ثَلاث باباجانی

ثَثلاث باباجانی ، شهرستانی در استان کرمانشاه . این شهرستان از شمال به شهرستان پاوه ، از مشرق به شهرستان جوانرود، از جنوب به شهرستانهای اسلام آبادغرب و سرپل ذهاب و از مغرب به خاک عراق محدود و شامل دو بخش مرکزی و اَزْگَله است و شش دهستان به نامهای خانه شور، دشتِ حُر (هور)، زِمکان / زیمَکان ، ازگله ، جیگِران و سرقلعه دارد. مرکز آن شهر تازه آباد است . شمال و مشرق شهرستان ثلاث باباجانی کوهستانی است و رشته کوه هَسیر/ حَصیر/ هسیرو و سرابند/ صحرابند در آن امتداد دارد. کوههای مهم آن عبارت اند از: شَفیله (بلندترین قله : 135 ، 2 متر) در 38 کیلومتری جنوب غربی پاوه ؛ بَندِگاز (بلندترین قله : 242 ، 2 متر) در 48 کیلومتری جنوب پاوه ؛ کانی کَن (بلندترین قله : 086 ، 2 متر) در شانزده کیلومتری جنوب غربی جوانرود، و گاورا/ گَوُورا (بلندترین قله : 120 ، 2 متر) در سی کیلومتری جنوب غربی پاوه . در مغرب شهرستان ، دشت گرمسیری واقع است . رودهای دائمی زِمکان ، دشتِ حر، آب زِرِشک / زریشکه با جهت جنوب شرقی ـ شمال غربی و آب لیما با جهت شرقی ـ غربی اراضی شهرستان را آبیاری می کنند. آب آشامیدنی این شهرستان از چشمه ها و چاهها تأمین می شود. از گیا دارای درختان بلوط ، ون ، گلابی وحشی ، انجیر کوهی و گیاهانِ دارویی مانند آویشن ، شیرین بیان و گل گاوزبان و نیز مراتعی برای چرای دام است و از زیا گرگ ، گراز، روباه ، شغال ، خرگوش ، کبک و تیهو در آن یافت می شود ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 45، ص 67). محصولات مهم زراعی و باغی شهرستان گندم ، جو، بنشن ، ذرت ، برنج ، گردو، انگور و زردآلو است . پرورش گاو، گوسفند و بز در آن رونق دارد و دام و فرآورده های دامی از صادرات آنجا به شمار می رود (همان ، ج 45، ص 68، 132ـ133، 218، 293ـ 294). گلیم بافی ، جاجیم بافی و تولید انواع شال از صنایع دستی آن است . راههای اصلی آبادی شیخ سله (شیخ صالح ) ـ قُلقُله ـ جوانرود، و جادة پاوه ـ تازه آباد ـ سرپل ذهاب ، این شهرستان را با شهرهای اطراف پیوند می دهد. از آثار باستانی ثلاث باباجانی ، ویرانه های قلعه ای قدیمی نزدیک آبادی سرقلعه (در حدود سی کیلومتری شمال غربی شهر سرپل ذهاب ) است (رزم آرا، ج 5، ص 237). در تقسیمات کشوری 1311 ش ، نام «باباجانی کردستان » به عنوان بلوک ذکر شده است (کیهان ، ج 2، ص 457). در 1331 ش ، «بخش ثلاث » مشتمل بر دهستانهای باباجانی ، قبادی و ولدبیگی / سرقلعة ولدبیگی و 108 آبادی ، یکی از بخشهای شهرستان کرمانشاهان در استان پنجم بود (رزم آرا، ج 5، ص 359). در 1355 ش ، بخش باباجانی به مرکزیت آبادیِ اَزْگَله در شهرستان پاوه تشکیل شد و مشتمل بر دهستانهای خانه شور، ازگله ، جیگران و سرقلعه بود (ایران . وزارت کشور، ص 25). در خرداد 1381، به موجب تصویبنامة هیئت وزیران ، این بخش از شهرستان جوانرود جدا و شهرستان شد (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی ، ص 85). به سبب سکونت سه طایفة مهم باباجانی (باباجائی / باوه جانی )، قبادی و ولدبیگی ، نام ثلاث به این شهرستان اطلاق شده (رزم آرا، ج 5، ص 102) و ظاهراً به علت اهمیت بیشتر طایفة باباجانی و نیز حکومت رئیس این طایفه بر منطقه ( رجوع کنید بهسنندجی ، ص 384) به ثلاث باباجانی معروف شده است . ربیع بدیعی این سه طایفه را جزء ایلات ثلاث و مشتمل بر 870 ، 7 خانوار ذکر کرده و گفته است که به زراعت و تولید صنایع دستی مشغول اند و به مناطق ییلاقی و قشلاقی آنها نیز اشاره کرده است (ج 2، ص 100). جمعیت آبادیهای شهرستان ثلاث باباجانی طبق سرشماری 1375 ش ، 471 ، 20 تن بوده است . اهالی آن به فارسی و کردی سخن می گویند. بیشتر آنها سنّی شافعی و عده ای نیز شیعة دوازده امامی اند. شهر تازه آباد، مرکز شهرستان ، در دشتی در دهستان دشت حر و تقریباً در قسمت میانی شهرستان واقع است . ارتفاع شهر 170 ، 1 متر و فاصله آن از شهر جوانرود، حدود 56 کیلومتر است . در فاصلة حدود پنج کیلومتری شمال و مشرق شهر، کوههایی واقع است . رود زیمکان میان این کوهها و در شهر تازه آباد جریان دارد و رود دشت حر از جنوب و مغرب شهر می گذرد. میانگین حداکثر دمای شهر در تابستانها به ْ33 و میانگین حداقل آن در زمستانها به ْ27- می رسد. متوسط بارش سالانه ششصد میلیمتر است . آب شهر از چشمه ها و چاهها تأمین می شود. شهر تازه آباد در مسیر راه شیخ سله ـ قلقله ـ جوانرود قرار دارد و پاسگاه مرزی حدود 33 کیلومتری شمال غربی آن واقع است ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 45، ص 50). جمعیت شهر طبق سرشماری 1375 ش ، 084 ، 5 تن بوده است (مرکز آمار ایران ، 1376 ش ج ، ص هشتادودو). در آذر 1372، به موجب تصویبنامة شمارة 34/3/1/14224 آبادی تازه آباد شهر شد (ایران . قوانین و احکام ، ص 541) و پس از تشکیل شهرستانِ ثلاث باباجانی ، مرکز آن گردید (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی ، همانجا). تازه آباد قبل از شروع جنگ عراق با ایران (1359 ش )، اهمیت چندانی نداشت . با آغاز جنگ ، مراکز نظامی و اداری در نزدیکی آن (در آبادی تازه آباد امین واقع در سه کیلومتری شمال غربی شهر تازه آباد) ایجاد شد و در پی امنیت حاصل از آن ، آوارگان جنگی در تازه آباد اسکان یافتند. افزایش جمعیت این آبادی ، نزدیکی آبادی ازگله به مرز و نیز موقعیت طبیعی مناسب تازه آباد نسبت به آبادیهای اطراف ، سبب شد مرکزیت بخش از آبادی ازگله به تازه آباد منتقل شود ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، همانجا). منابع : ایران . قوانین و احکام ، مجموعه قوانین سال 1372 ، تهران : روزنامة رسمی کشور، 1373 ش ؛ ایران . وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران ، تهران 1355 ش ؛ ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی . دفتر تقسیمات کشوری ، نشریة تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن ، تهران 1381 ش ؛ ربیع بدیعی ، جغرافیای مفصّل ایران ، تهران 1362 ش ؛ عباس جعفری ، گیتاشناسی ایران ، تهران 1368ـ1379 ش ؛ رزم آرا؛ شکراللّه بن عبداللّه سنندجی ، تحفة ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان ، چاپ حشمت اللّه طبیبی ، تهران 1366 ش ؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 45: قصرشیرین ، تهران : سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، 1373 ش ؛ مسعود کیهان ، جغرافیای مفصّل ایران ، تهران 1310ـ1311 ش ؛ مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: شناسنامة آبادیهای کشور، استان کرمانشاه ، شهرستان جوانرود ، تهران 1376 ش الف ؛ همو، سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1375: شناسنامة دهستانهای کشور، استان کرمانشاه ، تهران 1376 ش ب ؛ همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376 ش ج ؛ نقشة راههای ایران ، مقیاس 000 ، 500 ، 2:1، تهران : سازمان نقشه برداری کشور، 1377 ش . / وحید ریاحی /

ثَلاث باباجانی

مطالب مشابه :

درباره جايزان

گذر واژه جاپلق و چگونگی پیدایش

روستا شناسی

ثَلاث باباجانی

سیمای مختصر و آماری از شهرستان باشت