صداقت و راستی دراسلام

صداقت و راستی و تاثیرات شگرف آن
راستی آور كه شوی رستگار راستی از تو ظفر از كردگار
یكی از فضایل اخلاقی كه نقش بسزایی در سازندگی انسان دارد صداقت در گفتار و عمل است و راستی یكی از مهم ترین پایه ها و اصولی است كه اساس جوامع انسانی را تشكیل می دهد، ترقی و عروج ملتها و امتها بر اساس پایبندی و التزام آنان به صداقت در كردار و گفتار آنان عیار گذاری می شود و از آن رو كه انسان ها بر اثر نیازمندی های فراوان روحی و جسمی ناگزیراند به صورت اجتماعی زندگی كنند و آنچه بقای چنین حیاتی را تضمین می كند صداقت و راستی میان افراد جامعه است پس بقای یك جامعه ایده ال منوط به این صفت است، و از سوی دیگر اصولاً فطرت بشر باراستی و صداقت سرشته شده است اگر انسان به همان فطرت اصلی خود باقی بماند و كشش و عوامل خارجی او را از راه فطرت منحرف نسازند همواره به سوی پاكی های فضایل متمایل و از رذایل پیراسته خواهد بود. ولی عوامل مختلف از قبیل تربیت، محیط و نظایر آن می توانند از بروز این صفات جلوگیری نموده و حتی صفات رذیله را جایگزین سازند...

راستگویان معمولاً افرادی شجاع، جسور، قاطع، با اخلاص، كم طمع و خالی از تعصبهای غلط و بغضهای افراطی هستند زیرا صداقت بدون اینها ممكن نیست. بعكس، افراد دروغگو معمولاً ترسو، ریاكار، طماع، متعصب و لجوج و یا گرفتار حب و بغضهای افراطی غلط می باشند.

افراد راستگو قطعاً در زندگی اجتماعی پایبند اصول و موازینی اند كه باعث می شوند این اشخاص كمتر ابن الوقت، مزور، دمدمی مزاج و منافق باشند زیرا صداقت با هیچ یك از این امور سازگار نیست.

قرآن مجید از راستگویی به عنوان كلید كشف باطن اشخاص یاد می كند:(و لتعرفنهم فی لحن القول) می توانی آنها(منافقان) را از طرز سخنانشان بشناسی.

صداقت در اسلام چنان اهمیتی دارد كه علاوه بر توصیه هر مسلمانی به آن، به همراهی با راست گویان نیز تاكید شده است.
(یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و كونوا مع الصادقین) { توبه: 119 }
ای مومنان از خدا بترسید و همگام با راستان باشید.
در تعریف صداقت همین كافی است كه كلمه صدیق از آن مشتق است و خداوند در مقام مدح، پیامبران خود را با آن توصیف فرموده است.
(و اذكر فی الكتاب ابراهیم انه كان صدیقاً نبیاً) { مریم: 41 }
در كتاب(قرآن برای مردمان، گوشه ای از سرگذشت) ابراهیم را بیان كن. او بسیار راست كردار و راست گفتار و پیغمبر خدا بود.

(واذكر فی الكتاب اسماعیل انه كان صادق الوعد و كان رسولاً نبیاً) {مریم 54 } و در كتاب(آسمانی قرآن) از اسماعیل بگو. آن كسی كه در وعده هایش راست بود و پیغمبر والامقامی بود.

(واذكر فی الكتاب ادریس انه كان صدیقاً نبیاً) { مریم 56 }
و در كتاب(آسمانی قرآن) از ادریس بگو. او بسیار راستكار و راستگو و پیغمبر بزرگی بود.

صداقت در احادیث و روایات

رسول اكرم(ص) در تعلیمات اسلامی و درسهای اخلاقی خود راستگویی را بعنوان لازمه ایمان قرار داده است. در اینجا برخی از احادیث رسول اكرم(ص) ذكر می شوند كه در آنها مستقیما دعوت و تاكید به راستگویی شده است.
عن عبدالله بن مسعود(رض) قال: قال رسول الله صلی الله علیه و سلم:(علیكم با لصدق فان الصدق یهدی الی البر و ان البر یهدی الی الجنه و ما یزال الرجل یصدق و یتحری الصدق حتی یكتب عند الله صد یقا و ایاكم و الكذب فان الكذب یهدی الی الفجور و ان الفجور یهدی الی النار و ما یزال الرجل یكذب و یتحری الكذب حتی یكتب عند الله كذابا) (رواه البخاری و مسلم)

از حضرت عبدالله بن مسعود(رض) روایت است كه حضرت رسول اكرم(ص) فرمودند: راستی را لازم بگیر و همیشه راستگو باش زیرا كه راستگویی به سوی راه نیك و درست را راهنمایی می کند و راه نیک به بهشت می رساند چون آدمی همیشه راستگو باشو و راستی را پیشه كند، به مقام صدیقیت می رسد و نزد الله از زمره صدیقین شمرده می شود و از دروغ نیز همیشه دوری كن زیرا كه عادت دروغ گفتن آدمی به سوی راه بد راهنمایی می كند و راه بد به دوزخ می رساند و هنگامی كه آدمی به دروغگویی عادت كند و دروغ را بر گزیند در نتیجه نزد خداوند در گروه دروغگویان نوشته می شود)

راستگویی به خودی خود عادت بسیار مطلوب و پسندیده ای است و در آن این ویژگی هم وجود دارد كه انسان را در سایر شعبه های زندگی نیك كردار و سزاوار بهشت می كند و بر اثر راست گفتن مداوم و همیشه، آدمی به مقام شامخ(صدیقیت) نایل می گردد.

عن بن عبد الرحمن بن ابی قراد ان النبی صلی الله علیه و سلم تو ضا یوما فجعل اصحابه یتمسحون بو ضوئه فقال لهم النبی(ص):(ما یحملكم علی هذا؟ قالو احب الله و رسوله فقال النبی(ص) من سره ان یحب الله و رسوله او یحبه الله و رسوله فلیصدق حدیثه اذ احدث و لیود امانته اذا ائتمن و لیحسن جوار من جاره) (رواه البیهقی فی شعب الایمان)

از حضرت عبد الرحمن بن ابی قراد روایت است كه حضرت رسول اكرم(ص) روزی مشغول وضو بودند صحابه رضواث الله علیهم اجمعین آب وضو آ ن حضرت ر ا گرفته و بر چهره و بدنهای خویش می مالیدند. ایشان فرمودند: چه انگیزه ای باعث این عمل شماست؟ آنها پاسخ دادند(محبت خدا و پیامبرش) رسول مكرم اسلام چون پاسخ آنها را شنید فرمود: هر كسیكه دوست دارد با خدا و پیامبرش محبت حقیقی داشته باشد یا الله و رسولش او را دوست بدارند باید همواره در گفتارش راست بگوید و چون امانتی به او سپرده شود خیانت نكند و با همسایگان خوشرفتار باشد)
از این حدیث معلوم می گردد كه اولین تقاضا و خواسته ارتباط و پیوند با الله و رسول او ابراز محبت نسبت به آنان صداقت در گفتار و امانتداری است اگر شخصی فاقد این صفات و ارزشهای اخلاقی باشد ادعای محبت او كاملا بیجا خواهد بود و نوعی نفاق بشمار می آید.

راستگویی و صداقت در تجارت

عن ابی سعید قال: قال رسول الله(ص)(التاجر الصدوق الامین مع النبیین و الصدیقیین و الشهدا) (رواه الترمذی و الدارمی و الدار قطنی)

از حضرت ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت شده است كه حضرت رسول اكرم فرمودند: تاجر راستگو و امین با پیامبران،صدیقین و شهدا محشور خواهد شد.

این حدیث بطور واضح اعلام می دارد كه برای حصول والا ترین رتبه های قرب خداوندی، نیاز ی به ترك دنیا و مشاغل آن نیست بلكه یك تاجر در بازار نشسته می تواند با اطاعت و پیروی از احكام الله و رسول او و رعایت اخلاق دینی همچون صداقت و امانتدار ی روز قیامت با پیامبران، صدیقین و شهدا همراه باشد. آری صداقت و درستكاری بخشی اساسی از شخصیت انسان مسلمان است و در پیدا ونهان صداقت را در كردار و گفتار خود مراعات می نمایند زیرا باور دارد كه صداقت راهی به سوی خیر و نیكی است و خیر و نیكی انسان را به سوی بهشت رهسپار می نماید بهشتی كه یكی از مهمترین آرزوهای اهل ایمان است. انسان مسلمان به صداقت تنها به عنوان یك اخلاق ارزشمند كه زیبنده اهل ایمان است نگاه نمی كند بلكه آنرا فراتر از این می داند و آن را بخشی جدایی ناپذیر و مكمل ایمان خویش می شمارد زیرا خداوند اهل ایمان را به صداقت و درستكاری دستور فرموده و صادقین و راستگویان را مورد تمجید قرار داده است.

خداوند متعال در قر آن كریم می فرماید:
و الذی جا با لصدق و صدق به اولئك هم المتقون(الزمر 33)

كسانی كه حقیقت و صداقت را با خود آورده اند و كسانی كه حقیقت و صداقت را باور داشته اند آنان پر هیز گاران واقعی هستند.

نبی مكرم اسلام در حدیثی دیگر اهمیت راستگویی را چنین بیان می كند: تحروا الصدق و ان رایتم ان الهلكه فیه فان فیه النجاه) راستگویی را انتخاب كنید حتی اگر پنداشتید كه هلاك شما در آن باشد زیرا رهایی راستین در صدق و راستی است.
سعدی شیرین سخن چه جالب می سراید:

گر راست سخن گویی و در بند بمانی به از آنكه دروغت دهد از بند رهایی

مظاهر صدق

امام محمد غزالی(رح) در احیا علوم الدین صداقت را بر شش نوع تقسیم می كند(الف) صداقت در گفتار:
هر انسانی موظف است كه بر گفته های خود مواظبت و مراقبت داشته باشد و جز با صداقت سخنی نگوید این مشهورترین و آشكار ترین انواع صداقت است پس كسی كه زبان خود را از خبر دادن بر خلاف واقع محفوظ می دارد صادق است.

(ب) صداقت در نیت و اراده:

این نوع صداقت به اخلاص بر می گردد و به این شیوه است كه در حركات و سكنات انسان عامل و انگیزه ای جز ذات الله نباشد پس هر گاه كوچك ترین شایبه ای از تمایلات نفس در آن وارد شد، صداقت نیت باطل می شود و اتصاف كسی كه دارای چنین نیتی باشد به دروغگوو كاذب رواست.

(ج) صداقت در تصمیم و عزم:
انسان گاهی عزم را بر عمل مقدم می دارد مثلا با خود تصمیم می گیرد اگر خداوند فلان مال را نصیب او گرداند همه یا قسمتی از آن را در راه خدا می بخشد و یا تصمیم می گیرد اگر در راه خدا با دشمن رو به رو شودبدون ترس ازمال و جان با او بجنگد و یا می گوید كه اگر خداوند متعال قدرت و حكومت مملكتی را به من بخشد عدالت را پیشه خود سازم و هرگز به وسیله ظلم و تجاوز به حق مردم مرتكب نافرمانی حق نخواهم شد گاهی این نوع تصمیم ها گرفته می شوند كه حالت قطعی و حتمی دارند و آن را عزم صادق گویند اما برخی اوقات در تصمیم انسان تردید و ضعف وجود دارد كه ضد صدق در عزم و تصمیم می باشد پس عزم صادق آن است كه عاری از تردید ودر كمال قوت باشد.
(د) صداقت در وفا به عزم و تصمیم:
گاهی نفس با عزم در كار های خیر به سخاوت می پر دازد چون سختی و مشكلی در وعده و عزم نیت و نیاز به هزینه ای ندارد اما وقتی حقایق ثابت شد و امكان تحقق یافت تمایلات و خواسته های نفس به هیجان در می آیند عزم قبلی را باطل می كنند و قدرت شهرت بر آن غالب می گردد این حالت بر خلاف و متضاد با حالت صدق در عزم می باشد در این باره خداوند می فرماید:(رجال صدقو ا ما عاهدواالله علیه) (الاحزاب:23)
در بین مومنان مردانی هستند در پیمانی كه با خدا بستند راست بوده اند ودر حق گروهی كه عزم كردند كه مال بذل كنند كنند اما بدان وفا نكردند چنین می فرماید:(و منهم من عهد الله لئن اتنا من فضله لنصد قن و لنكونن من الصلحین فلما آتهم من فضله بخلوا به) (التوبه: 76،75)
در میان منافقان كسانی هستند كه سو گند می خورند و با خدا پیمان می بندند كه اگر از فضل خود ما را بی نیاز كند(و به نعمت و نوایی برسند) بدون شك به صدقه و احسان می پردازیم و از زمره شایستگان خواهیم بود اما هنگامی كه خدااز فضل خود(ثروت و دارایی) به آنان بخشید بخل ور زید ند.
(ه) صداقت در عمل:
انسان باید مراقب باشد اعمال ظاهرش بر خلاف آنچه در باطنش هست نباشد و این مراقبت باید به شیوه ای باشد كه باطن را به صورتی در آورد كه اعمال ظاهرش را تصدیق نمی كند از این رو حضرت رسول اكرم(ص) دعا فرمودند(اللهم اجعل سریرتی خیرا من علانیتی و اجعل علانیتی صالحه) بار خدایا درونم را بهتر از ظاهرم گردان و ظاهرم را نیكو گردان.
(و) صداقت در تحقیق همه مقامات دین:
این نوع صدق،اعلا ترین و با ارزشترین درجات است مانند صداقت در مقام خوف، رجا، تعظیم، زهد، رضا، توكل، محبت، و سایر مقامات دین. این مقامات دارای مقدماتی هستند كه با ظهور این مقدمات اطلاق اسم خاص آن مقام بر شخص جایز است(مثلاً به محض اینكه مقدمات زهد در كسی آشكار شد لقب زاهد بر او اطلاق می شود) اما پس از این مقدمات، مقاصد اصلی و حقایقی هم وجود دارد كسی به صداقت حقیقی می رسد كه به مقاصد اصلی و حقایق آنها قایل گردد.
كسی كه متصف به این معانی شش گانه باشد، لقب صدیق را دریافت می دارد.
البته درجات صدق حد و حصری ندارد، گاهی انسان در برخی امور صادق و در بعضی صادق نیست، چنین شخصی را صدیق نگویند، اما درجه وی به قدر صدق وی می باشد. { برگزیده احیاء علوم الدین، با دخل و تصرف 317 – 320 }
پاره ای از نتایج و ثمرات راستگویی
1 – راحتی وجدان و آرامش قلب و خاطر
2 – صداقت در كار و تجارت بركت و خیر و منفعت را به دنبال می آورد
3 – یكی از پیامدهای صداقت نجات و رستگاری است
4 – جلب اعتماد و اطمینان مردم
از ذی النون مصری نقل شده است كه گفت: صدق و راستی شمشیر خداست، برچیزی نهاده نشده كه آن را نبرد، یعنی صدق، حقیقت و حكم هر چیزی را قطعی می كند، حق را از راه صدق می توان ثابت و باطل را از طریق صدق می توان نابود كرد.

صداقت در قصص و حكایات

از حافظ بن عبدالله عجلی روایت شده كه ربعی بن خراش از تابعین و مردی معتبر بود و هیچگاه دروغ نگفته بود. دو پسر داشت كه در زمان حجاج عصیان كرده بودند. كسی به حجاج گفت: تو اگر دنبال پسران ربعی می گردی، از پدرشان بپرس كه كجا هستند او دروغ نمی گوید. حجاج كسی را به دنبال ربعی فرستاداز او در باره پسرانش سوال کرد، ربعی گفت: در خانه هستند.

حجاج گفت: به بركت راستگویی ات تو را عفو كردیم و از این كه ایشان را در خانه ات پناه دادی، گذشت كردیم. { ریاض السالكین در شرح بستان العارفین ص 60 }
امام جلیل القدر حضرت شیخ عبدالقادر گیلانی(رح) می گوید:

من از همان دوران كودكی به صدق و راستگویی تربیت شدم، باری برای طلب علم و دانش از مكه مكرمه عازم بغداد شدم، مادرم به من چهل دینار داد تا خرج راه و سفرم نمایم و از من تعهد گرفت كه راستگویی را همیشه پیشه بگیرم، همین كه به سرزمین(همدان) رسیدیم، گروهی از دزدان جلوی ما را گرفتند، اجناس و وسایل كاروان را تصاحب نمودند، دزدی از كنارم گذشت و گفت: چه چیزی همراه داری؟ گفتم چهل دینار با خود همراه دارم.

او فكر كرد كه من دارم شوخی می كنم، مرا رها كرد، فرد دیگری آمد و پرسید: چه چیزی با خود همراه داری؟ من حقیقت را به او گفتم، او مراپیش رئیس دزدان برد. سرگروه دزدان از من پرسید: من حقیقت را كاملاً بازگوكردم او گفت چه چیزی تو را به راست گویی وادار نموده است؟ گفتم مادرم از من تعهد گرفته است كه همیشه راست بگویم، ترسیدم كه مبادا به عهد خویش خیانت كرده باشم ! ترس و وحشت تمام وجود رئیس دزدان را فرا گرفت همان وقت فریاد بر آورد و گریبان چاك نمود و گفت عجب ! تو می ترسی از این كه مبادا پیمان مادر را بشكنی پس من چگونه نترسم كه عهد خداوند را بشكنم؟ سپس دستور داد كلیه كالاهای كاروان را برگردانند. آنگاه به شیخ عبدالقادر گیلانی گفت: من دیگر به دست تو توبه می كنم،دزدان دیگر گفتند: شما در دزدی سر گروه ما بوده اید چه خوب است كه امروز در توبه كردن هم سر گروه ما باشید ما همگی توبه می كنیم،بدین تر تیب به بركت صدق و راستگویی همگی توبه كردند.

چه نیكوست كه گفتار ابو سلیمان را آویزه گوشمان قرار دهیم كه می گوید:بر اسب صداقت سوار شو ! شمشیر حق را در دست گیر ! خداوند متعال را هدف قرارده !
راستی موجب رضای خداست كس ندیدم كه گم شد از ره راست

راستی كن كه راستان رستند در جهان راستان قوی دستند

راستكاران بلند نام شوند كژ روان نیم پخت وخام شوند

یوسف از راستی رسید به تخت راستی كن كه راست گردد بخت

صداقت و راستی دراسلام

مطالب مشابه :

صداقت

مدل لباسهای حاملگی و بارداری مجلسی

صداقت عشق

راستگویی(صداقت)

داشتن دکوراسیون شیک

صداقت و راستی دراسلام

جملات عبرت انگیز

تواضع + صداقت + ادب