کشت و پرورش پیاز

فصـــــل اول

عـــمـــومــــیات

تاریخچه:

پیاز یکی از سبزی های مهم و مشهور دنیا است این سبزی در بیشتر نقاط دنیا کشت میشود . پیاز بومی جنوب غرب آسیا و احتمالا مربوط به ناحیه بین فلسطین و هندوستان و یا منطقه شرق مدیترانه میباشد ،کشور مصر به خاطر کشت نوعی پیاز مشهور بوده ،کشت آن مربوط به 5000 هزار سال قبل از میلاد میرسد در اهرام مصر پیاز کشف گردیده است ،

در نوشته ای یونان و روم مطالبی در مورد پیاز به چشم میخورد هم چنین در کتاب مقدس مسیحیان از آن نام برده شده است. هم چان تاریخ مصر حاکی از آن است که پیاز قبل از زمان اسارت عبری ها در آنجا زراعت می شده و ورود بذر آن نیز متعلق به زمان خیلی قبل می باشد و بعضی درباره مبدأ و پیدایش آن مشکوک اند و میگویند که زادگاه آن نواحی آسیای مرکزی یا غربی می باشد. کشت این نبات در امریکا بعد از سفر کریستف کلمب در آنجا هم آغاز شد چنانچه امروز آمریکا یکی از بزرگترین تولید کنندگان پیاز می باشد و همه ساله مقادیر زیادی از محصولات خود را وارد بازار های جهانی اورپا و آفریقا می کند و از این راه منفعت زیادی را می برد. از جمله تولید کنندگان مشهور دیگر این نبات کشور چین می باشد و دلیل آنهم موجودیت انواع مختلف پیاز و پراگندگی انواع وحشی و اهلی این نبات در چین میباشد. در افغانستان نیز پیاز به پیمانه وسیع زرع شده و تاریخ کشت آن بر میگردد به قبل از اسلام و اغلب عقیده بر این دارند که بذر پیاز از افغانستان از طریق راه ابریشم به هند و چین برده شده و در آنجا کشت مروج شده است.

اهمیت اقتصادی پیاز:

پیاز یکی از مهمترین سبزیجات خانواده Liliaceae است و از جمله سبزیجات میباشد که در اکثر مناطق جهان و افغانستان کشت میشود این نبات به اشکال مختلف مورد استفاده قرار می گیرد ،چنانجه از این نبات در قرآنکریم هم یاد آوری شده چنانچه خداوند می فرماید شما را قادر گردانیدم تا بخورید از سیر ،عدس و پیاز در بسیاری از مناطق جهان از پیاز در طبابت گیاهی یا یونانی استفاده مینمایند چنانچه در صد گرام پیاز موادی از قبیل 87.6% آب ،1.3% پروتین ،0.3% چربی ،5.6% کاربوهایدریت و 3.1% مواد سلولوزی موجود است و هم چنین در 100 گرام پیاز موادی از قبیل 30 ملی گرام کلسیم ،40 ملی گرام فسفر 0و5 ملی گرام آهن ،47 ملی گرام پوتاشیم ،0.03 ملی گرام ویتامین آ ،0.003 ملی گرام ریبو فلاوین ،0.2 ملی گرام نیاسین و 9 میلی گرام ویتامین ث موجود است.

پیاز از سبزیجات اصلی در غذای انسان ها می باشد و از لحاظ سطح زیر کشت دهمین در میان 22 سبزی عمده در سال 1977 بود لیکن از لحاظ ارزش مقام چهارم را داشت ، سطح زیر کشت پیاز تدریجا از 49718 هکتار در سال 1949 به 45980 هکتار در سال1959 و یک رقم فرضی 43598 هکتار در سال 1977 کاهش یافت عملکرد در هکتار از 17903 کیلو گرام در سال 1949 به 25287 کیلو گرام در سال 1959 و به 35694 کیلو گرام در سال 1977 افزایش یافته است،

ارزش پیاز از 5760000 دالر در سال 1949 به 54756000 در سال 1959 کاهش یافته و سپس افزایش سریع به حدود 203053000 دالر در سال 1977 پیدا کرد ، در افغانستان نیز پیاز به پیمانه وسیعی در تمام شهر های آن کشت می شود و حدود 80 % از پیاز خوراکی افغانستان را نحصولات داخلی تشکیل میدهد و از این سبزی به انواع مختلف تازه با غذا به شکل سرخ شده و به شکل پودر و هم چنین به شکل حلقه سده به جهت استفاده داروئی بکار میرود.

فصــــــل دوم مشخصات گیاهـــی پیاز

نام علمی پیازAllium cepa می باشد جنس آن Allium دارای گونه های فراوانی می باشد مربوط فامیلی Liliaceae که اغلب تولید غده و پیاز نموده که همه آنها دوساله یا چند ساله هستند و گونه وحشی در این جنس یافت میشود که به جای تولید بذر تولید پیازچه کوچک در خوشه گل میکند که می توان از آنها برای تکثیر استفاده نمود. پیاز خوراکی یا پیاز معمولی گیاهی می باشد دوساله که در سال اول تولید پیاز متورم میکند ،دارای یک ساقه پهن ،نازک ، مدور ،سفید رنگ و زیر زمینی میباشد که از قسمت زیرین آن ریشه ها خارج می گردد همچنین از قسمت فوقانی آن برگهای ضعیفی که متورم و فلس مانند می باشد و رنگ سفید یا سرخ رنگ بوده و گلروفیل خود را از دست داده اند و از مواد غذائی اندوخته میباشد خارج میگردد طول ریشه های خارج شده از ساقه زیر زمینی بین 20 تا 25 سانتی متر است ، در وسط برگها فلس مانند پیاز جوانه انتهائی قرار میداشته باشد که تولید ساقه های هوائی را میکند از این محل ساقه گل دهنده و برگهای سبز پیاز ظاهر میشود ، اغلب بین برگهای ضخیم و فلس مانند پیاز جوانه های بوجود می آید که در حقیقت جوانه جانبی محسوب میشود براثر رشد این جوانه ها پیاز چه های کوچکی تولید میشود که می توان از آنها برای ازدیاد پیاز استفاده کرد گل پیاز نر و ماده است و در تلقیح گل آن حشرات نقش بارزی را بازی می کنند در بین ارقام پیاز گونه های نر عقیم دیده می شود که در اصلاح بذر پیاز بسیار مفید و با ارزش می باشد ، شکل ریشه های پیاز سطحی میباشد و انتهای ساقه پیاز در خاک به صورت استوانه ای به مرور ضخیم شده که برگها و یا لایه های پیاز به طور منظم در اطراف آن قرار می گیرد و مواد مختلف غذائی در آنها ذخیره می شود.

انواع پياز:-

پياز از جمله سبزيجاتي مي باشد كه دارائي انواع زيادي در تمام جهان مي باشد در آسياي ميانه ورايتيهاي مختلف كه منشآ محلي مانند سفيد محلي انديژانسكي كه از نگاه شكل شكل طويل شكل را دارا مي باشد و نوع ديگر سرخ سمرقندي عموميت دارد. ورايتي كابا 132 به پيمانه وسيع موجود مي باشد و همچنين در قفقاز ورايتيهاي گلگون محلي كاربردين مسكي، ديربيستكي در آن سوي قفقاز ورايتيهاي خاتونارسكي محلي (ارمنستان)، ماساللينسكي محلي (آذربايجان) عموميت دارند. عمومآ در جهان دونوع پياز را زرع مي كنند نوع اول شامل پياز هاي سفيد مي باشد كه همين نوع پياز هاي سفيد شامل انواع پياز هاي سفيد زود رس نقره كه نگهداري و انبار كردن آن مشكل است و نوع پياز سفيد خيلي زود رس كه كوچكتر از نوع اولي مي باشد و نوع سوم پياز سفيد كه از دوقسم اولي بزرگتر و پيش رس بوده و آب و هوا در آن موثر نبوده ودوامش بيشتر است اين نوع پياز هاي سفي براي كاشت خزان و زمستان مناسب مي باشند. نوع دوم شامل پيازهاي سفيد بزرگ كه در قسمت بالا و زيرينش بر جستگي ندارد. و همچنين پياز هاي سرخ مسي كه اندازه و قطر آنها تا 8 سانتي متر مي رسد و تغيرات هوا در آن تاثير نداشته و بخوبي ميتوان آنها را نگهداري نمود.

پيازهاي زردگاهي به قطر 7 سانتي كه دوام آنها زياد بوده و از انواع دوم ميتوان براي كشت تابستاني استفاده نمود. در ايالت متحده امريكا دو نوع پياز را مورد استفاده قرار ميگيرد كه يكي از آنها گروه آمريكائي يا بومي كه شامل رقم هاي متعددي است و ديگردي كه به آن اروپائي يا خارجي مي گويند كه عمدتآ شامل برمواد و انواع اسپانيائي بوده كه اين ارقام بيشتر در جنوب و در قسمت هاي خاصي از غرب وجنوب غرب تا ساير مناطق آمريكا پرورش مي يابند. اين دو گروه با نوع مصري يا تاپ آنيونز و مولتيپ ليريا پياز سيب زميني كه در تمام نواحي معتدله زرع مي شوند وعمومآ به شكل پيازچه زرع مي شوند و انواع پيازهاي هايبريد از لحاظ رنگ،شكل،طعم و كيفيت نگهداري و همچنين زمان رسيدن متفاوت مي باشد. انواع آمريكائي و اسپانيائي در جنوب غربي تگزاس تا اوايل برج قوس نمي رسند و به همين دليل از اين ارقام چشم پوشي مي كنند. انواع زرد از نوع آمريكائي حدود 75 فيصد پياز غده اي تحت كشت آمريكا را تشكيل ميدهد.

فصــــل ســوم عملیـــات زراعتـــی

پیاز هم مانند اکثر نباتات دیگر برای زرع نمودن آن شرایط و قواعدی ذکر شده و مانند دیگر سبزیجات نیاز به یک سلسله عملیات زراعتی و نگهداری در مزرعه دارد که در زیرر عنوان وار ذکر میشود.

انتخاب شرایط اقلیمی:

همان طور که می دانیم پیاز یک گیاه فصل خنک است که در یک محدوده وسیع درجه بخوبی رشد می کند بذر پیاز در درجه حرارت 18.3 درجه سانتی گراد به بهترین وجه جوانه می زند و همجنین بین درجه حرارت های 7.2 تا 29.4 در سانتی گراد جوانه زدن آن نورمال می باشد اگر درجه حرارت در مراحل اولیه رشد خنک و در موقع رسیدن گرم باشد بهترین رشد و بالاترین کیفیت از لحاظ بدست آوردن حاصلات می باشد و هم چنین حرارت های پائین در موقع برداشت حاصل و خشک کردن آن مفید می باشد.

انتخاب بذر:

پیاز ازجمله نباتات است که بذر های مزروعی آن نسبت به نوع وحشی که قبلا بذر می گردید تفاوت زیادی دارد از جمله هایبرید های نسل اول جایگزین بسیاری از ارقام استاندارد قدیمی شده است . عموما در جهان از دو نوع بذر یکی بذر امریکائی یا بومی و دیگری اروپائی یا خارجی گویند استفاده می شود که اکثر انواع بذر های که در تمام دنیا یافت می شود از این دو نسل نشعت گرفته است در هنگام انتخاب بذر باید متوجه باشیم که بذری را که انتخاب می نمائیم بازار پسند ، مقاوم در مقابل امراض ،آفات،گیاهان هرز و شرایط محیطی مناسب به نوع خاک ،زود رس و حاص بلند باشد بطور مثال پیاز زرد نوع امریکائی از لحاط زود رسی مناسب می باشد و هم چنین پیاز سرخ کوچک از نگاه مقاوم به امراض بسیار مرغوب می باشد در کنار این ورایتی ها نوع هایبرید تگزاسی بازار پسندترین نوع پیاز را تشکیل میدهد.

انتخاب مزرعه::

بهترین نوع خاکی که برای پیاز در نظر گرفته میشود خاک ریگی که رطوبت آن در قسمت فوقانی خاک موجود می باشد برای پیاز مناسب می باشد هم چنین خاکهای ثقیل کلی در طورتیکه عملیات زراعتی بخوبی صورت گرفته باشد و رطوبت کافی داشته باشد نیز حاصلدهی خوبی دارد تهویه خراب خاک برای پیاز خوب نیست و بهترین PH برای پیاز 5.5 تا 6.7 می باشد و هم چنین پیاز را در PH های خنثی و یا خاکهای که تا اندازه کمی قلوی باشد پرورش داد.

آماده سازی بستر بذر:

خاک مزرعه پیاز باید به عمق پانزده الی بیست سانتی متر شخم زده شود و بعد از آن سطح خاک باید دیسک زده شود تا کلوخه ها نرم شود و حالت زراعی خوبی را در یافت کند زمین های غیر هموار و کلوخه دار برای زرع پیاز مناسب نمیباشد و همچنین مزارع پیاز در مناطق که آبیاری می شود تسطیح شود تا که ابیاری به صورت خوب و با راحتی انجام شود خاکهای که دارای مواد عضوی پوسیده به خاطر بافت مناسب آن به آسانی آماده می شود این نوع خاکها باید قبل از کاشت دیسک و دندانه زده یا ماله شود.

استعمال کود:

برای بدست آوردن حاصل مناسب پیاز به مقدار مناسب کود نیاز دارد معمولا نبات پیاز به مقدار 30 کیلو گرام نایتروجن ،11 کیلو گرام فسفر و 32 کیلو گرام پوتاشیم را به شکل مستقیم از خاک جذب میکند. مقدار کود حیوانی فی هکتار 20 -40 تن میباشد و کود های کیمیاوی تحت قلبه خزانی پاش می دهند در خاکهای چرنیزیوم کود حیوانی 10 الی 15 تن فی هکتار یکجا 40 تا 60 کیلو گرام فی هکتار NPK استعمال می شود ، در بعضی مناطق از کود کیمیاوی تنها استفاده می نمایند زیرا کود حیوانی باعث به تعویق انداختن فصل رسیدن پیاز می شود در بعضی از خاکهای که از لحاظ مواد غذائی تا اندازه مرفوع می باشد نیمی از کود زا قبل از کاشت و نیمی دیکر را بعد از کاشت به زمین علاوه می کنند . نبات پیاز را دومرتبه یعنی دفعه اول در صورت تشکیل 2-4 برگ به اندازه 50 -70 کیلو گرام امونیم نایتریت 80 تا 100 کیلو گرام سوپر فسفات در مزارع پیاز استفاده می شود و بعضی هم 40 تا 50 کیلو نمک پوتاشیمی فی هکتار استفاده می کنند و در دفعه دوم در آغاز تشکیل شدن کلچه ها به نرم های متذکره تنها دو نوع فاسفورس و پوتاشیم تغذیه میشود باید یاد آور شد که کود ها معملا به شکل قطاری یا فیته ای به زمین علاوه میکنند.

کاشت پیاز :

پیاز را معمولا به دو شکل کشت می کنند یکی کشت مستقیم بذر در مزرعه اصلی در جای که محصول در آنجا تمام مراحل نموئی خود را سپری و شکل دو م آن کشت در قوریه موقتی که بعد ازآن به مزرعه اصلی منتقل می شود در بعضی از مناطق زارعین پیاز خورد را خریداری مینمایند ویا خودش توسط بذر پرورش میدهد و بعد از آن آنها را نشاء نموده و از آنها میتواند محصول زود رس را یدست آورد معمولا برای محصولات تجار تی ردیفی کشت میکنند و مقدار بذر آن بستگی به هدف محصولی که بدست می آید می باشد ولی در اکثر مناطق دنیا 4.4 تا 6.6 کیلو بذر در فی هکتار در ردیف های به فاصله 30تا 45 سانتی متر میباشد و ممکن است مقدار بذر را از 1.1 تا 11 کیلو گرام تغیر کند چنانجه این تغیر در اثر نوع زمین ،نوع آبیاری،عمق شخم، نوع کشت بمیان میآید در اکثر مناطق قبل از کشت بذور را با ادویه جات کیمیاوی ضد عفونی می کنند دیلیل آن هم بحاطر محافظت تخم در مقابل انواع بیماری های که در اثر نفوذ انواع میکروارگانیزم ها که عاملی امراض قارچی ،باکتریائی ،نیماتودی و غیره میباشد. بهترین زمان کشت پیاز در نوع بهاری زمانی میباشد که خطر یخ بندان موجود نباشد و در مورد پیاز های خورد عده در اولین فرصت که بتوان زمین را آماده ساخت کشت می گردد در مناطق جنوب پیاز را در زمستان پرورشمیدهند بنا براین بذر پیاز های خورد و یا نشا آنها را در خزان یا زمستان میکارند زمانی کشت نظر به شرایط اقلیمی منطقه متفاوت است و کشت بذر به منظور تولید نشا معمولا 4 تا 10 هفته قبل از تاریخ انتقال آنها صورت می گیرد . در زمان کشت باید متوجه باشیم هیچ نوع علف هرزی در مزرعه موجود نباشد زیرا پیاز در مقابل علف هرز فوق العاده حساس میباشد.

آبیاری:

قبل از آبیاری رطوبت خاک در طبقه (0 تا 40 سانتی متر) 75 تا 80 فیصد سرحد نهائی ظرفیت رطوبت مزرعه تعین گردیده است آبیاری ذخیره ای در موسم خشک مفید تمام میشود و به آبیاری قبل از بذر ضرورت احساس نمی شود. معملا آبیاری اول را بعد از یکه کردن انجام میدهند ، بعد از تکمیل نموی آنها رطوبت خاک را در سطح متوسط نگهمیدارند آبیاری منظم باید به فاصله 7 تا 10 روز در مرحله نموئی کلچه ها پیاز و نموی کتله بالای نبات نتیجه بهتر میدهد تعداد مجمعی آبیاری مناطق مختلف جهان از جمله مناطق جنوبی 7 تا 9 مرتبه در مناطق شمالی 4 تا 8 مرتبه در مناطق مرکزی 3 تا 4 مرتبه می رسد و در زون های طبیعی از 3 تا 4 الی 12 تا 15 مرتبه متغیر است در مناطق دشتی 300 تا 500 متر مکعب فی هکتار نیاز آبی منطقه میباشد قابل یاد وری میباشد اینکه در زمان آبیاری باید متوجه به نوع خاک از نگاه بافت خاک ،چکونگی نوعیت خاک از لحاظ سنگین و سبک بودن خاک ، شیب زمین که امر مهم در آبیاری میباشد ، روش آبیاری که شامل جویه پشته ای و مسطح بودن مزرعه میباشد باشیم.

تناوب زراعتی

برای بدست آوردن حاصل زیاد از نبات پیاز این نبات را با دیگر نباتات به تناوب میگذارند. از آنجمله در مناطق گرم پیاز را بعد از کچالوی شیرین زرع می نمایند و در خاکهای عاری از گیاه هرزه آنرا میتوان پس از خاندان پلی دار کشت می شود. و همچنین پیاز را بعد از غله جات نیز زرع می نمایند که دارای حاصل دهی بلند و مقاوم میباشد.

خیشاوه نمودن

بخاطر رشد کند، قدکوتاه، ریشه های جانبی کمتر سطحی و فقدان شاخ و برگ متراکم پیاز را نمیتوان بیشتر از غالب سبزی ها اثرات مضر علف های هرزه را بنماید. عموماً در کلیه قسمت های مزرعه پیاز هر هفته یا هر دو هفته یک بار پس از سر از خاک در آوردند گیاهان جوان یا کاش نشاء ها خیشاوه شود و این عملیه تا چند هفته قبل از برداشت ادامه میابد. خیشاوه نه تنها کمک به کنترول علف های هرزه مینماید بلکه همچنین سبب نرمی و پوکی خاک پس از هر آبیاری و بارندگی میگردد تمام خیشاوه کردن بجز اولین دفعات آن بسیار کم عمق باشد زیرا بسیاری از ریشه های پیاز نزدیک خاک قرار دارد. خیشاوه بسیار عمیق یا بسیار نزدیک به گیاهان پس از اینکه گیاهان بخوبی رشد کردند میتواند ضررش بیش از نفعش باشد معمولاً در بستر های بذری که ردیف ها نزدیک به یکدیگر هستند بیلچه های چرخدار و تراکتور های باغی کوچک برای خیشاوه نمودن علف های هرزه بکار میرود.

فصل چهارم . كشت و پرورش پياز در هرات افغانستان:-

پياز[1] هم مانند اكثر سبزيجات در هرات كشت مي شود و كشت اين نبات به دو نوع صورت مي گيرد يكي كشت سرده و ديگري گرمه كه نوع سرده آن در برج حوت صورت مي گيرد و كشت گرمه آن به برج عقرب مناسب مي باشد. ابتدا زمين را توسط گاوراني به عمق 30 سانتي متر شخم زده مي شود، بعد ازآن زمين ديسك زده شده و ماله ميگردد و بعد از آن مزرعه را كود مي دهيم كه براي اين منظور از دو نوع كود استفاده مي كنند يكي كود حيواني و ديگري كود كيمياوي كه مقدار كود حيواني في جريب صد خر يا صد فورقون مي باشد و از كود كيمياوي مي توان يك بوجي كود سونيا في جريب استفاده كرد بعد از كوددهي تخم را بصورت دست پاش 12 كيلو گرام في جريب مي پاشانيم و بلا فاصله روي تخم ها را با قوم و يا خاك ميده مي پوشانيم و زمين را آبياري مي نمائيم و آبياري را در طول مدت نموئي نبات به صورت مرتب انجام مي دهيم و پياز معمولآ در طول دوران نموئي خود به 36 مرتبه آبياري نياز دارد و بعد از چهارالي پنج بار آبياري پياز به خيشاوه براي از بين بردن علف هاي هرزه و سله شكني نياز دارد و خيشاوه پياز در هرات توسط دست انجام مي دهند. برداشت پياز معمولآ بعد از شش ماه صورت مي گيرد كه آنهم بستگي به چگونه مصرف كردن آن دارد اگر ما پياز را به مقصد برداشت سبز و خورد و تازه خواسته باشيم هر زمان مي توانيم از ديگر سبزيجات موجود در باغچه جمع همراه با پياز برداشت كنيم يعني منظور استفاده از پياز براي مقصد تركاري مي باشد ولي درمورد كلچه پياز برداشت آن بعد از 180 روز از زمان كاشت انجام مي شود. و زمانيكه مي خواهيم كلچه پياز را جمع آوري كنيم بيست روز قبل از برداشت آبياري را متوقف مي كنيم تا پياز ها كاملآ در مزرعه خشك شده و اجزاي سبزينه آن از بين برود. بهترين موقع آبياري زماني ميباشد كه رنگ برگ ها سياه مي شود. بايد يادآور شد كه اكثر دهاقين در هرات تخم هاي بذري شان را از بازار از دوكان هاي عطاري خريداري نموده و زرع مي نمايند اولين موسسه كه براي زارعين در طي سال جاري تخم هاي اصلاح شده را توزيع نموده موسسه Brac مي باشد. امراض و آفات مروج در مزارع هرات شامل نوعي مرض بنام لكه سفيدي يا لكه پيسي برگ مي باشد كه زارعين از آن شكوه دارند و دو نوع آفت مروج مي باشد يكي شل سياه و ديگري كرم علفي مي باشد و براي كنترول اين دو نوع آفت از كنه كش ها استفاده مي نمايند. علف هاي هرزه مزرعه پياز در هرات شامل خلفه،سلمه،سلام كنك،مژه اسپ، داتوره، شير پنجه و غيره مي باشد كه به طريق ميخانيكي يعني بادست كنترول مي شود. پياز هاي مروج در هرات شامل انواع پياز زراعتي ، پياز معمولي، پياز سفيد وپياز سرخ ميباشد.

انتقال وفروش پياز:

زمانيكه پيازهاي مزرعه جمع آوري شد آنها را اگر به شكل تازه يعني با اجزاي سبز آن بود دسته نموده و انتقال داده مي شود ولي اگر كلچه پياز بود آنها را در بوجي ها انداخته و توسط زرنج و يا موتر و بعضي هم توسط خر انتقال داده و به ميدان بار ميرسانند و در آنجا طوري كه تحقيق نمودم در طي سال جاري هر چهار كيلو پياز را به 10-15 افغاني فروخته اند.

فصـــل پنجــم خواص درمـــــــانی پیـــــــــاز:-

پیاز خام دارائی ویتامین های فراوانی C و ویتامین A,B و همچنین املاح معدنی از قبیل گوگرد، آهن، آهک، فسفر، پتاسیم، سودیم، آیودین، سیلیس، کلسیم، استات دوشو سیترات، اینولیس، صمغ و موم است. موجودیت فسفر پیاز قدرت فکر را بالا می برد یعنی برای ضعف حافظه می تواند مفید باشد چنانچه افرادی که بیش از حد برنج مصرف می کنند چون برنج باعث ضعیف شدن حافظه می شود.ولی این افراد می توانند این مشکل را با خوردن پیاز رفع کنند. گوگرد موجود در پیاز برای ضد عفونی خون مفید می باشد و این مواد توسط عبور در شریان ها باعث می شوند تا خون به صورت صحیح ضد عفونی شوند پیاز در شش ها زماینکه بون آن وارد شش ها می شود باعث می شود با عث بر طرف کردن مرض آسم می شـود برای ورم گلو مفید بوده و برونشیت و گریپ یا (به خاطـر وجود ماده آلیـسین) موثر است. موجودیت آیودین در پیاز باعث درمان بیماری های گواتر، اسکوریت و بیماری های انفاوی مانند ورم غده، آبسه و جوشهای زیر پوست مفید است، سیلیس موجود در پیاز در نگه داری استخوانها و رگها ضـروری می باشد.پیاز حاوی مقداری هورمون و دیاستاز است که موثر تقویت غده اشکی و گوارش وغده حنسی می شود و دارائی انتی بیوتیک است که خون مجرای تنفسی را ضدعفونی می کند. بیماری های قند، کلیوی، مثانه، ورم ساقه، پروستات و رماتیسم مفصلی را می توان توسط پیاز تداوی نمود.پیاز در سیستم اعصاب مرکزی باعث آرامش در هنگام خستگی اعصاب می شود و همچنین باعث تقویت غده های اعصاب مرکزی می شود. در سیستم گردش خون باعث پایین آوردن فشار خون، کاهش چربی خون، پیشگیری و درمان تصلب شرائین می گردد. باعث پائین آوردن قند خون (دیابت)، آشتها آور، ضد اسپاسم (انقباض، تشنج انقباضی)، رفع سنگهای مجرای صفرا، درمان اختلالات روده، رفع مسمومیت های حاد در سیستم گوارشی (داخلی) بدن می شود.ادرار آور (مدر)، کاهش یوریا خون، دفع سنگهای مجرای ادراری، رفع آندوم پروستات، رفع احتباس ادرار، درمان التهاب مجرای ادراری، درمان عفونیت مثانه درسیستم مجرای ادرار می شود. در سیستم مجرای تنفسی مسکن سرفه و سرما خوردگی د رافرادی که از خشکی دماغ رنج می برند باعث رفع ترمیمات سوختگی، پسوریازس (داءالصدف)، درمان برص (ویتیلیگو)، جلو گیری از ریزش مو، مسکن درد والتیام زخم، ضد قارچ، درمان آبسه و تاول، ضد باکتر، درمان همورویید، تقویت باء، ضد عفونی کننده (گند زاد) رفع گزیدگی، پیشگیری و درمان بیماری سرطان ضد آسکوربوت و به همین دلایل موارد استفاده زیادی در دارو سازی و درمان گیاهی می داشته باشد.

فصــــل شـــشـم جمع آوري وذخيره نمودن پياز

1- زمانيكه پياز نزديك به پخته شدن گرديد گردن كه بين بيخ و برگ ها قرار داشته ضعيف گرديده چپه مي شود.بعداً يك الي دو هفته اي ديگر وقت است تا برگ ها خشك گردد و حاصل سپس جمع آوري مي گردد. وبرگ هاي بعضي از نباتات تا هنوز هم به شكل مستقيم وايستاده باقي مي ماند كه لازم است در اين صورت برگها زير پا گرديده كه اين عمل زود پخته شدن پياز كمك مي نمايد.حاصل جمع آوري شده در روي زمين هموار گرديده تا زمانيكه رنگ سبز خود را نباخته است جمع آوري نمي شودعمليه خشك نمودن به خاطر حفاظت از نور آفتاب وباران در زير يك پرده صورت مي گيرد آماده نمودن پياز براي ذخيره نمودن در ذخيره گاه ها يا جمع آوري آنها چند روز قبل از خشك شدن كامل برگ ها انجام مي پزيرد.اين كار امكان د ارد چند روز را در برگيرد. پس از ختم جمع آوري حاصل فلس هاي خارجي يا پوست پياز،پياز هاي متظررشده توسط آفات ،امراض ويا پياز هاي كه شكل غير عادي دارند دور مي گردد پياز بايد در زير سقف هاي كه خوب تهويه بتواند به صورت كم عمق هموار گردد.

2- در بعضي از مناطق پياز را به دوشكل يعني به صورت پياز چه ويا غده هاي رسيده برداشت نموده برداشت پياز به عنوان پيازچه موقع كه اندازه يك قلم را پيدا نمايد تا شروع تشكيل غده مناسب است چنين پياز هاي نارسي معمولاً در باغچه هاي خانگي و مزارع ها براي بازار هاي محلي برداشت مي شود. در نواحي بزرگ توليد پياز محصول تقريباً به طور كامل در مرحله رسيدن برداشت مي شود برداشت را مي توان هنگاميكه قسمت هوائي گياهان شروع به خوابيدن مي نمايد آغاز كرد.زمان دقيق برداشت نسبت به شرايط آب وهوائي متفاوت است در جنوب وغرب آمريكا در هواي گرم وقتي حدود 25 درصد قسمت هاي هوائي خوابيده بايد برداشت را شروع نمود. در تحت شرايط هواي خنك تر برداشت معمولاً تا هنگاميكه 50% قسمت هاي هوائي بخوابد به تعويق مي افتد. در شرق آمريكا معمولاً تا زمانيكه غالب قسمت هاي هوائي بخوابد برداشت شروع نمي شود. اغلباً يك خيشاوه كوچك مخصوص براي سست كردن غده ها در زمين بكار مي رود. در خاك هاي آلي(عضوي)پوسيده غده ها به آساني توسط دست از خاك خارج مي شود. در نواحي تحت آبياري مي توان زمين را يك يا دو روز قبل از برداشت به طريقي كه شاخ وبرگ ها روي غده ها سايه بيندازند تا آفتاب سوختگي به حداقل برسد قرار مي دهند. اكنون در بسياري موارد برداشت با ماشين صورت مي گيرد كه غده را از زمين بيرون آورده قسمت هوائي را زده وسپس غده هاي پاك شده را در صندوق هاي چوبي ويا بوري هاي مخصوص قرار مي دهند ودر بعضي از مواقع پياز ها را به شكل كوت ها درست مي كنند. يك دوره خشك كردن معمولاً پس از در آوردن غده ها از خاك انجام مي گيرد واين عمل در طي چند روز انجام مي شود. اما در مناطق سرد اين عمليه ممكن است سه يا چهار هفته را در بر گيرد وابسته به شرايط اقليمي منطقه مي باشد. قسمت هاي هوائي را زمانيكه كاملاً خشك شد قطع مي نمايند قطع آن يا به وسيله دست يا قيچي صورت مي گيرد ودر مناطق كه زراعت ميكانيزه دارند بوسيله ماشين سرزني پياز قطع نموده معمولاً 12-25 ملي متر از قسمت هوائي را در روي غده باقي مي گذارند تا از ورود عوامل بيماري زا جلوگيري به عمل آيد .مقدار حاصل نسبت به نواحي مختلف متفاوت مي باشد ليكن به طور كلي حدوداً بين 15.7 و 56 تن در هكتار مي باشد. قطع ريشه ها پياز توسط يك تيغه ضميمه اي كه در زير رديف ها حركت مي كند بريده مي شود. پياز هاي خورد توسط دست از زير خاك بيرون آورده مي شود وقسمت هاي هوائي آن توسط پيچانيدن وكندن از بين مي رود.غربال كردن اوليه به منظور جدا سازي خاك مي باشد بعداً پياز ها به داخل صندوق هاي چوبي كم عمق قرار داده شده وروي هم گذاشته ميشود براي خشك شدن پس از شش تا هشت هفته هنگاميكه رأس پياز ها خشك شد آنها را خذف كرده و پياز ها انبار مي شوند.

سورت بندي پياز:

پس از جدا كردن قسمت هاي اضافي پياز ، پياز ها را پاك وسورت بندي مي نمايند. و درجه بندي پياز بستگي به نوع آن دارد. وهمچنين در برخي از مناطق سورت نمودن پياز ها براساس سليقه بازار تنظيم مي شود وبراي اين منظور معمولاً در اكثر مناطق جهان پياز ها را در بوري ها مشبك 24 كيلوئي انداخته و حمل مي شود ودر بعضي از مناطق ديگر پياز ها را زارعين در بوري هاي مشبك كوچكتري كه گنجايش 1.3تا 4.5 كيلوگرام را دارد نگه داري مي كنند.

ذخيره يا نگهداري در گدام ها:

ذخيره نمودن پياز بستگي به نوع مورد نظر دارد .بطور مثال پياز هاي برمودائي بطور كلي در مقابل شرايط ذخيره گاه حساس مي باشد وبراي سورت كامل وتحت شرايط خاص نگهداري مي شود. وهمچنين پياز هاي دير رس يا بوي آمريكا از مقاومت بيشتري برخوردار بوده واگرچه اختلاف شرايط نگه بين اين گروه هم به چشم مي خورد .عامل مهم ذخيره نمودن دقت در جابجائي آن و مقدار رطوبت معين و همچنين عاري بودن از هر نوع آلودگي با بيماري وآفت مي باشد زيرا ممكن است بيماري يك دانه از پياز باعث آلوده شدن تمام انبار گردد.

فكتور هاي موفق در انبار نمودن پياز را مي توان در انبار داري ، جابجائي، بسته بندي مجدد واز دست دادن رطوبت بيش از حد پياز، درجه حرارت معينه با اتمسفير خشك و تهويه كافي خلاصه نمود. در بعضي از مناطق توسط مواد كيمياوي مانند(ماليك هايدرازيد) از سبز شدن غده ها در ذخيره گاه استفاده مي نمايند. و مقدار محلول 2.2 كيلو گرام از اين ماده روي گياهان پياز پاشيده مي شودبايد زمان استعمال آن مشخص باشد زيرا در اثر بي احتياطي ممكن است پياز ها پنديده و بد تركيب بوجود بياورد.

بازار يابي:

بازار يابي در امر توليد ومصرف آن يك امر مهم وبسيار تخصصي مي باشد در بسياري از مناطق زارعين به مجرد اينكه پياز را برداشت مي كنند وارد بازار مي سازند ودر اين زمان دلالان ،عمده فروشان، پرچون فروشان، صاحبان سوپر ماركيت ها وغيره افراد معامله گر سرمي رسند واجناس را يا بصورت نقد ويا خريد مي نمايند وبعداً اين اجناس را با كمي تغير مانند تميز كردن مجدد ويا سورت نمودن آنها مطابق به ميل مصرف كننده گان به معرض فروش آنها قرار مي دهند. در بسياري از مناطق فروش دفاتري هم موجود مي باشد كه در اين دفاتر شكل بنگاه هاي معلوماتي را دارند. يعني در اين دفاتر گزارشات روزانه از ميزان فروش محدوده هاي فروش وشريط كلي بازار ها را خبر مي دهد. در بسياري از مناطق اجناس مورد فروش تحت قرار دادهاي بازار يابي بين زارعين وحمل ونقل كنندگان فروخته مي شود.

فصل هفــــتم آفــات مهــم پیـــاز

1- مگس پیاز :- مگس پیازیکی ازمهمترین وشایعترین آفات پیازدرممالک قسمت شمال کره زمین می باشد طوریکه خساره آن درامریکا کانادا بریتانیا وهلند ممکن است تا 90 فیصد برسد. حشره کامل مگسی است که ازنظر ظاهری مانند مگس خانگی بوده اندازه مگس معمولی وبه طول 6- 7 ملی مترورنگ عمومی آن خاکستری مایل به زرد می باشد پاهای مگس مذکوربلندترازمگس معمولی می باشد ورنگ پاه وشاخک سیاه می باشد بالها متمایل به زرد وپیشانی درحشره نرباریک ودرنوع مونث نسبتاً پهن وسرخ رنگ می باشد تخم های حشره سفیدرنگ به طول 2/1 وعرض5/0 ملی متر وبه شکل کیله بوده که یک طرف آن بقسمی پهن بوده درسطح تخم 12 شیاردرجهت طولی آن به چشم می خورد لاروای مگس مذکور سفید رنگ بدون پاودرحالت تکمیل 8 – 10 ملی مترطول دارد . بندهای سرو سینه لارواباریکترازبند های شکم می باشد درانتهای بدن لاروا دندانه های است که دروسط آن دولکه سیاه رنگ دیده میشود شفیره به رنگ سرخ متمایل به قهوه ای براق شلجمی شکل وطول آن 5/5 – 7 ملی مترمی باشد. مگس پیاز گاهی مواقعی به مزارع سیروتره فرنگی نیز حمله کرده طرزتغذیه وخسارت مگس بدین ترتیب بوده که لاروای مگس درخاک به قسمت زیرزمین پیاز نفوذ کرده ایجاد کانالهای در ساقه وقسمت های نرم گیاه نموده ودرنتیجه گیاه ضعیف وبرگ های پژمرده چروکیده،خمیده وآویزان میشوند هر کرم قادراست6- 8 بوته را ازبین ببرد وازطرفی به صورت دسته جمعی درداخل پیازدیده میشوند وتا 30 عدد لاروا دریک پیاز نیزدیده شده است . مگس پیاززمستان را بصورت شفیره درخاک می گذراند ودربرج ثورحشره کامل ظاهرشده وبخصوص درروزهای آفتابی وگرم فعالیت بیشترداشته حشره ماده پس ازجفتگیری تخم های خود را بطورانفرادی ویا دردسته های کوچک روی خاک اطراف طوقه ،روی برگ ویا روی غده پیاز می گذارد دوره زندگی این حشره حدود 30 روزیا یک ماه می باشد دربعضی ازممالک علاوه براینکه ازسموم حشره کش برای مبارزه بااین آفت استفاده می نمایند روش ضد عفونی رانیزانجام می دهند بذوررابا ادویه کالومل که درواقع کلرورمرکوریک است انجام می دهند علاوتاً ازاین ادویه برای سمپاشی روی خاک با غلظت یک در1500 استفاده می شود ضد عفونی بذررا همچنین با ادویه گامکسان ویالیندین انجام می دهند مقدار مصرف برای هرکیلو گرام 50- 100 گرام سم می باشد بهترین روز طعمه گذاری می باشد که ازآلودگی محیط جلوگیری می کند ازجمله دشمنان طبیعی این آفت یک نوع قارج بنام Tarychium hylemia می باشد که درروزهای بارانی بالای بال های حشره نشسته وباعث مرگ وی می شود.

2- ترپس پیاز:-

ازجمله آفات مهم پیاز بوده که به ساقه وغده های پیازحمله می کنند . وبا سوراخ کردن آن به داخل می روند براثر تغذیه این آفت ازغده های پیاز برگ ها شروع به زرد شدن می نماید برای مبارزه با این آفت می توان ازسموم مالاتیون ،دیازینون، آلدرین ودلدرین به نسبت 2- 3 درهزار برای سمپاشی بوته ها استفاده کرد همچنین آفت دیگری بنام نیماتود هم وجود دارد که به پیاز خساره رسانده وباعث پائین آمدن محصول درمارکت می شود.

امراض مهم پیاز

پوسیده گی طوقه ( گندیده گی) Neck root

یکی از مریضی های مهم و تباه کن پیاز بوده که عموماً در بالای ساقه زیر زمینی بعد ازجمع آوری دیده ی شود. عامل مریضی:

عامل مریضی قارچ است بنام (Botrylis allii) که در زمان دچار شدن پیاز بزودی به قسمت های پایئن آن حرکت می کند. علایم مریضی : از علائم عمده این مرض نرم شدن انساج پیاز در حصه آخر ساقه که عموماً این علایم بشکل سوخته و آبدار تظاهر می کند دیده می شود.(م3 ص 12) مریضی را میتوان توسط کپک خاکستری رنگ روی سطح ناحیه آلوده تشخیص داد. خسارات ممکن است در مزرعه وارد شود و غده ها غالباً هنگام انبار داری یا حمل و نقل پوسیده می شوند. اگر مقطع عرضی از یک پیاز را قطع نمائیم انساج عموماً آبدار می باشند و یا پائین تر از انساج آبدار انساج چملک رنگ آبدار به نظر می خورد. این عمل از یک طرف باعث کمی حاصل و از جانب دیگر ارزش آنرا پائین می آورد نباتات که به مرض مبتلا می گردند مملواز اجسام سبک به رنگ خاکستری واجسام سیاه در اطراف پیاز می باشند.

تنظیم تلفیقی مرض:

1- خشک کردن پیاز و انبار داری صحیح: غده هایی که بخوبی خشک گردیده است خصوصاً در ناحیه طوقه کمتر از اثر این مریضی از بین میرود. که عموماً پیاز ها در حرارت 32 تا 49 درجه سانتی گراد برای دو یا سه روز خشک شوند و سپس در در جه حرارت صفر درجه انبار گردند.

2- تناوب زراعتی میتواند راه دیگر برای کنترول مرض باشد.

3- زرع پیاز های مقاوم و سالم

4- گذاشتن برگ های پیاز تا آخر فصل رشد و برداشت. زیرا اگر برگ ها را قبل از پخته شدن قطع نمائیم امکان دارد که عامل مریضی بصورت مستقیم ساقه زیر زمینی پیاز را مورد حمله قرار دهد.

5- طریقه کنترول کیمیاوی شامل ادویه پاشی توسط کوپراویت بلو است که این عملیه را میتوان وقتی انجام داد که بته های پیاز به اندازه شش اینچ باشد. دراین صورت مقدار 3 گرام در یک گرم آب مخلوط نموده و در اوایل صبح یا عصر بالای نبات محلول پاشی نمائیم و بوقفه های 10-15 روز انجام گیرد هم قیان ادویه جات مانند تیرام، و کلورو تالونیل نیز میتواند جهت ضد عفونی تخم نتیجه خوبی بدهد.

2- پوسیدگی ریشه یا طبق The basal and root rot of onion

مهمترین مریضی فوازاریمی در پیاز مریضی پوسیده گی ریشه یا طبق میباشد که گسترش جهانی دارد.

عامل مریضی:

سه گونه قارچ فوژاریم F.Solani , F.Oxysporium F.acuminatum, به عنوان عاملین این مریضی بیان گردیده اند که از این جمله نوع F.acuminatum یک نوع غالب در مناطق سرد سیر نسبت به دو نوع دیگر میباشد.

علائم مریضی :

در اوایل بهار نوک برگ های گیاه آلوده زرد شده و بوته های آلوده پژمرده می شوند. زردی برگ ها توسعه یافته و به سمت پائین پیشروی نموده و زمانی که غده های پیاز به درشتی فندق می شوند در مزرعه بوته میری به صورت لکه ای و یا گسترده مشاهده می گردد. ریشه های نبات مریض قهوه ای و خشکیده شده و به رنگ صورتی و یا بنفش نمایان می شوند در حالت پیشرفته معمولاً در ناحیه طبق ریشه های جدیدی تشکیل می گردد. که البته آنها نیز به تدریج آلوده شده و از بین می روند. در مزارعی که آلودگی توده سفید رنگی که همان تجمع میسلیوم های عامل مریضی است در ناحیه طبق تشکیل می گردد در آلوده گی متوسط پوسیده گی خشک همراه با بقایای قارچ تنها در یک طرف طبق مشاهده می گردد. و فلس بیرونی را از حاشیه سمت طوقه فرا می گیرد. با از بین رفتن ریشه ها و پوسیده شدن طبق ها و فلس ها عوامل ثانوی مانند(نماتدها،کنه ها،و قارچ های خاکزی) به پیاز حمله کرده و آنرا فاسد نموده بطوریکه پوسته بیرونی آن باقی می ماند .

تنظیم تلفیقی مریضی :

1- آغشته نمودن بذور پیاز با باکتری Pseudunonas cepaix از آلوده گی نشای پیاز به بیماری پوسیده گی ریشه جلوگیری به عمل می آورد.

2- جلوگیری از کود دهی زیاد

3- کنترول حشرات به منظور جلوگیری از ایجاد زخم

4- دقت در هنگام برداشت و انبار کردن( نگهداری در صفر درجه و رطوبت 60-70 فیصدی) م8صص63،64

3– سیاهک (onion smut)

یکی از جلمه نابود کننده ترین مریضی خصوصاً در منطقه شمال آمریکا محسوب می گردد.

عامل مریضی : -

قارچ arocytis cepulea باعث ایجاد این مریضی می گردد.

علائم مریضی :

نقاط و لکه های سیاهرنگی بر روی نوک برگ ها و پیاز گیاهان جوان ظاهر می گردد که سبب زخیم و پیچ خوردن برگ های می شوند م7 ص 27. حرارت های بالای خاک برای رشد آن نا مناسب بوده و این مریضی توسط یک قارچ خاکزاد ایجاد می گردد. آلوده گی تنها از گیاهان جوان قبل از اینکه اولین برگ رشد کامل خود را نموده باشد واقع می گردد. پیازهای ریز که بیشتر مقاوم هستند در بعضی نواحی که سیاهک شدت دارد مورد استفاده قرار می گیرد.

تنظیم تلفیقی مرض :

1- گیاهان آلوده را از زمین بیرون آورده و سوزانده شود.

2- حدأقل به مدت 8 سال از کشت پیاز در زمین آلوده اجتناب گردد.

3- استفاده از قارچ کش مانند تیرام و یک ماده چسبنده Methocel راه درست مبارزه محسوب می گردد.

نتيجه گيري: همان طوري كه مي دانيم سبزيجات منبع انواع ويتامين ها ومواد معدني براي انسان ها از قديم الايام بشمار رفته وانسان ها مي توانند با زرع انواع سبزي ها احتياجات غذائي خود را از نگاه بدست آوردن انواع ويتامين ها و مواد معدني مرفوع سازند واين پلان در افغانستان بايد حتماً پياده گردد زيرا همان طوريكه مي دانيم مردم اين ديار از نگاه وضع اقتصادي بسيار ضعيف مي باشد ومصرف پروتين حيواني اين مردم خيلي اندك است. ودر كنار اين فكتور افغانستان داراي انواع اقليم هاي مختلف ومناسب كشت هر نوع نبات پس ما چرا به اين كار اقدام نكنيم در كنار اينكه مي توانيم احتياجات خود را مرفوع سازيم مي توانيم از صادر كردن اين اجناس سود هنگفت را در يابيم . براي اين منظور نظريات زیر را در زمینه با شما به اشتراک میگزاریم.

1- تبديل كردن مزارع باير به مزارع قابل كشت انواع سبزيجات وديگرنباتات.

2- ايجاد مديريت توليد تخم هاي بذري در سطح وزارت زراعت تا ازاين طريق به مشكلات دهاقين از بابت تخم هاي بذري رفع گردد.

3- ايجاد فارم هاي تحقيقاتي در مربوطاط وزارت زراعت جهت تربيه نسل هاي پر حاصل و مقاوم.

4- ميكانيزه نمودن زراعت از شكل عنعنوي آن به شكل عصري.

5- ايجاد بند هاي آبياري جهت مرفوع ساختن مشكل آبياري وكم آبي در تمام مناطق مسكوني ومزروعي. 6- ايجاد مديريت حفاظه آب وخاك تا مشكلات فرسايش وتخريب مزارع را رفع سازد.

7- ايجاد ذخيره گاه هاي نباتي با توجه به نوعيت شريط نگهداري هر نوع محصول جداگانه.

8- ايجاد مديريت توزيع كود ها كيمياوي .

9- ايجاد كوپراتيف هاي دهاقين.

10- ايجاد مراكز فروش وخريد انواع محصولات زراعتي .

11- روشن ساختن اذهان دهاقين در قبال كشت و پرورش انواع نباتات مزروعي.

12- ايجاد مديريت كنترول آفت، امراض وگياهان هرزه.

پیشنهادات : ایجاد مراکز ترویجی در قریه جات جهت رهنمائی هرچه بهتر دهاقین. ترویج کشت پیاز بشکل میکانیزه . جلوگیر از بذور آلوده و بی کیفیت از خارج به داخل مملکت. تشویق دهاقین بخاطر مراعات نمودن اصول زراعتی در کشت و پرورش پیاز و هر نوع سبزی. تشویق دهاقین به کشت انواع مقاوم پیاز بخاطر جلوگیری از شیوع امراض. ایجاد مراکز ذخیره وی بخاطر ذخیره کردن پیاز در فصول که پیازموجود نمیباشد. آموزش دهاقین بخاطر کاشت ،داشت و برداشت پیاز به وقت معینه . کمک دولت به دهاقین از نگاه مالی و تخنیکی .

منابع مورد استفاده :

1- بهداد،ابراهیم .1381 . حشره شناسی مقدماتی آفات مهم گیاهی ایران. اتشارات یاد بود 2- پیوست،

غلامعلی.1381 .سبزیکاری. انتشارات علوم کشاورزی

3- حسینی، ح. زراعت آبی . انتشارات پوهنتون کابل

4- دانشور، محمد حسین. 1382 . پرورش سبزی.انتشارات دانشگاه چمران

5- دهپور ، ا. سبزیجات مناطق حاره و نیمه حاره. انتشارات پوهنتون کابل

6- مشیری، محمد. 1242 . سبزیکاری . انتشارات کشاورزی و دامپروری ایران .

7- وزیری الهی، غلام رضا .1385 . سبزیکاری علمی . انتشارات کتابخانه ابن سینا.

8- ور،جورج دبلیو. 1377 .تولید سبزی. انتشارات پوهنتون مرکزی ایلینویز.

9- www.gogle.com/image.php

10- www.aftab.ir .

امید از مطالب مربوط به کاشت، داشت و برداشت پیاز معلومات موثر را کمایی کرده باشید.

احمد راتب نبی زاده

کشت و پرورش پیاز

مطالب مشابه :

کاشت , داشت و برداشت پیاز

کاشت داشت و برداشت پیاز

کشت و پرورش پیاز

گلدان پیازچه و سیر

کشت و برداشت زعفران در روستای چاووشی

پیاز و پیازچه

گلایول

آغاز برداشت زعفران از مزارع هنرستان کشاورزی آموزش وپرورش روانسر

زراعت سبزیجات - پیاز - خیار - گوجه - هویج