مقاله ارزیابی سانحه دکتر شریفی

ارزيابي سانحه (Disaster Assessment)
دکترمهراب شريفي سده كارشناس پژوهش و برنامه ريزي موسسه آموزش عالي و معاونت آموزش و پژوهش جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران [email protected]

مقدمه:

ارزيابي سانحه يكي از اولين اقداماتي است كه پس از وقوع سانحه و در مرحله پاسخگويي ناگزير از
انجام آنيم، زيرا همه اطلاعاتي كه براي كنترل، تدبير و برنامه ريزي سانحه بدان نياز داريم، در فرآيند
ارزيابي فرآهم مي آيد. بنابراين بدون ارزيابي سانحه اتخاذ تصميمات بر مبناي داده هاي ناقص و اطلاعات
محدود، پاسخگويي به سانحه را به شدت تحت تاثير قرار خواهد داد. فدراسيون جهاني صليب سرخ و هلال
احمر بر اين واقعيت اذعان دارد كه عمليات پاسخگويي به بحران، بدون ارزيابي( يا انجام ناقص آن) هميشه
هميشه يك عملكرد ونتيجه ضعيف را بدنبال خواهد داشت. در اين مقاله، سعي بر آن است تا مباني ومفاهيم
ارزيابي سانحه مورد بررسي قرار گيرد

مباني و مفاهيم

ارزيابي سانحه از ترجمه دو واژه (Assessment) و (Disaster)گرفته شده است. در زبان فارسي اين واژه ها در اين معاني به كار رفته اند.
Disaster: فاجعه ،حادثه بد،مصيبت ،بلا،ستاره بدبختى و سانحه
:Assessment ارزشيابى، براورد، تخمين، ارزيابى و تعيين نتايج حاصله در اصطلاح تخصصي اگر بررسي وپژوهش در خصوص يك موضوع عميق و همه جانبه باشد معمولا از واژه (study) استفاده ميشود و ارزيابي (Assessment) بر مطالعه و بررسي اجمالي دلالت دارد.
سانحه( Disasters) به تخريب و ويراني وسيعي گويند كه عملكرد جامعه را تحت تأثير قرار مي دهد وسبب آسيب به انسانها، اشياء و محيط زيست مي شود و همچنين بازسازي ويراني خارج از توانايي جامعه متأثر شده، با استفاده از منابع خود مي باشد (IFRC 1996)
از فرآيند ارزيابي سانحه تعاريف متعددي ارايه شده است كه در ذيل به برخي از آنها اشاره مي گردد.
ارزيابي يك وظيفه دشوار و قاطع مديريتي است كه به طور مستقيم در تصميم گيري موثر، برنامه ريزي و كنترل به منظور انجام اقدامات (پاسخگويي)منسجم كمك مي نمايد.( 1
تعريف ديگر توسط آيسان و ديويس( 2006 ) ارايه شده است كه ارزيابي سانحه را به طور كامل تر فرآيند بررسي اثرات سانحه ،نياز هاي فوري،تمهيدات لازم در عمليات اضطراري براي حفظ زندگي بازماندگان و تامين تسهيلات مناسب و ضروري و توسعه تعريف مي نمايد.
در هر حال ارزيابي يك جزء حياتي برنامه ريزي و اجراي پاسخ (Response) است. ارزيابي فرآگرد جمع آوري، تطبيق و آناليز اطلاعات در خصوص سانحه و پيآمد هاي آن است.
همچنين ارزيابي اطلاعاتي را كه عمليات پاسخ گويي را طراحي مي كند فراهم مي آورد برخي از كارشناسان ارزيابي را بررسي و تفسير اطلاعات جمع آوري شده به منظورارايه مبنايي براي تصميم گيري مي دانند.
ارزيابي مستلزم جمع آوري اطلاعات ،آناليز و قضاوت در مورد وضعيت ايجاد شده است، از همين روي در ارزيابي ميداني يكي از مهمترين اقدامات جمع آوري اطلاعات از صحنه حادثه است
از طرف ديگر، ارزيابي سانحه، بررسي يك سانحه واقعي يا محتمل الوقوع ،براي تخمين خسارات ايجاد شده يا خسارات مورد انتظار براي ارايه پيشنهادات و توصيه ها براي پيشگيري،آمادگي و پاسخگويي است.
در اين فرآيند تعيين ضربات يك سانحه يا يك رويداد بر روي جامعه وبررسي نيازهاي فوريتي، اقدامات اضطراري براي نجات و تداوم حيات زنده ماندگان ، و تسريع امكان باز تواني وتوسعه به انجام مي رسد.
ارزيابي يك فرآيند بين حوزه اي است كه در فازها ي مختلف سانحه را در بر گرفته و مورد توجه قرار مي گيرد ، در بررسي هاي مكاني و جمع آوري ،ارزشيابي اطلاعات را به صورت مستقيم تفسيركرده و آنچه كه اتفاق افتاده را تخمين مي زند.
برنامه عمران سازمان ملل (UNDP) ارزيابي سانحه را فرآيند شناسايي،ضرباتي كه مخاطره بر روي جامعه مي گذارد، شناسايي نيازها و الويت ها براي اقدامات اضطراري براي حفظ جان وحمايت از زندگي بازماندگان شناسايي منابع در دسترس و نيز فراهم آوردن اطلاعات درخصوص امكان تسهيل و تسريع توسعه و بازتواني بلند مدت مي داند.
فرآيند ارزيابي ازفعاليت هاي آمادگي و فاز هشدار پيش از سانحه ازآغاز تا انتهاي فاز اضطراري و حتي تا توانبخشي و بازتواني امتداد دارد. (2

اهداف اصلي ارزيابي سانحه

ضرورت دارد به اين موضوع بپردازيم كه هدف از ارزيابي چيست و ما در انجام آن چه اهدافي را دنبال مي كنيم ارزيابي در حوزه وسيع حوادث و سوانح با اهداف گوناگوني به انجام مي رسد،اما وجه مشترك همه ارزيابي ها آن است كه از آن به عنوان مبنايي براي تصميم گيري و اجراي پاسخ استفاده مي گردد. ارزيابي سانحه در حيطه امداد و نجات با هدف رسيدن به اهداف زير به انجام مي رسد.

•    براي نجات جان آنهايي كه زندگي شان به خطر افتاده
•    براي تعيين و مشخص كردن نيازهاي حياتي قربانيان
•    براي كمك به تنظيم الويت ها جهت واكنش
•    براي تامين داده هاي مورد نياز براي طراحي برنامه
•    براي نجات جان آنهايي كه زندگي شان به خطر افتاده
•    براي تعيين و مشخص كردن نياز هاي قربانيان
•    براي كمك به تنظيم الويت ها جهت واكنش
•    براي تامين داده هاي مورد نياز براي طراحي برنامه
همچنين علاوه بر اهداف ياد شده )در حيطه امداد و نجات( اهداف زير نيز مي تواند جزء اهداف ارزيابي قرار گيرد: برآورد ميزان خسارات اقتصادي
تعيين ميزان آسيب به شريان هاي حياتي وتعيين و پيش بيني خطرات ثانويه

مراحل گوناگون و انواع ارزيابي

در طي ارزيابي، تيم ارزياب به دنبال جمع آوري و سازماندهي اطلاعات در خصوص وضعيت ايجاد شده و پاسخگويي به سوالاتي در خصوص ماهيت سانحه،آسيب ها ونيازهايي است كه به دنبال سانحه رخ مي نماياند كه مراحل زير را در بر مي گيرد :
الف- چه اتفاقي افتاده است What is happened? )) اين نوع از ارزيابي، ارزيابي وضعيت
( (Situation Assessment را شامل مي شود
ب- برآورد صدمات و آسيب هاي ناشي ازسانحه (Damage Assessment) يا خسارات
.(Loss Assessment)
ج- ارزيابي و برآورد نيازهاي افراد آسيب ديده (Need Assessment) د- تهيه گزارش و ارايه آن به مركز و- ارايه پيشنهادات ارزياب يا ارزيابان(درخصوص اولويت بندي نيازها، منابع موجود محلي(
مهمترين بخش ارزيابي شايد دادن يك پاسخ اجمالي ولي همه جانبه به اين پرسش است كه چه رخدادي به وقوع پيوسته و چه عوارضي ناشي از آن ايجاد شده است براي ارايه چنين پاسخي ضرورت دارد براي سوالات زير در پي يافتن پاسخي صريح و گويا باشيم.
1-    چه شده است؟(چه اتفاقي افتاده است)
2-    آيا مخاطره يا سانحه مورد بررسي قرار گرفته است؟
3-   پیا مد ها و عوارض آن چيست؟
4-    چه تعداد از مردم كشته يا زخمي شده اند؟
5-    آيا اموال و دارايي ها تخريب شده است؟
6-    چه پاسخگوياني اول مورد نياز است؟
7-    بر چه چالش هايي بايست غلبه كرد؟
8-    آيا شهرها و بخش هاي مي توانند تداركات وپشتيباني لازم را فراهم كنند؟
9-    چه منابعي(انساني و مادي) مورد نياز است؟
10-    آيا نياز است اشخاص و آژانس هاي ديگري درگير موضوع شوند؟
11-    آيا كاري مي توان انجام داد كه وضعيت موجود بطور موثر و سريعي بهبود و علاج يابد؟
12-    براي برنامه دار كردن امور چه اقتضائاتي مورد نياز است ؟
13-    در يك تقسيم بندي ديگر ارزيابي سانحه، در سه مقطع زماني به شرح زير به انجام مي رسد كه در واقع مي تواند سه نوع متفاوت ارزيابي سانحه باشد:

1-    مرحله ارزيابي سريع اوليه: Rapid initial Assessment ارزيابي اوليه سريع، وضعيت، منابع، نيازهاي ارزيابي شده فوريتي ومرحله بحراني يك سانحه است كه در طي آن برآنيم كه نوع پاسخ هاي مورد نياز امدادي فوريتي را شناسايي نماييم ارزيابي وضعيت يكي از مهمترين بخش هاي ارزيابي سريع اوليه است كه در سريع ترين زمان ممكن بايستي به انجام رسد.
2-    مرحله ارزيابي با توصيف جزئيات Detailed Assessment: پس از انجام ارزيابي اوليه سريع،ضرورت دارد كه اثرات ،نياز ها و منابع پاسخگويي به سانحه با جزئيات بيشترو توسط افراد متخصص در هر بخش و در فرصتي فراخ تر به انجام رسد. اين ارزيابي روزها و هفته هاي بعد از وقوع سانحه با هدف روشن ساختن ابعاد دقيق و همه جانبه سانحه و رسيدن به اطلاعات روشن و واضح تر براي اخذ تصميمات دقيق تر و برنامه ريزي مبتني بر واقعيت هاي عيني به انجام مي سد
3-    مرحله ارزيابي مداوم ومستمر Continual assessment
اين گونه از ارزيابي بيشتر در مواردي انجام اين گونه از ارزيابي بيشتر در مواردي انجام خصوص وضعيت جامعه نيازمنديم به عنوان مثال برنامه ريزان در بخش سلامت به ارزيابي هاي مستمري از وضعيت بيماري هاي واگير، تغذيه و ميزان مرگ و مير جامعه آسيب ديده نيازمندند

مستمر    تفصيلي    سريع
ادامه دار    هفته ها    روزها    زمان
قابل دسترس    مشاهده    محدود    دسترسي اطلاعات
محلي    مردم    ثانويه    منابع اطلاعاتي
متوسط    پايين    بالا    فرضيات
محلي    تخصصي    عمومي    نوع تيم

مستمر	تفصيلي	سريع
ادامه دار	هفته ها	روزها	زمان
قابل دسترس	مشاهده	محدود	دسترسي اطلاعات
محلي	مردم	ثانويه	منابع اطلاعاتي
متوسط	پايين	بالا	فرضيات
محلي	تخصصي	عمومي	نوع تيم

شكل – 1- زمان بندي انجام ماموريت ارزيابي ( 2

    شكل- 2-انواع ارزيابي ( 2

برنامه ريزي براي ارزيابي سانحه

برنامه ريزي براي ارزيابي سانحه موضوعي است كه در سازوكار برنامه ريزي براي آمادگي بايستي بدان پرداخته شود. اگر اولين اقدام در بخش آمادگي را برنامه ريزي آمادگي بدانيم پس از دريافت، تائيد و پخش هشدار و بسيج منابع )مادي و انساني(مهمترين اقدامي كه در راستاي پاسخگويي به سانحه بايستي بدان پرداخته شود (Disaster Assessmentمی باشد كه در فرآيند تصميم سازي و مديريت سانحه ارزشمندترين نياز تلقي مي گردد.
در فرآيند آمادگي نيز تشكيل،آموزش،تجهيز وتمرين تيم ويژه ارزيابي، سرلوحه كار قراردارد از اين روي در برنامه تدوين شده براي پاسخگويي نيز اين موارد بايستي مشخص شده باشد:

الف - چه كسي مسئول ارزيابي است
ب- در هر مرحله از سانحه چه اطلاعاتي مورد نياز است.
ج- چه استاندارد هايي جهت ارزيابي نيازها مورد استفاده قرار مي گيرند. در معرض خسارت احتمالي قرارداشتن :تركيب احتمال وقوع يك حادثه و اهميت عواقب بروز حادثه است.
فرايند تخمين احتمال وقوع پديده هاي خسارت بالقوه در مناطق مشخص در يك دوره زماني مشخص. ارزيابي خطر شامل تحليل رسمي و غير رسمي سوابق تاريخي و تفسير ماهرانه نقشه هاي موجود زمين شناسي ژئومورفولوژي آب شناسي و نقشه هاي مكان نگاري مي باشند. در هر مرحله از سانحه نوع ارزيابي مورد نياز و اطلاعاتي كه بايست جمع آوري گردد ،متفاوت خواهد بود. فعاليت هاي ارزيابي پنج بخش را شامل مي شود:
ذ‌-    ارزيابي وضعيت1
ر‌-    ارزيابي نيازها2
ز‌-    ارزيابي خسارات3
س‌-    ارزيابي نياز هاي سلامت4
ش‌-    ارزيابي ضربات سانحه به جامعه

برای هر ارزیابی اولیه سریع سه اولویت کلی وجوددارد:
مشخص كردن مكان مشكل
مشخص كردن قدرت مشكل
________________________
1 )Situation Assessment
2 )Need Assessment
3 Damage Assessment
4 )Health Need Assessment

مشخص كردن ميزان فوريت الويت ها)اهميت و اضطرار(
تيم هاي ارزيابي نياز به جمع آوري دو شكل از اطلاعات دارد:
1-    در نتيجه بروز سانحه چه اتفاق افتاده است.
2-    چه نياز هايي ايجاد شده است.
ارزيابي وضعيت 5
در ابتداي همه وضعيت هاي اضطراري،خصوصاً در سوانحي كه وقوع سريع دارند يا با هجوم ناگهاني جمعيت ناشي از مناقشات شهري همراه هستند در برآورد اينكه مشكل واقعا چيست، ممكن است دچار اين خطاها ممكن است به دليل ابهاماتي باشد كه در بررسي موارد مثل: مناطق تاثير پذيرفته ،تعداد افرادي كه كمك هاي فوريتي نياز دارند،سطوح خسارات به خدمات و شريان هاي حياتي،سطح استمراريا فوريت يافتن تهديد و امكان فراهم آوردن كمك به وجود آيند.( UNDP, 1994)
به عنوان مثال ما در ارزيابي وضعيت كه درساعات و روزهاي اول به انجام مي رسد به اطلاعاتي در خصوص ماهيت سانحه(قدرت ،شدت وگستردگي) وعوارض اوليه (شامل تعداد مصدومان ،افراد بي خانمان و تعداد كشته گان) نيازمنديم. ارزيابي اين زمينه ها اطلاعاتي را درباره نيازها،استراتژي هاي مداخله اي و منابع ضروري وتعيين اهداف فراهم مي آورد اينكه چرا ارزيابي را انجام مي دهيم ؟ و بطور كلي چرا براي آغاز پاسخگويي نيازمند انجام ارزيابي هستيم به اين موضوع برمي گردد كه اطلاعات حاصل از ارزيابي پيش نياز و بخش ضروري تصميم سازي است زيرا اگر ادراك دقيق و منطبق بر واقعيتي از آنچه كه واقع شده است در ذهن تصميم سازان شكل نگيرد ،تصميمات اتخاذ شده فرسنگ ها از واقعيات فاصله داشته و كمكي به حل مشكلات نخواهند كرد وگاهي حتي مي توانند منجر به اتخاذ تصميماتي شود كه مبتني بر اطلاعات نادرست بوده و بردامنه و شدت مشكلات بيفزايند، بنابراين براي شكل يافتن تصميمات منطقي و كارگشا پس از وقوع سانحه ، به ترتيب فرآيند هاي ذير بايستي طي شود:
الف- ابتدا با انجام ارزيابي سريع اوليه گزارش وضعيت مناسبي تهيه گردد
ب- سپس بر اساس واقعيت هاي گزارش شده در ارزيابي ،انتخاب اهداف وشناسايي منابع جايگزين صورت گيرد.
ج- و در آخر طرحهاي پاسخگويي به اجراء در آمده و توسعه يابد (UNDP 1994)
گزارش وضعيت (در بر دارنده اطلاعات اوليه در خصوص ماهيت سانحه، برآورد اجمالي از آسيب ها و خسارات و نيازهاي فوريتي است كه توسط تيم ارزياب در ساعات اوليه پس از وقوع سانحه تهيه شده وبراي مديران و تصميم سازان ارسال مي گردد تا درك و دريافتي واقعي و منطبق بر شواهد و مستندات را درذهن آنان شكل دهد.
به گزارش وضعيت يا موقعيت به اختصار (SITREPS) نيز گفته مي شود.
به بيان ديگر گزارش وضعيت ،گزارش مختصري است كه در طي يك دوره اي از اقدامات امدادي منتشر و به روز شده است، به طوري كه جزئيات شرايط اورژانسي، نيازهاي ايجاد شده و پاسخ هاي داده شده از جانب تمامي امدادگران مشخص شده اند.
5 Situation Assessment

شكل - 3- مراحل گوناگون ارزيابي پس از وقوع سانحه(UNDP1994)

در فرايند ارزيابي سانحه گزارش ارزيابيبايد واجد داده ها و اطلاعاتي درخصوص شرايط ذيل بوده و به نكات زير توجه نمايد:
•    مكان جغرافيايي سانحه
•    نوع، شدت و قدرت مخاطره
•    زمان وقوع سانحه
•    توصيف مختصر از سانحه
•    تعداد افراد آسيب ديده )بي خانمان،مصدوم و مجروح(
•    اولويت بندي نيازهاي سانحه
•    كليد هايي براي ارزيابي موفقيت آميز :براي تهيه يك گزارش دقيق ،روشن و مبتني برواقعيات ارزيابان بايستي به نكات زير توجه ويژه نشان داده و شرايط ذكر شده را لحاظ نمايند:
•    همكاري با مسئولان محلي
•    مشخص كردن اطلاعات حياتي براي بهره گيران از آن
•    به كارگيري استانداردها/ شاخص ها
•    زمان بندي ارزيابي
•    تعيين بهترين مكانهاي منابع اطلاعات
•    تمايز قايل شدن بين وضعيت اضطراري ونياز هاي مزمن
•    مشاركت دادن جامعه محلي
•    آگاهي از فشار هاي ماهرانه
•    تقريبا همه اطلاعات سوگيري دارد
•    بهره گيري از فرضيات معنادار
گزارش وضعيت بايد ويژگي هاي ذيل را داراباشد:
•    بلافاصله پس از ورود به منطقه به تهيه آن بپردازيم
•    اطلاعات مطمئن و به هنگام باشد و منابع آن ذكر شود
•    ليستي از نيازهاي مرتفع نشده در هرگزارش آورده شود
•    نيازهايي كه در محل قابل تامين است رامشخص كنيم)توجه به منابع محلي(
•    هميشه تصور كنيم خود مخاطب گزارش هستيم
•    در هر موردي كه اطلاع نداريد راذكركنيد
•    از عبارات وكلمات مبهم بپرهيزيد

روشهاي ارزيابي:

جهت انجام ارزيابي مي توان از روشهاي گوناگوني استفاده كرد كه به برخي از آنهادر زير اشاره مي شود.
ذ- پرواز با هواپيما بر فراز منطقه6
2-    عكس هوايي و مشاهده از را دور
ر- سيستم هاي گزارش از راه دور
ص‌-    ارزيابي ميداني
ارزيابي ميداني همواره يكي از مهمترين روشهاي ارزيابي سوانح بوده واز اين منظر كه ارزيابان را در برابر واقعيتهاي ملموس قرار داده و اطلاعات ارزشمندي را نصيب آنان مي كند بيشتراز هرروش ديگر توصيه مي شود.
ارزيابان با حضور در صحنه حادثه وانجام مشاهدات ميداني با جنبه هاي گوناگون سانحه آشنا شده و داده هاي مورد نياز را برمي گيرند.
ارزيابان در انجام مشاهده ميداني )درصحنه(وظايف زير را بر عهده دارند:
-    زير نظر داشتن وضعيت و شرايط فيزيكي
-    پرسيدن سوالات از افراد محلي ومسئولان
-    بازديد خانه ها، سرپناهها، منابع آب ،كلينك هاي درماني وساير اماكن وتسهيلات فراهم شده
-    زير نظر گرفتن بچه ها ،سالمندان وبيماران
-    زير نظر داشتن زندگي و معيشت زنان
-    زير نظر داشتن اماكن تسهيلاتي
-    گرفتن عكس و تهيه نقشه
-    اثرات سانحه7
-    ارزيابان براي انجام صحيح ارزيابي وتهيه گزارشات دقيق و روشن، بايستي با ماهيت واثراتي كه حوادث بر جاي مي گذارند آشنا بوده ودر طراحي سناريوهاي محتمل از دانش واطلاعات خود در اين بخش بهره گيرند
در ارزيابي اثرات و پيامدهاي سوانح بايد به اين سوالات پاسخ داد :
-    چه تعداد انسان تحت تاثير(سانحه) قرار گرفته اند؟
-    چه تعداد در اثر آن سانحه مرده اند؟
-    چه تعداد در اثرآن مجروح شده اند؟
-    چه آسيبهاي فيزيكي به دارايي هاي جامعه وزير ساخت ها ،خطوط ارتباطي،ساختمان هاي عمومي،راهها،پلها و ... وارد شده است؟
-    چه صدماتي به ذخاير معيشتي وارد شده است؟
-    چه صدماتي به كسب و كار وارد گرديده است؟
-    چه تعداد انسان تخليه يا بي خانمان شده اند؟
-    چه گروههاي جنسيتي اهميت دارند؟
-    چه تعداد خانه بطور كامل منهدم شده اند؟
-    چه تعداد خانه به طور نسبي تخريب شده اند؟
-    همچنين يافته ها ،اطلاعات و پيشنهاداتي كه ارزيابان ارايه مي كنندودر گزارش آنان مي آيدبايستي واجد شرايط ذير باشد:
-    روشن
-    صريح
-    به موقع
-    كاربردي

----------------------
6 Over flights
7 Disaster effect

مختصر و كوتاه و عملياتي باشد.
نياز هاي حياتي :

يكي از نيازهايي كه تيم هاي ارزيابي بايستي خيلي سريع به ارزيابي آن بپردازند، ارزيابي نيازخيلي سريع به ارزيابي آن بپردازند، ارزيابي نيازهاي حياتي مردم آسيب ديده است.اين نياز هاعبارتند از:
-    امنيت(Security)
-    آب( Water)
-    غذ( Food)
-    سرپناه و بهداشت
-    لباس ، پتو و اقلام اساسي خانه
-    مراقبت هاي بهداشتي
تامين نياز هاي حياتي پس از جستجو ونجات در الويت دوم براي پاسخگويي قرار داشته ودر حوادثي كه به عمليات جستجو ونجات درسطح گسترده نياز نمي باشد تامين اين نيازها م يتواند الويت اول پاسخگويي باشد.
گزارش تيم ارزياب 8 مهمترين فعاليت تيم ارزيابي تلقي شده و به تصميم سازان در مديريت بحران كمك شاياني مي كند .
بديهي است كه گزارش اوليه بايد شامل اطلاعاتي در خصوص شدت، زمان، مكان ويژگي ها،نيازهاي حياتي و ... باشد. اين ارزيابي اوليه راارزيابي سريع يا(Rapid Assessment) مي نامند. اين ارزيابي اجمالي، كوتاه و برآوردهاي آن تقريبي بوده و گزارش هاي تكميلي در طي ارزيابي هاي بعدي طي روزهاي آينده آن را تكميل خواهد كرد.
با توجه به اهميت جستجو و نجاتSearch and Rescue)) ارزيابي هاي اوليه بايستي حاوي اطلاعاتي در اين خصوص و برآورد نيازها دراين بخش باشد.
در ارزيابي ميداني، تيم ارزياب وظيفه دارددرخصوص وضعيت هاي ذيل اطلاعات خود راجمع آوري و ارايه نمايد.
الف: ارايه يك نماي كلي از وضعيت ايجاد شد.
ب: تعيين گروههايي كه در معرض بيشترين آسيب قرار دارند(Vulnerable Groups).
ج: تعيين نيازهاي اساسي
د: تعييين پاسخ هاي فوريتي
و: ارزيابي منابع در دسترس
ن: تعيين شكاف ها، چالش ها و كاستي هاي اساسي
ي: برآورد جمعيت تحت تأثير، مصدومان ومجروحان
د: برآورد افراد بي خانمان و جابجا شده جمع آوري داده ها و تطبيق و سازماندهي آنها وتبديل آن به اطلاعات از وظايف مهم تيم ارزياب است. مهمترين روشهاي جمع آوري دادهها به شرح ذيل است:
مشاهده
مصاحبه
پيمايش
چك ليست
نمونه گيري
شاخص ها و استانداردها
فرضيات
داده ها و اطلاعاتي كه به وسيله تيم ارزيابي جمع آوري مي گردد به اين دليل كه مبناي تصميم گيري مديران خواهد بود بايستي سودمند و قابل استناد باشد زيرا همچنانكه كمبود اطلاعات فرآيند تصميم سازي را با مشكل مواجه خواهد ساخت ،اطلاعات پراكنده،مبهم ،ونامعتبرو با حجم زيادنيز مي تواند مشكل آفرين باشد ،از اين روي ما به اطلاعات مفيد و گويا با ويژگي هاي زير به شدت نيازمنديم. ويژگي هاي اطلاعات سودمندعبارتند از:
•    معتبر ،قابل اطمينان(Reliable)
•    مربوط ، مناسب(Relevant)
•    بموقع(Timely)
•    الويت بندي شده(Prioritized)

----------------------
8 )Situation Report

از يك ديدگاه مي توان اطلاعات به دست آمده درارزيابي را به دو نوع اطلاعات اوليه و ثانويه تقسيم نمود:
- اطلاعات اوليه مي توان بر مبناي مواردي ازقبيل: مصاحبه فردي،بررسي هاي سازمان هاي امدادي معتبر )آژانس هاي سازمان ملل،جمعيت هاي هلال احمر و صليب سرخ، فدراسيون جهاني هلال احمر و صليب سرخ، كميته بين المللي صليب سرخ، دولت ملي و ..( باشد.
نوع ديگر تهيه اطلاعات اوليه مشاهدات مستقيم است..
اطلاعات ثانويه شامل مواردي مانند: گزارشات مكتوب (شامل بررسي هاي ديگران)، مصاحبه هاي ماخذ، تصاوير ماهوارهاي، عكس ها
گزارش رسانه ها، اينترنت
منابع داده ها:
اتكاء به منابع معتبر در اخذ اطلاعات مربوط به سانحه يك الزام غير قابل گريز براي همه ارزيابان است .در ادامه به تعدادي از اين منابع اشاره مي شود:
الف- جمعيتي كه به طور مستقيم آسيب ديده( (population directly / through others Affected
ب- مسولان ملي/محلي(authorities National and local )
ج- جمعيت هلال احمرو فدراسيون((Red Cross Society and Federation National
د- كاركنان سازمان هاي غير دولتي و بين المللي NGO and International Organization staff
ه- تيم هاي پاسخگويي بين المللي((bilateral) response teams International )
و- سازمان هاي علمي(organizations Scientific )
ز- رسانه ها(Media)
ق- اينترنت (Internet)
سوانح در دو فاز اصلي طبقهبندي ميشوند. فازاول فاز فوريتي(Emergency phase) است در اين فاز نجات جان آسيب ديدگان و ارايه خدمات جستجو و نجات و خدمات فوريتي درماني در اولويت قرار داشته وتيم ارزياب دراولين گام موظف به ارايه اطلاعات در اين خصوص و ارزيابي نيازهاي اين بخش است.
فاز دوم فاز امداد(Relief phase) است، تأمين نيازهاي آب و بهسازي محيط، تغذيه، تأمين سرپناه موقت و ... را شامل مي شود كه گام بعدي سيستم ارزياب ارايه داده هايي در اين خصوص به مراكز تصميم سازي مي باشد.افراد تيم ارزيابي علاوه بر مهارت ها، دانش و تجارب در خصوص مباحث تخصصي امداد و نجات ومديريت بحران بايستي آموزشهايي را طي نموده و واجد تجهيزات ضروري براي انجام عمليات خود باشند. كه به تفصيل به آن پرداخته خواهد شد. تيم ارزياب بايد واجد افرادي باشد كه علاوه بر تجارب ميداني از مديريت سانحه از دانش لازم در بررسي و برآورد سانحه،نيازهاي كه ايجاد شده و منابع موجود برخوردار بوده و داراي يكي از تخصص هاي ذيل باشند:
الف-متخصص در امور بهداشت،تغذيه يا و اپيدميولوژي
ب-متخصص در امور فني و مهندسي(عمران(
ج-متخصص يا مجرب در جستجو ونجات
د- متخصص يا مجرب در امور امدادي
و-متخصص يا مجرب در آماده وپشتيباني(لجستيك)
علاوه بر اين اعضاي تيم ارزيابي بهتر است با زبان و فرهنگ مردم آسيب ديده آشنايي داشته باشند و به يكي از زبان هاي رايج بين المللي تسلط داشته و حداقل يكي از اعضائ تيم با اصول تهيه و ارسال گزارش(گزارش نويسي(آشنا باشد.در حال حاضر جهت ارزيابي سوانح دو دوره آموزشي بين المللي توسط سازمان ملل متحد و فدراسيون جهاني صليب سرخ و هلال احمر ارايه مي گردد كه افراد معرفي شده ازطرف دولتها و سازمان هاي امدادي پس از طي اين دوره ها به عضويت تيم هاي بين المللي در آمده و در ماموريت هاي بين المللي بكارگيري مي شوند.تيم سازماندهي شده توسط فدراسيون جهاني صليب سرخ و هلال احمر را تيم ارزيابي وهماهنگي ميداني يا FACT (Field Assessment and coordination team) مي نامند.
تيم ارزيابي و هماهنگي سازمان ملل متحد UNDAC ناميده مي شود
(United Nation Disaster Assessment and Coordination) شرح وظايف ، ماموريت ها و مسوليتهاي اين تيم ها و آموزشهايي كه طي مي كنند و همچنين نحو دريافت هشدار، آمادگي و بسيج، شروع و پايان عمليات مستلزم توضيحات مفصلي است كه در اين مختصر نمي گنجد.
انشاءالله در مجالي ديگر به ساختار اين تيم ها ،شرح وظايف ،آموزشها و تجهيزات مورد نيازآنها خواهيم پرداخت ومبحث ارزيابي نيازها وخسارات را پي خواهيم گرفت

مقاله ارزیابی سانحه دکتر شریفی

مطالب مشابه :

آدرس سایت رسمی پژوهشکده سوانح طبیعی

مقاله ارزیابی سانحه دکتر شریفی

معرفی اجمالی رشته مدیریت در سوانح طبیعی

زلزله های صد سال اخیر در ایران و جهان

اطلاعيه دريافت کارت کارينو

نحوه شکل گیری رشته مدیریت بحران(طنز)

مهلت تحویل پروژه درس سوانح ژئولوژیک

اعضای انجمن علمی مدیریت بحران