير است.

اصل هزينه:

آنچه كه فعلا به نظر مي رسد بر روي هزينه توليد تاثير دارد، علاوه بر تجربه وتخصص كارگران و تشكيل

گروه هاي مناسب كاري(كه تاكنون مطالعه علمي از نظر علوم كار بر روي آنها صورت نگرفته) موارد زير

مي باشد:

انتخاب زمان مناسب بهره برداري، از نظر توليد كيفيت محصول و از نظر تاثير بر روي گياه يا جامعه گياهي

اهميت دارد. زيرا انتخاب زمان نامناسب براي بهره برداري علاوه بر كاهش بازده توليد (كمي وكيفي) به

گياه از نظر فيزيولوژيكي خسارت خواهد زد. (بهره برداري در آفتاب شديد يا هنگام وزش بادو... يا

برداشت محصول در زمان بارندگي).

تعيين ميزان برداشت(بعنوان مثال تعداد مطلوب تيغ زني بر روي پايه بنه و فواصل بين زخم ها يا تعداد

مطلوب چوب زني بر روي گون در بهره برداري گزانگبين و يا فواصل زماني بين بهره برداري در يك سال)

بر روي ميزان توليد و هزينه احياء و بازسازي تاثير دارد. زيرا در بسياري موارد ايجاد تعداد زياد خراش بر

روي تنه درخت بنه نه تنها باعث افزايش توليد نمي شود بلكه باعث افزايش هزينه توليد و يا هزينه احياء و

بازسازي و طولاني شدن دوره تناوب جهت ترميم مي گردد.

كاهش بهره مالكانه يا كاهش قيمت پايه.

واگذاري فعاليت هاي عمراني از محل اعتبارات عمراني به مجريان.

يكي ديگر از سياستها براي حفظ عرصه توسط مجريان طرح، حضو.ر مستمر مجري در عرصه طرح است و

حضور مستمر مجري مستلزم اقتصادي بودن اجراي طرح مي باشد. يكي از فاكتور هاي موثر در اقتصادي

بودن اجراي طرح سياست جلوگيري از كاهش قيمت با تنظيم ميزان توليد و تنظيم صادرات و اجتناب از

صادرات بيش از حد است. بدين ترتيب با جلوگيري از كاهش قيمت، مجري مي تواند با توليد ثابت و

مستمر نسبت به حفظ، احياء و توسعه مستمر عرصه اقدام نمايد.

انتخاب مجري براي بهره برداري :

بهره برداران محصولات متمركزو تجاري را بطوريكه قبلا ذكر شده به دو دسته مي توان تقسيم نمود.

الف- انتخاب بهره برداران با انعقاد قرارداد يكساله

ب- انتخاب بهره برداران با انعقاد قرارداد چند ساله يا طولاني مدت.

الف- معمولا از گذشته هاي دور تا سالهاي 1360 با انعقاد بهره برداران يا پيمانكاران براي بهره برداري

محصولات فرعي استفاده مي شد وروال كار هم بصورت مزايده عرصه(بدون مشخص كردن ميزان

محصولات و قيمت پايه) بود ولي در سالهاي اخير در مزايده ميزان محصول و قيمت پايه را مشخص مي

كنند.

از آنجاييكه در بهره برداري يكساله رابطه محكم و منطقي بين بهره بردار و طبيعت برقرار نمي شود و

هيچگونه علاقه اي در بهره بردار جهت حفظ و احيائ عرصه بوجود نمي آيد، معمولا اصول حفاظت و

نكات فني در بهره برداري توسط بهره برداران رعايت نمي گردد مانند سربري بوته گون در توليد كتيرا، يا

تيغ زني مفرط و نامطلوب در توليد سقز و يا چوب زني مفرط در توليد گزانگبين.

تشريح پارسل

تشريح پارسل در حقيقت مهمترين قسمت يك طرح جنگلداري است، چه در نتيجه اطلاعات مربوط به

توده هاي جنگلي و رويشگاه آنهاست كه ميزان برداشت از جنگل، نحوه دخالت هاي پرورشي، عمليات

مربوط به حمل ونقل چوب(جاده سازي) و ساير سرمايه گذاري ها ي لازم را مشخص مي كند. در يك

طرح جنگلداري هر جه تشريح رويشگاه و توده هاي جنگلي دقيقتر و بهتر انجام شود. نتايج حاصله از

اجراي طرح نزديك تر به هدف تعيين شده باشد. اگر بين تصميمات اتخاذ شده در يك طرح جنگلداري و

واقعيات رويشگاهي جنگلي آن هماهنگي كافي وجود نداشته باشد، اجراي طرح ممكن است به نتايج

ديگري بيانجامد و در اكثر موارد باعث ايجاد هزينه هاي زيادي براي مجريان طرح خواهد شد. شناخت و

تجزيه و تحليل كافي از جنگل مي تواند جلوي خسارت بعدي را تاحد ممكن بگيرد. چند مثال اين مساله

را روشن مي كند. ايجاد لغزش ها و رانش ها در طرحهاي جنگاداري تا حد زيادي مربوط به عدم شناخت

و تشريح كافي وضعيت رويشگاهي جنگل از قبيل وضعيت لايه هاي زمي نشناسي، وضعيت پستي وبلندي

ها، ميزان بارندگي، ميزان ذخيره آب در خاك هاي جنگلي، وجود چشمه سار ها و از همه مهمتر عدم

شناخت و مطالعه كافي جوامع گياهي در جنگل مي شود. كسري برداشت از طرحها در مواردي مربوط به

عدم تشريح دقيق كافي توده هاي جنگلي مي شود. تغيير ناگهاني دردصد گونه هاي چوبي پس از برداشت

درختان با توجه به انتظارات اوليه طرح غالبا مربوط به عدم تشريح كافي توده هاي جنگلي و وضعيت

آميختگي آنها مي شود. عدم توفيق تجديد حيات طبيعي جنگل در خيلي از موارد مربوط به در نظر نگرفتن

كافي شرايط رويشگاهي، ساختاري و تاج پوشش توده جنگلي يا توده مادري مي گردد.

ذكر اين مثال ها اهميت تشريح دقيق رويشگاه و توده جنگلي را بخوبي مشخص مي كند. عمليات تشريح

پارسل بايد با دقت و صرف وقت كافي صورت گيرد، چه صرفه جويي وقت در اين قسمت و صرفه جويي

در جاي غلط است. تشريح رويشگاه شامل تشريح عوامل رويشگاهي از قبيل وضعيت اقليمي منطقه،

ميكروكليماي جنگلي، خاك شناسي، زمين شناسي و تعيين و تفكيك جوامع جنگلي مي باشد.

مهمترين قسمت تشريح رويشگاه تعيين و تفكيك جامعه يا تيپ جنگل است. هر چه تعيين جوامع

جنگلي(بالقوه وبالفعل) دقيقترباش، برنامه ريزي هاي بعدي واقعي تر و متناسب با جنگل است، در حقيقت

بايد اين سوال مطرح شود كه از نظر جامعه تيپ جنگل چه داشتيم و يه داريم؟ هر چه اختلاف اين دو

حالت زياد تر باشد علل آنها را نيز بيشتر رديابي كنيم.

تشريح توده جنگلي شامل تشريح وضعيت ساختاري از قبيل سن، تركيب، ساختمان و تشريح وضعيت توده

جنگلي در گذشته (تاريخچه) و حال مي باشد. با استناد به اين دو قسمت يعني تشريح رويشگاه و وضعيت

جنگل گذشته و حال است كه مي توان براي آينده يك جنگل برنامه ريزي نمود. اگر بخواهيم براي يك

جنگل برنامه ربزي جنگل شناسي و در نتيجه طرح خيلي دقيقي اجرا كنيم بهتر است كليه توده هاي

جنگلي همراه با رويشگاه هاي آنها مورد تشريح و بررسي قرار دهيم.

سوالات فصل سوم

منظور از تشريح پارسل چيست؟

برنامه ريزی تيپهای جنگلی چگونه انجام ميگيرد؟

اصل بهره برداری مستمر را شرح دهيد.

اصل بهره بردای در چارچوب طرح را شرح دهيد؟

مزيت انتخاب زمان مناسب در بهره برداری را بنويسيد.

فاکتور موثر در اقتصادی بودن طرح کدام است؟

تاثير ميزان برداشت بر روی توليد را شرح دهيد.

تاثيرات کاهش بهره مالکانه بر جنگلداری را بنويسيد.

بهره برداران طرح به چند گروه تقسيم ميشوند؟ نام برده و شرح دهيد.

مهمترين قسمت تشريح رويشگاه کدام است؟

جنگلداری فصل سوم

مطالب مشابه :

جنگلداری فصل سوم

جابجایی در پیام نور

جنگلداری مقدمه و فصل اول

مقالات درس سمینار در مسائل روانشناسی- دانشگاه پیام نور بردسیر

لاله‌زار؛ مرتفع‌ترین منطقه مسکونی ایران

نحوه بخش بندی پایان نامه کارشناسی ارشد

مژده به پژوهشگران رشته مکانیک

مراحل انجام پایان نامه دانشجویان کارشناسی ارشد

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بردسیردر جشن میلاد دو نور و گرامیداشت مقام معلم گفت:اولین معلم بشریت، خداست