کویرهای ایران

ریگ جن

ریگ جن ناحیه ی وسیعی از تپه های شنی و با تلاق های نمک می باشد که در دل دشت کویر قرار گرفته است . این ناحیه که جز صعب العبور ترین نواحی جهان است، در قدیم کاروان ها و مسافر ان کویری هیچگاه از آن عبور نمی کردند و اکنون نیز هیچ راه و یا روستای کوچکی در آن وجود ندارد و به غیر از محققان که بسیار انگشت شمار می باشند کسی از آن عبور نکرده است . پیشینیان ما این سرزمین را نفرین شده و پایگاه ارواح پلید و شیاطین می دانستند ، امروزه نیز اکثر شهر و روستاهای اطراف آن این عقیده را دارند و داستان ها و باور هایی برایش ساخته اند ،چرا که از قدیم می گفتند هر که وارد این این سرزمین شود، زنده نخواهد ماند و یا نا پدید می شود؛شاید کسانی که وارد این ناحیه میشوند یا درون باتلاق های نمکی گرفتار می گردیدند یا براثر تشنگی و ضعف کشته می شدند.

- موقعیت جغرافیایی

ریگ جن در جنوب غربی و غرب دشت کویر، جنوب سمنان، جنوب شرق گرمسار، شرق منطقه ی حفاظت شده کویر ، شمال انارک و غرب جندق قرار گرفته است و وسعت آن معادل 3800 کیلومتر مربع است. در حاشیه ی شمالی آن کوه گوگردی ، در حاشیه ی شرقی آن جاده ی دامغان به جندق و شهرستان جندق قرار گرفته است. در قسمت شمالی آن رودخانه ورگی از ارتفاعات کوه گوگردی سر چشمه می گیرد و در جهت شمال غربی-جنوب شرقی وارد ریگ جن می شود. کوه ملا هادی در حاشیه ی جنوبی این ریگ قرار گرفته است.

- تنوع زیستی

ناحیه ی وسیعی از ریگ جن فاقد پوشش گیاهی و پراکندگی جانوری است،هنوز از وضعیت پوشش گیاهی و حیات وحش کویر این منطقه اطلاعی در دست نیست. ولی در حواشی آن یعنی هموار سینه کوه در دهانه ی چاه گرگ و دهانه ی ظلمات وهمین طور دامنه های کافرکوه وجود جبیر و گور ایرانی گزارش شده است. در حاشیه ی شمالی دامنه ی کوه ملا هادی چند نمونه آگاهای سروزغی مشاهده شده است و همین طور در حاشیه ی آن از راه جندق چند نمونه عقرب صید گردیده است.

البته حتما تاكنون نام ريگ جن به گوشتان خورده است؛ همان كوير ترسناكي كه مردم محلي معتقدند محل زندگي ارواح و اجنه است و هر انساني از آنجا عبور كند گرفتار ارواح مي شود و قطعا جان سالم به در نمي برد. شايد اين باور بومي ها هم نشات گرفته از اتفاقاتي باشد كه پيش از آن به وقوع پيوسته؛ مثلا سواراني كه بي گدار به منطقه رفته اند و ديگر هيچ اثري از آنها پيدا نشده. ريگ جن گستره اي است از شنزارهاي روان. تا چشم كار مي كند نمك است و ماسه و در بعضي مناطق باتلاق؛ باتلاق هايي كه اگر شناختي از محل آنها نداشته باشيد قطعا گرفتار شده و به جرگه همان آدم هايي مي پيونديد كه گرفتار روح و جن شده اند(!) فرو رفتن در گل و لجن در ريگ جن شايد يكي از خطرناك ترين اتفاقاتي باشد كه ممكن است گريبانگير مسافران، البته مسافران ناوارد شود و آنها را به كام مرگ بكشاند.
بهترين مسير دستيابي به ريگ جن بخش شمال شرق پارك ملي كوير است، يعني جاده سنگفرش ملك آبادكه البته داخل مرز پارك است كه زير نظر سازمان حفاظت محيط زيست اداره مي شود و گرفتن مجوز از سازمان هم كه صبر عيوب مي خواهد و عمر نوح، اگر اين دو را نداريد بهترين مسير براي ورود به ريگ جن جندق است كه دقيقا در نقطه مقابل يعني در بخش شرقي پارك قرار دارد.

اسمان شب مرنجاب

نام انگلیسی : maranjab desert
نام فارسی : بیابان مرنجاب (بند ریگ)

در شمال شهرستان آران و بیدگل از توابع شهرستان کاشان در استان اصفهان قرار دارد . این کویر از شمال به دریاچه نمک آران و بیدگل , از غرب به کویر مسیله و دریاچه های نمک حوض سلطان و حوض مره , از شرق به کویر بند ریگ و پارک ملی کویر و از جنوب به شهرستانهای آران و بیدگل و کاشان محدود می شود .
ارتفاع متوسط کویر مرنجاب از سطح آبهای آزاد در حدود 850 متر می باشد . قسمت عمده این کویر پوشیده از تپه های شنی و ریگزار است . کویر مرنجاب از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی است . عمده پوشش گیاهی منطقه شامل گیاهان شور پسند از جمله درختهای گز و تاق و بوته های قیچ است .
پوشش جانوری منطقه به دلیل وجود آب و غذای فراوان بسیار غنی است . از جمله حیوانات موجود می توان به گرگ , شغال , کفتار , روباه شنی , گربه شنی , بزمجه , آفتاب پرست , انواع مارمولک , مار , عقرب , تیهو , عقاب , شاهین و ... اشاره کرد . در سال اخیر یک جفت پلنگ نیز در منطقه مرنجاب مشاهده شده است .

نقاط دیدنی :

کویر مرنجاب یکی از زیباترین نقاط کویری ایران محسوب می شود . تپه های شنی بلند و جنگلهای تاق جلوه زیبایی به این منطقه بخشیده است . دریاچه نمک آران و جزیره سرگردان از دیگر نقاط دیدنی منطقه محسوب می شوند . چاه تاریخی دستکن در قسمت شرق کویر , محل آبشخور شترهای کاروانها بوده است . کاروانسرای مرنجاب که به دستور شاه عباس صفوی در کنار قنات مرنجاب بنا نهاده شده از جمله آثار تاریخی موجود در منطقه می باشد .

راه های ورود به منطقه :

مسیر اول : مسیر شهر آران به سمت پادگان و سپس جاده خاکی مرنجاب که پس از طی مسافتی در حدود 45 کیلومتر به مرنجاب می رسد
مسیر دوم : مسیر پارک ملی کویر است که از پیشوا آغاز شده و سپس مبارکیه (15 ک.م.) - قصر بهرام (60 ک.م) - کاروانسرای سفیدآب (80 ک.م.) - و سپس مرنجاب (50 ک.م.) می باشد . شایان ذکر است تردد در این جاده تا سفیدآب نیاز به مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست استان سمنان دارد .
مسیر سوم : مسیر کاشان به ابوزیدآباد سپس کاروانسرای سفیدآب و مرنجاب می باشد

کویر مسیله
نام انگلیسی : masileh playa
نام فارسی : کویر مسیله
وسعت کویر مسيله بيش ازده هزار هکتار می باشد ودرحال حاضر قسمتهای عمده آن پوشيده ازدرختان گز وتاغ می باشد ودرحقيقت يکی ازمراکز کويری جنگلی ايران محسوب می شوند بدليل ارتفاع پايين دشت مذکور ( حدود 800 متر ازسطح دريا) ازساير نقاط اطراف شيب ملايم دشتها وارتفاعات شهرقم واراضی شمالی دشت مذکور به طرف دشت می باشد همچنين درياچه نمک و کویر مسيله مصب دو رودخانه مهم مرکزی ايران يعنی رودخانه قمرود ( اناربار) ورودخانه قره چای می باشد.درروزگار نه چندان دور حدود 50 سال پيش دشت مذکور دارای يکی ازبهترين مراتع استپی ودشتی بوده به گونه ای که محل چرای اسبهای دولتی درآن زمان بوده ونيز رمه های بزرگ گوسفند وشتر دردشت مذکور به چرا پرداخته اند علاوه برمراتع خوب درسالهای گذشته دشت مسيله يکی ازبزرگترين توليد کنندگان غلات (گندم ، جو و...) دربخش مرکزی ايران بوده است.
ازنظر زيستگاهی دشت مسيله ازقديم الايام زيستگاه آهو وجبير وگوره خر آسيايی وايرانی بوده است اما درحال حاضر به علت شکار بی رويه ازبين رفتن زيستگاه ها ، تعداد اينگونه حيوانات بسيار کم ونادر است اما قابليت زيستگاهی منطقه جهت حيوانات ذکر شده همچنان به قوت خود باقی است. منطقه کویر مسيله می تواند زيستگاه مناسبی برای هوبره که ازپرندگان حمايت شده وکمياب است ( خصوصا" درفصل زمستان) باشد ودرفصل پائيز وزمستان درآبگيرهای دشت انواع پرندگان مهاجر ازقبيل انواع مرغابی وحشی ، اردک ، غاز، فلامينگو ، بازهای شکاری وباقرقره و... ديده می شود درسال گذشته يک گله هفت تايی گورخر ايرانی درکنار درياچه حوض سلطان مشاهده شده است. وهمچنين مار، روباه وخرگوش نيز درمنطقه وجود دارد. مسيله وکوير قم دوزيسگاه استان وبخشی ازپارک ملی کوير است که مورد حفاظت قرار می گيرد وجود گونه های نادر جانوری نظير هوبره ، آهو، امکان زيست جانوری مانند يوزپلنگ به اهميت حفاظت وحراست اين منطقه می افزايد افزون براينکه زيستگاههای زيبای موجود دراستان وجود سگ آبی ، انواع پرندگان ومهاجرت انواع غازها، اردکها وپرندگان به اطراف درياچه حوض سلطان ودرياچه نمک وآشيانه سازی دراطراف مسيل رود قم درنمای زيست بومهای استان بسيار موثر است.

کویرهای ایران

مطالب مشابه :

آیا خشکسالی در سال آبی پیش رو (88-1387) عقب‌نشینی می‌کند؟!

جاذبه های ابوزیدآباد

عبور از ریگ جن

ایران من(کویر مرنجاب، یکی از زیباترین نقاط کویری ایران)

کویر مرنجاب

کویرهای ایران

کویرنوردی در حاشیه ریگ جن

کویرمرنجاب کاشان

تجلّی‌ طبیعت‌، هنر و معماری‌ کاشان‌ در شعر سهراب‌ سپهری‌