روشهای یاددهی -یادگیری

روشهاي ياددهي- يادگيري در برنامه درسي فارسي

اين برنامه براي آموزش و تقويت مهارت هاي زباني و ادبي، تفكر، گسترش گنجينه لغات، شناخت بهتر اطراف و ايجاد ذوق ادبي در دانش آموزان روش هاي زير را مؤثر مي داند. لازم به توضيح است كه روش هاي زير جنبه ي توصيه اي و پيشنهادي دارد و مدارس و معلمان و دست اندر كاران آموزشي مي توانند از ديگر روش ها و فعاليت هاي مناسب با برنامه نيز استفاده كنند:

1-روش پرسش و پاسخ: همانطور كه از نام اين روش بر مي آيد، در اين روش معلم پرسش هاي مناسبي را تهيه و آماده مي كند و آن ها را به گونه اي در كلاس به كار مي گيرد كه دانش آموزان به سمت اهداف برنامه و درس هدايت شوند. در اين روش معلم مي تواند پرسش هايي في البداهه نيز جهت تكميل يادگيري طرح كند. نكته ي مهم اين است كه مديريت و هدايت دانش آموزان و تنظيم زمان براي پاسخ به پرسش بايد مورد توجه باشد.

اين روش مهارت هاتي گوش دادن، گفتن، نقد و تحليل و حافظه شنيداري و قدرت بيان را تقويت مي كند و اگر از نتايج بحث ها هم گزارشي تهيه شود، به تقويت چهار مهارت زباني خواهد انجاميد.

2-روش بحث گروهي: درصورتيكه پرسش و پاسخ از حالت دوطرفه بين معلم و دانش آموز يا دانش آموز و دانش آموز در آيد و معلم موضوع مشخصي را در كلاس طرح كند تا دانش آموزان در باره ي آن با هم مشورت و انديشه كنند، روش بحث گروهي به كار گرفته خواهد شد. اين روش از جمله روش هاي فعال و مشاركتي در امر آموزش به شمار مي رود. بنابراين دانش آموزان در گروه هاي مختلف طبقه بندي مي شوند و با هدايت معلم به بحث و گفت و گو مي پردازند. اهميت اين روش با توجه به ماهيت زبان و ادبيات فارسي زماني روشن مي شود كه نمايندگان هر گروه نظر خود را بين مي كنند و ضمن گوش دادن به اظهارات ديگر گروه ها، به نقد و تحليل نيز تسلط مي يابند. گروه بندي مناسب، كنترل زمان، هدايت و رهبري گروه ها، طرح موضوعات مناسب و ... از جمله شرايط اساسي براي به كارگيري اين روش است.

3-ايفاي نقش، قصه گويي و نمايش خلاق: در دوره ي راهنمايي به وي‍ه در كتاب فارسي به خوبي مي توان از نمايش و قصه گويي مناسب با سن نوجواني استفاده كرد. برخي از دروس به گونه اي سازمان دهي شده اند كه با هدايت معلم مي توان مفاهيم مورد نظر را به صورت عيني و محسوس به نمايش گذاشت.

اين روش ها چناچه با بحث و تبادل نظر و ارزشيابي در كلاس توأم شود، مي توان عالي ترين اهداف موزش زبان و ادب فارسي را محقق كند. بخشي از اين اهداف عبارتند از: ايجاد برقراري ارتباط انساني و عاطفي، نظم بخشي به افكار و گفتار، پرورش قوه تفكر، استنتاج، رشد و شكوفايي خلاقيت و استعدادهاي زباني و ادبي.

4-روش گردش علمي: در اين روش معلم براي آشنايي بيش تر دانش آموزان با آثار تاريخي و ادبي و زباني آن ها را به بيرون از كلاس مي برد تا از نزديك به مشاهده بپردازند. دانش آموزان با توضيح ديده ها و شنيده هاي خود به صورت گفتاري و نوشتاري به پرورش و تقويت مهارت هاي زباني وادبي خود دست مي يابند. مي توان از آن ها خواست تا گزارش تهيه كنند. يادداشت برداري كنند، اطلاعات حاصله را طبقه بندي كنند و زيبايي هاي مشاهده شده را وصف كنند و يا آن ها را به تصوير بكشند تا بدين ترتيب به پاره اي از مهارت هاي نگارشي تسلط پيدا كنند.

5- روش تفكر استقرايي: از آن جا كه تفكر پيوندي ناگسستني با هر كدام از مهارت هاي زباني و ادبي دارد و در روش استقرايي هم تفكر در يك روند متوالي، از آسان به پيچيده سازمانددهي مي شود، استفاده از اين روش مي تواند يك فرايند يادگيري مؤثري را تا حصول نتيجه در دانش آموز ايجاد كند. در جريان تفكر، دانش آموزان اطلاعاتي جمع آوري مي كنند و آن ها را طبقه بندي مي كنند و به تفسير و كشف ارتباط بين يافته هاي خود مي پردازند. از اين روش مي توان در آموزش نكات املايي، انشايي و در دستور زبان استفاده كرد.

6- بديعه پردازي: با توجه به اين كه زبان و ادبيات فارسي ماهيتأ با خلق و آفرينش و توليد انديشه هاي بديع ارتباطي نزديك و تنگاتنگ دارد، از اين روش ممممي توان براي آموزش انشا و نگارش خلاق استفاده كرد. بر اساس اين روش دانش آموزان با بحث كردن در باره ي موضوع انشا، قياس كردن، بيان احساسات خود و ... به تفكر خلاق و پرورش عواطف دست مي يابند.

7- روش حل مسئله: در اين روش مسئله اي مطرح مي شود كه مي تواند از گرفتاري قهرمان قصه شروع شود. دانش آموزان به توصيف و تبيين مسئله مي پردازند، راه حل يا راه حل هايي براي آن پيدا مي كنند. پس از بحث و گفت و گو، معلم نظرات خود را درباره ي حل مشكل قهرمان داستان ارائه مي دهد. دانش آموزان به بررسي علت وقوع حوادث در قصه ها مي پردازند و ارتباط علت و معلولي وقايع را كشف مي كنند؛ ايده ها و نظرات و نظرات مختلف را به يكديگر مربوط و مقايسه مي كنند و نتايج داستان ها را پيش گويي مي كنند. مطالب ذكر شده مي تواند در دو گونه ي بياني يعني گفتاري و نوشتاري مطرح شود. در دوره ي راهنمايي مي توان از دانش آموزان خواست تا درباره ي شنيده ها و يا خوانده هاي خود به قضاوت و داوري بپردازند.

8- روش واحد كار: از اين روش مي توان براي آموزش انشا و فعاليت هاي خارج از كلاس استفاده كرد. بدين ترتيب كه شاگردان بر اساس موضوعات تعيين شده به صورت گروهي يا فردي به دنبال جمع آوري اطلاعات در خارج از كلاس مي روند و گزارشي تهيه مي كنند سپس اين گزارش را در كلاس عرضه مي كنند. موضوعاتي از قبيل سرگذشت شاعران، نويسندگان، شخصيت هاي علمي، اجتماعي و مذهبي، مي تواند براي استفاده از اين روش مورد نظر باشد. اين روش مي تواند براي تقويت حس پژوهش و تقويت مهارت هاي جستجو گري مؤثر باشد.

9- روش كارآيي تيم: دانش آموزان را به گروه هايي تقسيم مي كنند و هر يك از اعضاي گروه تكليف مشخص شده را به طور انفرادي مي خواند، بعد به سوالهاي آزمون كه در اختيار او قرار مي دهند، پاسخ مي دهد؛ سپس در گروه نيز درباره ي پاسخ هاي خود گفت و گو مي كنند و دلائل انتخاب يا رد آن را ارزيابي مي كنند. در مرحله ي بعد، كليد سوالها در اختيار دانش آموز قرار مي گيرد و اعضاي گروه درك عميقي از بهترين پاسخ بدست مي آورند. بعد از آن اعضاي گروه پاسخ هاي فردي و گروهي را نمره گذاري و نمره ي مؤثر بودن يادگيري محاسبه مي كنند. از اين روش در كلاس هاي فارسي و در تدريس حوزه هاي مخلف از قبيل متن درس ها، انجمن تمرين ها، املا و انشا، دستور و آرايه ها مي توان بهره گرفت.

10- روش تدريس اعضاي تيم: اين طرح، اين امكان را مي دهد كه مقدار زيادي از موضوع درسي طي يك دوره زماني كوتاه با مطالعه گروه، تحت پوشش قرار گيرد. در انتخاب متن مورد تدريس بايد در نظر داشت كه متن به بخش هاي مستقل از يكديگرقابل تقسيم باشد. بخش ها نيز از نظر طول و دشواري تقريبأ برابر باشند. دانش آموز يك بخش از موضوع تعيين شده را مطالعه مي كند، سپس با همتاهاي خود كه مسئول بخش مشتركي هستند، دور هم جمع مي شوند و براي رفع اشكال هاي خود تبادل نظر مي كنند. سپس به گروه خود بر مي گردند و به ترتيب از اول بخش تا آخر بخش را به نوبت تدريس مي كنند.

11- روش قضاوت عملكرد: در اين طرح درك روشني از معيارها، آنان را قادر مي سازد تا درباره ي كيفيت كار خويش قضاوت كنند. در اين صورت مي توانند تا حدودي از ارزيابي كارشان توسط ديگران بي نياز شوند. سپس هر شخص كار خويش را ارائه مي دهد. اعضاي گروه، كار هر فرد را با ديگري و با معيارهايي كه فرا گرفته اند، مقايسه مي كنند. هر فرد انتقادهايي را كه به كارش شده است، دريافت مي كند؛ مثلاًًً معلم از دانش آموزان مي خواهد تا ويژگي هاي يك شعر خوب را بيان و جمع بندي كنند.پس از بيان نظرات مختلف توسط گروه ها، معلم معيار هاي علمي را ارائه مي دهد و بدين ترتيب آنها عملكرد خود را مورد تجديد نظر و ارزيابي قرار مي دهند.

12-روش روشن سازي طرز تلقي: اولين مرحله در روشن سازي طرز تلقي، به فراتگيران كمك مي كند تا آنان با پاسخ دادن به يك سؤال و يا تكميل يم جكله، طرز تلقي خود را ارزيابي كنند، سپس فراگيران دور هم جمع ميشوند تا اين طرز تلقي را بررسي كنند و به كمك شرايط شناخته شده و اطلاعاتي كه در اختيار دارند، روي بهترين طرز تلقي به توافق برسند، سپس هر فرد پاسخ خود را ارئه مي دهد تا ارزيابي شود. طرز تلقي افراد پس از بحث نيز ارزيابي مي شود تا مشخص شود كه آيا تغييري رخ داده است يا خير. بنابراي ن، اين روش فراگيران را قادر مي سازد كه كشف كنند: «آيا طرز تلقي شان بر يك پايه ي محكم از حقايق، اطلاعات و منطق استوار است؟ »

روش هاي خواندن

الف- روش بلند خواني: بلند خواني در شروع خواندن روشي مؤثر است؛ زيرا در آن از دو فرايند ادراكي يعني تميز شنيداري و تميز بصري استفاده مي شود اما در دوره ي راهنمايي با توجه به آموزش هاي دوره ابتدايي و وي‍ژگي هاي شناختي دانش آموزان بهتر است از شيوه هاي مختلف صامت خواني استفاده شود. اين روش براي تند خواني و مطالعه ي صحيح مفيد است.

ب- روش صامت خواني: روش هايي كه در زير مي آيد بيش تر مبتني بر صامت خواني اند:

1-دقيق خواني: در اين نوع خواندن دانش آموز به درك كامل متن خواندني و نگه داري آن به طور منظم در حافظه مي رسد. او به افكار اصلي نويسنده پي مي برد؛ به ارتباط بين مطالب مي پردازد؛ خلاصه ي متن را بيان مي كند و از آن نتيجه گيري مي كند. معلم براي سنجش اين نوع خواندن صامت مي تواند سؤالاتي از متن بپرسد كه مفاهيم متن را مورد سنجش قرار دهد.

2-خواندن تجسّسي: هدف اين نوع خواندن درك عميق تر، تحريك حس كنجكاوي و مشاركت فعالانه در مطالعه است. براي رسيدن به اهداف مذكور لازم است قبل از مطالعه سؤالاتي از متن انتخاب شود تا از اين طريق ذهن دانش آموز هنگام مطالعه به سمت يافتن پاسخ ها هدايت شود.

3-خواندن انتقادي: در اين روش دانش آموزان متن در سرا مطالعه مي كنند، سپس در باره ي ويژگي هاي متن و نوع نوشته و سبك نويسنده يا شاعر و قالب درس بحث و گفت و گو مي كنند و در پايان نظر نهايي خود را نسبت به متن خوانده شده ارائه مي دهند. در اين روش، دانش آموز به تجزيه و تحليل مطالب، ارزش گزاري و قضاوت مطالب و برقراري ارتباط بين جوانب مختلف مطالب مي پردازد.

4-خواندن التذاذي: خواندن براي درك زيبايي ها، روش مؤثري براي پرورش حس زيبايي شناسي و تقويت ذوق ادبي است. بهتر است دانش آموز بيش تر به دنبال يافتن زيبايي هاي موجود در نثر و شعر باشد؛ مانند يافتن تشبيهات، ضرب المثل ها، وزن و قافيه، موسيقي موجود در شعر و ...

باتوجه به اين كه يكي از اهداف آموزش زبان و ادبيات فارسي تلطيف عواطف والتذاذ ادبي است، در متون هنري و ادبي مانند اشعار برتر و متن هاي تآثيرگذار داستاني و ادبي به اين نوع خواندن تآكيد مي شود. معلم مي تواند به تناسب سر فصل ها و عناوين دروس قطعات زيبايي از نظم و نثر را انتخاب و در كلاس با لحن و آهنگي مناسب قرائت كند. در اين نوع خواندن درك مطلب هدف نيست؛ بلكه بايد متوني ارائه شود كه با آن التذاذ و پرورش ذوق ادبي عملي شود.

5-خواندن مروري( كل خواني): در اين شيوه، خواننده با اندكي تورق براي به دست آوردن اطلاعات مهم و مرور سريع نوشته ها در كمترين زمان، عناوين اصلي و واژگان كليدي را از نظر مي گذراند تا با ساختار كلي اثر آشنا شود.

روشهای یاددهی -یادگیری

مطالب مشابه :

آموزش انشا در پايه هاي اول و دوم ابتدايي

انشا :زنگ آفرینش اندیشه

انشا :زنگ آفرینش اندیشه

نمونه سوالات انشا و نگارش پایه اول راهنمایی

انشا

سوالات انشاو نگارش

چگونگي پرورش مهارت نوشتن انشا

روشهای یاد دهی ویاد گیری درس فارسی

نکاتی زیبا در خصوص انشا

روشهای یاددهی -یادگیری