حفظ فضای سبز و پارک ها (30)
ضوابط و معیارهای احداث فضای سبز شهری-قسمت دوم
20 – زمينه و سطوح مختلف مشاركت اشخاص حقيقي و حقوقي در حفظ ، نگهداري و توسعه ي انواع فضاهاي سبز شهري :
الف : فضاهاي سبز خصوصي
بطور كلي فضاهاي سبز منازل و ويلاها، باغ ها و باغ شهره از بارزترين شكل فضاهاي سبز خصوصي بشمار مي روند كه با اتخاذ تمهيداتي مي توان زمينه هاي لازم مشاركت مردم را در امر احداث و نگهداري آنها ايجاد نمود.
بطور كلي فضاهاي سبز منازل را مي توان به دو بخش فضاهاي سبز داخل محوطه و بيرون آن تقسيم نمود كه در هر دو حالت وجود طرحهاي مطلوب فضاي سبز بنحوي كه بتواند بطور منطقي انگيزه لازم را براي بخش خصوصي ايجاد نموده و اشخاص را ترغيب به سرمايه گذاري لازم براي ايجاد فضاي سبز در منازل خود بنمايند، يكي از شرايط لازم و ضروري براي تحقق اين امر بشمار مي رود.
در اين رابطه ارائه ي طرحهاي تيپ در ابعاد مختلف و مشاوره ي رايگان و ساير تمهيدات مي تواند زمينه هاي لازم جهت توسعه ي اينگونه فضاها را فراهم نمايد. لازم به ذكر است كه طرحهاي ارائه شده بايستي بطور جامع تهيه شده و شامل موارد فني، معماري و اصول زيبايي شناختي بوده و كليه ي ضوابط و معيارهاي انتخاب گونه، اصول كاشت و نگهداري را در برگرفته باشد.
اما از زمينه هاي مشاركت مردم در توسعه ي فضاهاي خصوصي، ايجاد باغ شهر در اراضي حاشيه شهرها و از جمله شهر شيراز و شهركهاي اقماري است كه بايستي بطور جدي و طبق ضوابط خاص و لازم الاجرا انجام پذيرد.
همچنين به منظور حفظ و احيا باغهاي خصوصي موجود در حاشيه ي معابر و دسترسيها مي توان مواردي بشرح زير پيشنهاد نمود:
يكي از موارد شاكل باغهاي پراكنده اي مي گردد كه در حقيقت جزئي از پيكره باغ ها قديمي و وسيع شهرمي باشند. اين باغها كه معمولاً داراي ابعاد كوچكي در حدود 1000 تا 5000 متر مربع مي باشند. مي توانند با اخذ مجوز ايجاد طرحهايي با اهداف چند منظوره با خواص كاربريهاي مناسب و همساز با فضاي سبز مانند كاربريهاي بهداشتي، درماني، آموزشي و … از تخريب اينگونه مكانها جلوگيري نموده و امكان حفظ و احيا فضاهاي سبز اين مكانها را فراهم آورد. از جمله پتابسيلهاي موجود در اين زمينه مي تواند به قطعات كوچك باقيمانده از باغهاي تفكيك شده در مجاورت خيابان قصردشت و يا باغهاي پراكنده در سطح شهر اشاره نمود. در اين خصوص ضوابط اجرايي مربوطه در بخش ضوابط ارائه شده است.
ب : فضاهاي سبز نيمه خصوصي
امروزه با اجراي مدل هاي توسعه حجمي ( انبوه سازيها) براي گسترش شهرها، كاربري زمين منحصراً از ديد صرفه و استفاده اقتصادي براي ايجاد واحدهاي، مسكوني، تجاري ، صنعتي و خدماتي مورد توجه قرار گرفته و كميت و كيفيت فضاي سبز آنها كه از عوامل تاثير گذار بر فرآيند توسعه و گسترش شهر مي باشد ناديده گرفته شده است. اهميت اين موضوع زماني آشكار مي شود كه بدانيم اغلب اين ساخت و سازها در فضاهاي باز شهري و بعضاً در بخشهاي وسيعي از فضاهاي سبز خصوصي به ويژه باغ ها احداث شده است. بدين ترتيب اجراي پروژه هاي انبوه سازي نه تنها باعث كاهش سطح فضاهاي باز شهري و فضاهاي سبز عمومي مي گردد، بلكه از طريق تمركز و افزايش تراكم جمعيت باعث افزايش تصاعدي تقاضا براي ايجاد فضاهاي عمومي در چنين محدوده هايي مي گردد.
نكته ي حائز اهميت آنكه پروژه هاي انبوه سازي عموماً در محدوده ي مناطقي از شهر انجام مي شود كه معمولاًزمين به يك كالاي پرسود اقتصادي تبديل شده و همين موضوع مشكلات عديده اي را براي شهرداريها در زمينه ي تملك زمين ايجاد كرده و بواسطه ي هزينه هاي زياد تملك زمين عملاً توسعه ي فضاهاي سبز با محدوديت مواجه است. در اين رابطه اكثر انبوه سازيهاي انجام شده در سطح شهر فاقد فضاهاي سبز كافي، مناسب و متناسب با اينگونه ساخت و سازها مي باشد.
لذا شايد يكي از راهكاري صوفه جويي در هزينه هاي توسعه فضاهاي سبز شهري در چنين مناطقي، تاكيد بر توسعه ي فضاهاي سبز نيمه خصوصي بصورت فضاهاي سبز مجتمع هاي مسكوني، اداري ، تجاري، آموزشي، بهداشتي و … مي باشد. در اين رابطه با مطالعه ، بررسي و تعيين ضوابط و معيارهاي خاص بايستي ادارات، مجتمع هاي مسكوني ، تحاري، مراكز آموزشي ، بهداشتي و … را ملزم به رعايت ضوابط توسعه ي فضاي سبز نموده و بدين ترتيب با استفاده از امكانات اشخص حقيقي، حقوقي و سازمانهاي دولتي به امر توسعه ي فضاي سبز شهر پرداخت.
بعنوان مثال مي توان با تدوين ضوابط خاصي مجتمعهاي مسكوني را ملزم به ايجاد فضاهاي سبز مورد نياز مجتمع، متناسب با جمعيت ساكن در ان نمود. بدين ترتيب شايد در بعضي موارد حتي شهرداريا از احداث يك پارك محله اي بي نياز شوند. بعنوان مثال مجتعي كه در يك فضاي چند هكتاري ساخته مي شود. مي تواند طبق ضوابط خاصي زمين مورد نياز جهت ايجاد يك پارك محله اي را تامين نموده و پس از تائيد مشخصات فني پارك، نسبت به احداث و نگهداري ان اقدام نمايد.
همچنين در مجتمهاي كوچكتر و يا مجتمعهايي كه در حاشيه ي معابر و دسترسيها قراردارند مي توان با حذف ديوار و حصارها و جايگزيني ان با ديوارهاي سبز عملاً فضاهاي سبز خصوصي را به فضاهاي سبز عمومي تبديل نمود.
در همين زمينه ادارات و سازمانهاي دولتي نيز با برداشتن حصار و ديوارها بايستي ملزم به محوطه سازي و ايجاد فضاهاي سبز مناسب گردند. در اين زمينه بعنوان يك نمونه موفق مي توان به فضا سازي محوطه ي شهرداري مركزي شيراز و شهرداريهاي بعضي مناطق، سازمان مديريت و برنامه ريزي ، اداره كل ارشاد اسلامي و … اشاره نمود.
همچنين هتلها بيمارستانهاي خصوصي، مجتمعهاي تجاري و حتي واحدهاي تجاري در نقاط مختلف شهر از جمله پتانسيلهاي بالقوه ي مشاركت بخش خصوصي در امر توسعه ي فضاي سبز عمومي بشمار مي روند. در اين رابطه هر يك از فعاليتهاي فوق بايستي متناسب با ميزان تراكم ساخت و ساز، جم فعاليتها و جمعيت مراجعه كننده طبق ضوابط خاصي ملزم به ايجاد فضاي سبز لازم گردند
همانطور كه در بخش ضوابط بيان گرديد، به منظور ايجاد ضمانت اجرايي در كليه ي موارد فوق پيشنهاد ميگردد كه تماميمراحل طراحي و احداث فضاهاي سبز فوق الذكر مانند ساير مراحل اجرايي ساختمان، كلاً براساس طرح و نقشه هاي مصوب و تحت نظر ناظرين با تخصصهاي مرتبط ( باغباني و فضاي سبز) انجام گرفته و اخذ مجوز پايان كار ساختمانها مشروط به تاييد كليه ي مراحل اجرايي فضاي سبز باشد.
ج : فضاهاي سبز عمومي
همانگونه كه گفته شد چون اينگونه فضاها داراي منافع عمومي مي باشند لذا مردم كمتر در ايجاد و نگهداري انها حاضر به مشاركت مي گردند از اين رو با توجه به هزينه هاي سنگين احداث و نگهداري اينگونه فضاها شايد در شرايط حاضر تنها از طريق برگزاري مناقصه و استفاده از نيروي كار بخش خصوصي بتوان تاحدود زيادي از هزينه هاي احداث و نگهداري اينگونه فضاها كاست.
از اين رو در رابطه با فضاهاي سبز عمومي خصوصاً پاركهاي محله اي و ناحيه اي شايد بتوان از مشاركت مردم تناه در زمينه هاي نظارت و بازرسي از طريق ايجاد تشكلهاي محلي استفاده كرد. همچنين مردم مي توانند در ايجاد و نگهداري فضاهاي سبز مقابل منازل و كوچه ها نيز مشاركت نمايند.
ضرورت كاركرد و نقش فضاي سبز
1- نقش زيست محيطي :
مهمترين اثر گذاري و كاربري مناطق سبز شهري ( بويژه فضاي سبز) در زمينه زيست محيطي( اكولوژيكي) و مقابله و كاهش آثار سوء ناشي از گسترش نادرست و كاركرد غلط صنعت و تكنولوژي است، فضاي سبز تاثير مثبت خود را بر بيوكليماي شهري از طريق تاثير اوليه وجودي گياهان و تاثير ثانويه ناشي از فعاليت هاي حياتي گياهان اعمال مي كند.
اين اعمال نقش از طريق افزايش رطوبت نسبي، تعديل و كاهش دما، افزايش اكسيژن هوا، پالايش و غبارگيري كاهش آلودگي صوتي و تامين لطافت هوا صورت مي پذيرد. علاوه بر موارد مزبور تاثير ويژه كاهش آلودگي در زمينه كاهش آلودگي ناشي از سرب مي باشد.
* توانمندي هاي استاندارد – اكولوژيك فضاي سبز شهري شامل موارد ذيل است.
الف) كاهش آلودگي هوا
ب) تاثير مثبت برچرخه آب در محيط زيست شهري و افزايش كيفيت آبهاي زير زميني
ج) افزايش نفوذ پذيري خاك
د) كاهش آلودگي صوتي
هـ ) بهبود شرايط بيوكليماتيك در شهر
و) افزايش اكسيژن
2- اهميت و نقش فضاي سبز در كالبد شهري از ديدگاه شهرسازي
از آنجايي كه فضاي سبز بخش جاندار ساختار شهرها محسوب مي شود در نتيجه در ارتقاء كيفيت محيط زيست شهري تاثير مستقيم دارد. و اين تاثير و نقش خود را از طريق تفكيك كاربري ها، افزايش و بهبود كاركرد تاسيسات آموزشي، فرهنگي و مسكوني، كاهش تراكم شهري، تفكيك فضاهاي شهري، آرايش شبكه راهها و ايجاد مسيرهاي هدايتي در طراحي هاي فضاي شهري و همچنين تعيين حريم شهرها اعمال نموده است.
3- نقش اجتماعي - رواني فضاي سبز شهري
انسان در تكاپو و تقابل هاي زندگي شهري بويژه با افزايش روزافزون جمعيت و تراكم زيستي نياز به تخصيص ساعات فراغت و آرامش را بيش از پيش احساس كرده است. در زندگي صنعتي امروزه اين نياز بيشترين اثر بخشي خود را در تماس با طبيعت بروز داده است. كه در محيط شهري همان فضاي سبز شهري مدنظر است. اين تاثير بويژه در مورد نياز جوانان و سالخوردگان احساس مي شود.
* نحوه تاثير گذاري رواني فضاي سبز
- جذب پرتوهاي مادون قرمز و ماوراء بنفش در سايه درختان
- توليد فيتونسيد كه از طريق برقراري تعادل بين دو نيمكره مغز اثر فرح بخشي در انسان ايجاد مي كند اين اثر بويژه توسط درختان: كاج، گردو، فندق، بلوط، بيد، اكاليپتوس و زبان گنجشك مشهود بوده است.
- كاهش نور و صداي وسائط نقليه موتوري
- كاهش آلودگي صدا و صوتي تحت تاثير انبوهي درختان و چرمي بودن برگ برخي گونه ها و ميزان خمش پذيري شاخه ها
انواع مناطق سبز براساس كاربري ( گونه شناسي براساس كاربري)
مناطق سبز عموماً داراي ساختار و اشكال گوناگوني هستند كه توسط ساختار نمادين و كاربري خود شناساي شده و تحت عنوان گونه شناسي كاربري مناطق سبز بررسي مي شوند. در مباحث پيشين و جداول ارائه شده اين دسته بندي گونه اي به دو بخش مناطق سبز شهري و بدون شهري ( غير شهري يا حومه) تقسيم شد.
1) مناطق سبز بودن شهري:
اين نوع مناطق سبز به پيرامون شهرها يا حاشيه ها تعلق داشته و علاوه بر تاثير اكولوژيكي و زيست محيطي از رشد بي رويه شهرها جلوگيري مي كند. اين مناطق سبز براساس كاربري و نماد ظاهري خود به گونه هاي مختلف ذيل تقسيم مي شوند.
1- الف) كمربندهاي سبزپوشاننده ( محاط كننده )
اين گونه از مناطق سبز براي كنترل گسترش شهر و جلوگيري از رشد بي رويه شهرها و تحديد حدود شهري كارآيي دارند و در واقع حافظ تناسب ساختار مورفولوژيك شهري مي باشد. اين گونه اگر چه ممكن است در روند پويايي و رشد شهر نقش كنترلي خود را از دست بدهد ولي در عين حال ازنقش زيست محيطي خود كماكان برخوردار بوده، ضمن اينكه براي تشخيص روند پويايي ورشد شهر ملاك و معيار سنجش قرار خواهد گرفت.
1- ب) كمان هاي سبز
عبارت از كمربندهاي سبز عريضي هستند كه در واقع براي كنترل رشد بي رويه شهرها و جهت دهي و هدايت پويايي شهر يا بعبارتي تعيين حدود بافت اصلي شهر و شهركهاي حومه كارآيي خود را بروزمي دهند.
1- ج) محورهاي سبز
عبارتند از مناطق سبز( اكثراً فضاهاي سبز) حاشيه جاده هاي برون شهري كه بطورمستقيم يا توسط جاده هاي كمربندي به درون شهر هدايت مي شوند.
1 – د) پارك هاي ملي :
به محدوده گسترده اي از منابع طبيعي كشور اعم از جنگل، مرتع، بيشه زار و اراضي جنگلي، دشتستان ، حوزه هاي ابگير( درياچه، رودخانه و … ) كوهستان و اماكن تاريخي گفته مي شود كه نمايانگر نمادها و نمونه هاي برجسته اي از مظاهر طبيعي ايران بوده و بمنظور حفظ هميشگي وضعيت طبيعي و زندگي آن تحت حفاظت قرارگيرد. مضافاً آنكه سازگاري با برنامه هاي آمايش سرزمين و قابليت دسترسي متعادل تعدادي از شهرها در هر منطقه از سطح كشور را دارا باشد.
چارچوب و ساختار استاندرد اين پاركها بطور كلي به 2 عامل ذيل بستگي دارد.
I- قابليت و امكانات دسترسي بحدي در تعادل باشد كه تقاضاي تفرجگاهي در حد ماكزيمم باعث حذف اهميت فاكتور دسترسي به اين پاركها گردد.
II- فعاليت هاي تفرجگاهي به گونه اي در اين اماكن اعمال مي شود كه صدمه اي به ساختار طبيعي آنها وارد نكرده و تواماً آمايش سرزمين در برنامه هاي مديريتي آن لحاظ گردد.
فعاليت هاي مجاز اين نواحي شامل خورگشت، تماشاي منظر، فعاليت هاي اردوي، اسب سواري، قايقراني، ماهيگيري ، شنا، مطالعه طبيعت، ورزش هاي كوهستاني و زمستاني مي باشد.
ويژگي هاي بارز پارك هاي ملي
- بعنوان دانشگاهي طبيعي براي افزايش آگاهي مردم از محيط زيست
- گريز گاهي هر چند كوتاه مدت براي گريز از زندگي شهري و تفرج طبيعي
- كانون آموزشي و تربيتي
- الگوي مقايسه اي و تطبيقي با مناطق طبيعي تخريب شده
- مركز پژوهش هاي علمي زيست محيطي كه يا كمتر در معرض دستخوردگي انسان قرار گرفته يا اصلاً دستخورده نشده است.
- مكان حفظ سرمايه هاي زيستي و اكولوژيكي انسان
1 - هـ ) پارك هاي جنگلي
اين پاركها به دو دسته طبيعي و مصنوعي تقسيم مي شوند.
1- پاركهاي جنگلي مصنوعي: در طراحي و كاربرد اين پاركها سعي برآنست كه اهداف ويژه و مورد نظر كارشناسي توسط كارشناسان و طراحان مرحله اجرا درآمده و دراحداثها مدنظر قرار مي گيرد از مهمترين اهداف احداث پاركهاي جنگلي مصنوعي يا جنگلداري پاركهاي جنگلي طبيعي مي توان به ايجاد تفرجگاه، توليد چوب و بهبود شرايط اكولوژيكي و بهبود نفوذپذيري و ذخيره سازي آب در خاك منطقه اشاره نمود. در صورتي كه هدف احداث، ايجاد تفرجگاه باشد ضروري است كه درآن امكانات و شرايط اردوگاهي و خورگشت ( پيك نيك) خانوادگي از قبيل سرويس هاي بهداشتي و تاسيس آب شرب در نظر گرفته شود.
II- پاركهاي جنگلي طبيعي: در طراحي و كاربرد اين پاركها سعي برآنست كه شكل و ساختار طبيعي آن تا حد امكان حفظ شده و فقط تغييراتي جزيي درآن بوجود آيد تا قابل استفاده عمومي قرار گيرد.
1 – و) پاركهاي گياهشناسي
هدف طراحي و احداث اينگونه پاركها بيشتر جنبه هاي علمي و تحقيقاتي و آموزشي بوده و كمتر به جنبه تفريحي آن توجه مي شود. هر چند اصول طراحي منظر بويژه ازلحاظ راههاي ارتباطي و تفكيكي ( براي اعمال برخي طبقه بندي ها) توام با اصول و ضوابط صحيح درختكاري، باغباني و جنگلكاري الزاماً رعايت مي گردد. در واقع اهداف ساختاري اينگونه پاركها گردآوري مجموعه اي از انواع گياهان يك منطقه ، يك كشور يا در سطح عالي تر گردآوري گياهان سراسر جهان مي باشد.
فراهم آوردن فضاهاي مشخص براي نشستن و مطالعه چه بصورت طبيعي ( آلاچيق) و چه بصورت مصنوعي ( سالن اجتماعات و مطالعه) از ضروريات اينگونه پاركها مي باشد. اين پاركها جنبه آموزشي - تحقيقاتي براي دانش آموزان، دانشجويان، محقيقن و علاقمندان غيرحرفه اي دارند.
1- ز) گورستان ها
احداث فضاها و سطوح سبز در گورستانها با توجه به نقش رواني آن توام با ايجاد رفاه حاصل از سايه انداز فضاي سبز براي اجتماعات شهروندان ضروري بوده چنانكه در بسياري موارد بحالت باغ يا درختستان از تاثير گذاري بسزايي برخوردارند.
2- مناطق سبز شهري:
همانگونه كه قبلاً نيز اشاره شد تقسيم بندي اين مناطق از لحاظ مالكيت شامل مناطق سبز عمومي، نيمه عمومي و خصوصي بوده كه توضيحات آن ارائه گرديد. و در اينجا هدف اصلي مناطق سبز عمومي مي باشد.
بارزترين نماد مناطق سبز عمومي شهر شامل پاركها و مناطق سبز خيابان است و پس از آن باغچه ها و نوارهاي سبز همجوار منازل و باغهاي شهري مورد نظر مي باشند.
2- الف) پاركها:
بنابر تعريف پارك عبارتست از منطقه اي كه در آن درختان و درختجه ها بصورت گروهي يا مجزا در بستري از گياهان پوششي يا منابع طبيعي ( بصورت جنگلهاي ساوان) پراكنده شده و در درجه اول بمنظور تفرج و گردش و سپس محلي براي استراحت طراحي گرديده است. در اين منطقه سعي برآن است كه اغلب وسايل سرگرمي و رفاهي متناسب با سليقه ها و سنين مختلف فراهم شود. اهداف مديريتي در نگهداري پاركها بنوعي است كه سعي مي شود اين منطقه تا حد امكان بحالت طبيعي نگهداري شود.
انواع پارك هاي شهري
2- الف – 1 ) پارك شهري در واحد همسايگي
اينگونه پاركها مساحتي كمتر از 5000 مترمربع داشته و بصورت استاندارد حداكثر فاصله نقطه همسايگي براي يك كودك 9 ساله مسافتي در حدود 10 دقيقه با پاي پياده و بدون نياز به گذر از بزرگراهها و خيابانهاي اصلي مي باشد.
2- الف 2 ) پارك شهر محله در واحد محله
مساحت آن حداكثر تا يك هكتار بوده و استاندارد ارتباطي آن فاصله اي در حد 20 دقيقه با پاي پياده براي كودك 9 ساله و حداكثر گذر از خيابانهاي كندرو مي باشد. اين نوع پاركها در شرايط كمبود زمين احداث شده و تجهيزات آن شامل زمين بازي كودكان 10 ساله، بخش هاي ويژه استراحت، پوشش چمن و درخت سايه انداز مي باشد.
2- الف – 3 ) پارك شهر درواحد ناحيه
مساحت آن حداكثر 4 هكتار و استاندارد ارتباطي آن فاصله اي در حد حداكثر 1 ساعت با پاي پياده است.
2-الف- 4) پارك شهر در واحد منطقه
مساحت آن حداكثر 8 هكتار و استاندارد ارتباطي آن فاصله اي در حد 1 ساعت يا بيشتر با وسيله نقليه ميباشد.
عملكرد و كارآيي پاركهاي ناحيه و منطقه، ايجاد فاصله و تنوع بين ساختمان هاي شهري، ميزان تمركز و تراكم ساختماني و تفكيك تراكم هاي مزبور با مناطق سبز پاركي با هدف تغيير طبيعي آلودگي هوا است.
تجهيزات آن شامل: زمين بازي كودكان، محل استراحت خردسالان و بزرگسالان، كتابخانه و ساير خدمات عمومي است.
2-الف –5) پارك بزرگ
به پاركهايي با مساحت 40 هكتار و بيشتر گفته مي شود و براساس استاندارد بازاء هر 000/40 – 000/50 نفر جمعيت مي بايست يك پارك بزرگ وجود داشته باشد. كاربري و ارزش اين مناطق بيشتر مربوط به حفظ و استفاده از سيماي طبيعي آنها مي باشد. بيشتر سطح اينگونه پاركها اختصاص به سطوح جنگلكاري ، چمنكاري و ساير گياهان پوششي و گلها داشته و زمين هاي بازي و جاده ها و راهها درصد كمتري را شامل مي شود. طراحي و وجود منابع آبي سبب افزايش ارزش كيفي اين پاركها مي شود. اين پاركها طبق استاندارد شامل خدمات و بخشهايي چون پيك نيك ، قايق راني، مراكز ورزشي، باغهاي گياهشناسي و اكولوژريكي، باغ وحش، موزه طبيعي و اردوگاه استراحت روزانه مي باشند.
2- الف – 6 ) پارك هاي حاشيه اي
اينگونه پاركها مساحتي برابر با 1000 - 500 هكتار داشته و بطور استاندارد سطح اين پاركها را 5/2 – 5/1 برابر مجموع فضاي سبز شهري در نظر مي گيرند. و علت اصلي آن براي جبران كمبود فضاي سبز در نقاط متراكم مي باشد.
كاربري اين پاركها در زمينه تفرج، فراغت، تحديد حدود شهر و جبران كمبود فضاي سبز شهري است.
2-ب ) مناطق سبز خياباني
اين بخش از فضاي سبز عمومي شامل فضاي سبز ميادين، بولوارها تقاطع هاي غير همسطح، حاشيه بزرگراها، خيابانها، پياده روها، جزاير مياني و باندهاي مياني راهها مي باشد.
عملكرد هاي اين بخش از مناطق سبز عبارتنداز : عملكردهاي اكولوژيكي، اجتماعي، امنيت ترافيكي و زيباسازي كارآيي عملكرد اكولوژيكي آن، كاهي آلودگي هاي صوتي و هوا مي باشد.
و عملكرد اجتماعي اين مناطق سبز، افزايش جاذبه و مطلوبيت مسيرهاي پياده رو و سواره است.
2-ج) باغچه ها و نوارهاي سبز همجوار منازل
اهداف كاربردي اينگونه مناطق سبز تقسيمات ترافيكي و افزايش زيبايي و جذابيت مطلوب معابر است. بطور استاندارد عرض اين مناطق نبايد كمتر از 2 متر باشد.
2-د) باغ هاي شهري
اين باغ ها علاوه بر تاثيرات زيست محيطي خود مي توانند بعلت دارا بودن سوابق تاريخي - فرهنگي، توانايي و كارآيي آموزشي – فراغتي را با توان بالقوه زيستي تلفيق كرده و نتيجتاً با كسب قابليت تفرجگاهي، مورد تقاضاي فراغت شهروندان واقع شده و ياري رسان ساير گونه هاي مناطق سبز بشمار آيند.
در اينجا بخش نخست تعاريف استاندارد كه شامل تعاريف كلي و مفهومي مناطق سبز و استانداردهاي مربوطه بود به پايان مي رسد. تعاريف مزبور چنانكه در متن نيز بدان اشاره شد در برنامه ريزي ها و برآوردهاي آماري، تعيين خط مشي سازمان پاركها، برنامه هاي مديريتي كوتاه مدت، ميانمدت و بلند مدت و تصحيح تعاريف مصطلح و برداشت هاي نادرست جهت دستيابي به حدود استاندارد مناطق سبز شهري و فراتر از آن حصول توسعه پايدار كاربرد خواهد داشت.
ضرورت كاركرد و نقش فضاي سبز
4- نقش زيست محيطي :
مهمترين اثر گذاري و كاربري مناطق سبز شهري ( بويژه فضاي سبز) در زمينه زيست محيطي ( اكولوژيكي) و مقابله و كاهش آثار سوء ناشي از گسترش نادرست و كاركرد غلط صنعت و تكنولوژي است، فضاي سبز تاثير مثبت خود را بر بيوكليماي شهري از طريق تاثير اوليه وجودي گياهان و تاثير ثانويه ناشي از فعاليت هاي حياتي گياهان اعمال مي كند.
اين اعمال نقش از طريق افزايش رطوبت نسبي، تعديل و كاهش دما، افزايش اكسيژن هوا، پالايش و غبارگيري كاهش آلودگي صوتي و تامين لطافت هوا صورت مي پذيرد. علاوه بر موارد مزبور تاثير ويژه كاهش آلودگي در زمينه كاهش آلودگي ناشي از سرب مي باشد.
* توانمندي هاي استاندارد – اكولوژيك فضاي سبز شهري شامل موارد ذيل است.
الف) كاهش آلودگي هوا
ب) تاثير مثبت برچرخه آب در محيط زيست شهري و افزايش كيفيت آبهاي زير زميني
ج) افزايش نفوذ پذيري خاك
د) كاهش آلودگي صوتي
هـ ) بهبود شرايط بيوكليماتيك در شهر
و) افزايش اكسيژن
5- اهميت و نقش فضاي سبز در كالبد شهري از ديدگاه شهرسازي
از آنجايي كه فضاي سبز بخش جاندار ساختار شهرها محسوب مي شود در نتيجه در ارتقاء كيفيت محيط زيست شهري تاثير مستقيم دارد. و اين تاثير و نقش خود را از طريق تفكيك كاربري ها، افزايش و بهبود كاركرد تاسيسات آموزشي، فرهنگي و مسكوني، كاهش تراكم شهري، تفكيك فضاهاي شهري، آرايش شبكه راهها و ايجاد مسيرهاي هدايتي در طراحي هاي فضاي شهري و همچنين تعيين حريم شهرها اعمال نموده است.
6- نقش اجتماعي - رواني فضاي سبز شهري
انسان در تكاپو و تقابل هاي زندگي شهري بويژه با افزايش روزافزون جمعيت و تراكم زيستي نياز به تخصيص ساعات فراغت و آرامش را بيش از پيش احساس كرده است. در زندگي صنعتي امروزه اين نياز بيشترين اثر بخشي خود را در تماس با طبيعت بروز داده است. كه در محيط شهري همان فضاي سبز شهري مدنظر است. اين تاثير بويژه در مورد نياز جوانان و سالخوردگان احساس مي شود.
* نحوه تاثير گذاري رواني فضاي سبز
- جذب پرتوهاي مادون قرمز و ماوراء بنفش در سايه درختان
- توليد فيتونسيد كه از طريق برقراري تعادل بين دو نيمكره مغز اثر فرح بخشي در انسان ايجاد مي كند اين اثر بويژه توسط درختان: كاج، گردو، فندق، بلوط، بيد، اكاليپتوس و زبان گنجشك مشهود بوده است.
- كاهش نور و صداي وسائط نقليه موتوري
- كاهش آلودگي صدا و صوتي تحت تاثير انبوهي درختان و چرمي بودن برگ برخي گونه ها و ميزان خمش پذيري شاخه ها
انواع مناطق سبز براساس كاربري
( گونه شناسي براساس كاربري)
مناطق سبز عموماً داراي ساختار و اشكال گوناگوني هستند كه توسط ساختار نمادين و كاربري خود شناساي شده و تحت عنوان گونه شناسي كاربري مناطق سبز بررسي مي شوند. در مباحث پيشين و جداول ارائه شده اين دسته بندي گونه اي به دو بخش مناطق سبز شهري و بدون شهري ( غير شهري يا حومه) تقسيم شد.
2) مناطق سبز بودن شهري:
اين نوع مناطق سبز به پيرامون شهرها يا حاشيه ها تعلق داشته و علاوه بر تاثير اكولوژيكي و زيست محيطي از رشد بي رويه شهرها جلوگيري مي كند. اين مناطق سبز براساس كاربري و نماد ظاهري خود به گونه هاي مختلف ذيل تقسيم مي شوند.
2- الف) كمربندهاي سبزپوشاننده ( محاط كننده )
اين گونه از مناطق سبز براي كنترل گسترش شهر و جلوگيري از رشد بي رويه شهرها و تحديد حدود شهري كارآيي دارند و در واقع حافظ تناسب ساختار مورفولوژيك شهري مي باشد. اين گونه اگر چه ممكن است در روند پويايي و رشد شهر نقش كنترلي خود را از دست بدهد ولي در عين حال ازنقش زيست محيطي خود كماكان برخوردار بوده، ضمن اينكه براي تشخيص روند پويايي ورشد شهر ملاك و معيار سنجش قرار خواهد گرفت.
1- ب) كمان هاي سبز
عبارت از كمربندهاي سبز عريضي هستند كه در واقع براي كنترل رشد بي رويه شهرها و جهت دهي و هدايت پويايي شهر يا بعبارتي تعيين حدود بافت اصلي شهر و شهركهاي حومه كارآيي خود را بروزمي دهند.
2- ج) محورهاي سبز
عبارتند از مناطق سبز( اكثراً فضاهاي سبز) حاشيه جاده هاي برون شهري كه بطورمستقيم يا توسط جاده هاي كمربندي به درون شهر هدايت مي شوند.
1 – د) پارك هاي ملي :
به محدوده گسترده اي از منابع طبيعي كشور اعم از جنگل، مرتع، بيشه زار و اراضي جنگلي، دشتستان ، حوزه هاي ابگير( درياچه، رودخانه و … ) كوهستان و اماكن تاريخي گفته مي شود كه نمايانگر نمادها و نمونه هاي برجسته اي از مظاهر طبيعي ايران بوده و بمنظور حفظ هميشگي وضعيت طبيعي و زندگي آن تحت حفاظت قرارگيرد. مضافاً آنكه سازگاري با برنامه هاي آمايش سرزمين و قابليت دسترسي متعادل تعدادي از شهرها در هر منطقه از سطح كشور را دارا باشد.
چارچوب و ساختار استاندرد اين پاركها بطور كلي به 2 عامل ذيل بستگي دارد.
III- قابليت و امكانات دسترسي بحدي در تعادل باشد كه تقاضاي تفرجگاهي در حد ماكزيمم باعث حذف اهميت فاكتور دسترسي به اين پاركها گردد.
IV- فعاليت هاي تفرجگاهي به گونه اي در اين اماكن اعمال مي شود كه صدمه اي به ساختار طبيعي آنها وارد نكرده و تواماً آمايش سرزمين در برنامه هاي مديريتي آن لحاظ گردد.
فعاليت هاي مجاز اين نواحي شامل خورگشت، تماشاي منظر، فعاليت هاي اردوي، اسب سواري، قايقراني، ماهيگيري ، شنا، مطالعه طبيعت، ورزش هاي كوهستاني و زمستاني مي باشد.
ويژگي هاي بارز پارك هاي ملي
- بعنوان دانشگاهي طبيعي براي افزايش آگاهي مردم از محيط زيست
- گريز گاهي هر چند كوتاه مدت براي گريز از زندگي شهري و تفرج طبيعي
- كانون آموزشي و تربيتي
- الگوي مقايسه اي و تطبيقي با مناطق طبيعي تخريب شده
- مركز پژوهش هاي علمي زيست محيطي كه يا كمتر در معرض دستخوردگي انسان قرار گرفته يا اصلاً دستخورده نشده است.
- مكان حفظ سرمايه هاي زيستي و اكولوژيكي انسان
2 - هـ ) پارك هاي جنگلي
اين پاركها به دو دسته طبيعي و مصنوعي تقسيم مي شوند.
2- پاركهاي جنگلي مصنوعي: در طراحي و كاربرد اين پاركها سعي برآنست كه اهداف ويژه و مورد نظر كارشناسي توسط كارشناسان و طراحان مرحله اجرا درآمده و دراحداثها مدنظر قرار مي گيرد از مهمترين اهداف احداث پاركهاي جنگلي مصنوعي يا جنگلداري پاركهاي جنگلي طبيعي مي توان به ايجاد تفرجگاه، توليد چوب و بهبود شرايط اكولوژيكي و بهبود نفوذپذيري و ذخيره سازي آب در خاك منطقه اشاره نمود. در صورتي كه هدف احداث، ايجاد تفرجگاه باشد ضروري است كه درآن امكانات و شرايط اردوگاهي و خورگشت ( پيك نيك) خانوادگي از قبيل سرويس هاي بهداشتي و تاسيس آب شرب در نظر گرفته شود.
II- پاركهاي جنگلي طبيعي: در طراحي و كاربرد اين پاركها سعي برآنست كه شكل و ساختار طبيعي آن تا حد امكان حفظ شده و فقط تغييراتي جزيي درآن بوجود آيد تا قابل استفاده عمومي قرار گيرد.
1 – و) پاركهاي گياهشناسي
هدف طراحي و احداث اينگونه پاركها بيشتر جنبه هاي علمي و تحقيقاتي و آموزشي بوده و كمتر به جنبه تفريحي آن توجه مي شود. هر چند اصول طراحي منظر بويژه ازلحاظ راههاي ارتباطي و تفكيكي ( براي اعمال برخي طبقه بندي ها) توام با اصول و ضوابط صحيح درختكاري، باغباني و جنگلكاري الزاماً رعايت مي گردد. در واقع اهداف ساختاري اينگونه پاركها گردآوري مجموعه اي از انواع گياهان يك منطقه ، يك كشور يا در سطح عالي تر گردآوري گياهان سراسر جهان مي باشد.
فراهم آوردن فضاهاي مشخص براي نشستن و مطالعه چه بصورت طبيعي ( آلاچيق) و چه بصورت مصنوعي ( سالن اجتماعات و مطالعه) از ضروريات اينگونه پاركها مي باشد. اين پاركها جنبه آموزشي - تحقيقاتي براي دانش آموزان، دانشجويان، محقيقن و علاقمندان غيرحرفه اي دارند.
3- ز) گورستان ها
احداث فضاها و سطوح سبز در گورستانها با توجه به نقش رواني آن توام با ايجاد رفاه حاصل از سايه انداز فضاي سبز براي اجتماعات شهروندان ضروري بوده چنانكه در بسياري موارد بحالت باغ يا درختستان از تاثير گذاري بسزايي برخوردارند.
4- مناطق سبز شهري:
همانگونه كه قبلاً نيز اشاره شد تقسيم بندي اين مناطق از لحاظ مالكيت شامل مناطق سبز عمومي، نيمه عمومي و خصوصي بوده كه توضيحات آن ارائه گرديد. و در اينجا هدف اصلي مناطق سبز عمومي مي باشد.
بارزترين نماد مناطق سبز عمومي شهر شامل پاركها و مناطق سبز خيابان است و پس از آن باغچه ها و نوارهاي سبز همجوار منازل و باغهاي شهري مورد نظر مي باشند.
2- الف) پاركها:
بنابر تعريف پارك عبارتست از منطقه اي كه در آن درختان و درختجه ها بصورت گروهي يا مجزا در بستري از گياهان پوششي يا منابع طبيعي ( بصورت جنگلهاي ساوان) پراكنده شده و در درجه اول بمنظور تفرج و گردش و سپس محلي براي استراحت طراحي گرديده است. در اين منطقه سعي برآن است كه اغلب وسايل سرگرمي و رفاهي متناسب با سليقه ها و سنين مختلف فراهم شود. اهداف مديريتي در نگهداري پاركها بنوعي است كه سعي مي شود اين منطقه تا حد امكان بحالت طبيعي نگهداري شود.
انواع پارك هاي شهري
2- الف – 1 ) پارك شهري در واحد همسايگي
اينگونه پاركها مساحتي كمتر از 5000 مترمربع داشته و بصورت استاندارد حداكثر فاصله نقطه همسايگي براي يك كودك 9 ساله مسافتي در حدود 10 دقيقه با پاي پياده و بدون نياز به گذر از بزرگراهها و خيابانهاي اصلي مي باشد.
2- الف 2 ) پارك شهر محله در واحد محله
مساحت آن حداكثر تا يك هكتار بوده و استاندارد ارتباطي آن فاصله اي در حد 20 دقيقه با پاي پياده براي كودك 9 ساله و حداكثر گذر از خيابانهاي كندرو مي باشد. اين نوع پاركها در شرايط كمبود زمين احداث شده و تجهيزات آن شامل زمين بازي كودكان 10 ساله، بخش هاي ويژه استراحت، پوشش چمن و درخت سايه انداز مي باشد.
2- الف – 3 ) پارك شهر درواحد ناحيه
مساحت آن حداكثر 4 هكتار و استاندارد ارتباطي آن فاصله اي در حد حداكثر 1 ساعت با پاي پياده است.
2-الف- 4) پارك شهر در و
مطالب مشابه :
ضوابط و اصول طراحی پارکهای شهری
در كنار محوطه هاي و بازي كودكان در براي ايجاد پارك كودكان در
استاندارد فضاي آموزشي
چگونگي اصول طراحي فضاي زمين بازي كودكان از كف دسترس براي كودكان بطوري
الگوها و معيارهاي طراحي كالبدي روستايي
موجود و اصول طراحي جهت بازي كودكان و براي استقرار مجتمعهاي
حفظ فضای سبز و پارک ها (30)
شامل زمين بازي كودكان 10 ساله و زمين هاي بازي و جاده اصول طراحي منظر
متن كامل قانون راهكارهاي اجرايي گسترش فرهنگ عفاف و حجاب...
و عفاف براي كودكان و تدوين سياست‌هاي روش و مشخص 1- طراحي شيوه‌هاي كارآمد جهت
اصول بازیگری تئاتر
آنچه در اين مجموعه سعي بر تهيه و تدوين آن هاي تئاتري: براي طراحي صحنه و محوطه
برچسب :
تدوين اصول طراحي محوطه هاي بازي براي كودكان
