مطالبی در خصوص دیکته و املا نويسي

«بسم الله الرّحمن الرّحیم»

**مطالبی در خصوص املا نویسی و دیکته در ابتدايي**

مقدّمه :

برای انجام هر کاری ، مثال ادامه تحصیل ـ ازدواج ـ احداث ساختمان ـ خرید ـ مسافرت و جشن عروسی ، مهمانی و جشن تولّد و غیره به برنامه ریزی دقیق نیاز هست.

ـ تعریف برنامه ریزی: برنامه ریزی جریانی است مداوم ، حساب شده، دورنگی، باهماهنگی عوامل فیزیکی و نیروی انسانی جهت رسیدن به هدف مورد نظر می باشد.

برنامه ریزی : دینامیک و پویا

عدم برنامه ریزی: حالت استاتیک ، درجا قدم زدن هست و هیچ گونه پیشرفت هم ندارد برای برنامه ریزی تفکّر و اندیشه لازم است. حدیث شریف«تفکّر الساعه اَفضُل مِن عباده سبعین سنه» یعنی:«یک ساعت تفکر اَفضل از 70 سال عبادت است».

*// با این مقدّمه درس «املا» را شروع می کنیم// *

v تعریف املا و هدف های آموزش املا و ديكته :

املا ؛ کلمه ای است عربی و به معنی پُر کردن ـ بر سر جمع سخن گفتن و نهایتاً درست نویسی است.

دیکته ؛ کلمه ای است فرانسوی و به معنی : مطالبی را، کسی املا کند(بگوید) و دیگری بنویسد.

(دیکتاتور ـ دکلمه هم خانواده ی واژه دیکته است )

مثال: معلّم و والدین می گویند و دانش آموزان و فرزندتان املا می نویسند.

ـ مقدار املا در برنامه هفتگی کلاس :

دركلاس؛ اوّل3ساعت؛دوّم3ساعت؛ سوّم2ساعت؛چهارم2ساعت پنجم2ساعت(امتحان پنج پایه بصورت کتبی می باشد)

ـ هدف های آموزشی املا:

1)ـ ارزشیابی و تمرین آنچه که دانش آموز در کتابهای درسی آموخته است. برای تشخیص قوّه و توانایی شاگردان.

2)ـ آموختن لغاتی که در زبان امروز معمول بوده و مورد احتیاج می باشد ، برای کمک به خواندن و نوشتن.

3)ـ تعلیم آیین نگارش و صحیح نوشتن کلمات و یادگیری شکل ، معانی و مفاهیم کلمات جدید و موارد استعمال آنها. مثال برای «،»: بخشش ، لازم نیست اعدامش کنید.

بخشش لازم نیست ، اعدامش کنید.

4)ـ تشخیص نقایص املایی و کوشش برای رفع و تکمیل کمبودها و افزایش دامنه ی اطلاعات لغوی.

ـ روش آموزش املا:

برای آموزش املا تنها مشق نویسی از روی کتاب و نوشتن دیکته از هر درس نمی تواند روش مفیدی باشد .

همانطور که برای آموزش خواندن از کلماتی شروع می کنیم که بیشتر مورد احتیاج شاگرد و برای او آشناتر و معمولی تر است .

ـ لذا برای آموزش املا نی باید از همین اصل استفاده کرد.

ـ آموزش املا منحصر به ساعت معین این درس در برنامه ی هفتگی کلاس نیست!

اگر با سایر دروس همانگی وجود داشته باشد کمک بزرگی در آموزش املا خواهد بود.

ـ نوشتن داستان های کوتاه،انشاو گزارش(در کلاسهای سوم،چهارم و پنجم) بیشتر از دیکته گفتن به فراگرفتن املای کلمات کمک می کند . زیرا شاگرد احتیاج واقعی به کلمات پیدا می کند و ناچاراً املای آنها را می آموزد.

منظور اصلی از گفتن دیکته در کلاس ، ارزشیابی از کارهای مختلفی است که معلّم برای آموختن املای کلمات انجام داده است .

ـ برای رسیدن به این هدف آموزگار می تواند در پایان هر هفته متن دیکته را از تمام کلمات املایی هفته ها و ماهها ، و حتی سالهای قبلی را در به گنجاند(مخصوصاً در کلاسهای چهارم و پنجم عملی است.)

*ـ تحقیقات نشان داده است علت اصلی افت تحصیلی در درس «املا» بویژه در مناطق دو زبانه به علت عدم فارسی صحبت کردن دانش آموزان و معلّمان در کلاس درس می باشد . پس ما باید برای جبران افت تحصیلی، دانش آموزان خود را با فارسی صحبت کردن، فکر کردن، خواندن و نوشتن آشنا کنیم.

*ـ موانع آموختن املا و صحیح نوشتن کلمه ها :

برای رفع موانع آموختن املا باید به موارد ذیل بیشتر توجّه نمود:

ـ در دیکته گفتن بایستی نکات دستوری، نحوه ی بیان و تلفّظ صحیح کلمات واضح و مشخص می باشد . در نوک زبان صحبت نکنیم و همچنین عوامل فیزیکی چون: کلاس ـ نور ـ گرما ـ سرما ـ میز و نیمکت و صندلی بازودار و موقعیت معلّم در کلاس ـ صورت معلّم ـ چپ دست بودن و نحوه ی قرار گرفتن دانش آموزان در کلاس و نهایتاً در تهیه متن دیکته بایستی آنچه را که دانش آموز آموخته و ماآموزش داده ایم مدّ نظر داشته باشیم .

ـ برای این که معلّم در آموزش خود به فراگیران جهت آموختنِ املا و صحیح نوشتن کلمه ها موفق و تاثیر گذار باشد.

اولاً دانش آموزان درخواندن کلمات شکل کلمه را خوب ببینند.

ثانیاً دانش آموزان درخواندن کلمات تلفّظ صحیح کلمه را ادا نمایند .

ثالثاً دانش آموزان درخواندن کلمات حرکات دست وطرزنوشتن را یادگرفته باشد.مثال حرکات فلشها

· منظور از فلش ، نقطه ی شروع و خاتمه را نشان و آموزش می دهد .

*نتیجه می گیریم که : کلماتی را که دانش آموز قبلاً: نشنیده ، ندیده و تلفّظ نکرده و نیز برای نوشتن آن قبلاً تمرین نکرده است. نباید به دانش آموز و فراگیر دیکته گفت!!

ـ اگر در آموزشِ کلمات مشکل ـ هم خانواده ـ متضاد ـ معلّم محترم با کمک دانش آموزان خود توضیح کافی و واضح و روشن و شفاف بیان نماید.(با هم کار کنند.)

ـ آن وقت، در املا نوشتن مشکلی نخواهد بود .

و در مقابل ، دامنه ی معلومات و خزانه لغات دانش آموزان توسعه می یابد.

ـ در خصوصِ کلمات خارج از کتاب ، بهتر است در تخته نوشته شود تا دانش آموزان کلمه کلمه را ببیند، خوب تلفّظ بکند و نحوی نوشتن را بیاموزد و یادبگیرد تا اینکه بتواند املای آن را درست بنویسد.

ـ اگر مشق را کم بگوییم و تکالیف انجام داده ی دانش آموز را اصلاح و تصحیح کنیم آن وقت دانش آموزان دقّت مضاعف خواهند و در نهایت در نوشتن املا کمک شایانی در پی خواهد داشت . غلت املایی در هر مطلبی مهمّ است . ما معلّمان بایستی تلفّظ غلط را در مکالمات ، در نوک زبان و در دماغ صحبت کردن را اصلاح کنیم.

مثال: تلفّظ :گچ ـ کتاب ـ اگر ـ می گیرد ـ گرگ

ـ برای غلط های املایی در دروس غیر املا نمره کسر نمی شود.

ـ ما باید بکوشیم تا دانش آموز از اولین روز ورود به محیط آموزشی (کلاس) درست بنویسد و با چشم درست ببیند ، نگذاریم دستِ دانش آموز یا فراگیر به نادرست و بی دقّت نوشتن عادت کند .

در کلاس تحت تعلیم خود نگذاریم چشمی به نادرست دیدن آشنا شود .(به ویژه در کلاس اوّل و پیش دبستانی و در بقیه ي کلاس ها)

«خشت اوّل گر نهد معمار کج تا ثریّا می رود دیوار کج»

ـ برای این که دانش آموزانِ ضعیف به اعتماد به نفس بیشتری دست یابند(به صاطلاح پیروز میدان شوند) سعی شود متن دیکته از نظر حجم کم و تقریباً ساده باشد تا هیچ دانش آموزی نمره کمتر نگیرد تا این امر موجب پیشرفت چشم گیر و موفّقیت روز افزان آن را هموار سازد.

ـ چه مواردی باید در تهیّه و قرائت متن دیکته مدّ نظر باشند ؟

ـ لازم است متن دیکته یک بار قبل از آغاز نوشتن و یک با هم پس از پایان املا نوشتنِ دانش آموزان بطور روشن، شمرده و واضح توسط معلّم مربوطه قرائت گردد.

ـ معلّم مروبط در حین قرائت دیکته سعی نماید در محلّی قرار گیرد که تمامی دانش آموزان در دید او و نیز صدای معلّم به همه ی دانش آموزان یکسان و یک نواخت برسد.

ـ مطلوب است معلّم مربوط فاصله چشم دانش آموزان یا دفتر دیکته را کنترل نماید و نحوه قرار دادن دفتر دیکته نسبت به خود دانش آموزان را کنترل نماید.

ـ قرائت متن دیکته نبایستی کلمه به کلمه باشد بلکه به شکل جمله های کامل بیان شود .

ـ موارد نقطه گذاری و علایم آیین نگارش و نشانه های دستوری توسط معلّم مربوطه در حین قرائت متن دیکته نیز گفته شود . و دانش آموزان بایستی در رعایت دقیق آنها بکوشند.

مثال: نگفتنِ «نقطه» در آخر جمله توسط معلّم ؛ مثال:بابا آب داد .

اگر دانش آموز ننویسد ؛ غلط محسوب می شود.

ـ از جمله موانع آموختن و علل ضعف دانش آموزان در املا نوشتن:

1)ـ اِشکال از جانبِ دانش آموز، نشناختن حروف است.{معلّم باید تمرین و تکرار نماید.}

2)ـ اِشکال از جانبِ معلّم است .{نارسا بودن صدای معلّم ـ عدم تلفّظ درست و تند گفتن دیکته ـ حرکت معلّم در کلاس و ...... }

3)ـ شاید اشکال ازسوی محیط باشد{موجب حواس پرتی ـ بازی دیگران ـ سروصدای دانش آموزان ـ صدای در سالن ـ حیاط ـ ماشین و سایر موانع ارتباطی}

- مواردی چون، کُند نویسی ـ چپ دستی و تحمیل دست راستی ـ نبود تجهیزات از جمله میز و نیمکت ـ نور بیشتر ـ گرما ـ سرما ـ فاصله چشم دانش آموزان با دفتر ـ طرز مداد گرفتن ـ و... تاثیر گذار هستند.

- ضعف شنوایی ـ ضعف بینایی ـ کند نویسی ـ ریز نویسی ـ درشت نویسی ـ کج نویسی ـ حواس پرتی

* روش های ارزشیابی از درس املا:

عموماً تصحیح املای دانش آموزان به دو صورت انجام می گیرد.

1.تصحیح فردی 2. تصحیح جمعی

1) تصحیح فردی : معلّم دفتر دیکته ها را جمع می کند و املای دانش آموزان را خود تصحیح می کند و اظهار نظر می نماید تا آنجا که ممکن باید کوشش کند که تصحیح املا در حضورِ خودِ دانش آموز باشد

{1.تصحیح در حضور دانش آموز 2. تصحیح در غیاب دانش آموز}

2)تصحیح جمعی: این روش وقتی است که یکی از دانش آموزان متن یا لغت های مشکل را روی تخته کلاسی می نویسد و دیگران از روی نوشته ی و به تصحیح دیکته ی خود می پردازند.{1.به وسیله تعویض دفترها 2. از روی کتاب یا تخته 3. هر جمله بعد از قرائت}.

ـ نحوه غلط گیری املا ؟:

بهتر است زیر کلماتی که غلط و یا دارای اِشکال هستند خط کشیده شود . و سپس شکل صحیح آن را در بالا و یا پایین آن کلمه باید نوشت و برای رفع مشکل به وجود آمده (غلط نوشتن شان) راهنمایی و ارشادات لازم از سوی معلّم به فراگیر تاکید شود.

ـ پس از پایان هر دیکته فقط نوشتن شکل صحیح غلط های املایی برای رفع اشکال کافی نیست! بلکه باید معلّم قاعده ی نوشتن و معنای کلمه را دوباره متذکر شود تا دانش آموز به خاطر بسپارد.

مثال: «حیاتِ دبستان»،«حیاط دبستان» ده بار بنویس!، این روش درست و منطقی نیست!!

ـ معلّم باید توضیح بدهد که این «حیات»به معنی زندگی است و «حیاط» به معنای محوطه است.

ـ به منظور وسیع کردن اطلاعات لغوی دانش آموزان و تسهیل در فهم لغات مشکل ، معلّم باید از لغات هم خانواده و هم گروه، مشتقّات و مترادفات واژه ها و کلمات متضاد نیز استفاده نماید و تمرینات بیشتری به دانش آموزان بدهد(مخصوصاً در موارد فراغت کلیدی دروس)

ـ هر آموزگاری در درجه اوّل باید مطمئن باشد که هر یک از شاگردانش نام حروف الفبا(نشانه ها) و صداهای هر یک را به خوبی می دانند . با ترکیب از صامت ها با مصوّت ها می توانند، بخش سازند ، کلمه درست کنند، بنویسند و جمله سازی کند و نهایتاً دیکته نوشته و انشا بنویسند و بالعکس قادر باشند و هر کلمه را تجزیه ، بخش و کشیدنِ صداهای آن را بنماید.

ـ ابتدا آموزش املا با آموزش صوتی همراه است ولی شاگرد رفته رفته باید به مرحله ای برسد که کل کلمه ملکه ذهن او گردد.

ـ معمولاً یادگیری هر کلمه از سه راه، سمعی ، بصری و حرکتی صورت می گیرد.

در تعلیم املا لازم است دانش آموز تلفّظ کلمه را درست بشنود{از چه کسی بشنود؟جواب:از معلّم}، شکل آن را ببیند و با حرکات دست {حرکت فلش} آن را بنویسد در نتیجه کلماتی را ک قبلاً شاگرد نشنیده و ندیده و برای نوشتن آن قبلاً تمرین نکرده است، نباید به وا دیکته گفت.

*ـ طرح درس املا(آماده سازی متن دیکته) شامل چه مراحلی است؟

درس املا هم مانند سایر دروس به طرح درس احتیاج دارد.

مراحل طرح درس به ترتیب عبارتند از :

1ـ تهیّه ی متن دیکته(املا)

2ـ آماده سازی کلاس

3ـ قرائت متن دیکته(قبل نوشتن.حین نوشتن و بعد از نوشتن)

4ـ تصحیح املای دانش آموزان

5 ـ بیان تذکرات و ارشادات

6 ـ بررسی پاکنویس ها

ـ در هنگام خواندن، معلّم باید توجّه شاگردان را به املای کلماتی که دارای ویژگی خاصی هستند ، جلب کند ، کلمات مشکل را توضیح دهد و کلمات هم خانواده ی لغات درس را با کمک شاگردان پیدا کند تا دامنه ی لغاتی که کودکان و املای آنها را می آموزند وسعت پیدا کنند .

مثال:«روز» = امروز ـ دیروز ـ پریروز ـ هر روز(در کلاسهای سوم ـ چهارم ـ پنجم کاربُرد دارد)

توجّه: هیچ وقت نباید کلماتی را که نوآموزان قبلاً آنها را نشنیده ، ندیده ـ تمرین نکرده در خواندن و نوشتن ن را ندیده و نشندیده به آنها دیکته گفت.

*ـ دیکته بایستی حول سه محور؟ جواب: شمعی ، بصری و حرکتی باشد.

· املا و تکیف شب:

«تعیین تکلیف برای تضمین مطلب و تثبیت یادگیری پایه ای است».

پاکنویس کردن دیکته، درخانه و به رویت والدین رساندن و ضمناً در دفتر تمرین یک بار دیگر دیکته نوشتن و نمره گرفتن از والدین به منزله ی تکلیف شب املا تلقی می گردد.

ـ معلّم باید متذکر شود که غلط املایی در هر درس مهّم است. حتی در تکالیف شب و مشق و پاکنویس و رونویسی و ... تا از این طریق به درست نویسی عادت کنند.

ـ معلّم هم باید غلط املایی تکالیف را نادیده بگیرد{مشق را نیز حتی برای یکی دوبار هم شده مثل املا تصحیح نماید و یا درس فارسی را از روی مشق بپرسد.}

ـ فقط فرق غلط املایی در تکالیف با دیکته این است که نمره کسر نمی شود.

ـ مشق و تکالیف شب به ویژه تکالیف املا کمتر گفته شود ولی با دقّت ، صحیح و درست انجام گیرد{کیفیت به جای کمیت}

· انواع املا:

املا دارای انواع گوناگونی است که رهر کدام در زمان مخصوص و برای رسیدن به هدف ویژه ای به کار می رود که مهمترین آنها عبارتند از:

1ـ املا در تخته(حتی یک کلمه باشد)

2ـ املای روزانه

3ـ املا هفتگی

4ـ املای آمادگی(امتحان قوه)

5ـ املای امتحانی(نوبتی ـ ترمی)

ـ خطّ زمینه : خطّ های روی تخته سیاه ـ تخته سبزها و دفاترـ خط زمینه هستند.

وایت بُردها خط زمینه ندارند.

ـ شرایط تشدید( ّّّّّّّّّّّ ّّّّّّّ ّّّ ):ّّّ

1)ـ شکل های تکراری هم شکل باشند. نجّار نججار

2)ـ شکل های تکراری پشت سر هم باشند. نقّاش نققاش

3)ـ شکل های تکراری هم صدا باشند . بنّا

4)ـ شکل های تکراری در یک کلمه باشند. بچّه

مطالبی در خصوص دیکته و املا نويسي

مطالب مشابه :

کودکان کند نویس

چرا کند می‌نویسی؟!

علت های بروز کند نویسی در دانش آموزان

مطالبی در خصوص دیکته و املا نويسي

درمان مشکلات دیکته نویسی

علت های بروز کند نویسی در دانش آموزان !

نمونه برنامه های حل شده برنامه نویسی ++c برای درس محاسبات عددی

آموزش برنامه نویسی به زبان پاسکال(فصل 4: دستورات شرطی و ...)