تأثیر مادر در تربیت دینی فرزند

شورای عالی حوزه علیمه قم

مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران

مدرسه علمیه الزهرا (س) شهرستان قروه

تحقیق پایانی سطح دو (کارشناسی)

استاد راهنما:

صغری ملاولی

تهیه و تنظیم :

سمیرا رضایی

زمستان 1391

این اثر را

به روان پاک دخت نبی اکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) ،همسر علی (علیه السلام) ، مادر نمونه و بانوی شهید اسلام حضرت فاطمه( سلام الله علیها) و به دختر گرامیش زینب کبری مبلغ رسالت عاشورا.

و نیز

به روان مادرم که در تربیتم بس کوشیده است،

تقدیم می شود.

با تشکر فراوان

از استاد راهنما سرکار خانم ملاولی که در جمع آوری و تهیه این اثر مرا بسیار یاری کردند و همچنین با تشکر از همسرم که بدون کمک وی هیچ کاری ممکن نبود و با حمایت وی هیچ محدودیتی وجود نداشت.

چکیده

تربیت دینی کودکان اهمیت خاصی در نظام آموزشی و تربیتی اسلام دارد.تحقیقات نشان می دهد فقدان بسیاری از افرادی که در بزرگسالی نسبت به عبادات و معنویت گرایش کمتری دارند ،ذاتاً بی اعتقاد به دین و تکالیف دینی نیستند.بلکه عواملی چون بی توجهی و عدم تقیّد والدین نسبت به انجام به موقع تکالیف عبادی در فقدان تمایلات معنوی فرزندان نقش بسزایی دارند.اگر چه پدر و مادر هرکدام به نوبه خود تأثیر خاصی در تربیت صحیح فرزند دارند اما در این میان نقش مادر پررنگ تر است چرا که بیش از پدر مرتبط با فرزند می باشد. آنچه که باید بیش از پیش مد نظر قرار گیر اخلاق و رفتار مادر است چرا که کودک در رفتار او را شاهد و نمونه قرار داده و مفاهیم مذهبی و اخلاقی را از او می گیرد.در تربیت دینی و اسلامی پرهیز کاری رأس هر امر،افضل اعمال و مورد محبت خداست مهم این است که مادر در مسیر تقوای الهی باشد و تربیتش را بر اساس پرهیز از گناه و عبادت خداوند متعال قرار دهد. بنابراین اخلاق و تقوای مادر در تربیت دینی فرزند بسیار تأثیر گذارند.البته توجه به مسائلی از قبیل دوران بارداری و شیردهی مادر و همچنین تغذیه حلال و مناسب مادر و فرزندش مهم بوده و باید مادران بدانند که آغاز تربیت فرزند بهتر است از همان دوران کودکی و طفولیت باشد. بنابراین میزان تأثیر مادر در تربیت صحیح دینی و معنوی فرزند و راهکار های تربیت معنوی از قبیل احترام گذاشتن به شخصیت آنان، نحوه آموزش عبادات(نماز، روزه و تلاوت قرآن کریم)تأکید بر همنشینی با نیکان و حضور کودکان در محافل دینی و مذهبی و نحوه تشویق و تنبیه وپند آنان مهم می باشد.با توجه به اینکه ارتباط مناسب بین مادر و فرزند از نظر اسلام و تربیت صحیح دینی فرزند از جمله سؤالات هر مادری است.سؤال اصلی این تحقیق نیز همین موضوع می باشد و سعی شده است در ان به نقش مادر در تربیت معنوی کودک و روش ها و راهکار ها یچنین تربیتی اشاره گردد. امید است مورد استفاده مادران قرار گیرد.

فهرست مطالب

مقدمه................................................................1

فصل اول : کلیات

تعریف و تبیین موضوع.............................................3

اهمیت و ضرورت تحقیق..........................................5

پیشینه تحقیق......................................................5

اهداف تحقیق........................................................6

سؤالات تحقیق......................................................7

روش تحقیق..........................................................7

واژگان کلیدی ........................................................8

فصل دوم: تربیت فرزند و اهمیت آن

تربیت فرزند و اهمیت آن...........................................10

فصل سوم: مادر و تأثیر او در تربیت

مقام زن و تأثیر او در تربیت........................................15

زن در نقش مادری...................................................17

تأثیر رفتار و اخلاق مادر بر فرزند...................................22

تأثیر تقوا و عبادت مادر بر فرزند....................................24

توصیه هایی به مادر در دوران جنینی............................29

مقدمات اولیه بعد از تولد فرزند.....................................33

تأثیر شیر و غذای حلال بر تربیت و معنوی فرزند...............34

آغاز تربیت دینی از دوران کودکی است..........................39

مشخصات سنی کودک و ارتباط آن با خدا.......................40

پرسش های مذهبی کودکان ، بیان کنندۀ حالات روحیشان است.........46

فصل چهارم: شیوه ها و راهکارهای تربیتی

احترام به شخصیت کودکان..........................................50

نقش همنشینی و معاشرت در تربیت فرزند....................51

نکات و رهنمودهایی در تربیت و پرورش فرزند صالح............52

قرآن محور آموزشی کودکان..........................................57

روش های آموزش نماز و روزه به کودکان..........................59

کودک و محافل مذهبی و معنوی....................................61

تأثیر پند و اندرز و پرهیز از ملامت در تربیت.......................64

تأثیرات تشویق و تنبیه در تربیت کودکان..........................66

داستان سرایی یکی از روش های تربیتی.......................69

نتیجه گیری...............................................................71

منابع و مآخذ.............................................................72

مقدمه

کودک به مانند نهال نو رسی است هر نهالی برای آنکه رشد کند به زمین خاصی ومقدار معینی نور وآب و سایه وآفتاب نیازمند است.هر کودکی نیز تحت شرایط و اوضاع مناسب و با ویژگیهای خاصی رشد می کند هر گاه این زمینه ها فراهم گردد وی همچون نهالی پس از روئیدن به مرحله شکوفایی می رسد مساعدترین محیطی که باید چنین زمینه هایی را برای کوکان فراهم آورد (کانون مقدس خانواده)است. متاسفانه برخی از والدین مسئولیت خود را در تامین نیاز مندیهای مادی فرزندان خلاصه کرده وتصور می کنند مسئوولیت آنان منحصر به تامین نیاز مندیهای جسمی فرزندشان است و دیگر وظیفه ای ندارند ،در صورتی که هر والدینی ،خصوصاً مادران موظف اند در مورد اساسی ترین مساله زندگی یعنی موضوع (تربیت فرزند) بکوشند و پر واضح است که هر گاه بتوانیم فرزندان امروز را صالح بار آوریم ثمره آن پیدایش جامعه ای صالح خواهد بود که همه افراد آن با همدلی ،وفاق ،مهر ومحبت ،نوع دوستی و دیگر صفات عالی انسانی در کنار هم زندگی خواهند کرد رسیدن به چنان زندگی مطلوب همه انسانها و مطابق با فطرت واقعی تمام بشر است موثرترین شخص در تربیت صحیح فرزند مادر اوست انجام وظایف جسمانی بالنسبه از عهده هر مادر ساخته است آنچه مهم است جنبه معنوی است که منحصرا توسط مادران اندیشمند و مسلمان انجام پذیر است . کار سازندگی مادر بدون خود سازی امکان پذیر نیست نه تنها بیان مادر بلکه تقوا و عبادت او هم در خط مشی تربیتی اودر تاثیر پذیری و سازندگی موثر است. اشتباه امروز برخی از خانمها این است که تحت عنوان تساوی حقوق سیاسی مسئولیت خود را فراموش کرده و زینت وتجمل را مایه افتخار می دانند در صورتی که دامان پاک مادری و اجر و قربی که مادر نزد خداوند دارد مایه افتخار آنان باید باشد وظایف مادران این است که در درجه اول بعد از همسری خوب مادری خوبی بوده و به این مقام مباهات کنند.

فصل اول

کلیات

کلیات :

تعریف و تبیین موضوع

از جمله نعمتها و امانتهای الهی برای انسان نعمت فرزند است که ثمره زندگی زن و مرد می باشد والدین در برابر فرزندان وظایف و تکالیف خاصی دارند که هر کدام باید در حدود امکانات از عهده آن برآیند والدین همچون باغبانی می باشند که باید نهال نورسیده را نیکو بپرورانند و زمینه را برای رشد همه جانبه و به ثمر رساندن او فراهم نمایند.

بدیهی است که هر فردی نمی تواند شایستۀ احراز این مقام باشد. درست است که بلوغ و رشد جسمی زمینه را برای ازدواج فراهم می کند، اما برای پدر و مادر شدن علاوه بر رشد و بلوغ عقلی و اخلاقی و عاطفی ، مدیریت برای ادارۀ کانون خانوادگی و سرپرستی فرزندان امری لازم است.

آگاهی از وظایف خود و مسایل کلی تربیتی و عموم جریان هایی که برای اطفال پیش می آید، آشنایی به مسئولیتی که فرد در قبال فرزند در برابر خدا و جامعه دارد، بیداری و هوشیاری نسبت به وضع زمان و مکان ، موقعیت و اوضاع و احوال زندگی و جریان های روز لازم است تا بتوانند در برابر این وضع و مخاطرات آن به انجام وظیفه تربیتی خود نیکو بپردازند. کسانی قادرند کودکان را تربیت صحیح و معنوی بدهند، که خود در دورۀ طفولیت و در طول عمر تربیت صحیح اخذ کرده باشند.

اصولاً هر کس بخواهد فرزندانش دارای صفات و خصایص معین باشد، ناگزیر است خود همان خصایص را واجد باشد. اما گفتن این مهم بی لطف نیست که اهمیت مادران در امر تربیت از پدران بیشتر است و در واقع بهترین مربی کودک از این جهت مادر اوست چرا که بیشترین ارتباط کودک با مادر است. و برای اولین بار و به طور مستقیم با مادر سروکار دارد تربیت کاری اندیشیده و مهلت دار است و با بی خبری و عدم آگاهی و آشنایی به مسایل و جریان های زمان نمی توان در آن زمینه گام برداشت. بنابراین مادران باید خود آگاه و جهت دار باشند، تا بتوانند نسل هدفدار بپرورانند . خصیصۀ دیگر مادران داشتن ملکۀ عفت و تقواست، که در سایه آن از هرگونه مفاسدی دور باشند.

آنها وظیفه دارند خداوند را به فرزندان خود بشناسانند و اهداف خلقت را بیان کنند و آن ها به مسیر الهی سوق دهند. و برای دست یافتن به این مهم و قرب الهی به استفاده از سفارشات بزرگان دین و متخصصان در این عرصه نیاز دارند. متأسفانه برخی مادران بدون اینکه توجهی به دستورات دینی و الهی داشته باشند یا از هر رهنمودی استفاده کنند فرزند خود را بزرگ می کنند. این گونه کودکان شاید از نظر جسمی رشد کنند اما از نظر روحی به کمال (آن کمالی که خداوند به آن اشاره دارد) نخواهند رسید و با مفاهیم دینی مأنوس خواهند بود.

بنابراین مادران ما باید خودشان در زمرۀ بهترین مادران و در اصل بهترین بندگان خدا باشند و اگر رضایت خدا را می خواهند باید علاوه بر تلاش برای صالح شدن و تربیت صحیح فرزندشان برای تقوای خود نیز تلاش کنند. در واقع فرزند از راه اخلاق و رفتار و منش مادرش تربیت می شود نه از طریق گفتار او . در نتیجه کردار مادر باید درست و به جا باشد تا فرزندش تربیت صحیح داشته باشد.

در تربیت اجتماعی روش مادران از نظر الگو بودن بسیار مهم است به خصوص از آن بابت که بدانیم طبع کودک آمادۀ پرخاشگری و ستیزه جویی است و با دیدن آن در برابر والدین تجلی می کند نباید منتظر ماند که کودک کاملاً به سن رشد و تمییز برسد تا بتوان به او کار و وظیفه ای را ارجاع کرد به طور خلاصه هر مقدار آداب آموزی و آماده کردن طفل برای ورود به زندگی اجتماعی از سنین پایین تر آغاز گردد موفقیت مادران در امر تربیت و پذیرش بار تربیت برای طفل آسان خواهد بود.

اساس معنوی شدن انسان در این سن پی ریزی می شود، هر قدر که تماس های مذهبی کودک در این دوره زیادتر و لذت بخش تر باشد کودک در ارتباطات اجتماعی ، معنوی آینده موفق تر خواهد بود. در مقابل کودکانی که در این دوره از تمایلات معنوی محدود برخوردارند و وقت بیشتری را با اشیاء سپری می کنند، در آینده احتمالاً روابط اجتماعی ، معنوی موفقی نخواهند داشت.

برای تقویت این مطلب مهم این است که چگونه مادران ، سعادت را برای فرزندشان تعریف کنند و آنها را به سوی مسیری که به آنها آموخته شده و فطرت کودک نیز گواه بر حق بودن همین مسیر است سوق دهند.

مسیری که کودک می رود حق باشد یا باطل بستگی به فهم و درک مادر از حق و باطل دارد بنابراین مادران قبل از هر چیز وظیفه دارند خود حق را بشناسند تا فرزندشان دچار اشتباه در این مورد نگردد و مسیر الهی را برگزیند و از باطل اجتناب کند. سعادت و شقاوت هر فردی به دست خود اوست چرا که انسان ذاتاً مختار است به انجام افعال و اعمالش اما نقش تربیت صحیح برخی مادران را نباید نادیده گرفت که بی تأثیر نبوده در سعادت و شقاوت فرزندان اجتماع و جهان . مادری که خدا شناس و پرهیزکار باشد چون در برخورد هر مشکلی از خداوند منان مدد می جوید فرزند او نیز از طریق الگوگیری هم با تقوا می شود و هم اینکه همیشه در یاد خداست. اما همۀ اینها مستلزم آگاهی مادران به مسایل تربیتی است و عدم آگاهی آنها باعث بروز مشکلات جیران ناپذیری خواهد شد. این تحقیق نمونۀ کوچکی از مسایل تربیتی است که مادران باید بدانند و به آن ها عمل کنند چرا که خدواند متعال رضایت بیشتری در این صورت نسبت به آنان خواهند داشت. إن شاء الله

در نتیجه وظیفۀ مادر این است که اولاً تربیت فرزند را مهم و ضروری بداند، ثانیاً برای تحقق آن بکوشد و ثالثاً از روش های تربیتی آگاهی داشته و به آنها به طور دقیق عمل کند.

اهمیت و ضرورت تحقیق

هر جامعه ای به افرادی نیاز دارد که با آنها بتواند خود را رشد دهد و یا بازسازی کند. در واقع افراد یک جامعه نقش بسزایی در سعادت آن جامعه خواهند داشت. با توجه به اینکه در دین اسلام انسان بالقوه می تواند به کمال برسد ، حال اگر در یک جامعۀ اسلامی احساس شود که افراد آن جامعه از این توانایی خود بهرۀ کافی را نمی برند یا اینکه می توانند پیشرفت بیشتری داشته باشند اما متأسفانه تلاشی در این زمینه انجام نمی دهند، هر وجدان بیداری به تکاپو می افتد که جامعۀ خویش را نسبت به مشکلی که دارد آگاه کند و در صورت توان وضعیت جامعه را بهبود بخشد. بهترین راه حل برای رفع و دفع مشکل این جامعه تربیت صحیح فرزندان آن جامعه است. چرا که همین فرزندان در طول زندگی خود نقش های فراوانی در صعود یا سقوط یک ملت ایفاء خواهند کرد.

لذا لازم است به موضوع تربیت و دینی بودن آن پرداخته شود تا هم برای نوسینده و هم برای دیگران باعث افزایش معرفت گردد.

پیشینه ی تحقیق

از آنجایی که انسان موجودی دو بعدی است و هنگام تولد بعد مجردش همچون لوحی سفید می باشد و به واسطه ی تربیت پدر و مادر وجود مجردش شکل می گیرد لذا لازم است والدین کودک اصول تربیتی لازم برای پرورش یک انسان را بدانند و اعمال کنند.بنابراین تربیت به صورت عمومی و تربیت به صورت خاص از جمله مباحث مهمی است که باید بیش از پیش به آن پرداخته شود در این راستا تحقیقات و پژوهش های زیادی صورت گرفته که به نمونه هایی از آنها اشاره می شود :

1- کتاب تأثیر مادر در تربیت تألیف دکتر علی قائمی که بیشتر به مباحث معنوی مرتبط با تربیت پرداخته است .

2- کتاب فرزند صالح تألیف ستار پور ابراهیم که بیشتر به شیوه ها و راهکار های تربیتی پرداخته است.

3- مقاله ی آقایان حسن ملکی، عباس علی شاملی و مهدی شکراللهی با عنوان تربیت عبادی کودکان که بیشتر به مباحث عبادی و ضرورت آنها برای کودک و روش های آشنایی کودک پرداخته است.

4- مقاله آقای علی اکبر زهره کاشانی با عنوان اصول تربیت دینی از منظر آیات و روایت می باشد که بیشتر به اصول تربیتی و تعلیم و تربیت دینی پرداخته است.

اهداف تحقیق

بی شک هر تحقیق و پژوهشی شامل اهداف خاصی می باشد که در راستای نیل به آن اهداف چنین پژوهشی انجام گرفته است.

این تحقیق نیز از این امر مستثنا نبوده و مشتمل بر اهداف ذیل می باشد:

1- معرفت افزایی در باب تربیت صحیح فرزند

2- اطلاع رسانی به دیگرا در این رابطه

3- آسیب شناسی تربیت کودک و استفاده از آن در راستای مشاوره های تربیتی

سؤالات تحقیق

سؤالات اصلی

مادر چه تأثیر در تربیت معنوی فرزند دارد؟

سؤالات فرعی

1- تربیت فرزند چه اهمیتی دارد؟

2- میزان تأثیر مادر در تربیت فرزند چقدر است؟

3- چه راهکار های برای تربیت صحیح فرزند وجود دارد؟

ساختار تحقیق

این تحقیق مشتمل بر چهار فصل به شرح ذیل می باشد

فصل اول کلیات، فصل دوم تربیت فرزند و اهمیت آن، فصل سوم مادر و تأثیر ان در تربیت و فصل چهارم شیوه های و راهکار های تربیتی

روش تحقیق

این تحقیق به روش کتابخانه ای و فیش برداری تدوین شده است .

واژگان کلیدی

فرزند : پسر یا دختر هر مرد یا زنی نسبت به خود او

تربیت: پروردن ،پروراندن ، پرورش دادن ، ادب و اخلاق به کسی یاد دادن

زن: انسان ماده ، مقابل مرد.ونیز به معنی جفت مرد که به عربی زوجه می گویند.

مادر: زنی که دارای فرزندی است . مام ، والده ، ام

معنویت: معنوی و معنویت به هر آنچه شامل یا مربوط به معنا و روح باشد گفته می شود و مقابل ظاهری و مادی است. از دین به معنویت استعاره می شود.

تأثیر مادر در تربیت دینی فرزند

مطالب مشابه :

چند خطی در باب شعر

مادر در شعر فارسی

تأثیر مادر در تربیت دینی فرزند

بیت شعر در وصف حضرت زینب.

باز هم چند شعر زیبا در باره امام رضا(ع)

یه شعر در مورد خواهر

شعر در مورد شهادت امام جعفر صادق (ع)

شعر رحلت پیامبر اکرم (ص)