اصلاح نژاد

همخونی در طبیعت:

فرایند همخون جفت شدن در طبیعت بسیار فراوان طیّ میلیون‌ها سال بصورت کاملا نرمال انجام شده و ادامه دارد. همخونی نه تنها عامل شبیه سازی در طبیعت است بلکه یکی‌ از عوامل اصلی‌ بقای حیوانات است. برای مثال وقتی‌ به سهره در اقصی نوقت ایران نگاه می‌کنیم فرق‌های بارزی را مشاهده می‌کنیم. سهره همدان با سهره شیراز با سهره کردستان با سهره کرمان فرق دارند اما هر کدام از این سهره‌های متعلق به یک منطقه شباهت بسیاری با همدیگر دارند. دلیل این شباهت فقط و فقط همخون جفت شدن این پرندگان است. همخون جفت شدن حتی در اخلاقیات حیوانات هم تأثیر می‌گذرد. مثلا گفته میشود که سهره همدان صدایش بلند تر از سهره شیراز است و یا سهره کردستان بیشتر میخواند. حالا آیا این همخونی در بین حیوانات وحشی باعث ناقصی یا خنگ شدن آنها شده است؟ آیا بجز ۳ یا ۴ درصد نوزادان ناقص الخلقه که عادی میباشد ما موارد دیگری را میبینیم؟ آیا همخونی باعث شده که پرندگان مهاجر مسیر میلیون ساله را گم کند و مثلا بجای آفریقایی جنوبی سر از اسیا مرکزی در بیاورند(سویشان خراب شود.)؟

مورد اول همخونی در طبیعت: دوست عزیزم گیله مرد در کامنت‌ها مثال از شیر‌ها زده بودن که بنظر من مثال جالبی‌ بود. اما برداشت من دقیقا بر خلاف ایشان است. ایشان فرموده بودن که شیر نر بمحض بزرگ شدن بچه‌های نر آنها را از گلّه بیرون می‌کند. این حرف دقیقا درست است. اما فراموش نکنیم که این شیر‌های نر نیستند که برای همخونی استفاده میشوند بلکه شیر‌های ماده هستند که در گلّه باقی‌ میماند و بعد از اینکه بالغ شدند با شیر نر که پدرشان است جفتگیری میکنند. از طرفی‌ بچه‌های این شیر‌های ماده نیز دوباره پس از بلوغ با پدر بزرگشان که پدرشان نیز میباشد جفت میشوند. این پروسه تا زمانی‌ که شیر نر پیر شود ادامه دارد. بموازات پیر شدن شیر نر یا شیر جوانی، از فرزندان خودش جایش را می‌گیرد و یا شیر دیگری به گلّه حمله کرده و نر‌های جوان را بیرون می‌کند تا زمام امور را بدست بگیرد.

مورد دوم همخونی در طبیعت: بچه‌های اکثر حیوانات بعد از اینکه توسط پدر و مادر از لانه رانده میشوند بخاطر اینکه با یکدیگر آشنایی بیشتری دارند در کنار همدیگر میماند و اگر مشکلی‌ برای آنها پیش نیاید با یکدیگر جفت گیری میکنند. طبیعت همیشه قادر نیست که توسط مرگ، توفان، مریضی، و یا دیگر فجایع طبیعی این بچه‌ها را از هم جدا کند. برای مثال دیده شده که عقاب کله دم سفید امریکائئ بعد از اینکه جوجه‌هایش را از لانه بیرون میکنند جوجه‌ها که معمولاً یک نر و یک ماده هستند در کنار یکدیگر میماند و بعد از ۲ یا سه‌ سال بایکدیگر جفت میشوند. حتی دیده شده که بخاطر سانحه‌ای نر ماده اش را از دست داده و به تنهایی به بزرگ کردن جوجه‌ها پرداخته و اما در زمان بیرون کردن جوجه‌ها از لانه جوجه ماده را بیرون نکرده و بعد از بالغ شدن آنرا بعنوان ماده اختیار کرده است.

مواردی که در بالا به آنها اشاره شد تنها گوش کوچکی از دریایی بیکران همخون جفت شدن بود. حال این سوال پیش میاید که خوب اگر همخون جفت شدن یک امر طبیعی است آیا این امر همین خواص را برای انسان هم دارد؟ جواب کاملا منفی‌ست. انسان بخاطر داشتن نقشه ژنتیکی‌ پیشرفته و پیچیده‌اش از حیوانات مستثناست. همخونی میتواند نقش کاملا بر عکس در انسان بازی کند. اگر اخلاقیات را که شاخصه برتری انسان نسبت به حیوان است را به کناری بگذاریم و به بررسی فیزیکی‌ مساله بپردازیم خواهیم دید که انسان بخاطر همین پیچیده بودن نقشه ژنتیکی‌‌اش از نواقص و بیماری‌های ارثی (ژنتیکی‌) بسیاری رنج میبرد. برای مثل می‌توان از دندان‌های خراب ارثی، لکنت زبان ارثی، چاقی یا لاغری ارثی، هموفیلی ارثی، فشار خون بالا یا پائین ارثی، کمر درد‌های ارثی، مریضی دیابت ارثی، سرطان‌های ارثی، ضعف دید ارثی و هزاران هزار نقص و مریضی دیگر نام برد.

انواع روش‌های تولید مثل در حیوانات:

۱- جفت کردن بیگانه یا outbreeding:

این روش که گاها به آن روش سنتی‌ هم گفته میشود از قدیمی‌‌ترین روش‌های موجود می‌باشد. این روشیست که اکثر دوستان در ایران به آن میپردازند. پایه و اساس این روش جفت کردن دو حیوان با رابطه خونی کاملا دور از هم می‌باشد. در این روش بخاطر نبودن فاکتور تقویت کننده ژن شما بندرت خواهید توانست بچه‌ای تولید کنید که از از لحاظ مورد نظر شما از پدر یا مادر برتر باشد. بهترین نتیجه معمولاً در سطح پدر و مادر است. دلیل اصلی‌ صعود نکردن کبوتر ایرانی در نزد بسیاری از کبوتر بازان همین است. گاها کبوتر‌های نژاد‌های دیگر نیز در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که قبلا هم عرض کردم بدلیل از بین بردن اصالت هر دو نژاد اختلاط دو نژاد از نظر من مردود است.

۲- جفت کردن ضربدری Crossbreeding:

این روش یک مرحله از روش اول جلو تر است. این روش وقتی‌ به کار میاید که ما کمبودی در حیوان‌های خودمان که از طریق همخون جفت کردن ارتقا داده ایم پیدا کنیم و بخواهیم آنرا جبران کنیم. به این ترتیب حیوانی را که توسط یکی‌ دیگر از دوستان از طریق همخون جفت کردن ارتقا پیدا کرده و آن ناقص مورد نظر در آن از بین رفته را با حیوان‌های خود جفت می‌کنیم. اینکار فقط وقتی‌ باید انجام شود که ما در بین حیوان‌های خودمان آن حیوان مورد نظر را نداشته باشیم.

۳- جفت کردن ردیفی‌ یا خطی‌ line-breeding:

این همان جفت کردن همخون است که بعضی‌ از دوستان بدلیل امتناع از استفاده کلمه "همخون" از آن استفاده میکنند. این کلمه نسبت به کلمه همخونی کمتر حالت تابو درد. فرقی‌ که میشود گفت جفت کردن ردیفی‌ با همخونی دارد این است که جفت کردن فرزند تولید شده به والدین و یا اجداد مداما ادامه دارد. یعنی‌ ما از یک ردیف یا خط خاص خارج نمیشویم.

فرق دیگری که بین این دو هست این است که در ردیفی‌ جفت کردن یک نر را با چندین ماده جفت میکنند تا از بین آنها بهترین ها را انتخاب کنند. از ردیفی‌ جفت کردن ما وقتی‌ استفاده می‌کنیم که بخواهیم یک حیوان را ارتقا بدهیم و یا اینکه بعد از پیدا کردن یک جهش ژنتیکی‌ جدید بخواهیم آنرا زیاد کنیم. بعضی‌ مواقع پرورش دهنده به مورد خاصی‌ در بین حیوان‌هایش بر خورد می‌کند که نشانگر برتری آن حیوان به بقیّه است. در اینجا باید از جفت کردن ردیفی‌ استفاده کند تا آن برتری را ثبات ببخشد و به ازدیاد آن بپردازد.

معمولاً کسانی‌ که به جفت کردن ردیفی‌ میپردازند هدفشان همخون جفت کردن نیست بلکه فقط میخواهند با استفاده زیرکانه از همخونی کیفیت را بالا برده و دوباره به مسیر اصلی‌ برگردند. به همین دلیل بعضی‌ ها حتی در بعضی‌ مواقع جفت کردن ردیفی‌ را همخون جفت کردن نمیدانند.

اهمیّت جفت کردن ردیفی‌ درموارد مصرف آن حتی در همخون جفت کردن می‌‌باشد. کسانی‌ که به تعدادی زیاد از حیوان با مرغوبیت بالا دست یافته اند از جفت کردن ردیفی‌ برای نگاه داشتن کیفیّت در سطح بالا استفاده میکنند. اگر نری با یکی‌ از ماده‌ها بچه‌های فوق‌العاده عالی‌ تولید کند، جفت کردن ردیفی‌ تنها راهیست که به تکثیر آن میپردازد.

مورد دیگری که جفت کردن ردیفی‌ استفاده زیادی از آن میشود در تنظیم رابطه بین یک حیوان و نوادگان انست. جفت کردن ردیفی‌ باعث نگهداشتن کیفیّت در سطح والدین است. به اینصورت که اگر ما بصورت ردیفی‌ جفت نکنیم و به روال عادی و مرسوم جفت کردن بپردازیم، فرزندان اول همیشه ۵۰% خصوصیات پدر و ۵۰% خصوصیات مادر را حمل میکنند. فرزندان آنها ۲۵% خصوصیات پدر و مادر بزرگ و فرزندان آنها ۱۲.۵% و به همین ترتیب ۶.۲۵% و کمتر و کمتر میشود. بنابر طبیعتا اگر ما از جفت کردن ردیفی‌ استفاده نکنیم، همیشه باید به دنبال حیوانی با کیفیّت بالا تر بگردیم تا کیفیت پائین آمده را جبران کنیم.

اگر جفت کردن ردیفی‌ فقط ۲ یا ۳ بار تکرار شود به آن جفت کردن ردیفی‌ میانه یا ملایم (mild linebreeding) می‌گویند و اگر اینکار مرتباً تکرار شود به آن "جفت کردن ردیفی‌ با تنش یا مکرر" (intense linebreeding) می‌گویند.

جدول شماره-۱ جفت کردن ردیفی ملایم یا میانه: در جدول پائین ما میبینیم که A حیوانیست که ما میخواهیم روی آن کار کنیم. این حیوان میتواند نر یا ماده باشد. معمولاً در جفت کردن ردیفی‌ میانه روی جنس مذکر کار میشود. در این روش با برگرداندن A و جفت کردن آن با H در پرنده I ما ۵۶.۲۵% خون و ژن‌های A را خواهیم داشت.

جدول شماره-۲ جفت کردن ردیفی‌ با تنش یا مکرر: در جدول پائین ما میبینیم که A حیوانیست که ما میخواهیم روی آن از روش جفت کردن با تنش یا مکرر کار کنیم. این حیوان میتواند نر یا ماده باشد. در این روش با برگرداندن A و جفت کردن آن با یکایک فرزندان، نوادگان، نتیجگان و غیره به تقویت شدید ژن آن میپردازیم. در این مورد G دارای ۹۳.۷۵% ژن‌های A میباشد.

روش‌های بالا فقط گوشه کوچکی از جفت کردن ردیفی‌ یا خطی‌ بود که معمول‌ترین آنها هستند. یک پرورش دهنده خوب همیشه گوش بزنگ است تا در صورت احتیاج نحوه جفت کردن را عوض کند و از روشی‌ به روش دیگری بپرد. اینکار با توجه به خواسته و کیفیت فرزندان تغییر می‌کند. مثلا اگر او در حین جوجه کشی‌ متوجه یک بچه خواهر یا برادر بهتر شد آنرا سریعاً وارد دایره تولید مثل می‌کند تا نتیجه را بهبود ببخشد. به این ترتیب هیچ چیز از دیده یک پرورش دهنده خوب پنهان نمیماند.

۴- جفت کردن همخون Inbreeding:

در همخون جفت کردن یکی‌ از روش هایی که انجام میشود آزمایش فرزندان (progeny testing) و حذف شدید است. این به این معناست که با این روش ما آلل‌های مغلوب ناخواسته را بهمراه اعضا خانواده غیر مطلوب از رده خارج می‌کنیم. به این کار می‌گویند روش حذفی شدید (extreme elimination). در نظر داشته باشید که با استفاده از این روش ما هر بار از شرّ یکی‌ از آلل‌های نامطلوب مغلوب خلاص می‌شویم. همخون جفت کردن تنها روشیست که یک پرورش دهنده موفق به شناسایی و حذف این آلل‌ها که معمولاً در ژن‌های هتروزایگوت مغلوب نهفته هستند میشود. از طرفی‌ اعضا خانواده که از این آلل‌ها پاک باشند، دارای برتری فاحشی نسبت به باقی‌ اعضا خواهند بود.

در یکی‌ از روش های همخونی، ما میتوانیم به گسترش یک خانواده از طریق برادران و خواهران بپردازیم. یعنی‌ عمو، خاله، عامه، و دایی بوجود می‌آوریم و همزمان آنها را اصلاح می‌کنیم. خوبی‌ که این روش دارد است که ما طیف گسترده تری برای همخون جفت کردن داریم و بعضا میتویم بچه‌ها را با عمو، دایی، خاله، یا عمه جفت کنیم.

چیزی که همیشه باید مدّ نظر قرار بگیرد است که همخون جفت کردن همیشه به این معنی نیست که جوجه‌های شما بهتر از والدینشان خواهد شد. در اکثر مواقع به دلیل ناپاک بودن پشت اجداد، و همچنین در کنار هم قرار گرفتن ژن‌های ناخواسته ما به نتایج نامطلوب بر میخوریم. برای مثال از یک جفت کبوتر عالی‌ ما جوجه هایی میکشیم که همه بهترین پرواز را دارند اما بمحض اینکه آنها را همخون جفت می‌کنیم، رفتار‌ها و خصوصیات بد و ناخواسته بصورت واضحی در جوجه‌ها بروز می‌کند. خیلی‌ از دوستان ناامید شده و همخونی را دلیل آن میداند. در حالیکه وجود ژن‌های ناخواسته بصورت نهفته عامل اصلی‌ آن است نه همخونی. بهمین دلیل ما باید آنقدر از این جفت جوجه بکشیم تا نهایتاً بتوانیم یک جوجه مورد نظر را تولید کنیم. این همان چیزی‌ست که همخون جفت کردن را سخت و پر هزینه می‌کند. فقط باید در نظر داشته باشیم جوجه هایی را که دارای خواص منفی‌ هستند را به هیچ عنوان وارد چرخه جوجه کشی‌ نکنیم. مورد دیگری که باید به این خیلی‌ اهمیت داده شود است که هیچ جوجه‌ای را بدون تست کردن برای جوجه کشی‌ نخوابانیم. تمامی‌ جوجه‌ها باید پرانده شوند و خصوصیات رفتاری آنها دانه به دانه نوشته شود تا به محض مشاهده رفتار ناخواسته از چرخه حذف شوند.

در زیر نمونه‌های مختلفی‌ از جدول‌های همخون جفت کردن آمده که شما میتوانید با توجه به احتیاجتان یکی‌ از آنها را انتخاب کنید و یا حتی میتوانید جدول مورد نظر خود را بسازید. فقط فراموش نشود جدولی‌ که ساخته میشود باید همزمان با جوجه کشی‌ بوجود بیاید نه قبل از آن.

روش زیر جفت کردن خواهر و برادر است که با توجه به کم بودن سرعت پیشرفت، پیشنهاد نمی‌شود.

اصلاح نژاد

مطالب مشابه :

مرحله سوم جوجه مرغ 45 روزه اصلاح نژاد شده کلیدخورد.

مرغ مرندي

اصلاح نژاد

فروش جوجه مرغ بومی

آخرین آمار اصلاح نژاد مرغ بومی در ایران

خودکفایی کشور در تولید مرغ گوشتی و تخمگذار

كيفيت مرغ گوشتي

حیوانات اصلاح شده

اصلاح نژاد طیور

تخم مرغ آبپز