عروسی در شوشتر

آیین عروسی[1] در شوشتر

آیین عروسی در شهر شوشتر دارای نکات خاصی است که شاید در جای دیگر نتوانیم این شیوه اجرایی را مشاهده کنیم هرچند این آیین به مرور زمان تعغیراتی نموده و بخشهایی از آن حذف یا اضافه گردیده ولی گاهی اوقات خانواده هایی یافت می شود که تمایل دارند این آیین را به شیوه گذشته گان خود انجام دهند . در نگارش این بخش علاوه بر گفتگوهای مفصل با پژوهشگران محلی شهر شوشتر ،از کتب نوشته شده توسط نویسنده گان بومی این شهر از قبیل مرحوم محمد باقر نیرومند ، محمد تقی زاده ، و سرکار خانم مریدی بهره برده ام .

با توجه به مذهبی بودن این شهر،در اکثر مواقع خانواده هادر امر پیداکردن عروس مناسب برای فرزندشان اقدام می کنند. هرخانواده برای اجرای این آیین مراحل زیر را انجام می دهند.

دَلاله [2]

در هر خانواده و محله ای زنانی وجود داشته اند که با توجه به آشنایی آنها با سایر خانواده ها از وجود دختران در آن خانواده اطلاع داشته و معمولاً خانواده ها از آنها می خواستند با توجه به خصوصیاتی که مد نظرشان بود برای آنها دختری مناسب پیدا کند . دلاله دخترانی را معرفی کرده و بعد از پسند کردن به اتفاق مادر یا خواهر پسر برای دیدن دختر به خانه آنها می رفتند در صورت پذیرفتن و موافقت خانواده باردوم تعدادبیشتری از وابستگان داماد به خانه عروس می روند و تنها برای داماد توصیف می کردندکه عروس از چه خانواده و چگونه قیافه و صفاتی دارد. در ضمن در وحله اول پدر داماد می بایست می پسندید و در این رابطه بیشتر به اصل و نسب خانوادگی اهمیت داده می شد . ( مریدی . 183:1393 )

احمد نجوایی هنرمند شوشتری به یاد دارد که در بعضی مواقع داماد تا شب عروسی ، عروس را نمی دید.

بَلِِِه برون[3]

در قدیم هروقت می خواستند بدانند خانواده عروس راضی به این وصلت هستند یا نه مقداری پول و شیرینی به خانه عروس می فرستادند اگر خانواده عروس به این وصلت راضی بودند به اندازه همان پول فرستاده شده توسط داماد به خانه آنها برمی گرداندندو اگر راضی به وصلت نبودند عین مبلغ را پس می فرستادند. بعد از پسند کردن دختر، خانواده پسر بصورت رسمی به خاستگاری می روند که تعداد بیشتری از وابستگان طرفین حضور دارنددو تن از بزرگان طرفین به عنوان وکلای دو خانواده انتخاب می شدند تا شرایط شیربها و مهریه را با کسب نظرات دو خانواده ، تعین نمایند. ( تقی زاده ، 1380: 247)

بعد از توافق طرفین حضار با شیرینهای محلی پذیرایی شده و شادی می کردند .

نٍُشنَه وَنون[4]: ( نشانه گذاری )

در روز بَله برون با توافق طرفین روزی را برای نشانه گذاری تعین می کنند که بیشتر روز جمعه است . خانواده دختر به اتفاق تعدادی از خانواده پسر برای خرید به بازار می روند و لباس و مقداری طلاجات که بیشتر انگشری است برای عروس انتخاب می کنند . در گذشته با توجه به نامحرم بودن داماد خانواده او این کار را بدون حضور داماد انجام می دادند . زهرا معماریان از پژوهشگران فرهنگ عامه شوشتر اعتقاد دارد که رسم بر این بود حتما" از پارچه ندوخته و آب نخورده برای لباس عروس تهیه می شده است و لباس دوخته نمی خریدند. ولی در چند دهه اخیر لباس دوخته خریدن باب شده است . در روز نشانه گذاری که قبلا" تعین شده تعدادی از زنان فامیل وسایل خریداری شده به همراه مقداری شیرینی و کاسه ای حنا در طبق گذاشته و به خانه عروس می بردند .انگشتر خریداری شده با شادی و هلهله توسط مادر داماد یا یکی از خواهرانش رابه دست عروس می کردند .بعد از این مراسم از حضار با قهوه و شیرینی پذیرایی می کردند. در قدیم رسم نبود تا بعد از عقد داماد در کنار عروس بنشیند ولی در چند سال اخیر باب شده است.

مَربُرُن[5]( عقدکنان )

پس از نشانه گذاری با توجه به توافقات انجام شده در مورد شیربها و مهریه در یک روز خوش یمن خانواده داماد به اتفاق دو روحانی یا ملا به خانواده عروس رفته و مراسم عقد را اجراء می کنند، قند سابیدن بر سر عروس ، و دوختن لباس عروس با سوزن نخی که نخ آن گره نخورده و امید وار بودن به دوام مهر و محبت بین عروس و وابستگان داماد. خواند صیغه عقد و گرفتن امضاء شهود و عروس و داماد . در این مراسم حضار بوسیله شربت و شیرینی پذیرایی می شوند. گرفتن پاتختی و دادن هدیه به عروس و داماد از دیگر کارهایی است که انجام می شود . در این مجلس روز عروس مشخص می گردد در گذشته فاصله بین عقد و عروسی کوتاه بوده است ولی در حال حاضر بعضا" تا چند سال بصورت عقد می مانند .

جُهاز برون[6] ( بردن جهیزیه )

در شوشتر رسم بر این است که خانواده عروس در حد و توان خود برای عروس جهیزیه تهیه کند هرچند در این دوره زمانی اکثر دامادها نیز مقداری وسیله تهیه می کنند ولی چون وسایل آورده شده از طرف عروس بیشتر و متنوع تر هستند جهیزیه به نام عروس ثبت می گردد. در گذشته برای آوردن جهیزیه در یک روز معین خانواده داماد به اتفاق تعدادی از بستگان به خانه عروس رفته و جهیزیه که بیشتر ظروف مسی و وسایل آشپز خانه بود را بر روی قاطر هایی که تزئین شده و زنگوله هایی بر گردن آنها آویخته شده بود گذاشته و به طرف خانه داماد حرکت می کردند .نواختن زنگوله ها مردم محله را از بردن جهاز عروس خبردار می کرد. چند نفری از خانواده عروس نیز برای چیدن وسایل به خانه داماد می آمدند .

روز عروسی و شب زفاف

در این روز پس از بردن عروس به حمام در صبح و داماد در عصر وابستگان داماد در خانه داماد جمع می شوند و خود را برای شب عروسی آماده می کنند ، در پایان شب برای بردن عروس خانواده داماد به اتفاق تعدادی از بستگان به خانه عروس می روند کسب اجاز از بزرگان و مراسم اجراء کمر بستن که پارچه ای است که توسط برادر عروس به کمر عروس بسته می شودوتوشه ای از طرف خانواده که در پایان توسط داماد یا یکی از بزرگان فامیل در حجله باز خواهد شد. در قدیم عروس را با اسب تا در خانه داماد می آوردند و اطرافیان به شادی و هلهله می پرداختند ولی در چند دهه با زیاد شدن وسایل نقلیه عروس با ماشینی که تزئین شده و تعدادی از وابستگان با ماشین های خود آنها را همراهی می کنند . در قدیم عروس درون حجله ای سیار که به آن (کِلهِ[7])می گفتند به خانه داماد آورده می شد و داماد در جایی برروی پشت بام می ایستاد و با سنگ ریزه های و یا شیرینی به طرف عرس پرتاب می گردو داماد در جایی می ایستاد که عروس از زیر پای او عبور کند . بعد از بردن عروس به حجله در کنار او زنانی که کدبانو خوانده می شدند قرار داشتند و سپس داماد را به حجله می آوردند . دست به دست دادن توسط یکی از بزرگان فامیل که خوش نام بود و باز کردن کمر عروس ، شستن پای عروس و دامادبا گلاب و ریختن آن گلاب ها در چهار گوشه اتاق از دیگر کارهایی بود که انجام می گرفت .علاوه برکارهایی که ذکر شد در شب عروسی عده ای از جوانان و هنرمندان با توجه به ذوق و مهارتی که داشتند یکسری اعمال نمایش انجام می دادند ازقبیل رقص سَله ( سبد ) ،رقص لحاف ،دستمال بازی باپاه و ... احمد نجوایی از هنرمندان پیشکسوت شوشتر در باره رقص سَله می گوید: هنرمند رقصنده با بدنی لخت سَله ای بر سر می گذاشت ، روی سله را با چادری می پوشاندند و روی قسمت لخت بدن او با ذغال صورتکی را نقاشی می کردند ، بیننده موجودی را می دید که سری بزرگ و پاهایی که به یک شکم وصل هستند . با نواختن سرنا هنرمند با تکان دادن عضلات شکم تصویری خلق می کرد که بعد از چند دقیقه موسیقی قطع و هنرمنددر همان حال می ماند و با شروع مجدد دوباره با عضلات شکم شکل های جدیدی درست می کرد . این نوع موسیقی را در زبان محلی لم لم شکری می گفتند. رقص دیگر رقص لحاف بود که شخص رقصنده لحافی را از گوشه آن گرفته و آرام آرام می چرخاند تا در نهایت این لحاف مانند صفحه ای تخت به گردش در می آمد . در بعضی از مواقع هنرمند میزی طلب کرده و در حالی که روی دستهابر روی میز می ایستاد با نواخن موسیقی دستمالهایی که در لای انگشتان پا داشت را با حرکات موزونی تکان می داد . در بین بختیاریهای شوشتر قطعه موسیقی است که به نام مجسمه معروف می باشد در این نوع رقص که با نوای سرنا همراه می باشد هروقت موسیقی قطع شد افراد رقصند بایستی متوقف شوند و شکلی بسازند با شروع مجدد رقصنده ها دوباره به رقص ادامه می دهند . در روستاهای اطراف اراک نیز آیینی وجود دارد که به آن چوپی می گویند در این آیین در حالی که موسیقی نواخته می شود سردسته هرکاری که انجام دهد بقیه افراد نیز باید آن کار را انجام دهند مانند در آوردن کفش یا بغل کردن کودکی .

دادن کادو و هدیه به عروس و داماد

بعد از دقایقی که حضار به جشن و پایکوبی پرداختند به اقوام و وابستگان اجاز ورود به داخل حجله داده می شود تا با تبریک گفتن به عروس و داماد هدایای خود را به آنها بدهند و یکنفر با صدای بلند آنها را اعلام می کند . این مراسم را( ری گُشون[8]) یعنی روگشا می گویندالبته در عین اینکه دلیل محبت اقوام و نزدیگان عروس و داماد است، کمک مالی شایانی به مخارج عروسی نیز هست . ( نیرومند،40:1384)پس از خلوت کردن حجله تنها زنی که از طرف خانواده عروس آمده و اورا (( کِیبنو[9] ))کدبانو می گویند در پشت در حجله می ماند تادر صورت نیاز کارهای عروس را انجام دهد .

گرفتن روز صبحی و سه شبه از دیگر کارهایی است که در مراسم عروس در شوشتر برگزار می گرددهرچند این مراسمات در چند دهه اخیر به واسطه وضعیت مالی افراد تعغیراتی کرده ولی هنوز خانواده هایی هستند که تمایل دارند تمام مراحل ذکر شده را جزء به جزء انجام دهند . در چند سال اخیر با احداث سالن های عروسی ، و خدماتی که در حال انجام شدن است همراهی وابستگان خیلی محدود گردیده است و حضور فامیل در یک شب و آن هم در تالار عروسی و تبریک گفتن به عروس و داماد و دادن هدیه است و عروس و داماد خود به تنهایی رهسپار خانه جدید شده و خیلی از آیین های بعد از شب عروسی دیگر برگزار نمی شود .

[1] -arousi

[2] -dall âleh

[3] -baleh born balehbron

[4] -noenh vanon

[5]-marboron

[6]-jahâ z boron

[7] -keleh

[8] -rigoson

[9] -keybnv

مطالب مشابه :

حجله

در تمام مدت عروس و داماد هرگز همديگر را نمي بينند تا زمان حجله. ... گفتیم برای تزیین حجله از آیینه استفاده می شود در گذشته (همچنین در روستاها) مسئول تهیه ی آیینه و

ایده هایی برای تزئین جایگاه عروس و داماد در منزل با کمترین هزینه

تاج نقره راهنماي مراسم عروسي و جشن شما♛ - ایده هایی برای تزئین جایگاه عروس و داماد در منزل با کمترین هزینه - ایده های نو و زیبا برای عروسی و جشن شما.

عروسی

بر خلاف بیشتر نقاط ایران، در شب عروسی داماد به خانه عروس می‌رود و ممكن است عروس و داماد برای مدت‌ها در آنجا ساكن باشند. تزیینات حجله برای حداقل چند هفته باقی می‌ماند و

حجله «تخت»

حجله عروس را به گونه ای آینه بندی می کنند که عروس و داماد به هر طرف حجله که بنگرند چهره ... البته تزیین و بستن نوع حجله باز هم مثل دیگر مراسم رایج به وضع مالی داماد

آداب شب اول عروسی (شب زفاف)

شب زفاف (شب اول عروسی )شبی است که که عروس و داماد اولین رابطه جنسی خود را انجام می دهند. .... ‌نکات دیگری را هم باید در ساخت و تزیین اتاق خواب مد نظر قرار داد.