اقلیم واب وهوای استان مرکزی

موقعيت جغرافيايي :

استان مركزي با وسعتي بالغ بر 000/940/2 هكتار در موقعيت جغرافيايي 48 درجه و 58 دقيقه تا 51 درجه و 5 دقيقه طول شرقي و 33 درجه و 23 دقيقه تا 35 درجه و 34 دقيقه عرض شمالي قرار دارد. بلندترين نقطه استان قله كوه اردهال در شرق شهرستان دليجان با 3465 متر ارتفاع و پست ترین نقطه آن با ارتفاع 950 متر از سطح دریا در منطقه ساوه قرار دارد. ارتفاع استان از جنوب غربي بسمت شمال شرقي كاهش مي يابد و ميزان بارندگي نيز متناسب با اين كاهش ارتفاع، كم مي شود وجود بعضي از ارتفاعات در داخل منطقه و همچنين در شمال غربي آن موجب گرديده است تا اينگونه محدوده ها بارندگي بيشتري نسبت به نواحي همجوار خود داشته باشند.

-بررسي ايستگاههاي موجود در منطقه

با توجه به طول دوره آماري ايستگاهها يك دوره آماري 21 ساله از سال 56-55 تا 76-75 بعنوان دوره آماري مشترك انتخاب گرديد. پس از تجزيه و تحليل آمار موجود نواقص آماری با استفاده از روش های متعارف آماری بازسازي و تكميل گرديدند و سپس نقشه هاي توزيع مكاني ايستگاههاي منتخب،‌ ضريب تغييرات بارندگي، ضريب بي نظمي بارش، شدت ميانگين بارش روزانه، هم تبخير، هم باران، هم دما، ضريب خشكي دومارتن و نقشه مناطق بياباني استان مركزي از ديدگاه اقليم در محيط ILWIS تهيه گردید.

- توزيع ماهانه و فصلي بارندگي ايستگاههاي مورد مطالعه

مقدار و درصد ضريب تغييرات بارندگي ماهانه و فصلي همچنين مقادير بارندگي متوسط ماهانه و سالانه و پارامترهاي آماري آنها در ایستگاههای مورد مطالعه بررسي شده است. اعداد و ارقام حاصله در جدول مربوطه نشان داده شده است.

- ضريب بي نظمي بارش و شدت ميانگين باران روزانه

این دو عنصر نیز براي ايستگاههای مورد مطالعه محاسبه گرديده كه مقادير آن در جدول شماره 4-5 آمده است . هر چه مقدار اين پارامترها بالاتر باشد ، ايستگاه به شرايط بياباني نزديكتر مي باشد.

جدول شماره 4-5- مقادير ضريب بي نظمي و شدت ميانگين باران روزانه در ايستگاههاي مورد مطالعه

شدت ميانگين باران روزانه	ضريب بي نظمي بارش ( درصد )	بارش كل سال (mm)	تعداد روزهاي همراه با بارش يك ميليمتر و بيشتر	متوسط بالاترين بارش روزانه (mm)	نام ايستگاه	رديف
37/5	11	98/220	41	26	موته	1
60/9	17	30/294	31	50	كوچري	2
99/8	10	63/477	53	5/47	سراب هنده	3
00/8	15	98/192	24	30	خمين	4
02/7	13	91/280	40	38	بيجگان	5
03/6	16	18/173	29	28	دودهك	6
07/8	7	27/363	45	5/23	شمس آباد	7
43/7	8	20/334	45	29	اراك	8
61/10	13	60/356	34	5/47	گوار	9
07/6	11	24/212	35	23	داودآباد	10
86/6	11	97/242	35	28	ساروق بالا	11
77/5	12	16/248	43	30	آشتيان	12
41/9	9	30/488	52	5/43	مزرعه خاتون	13
36/10	10	89/304	29	32	خنداب	14
76/8	13	60/408	47	52	آستانه اراك	15
48/5	10	57/279	51	26	تفرش	16
55/7	16	50/211	28	34	جلاير	17
66/8	13	98/246	29	33	وشنوه قم	18
49/6	19	89/208	32	5/39	بند شاه عباسي	19
19/7	14	76/197	28	29	امام آباد	20
21/6	13	24/188	30	5/24	احمد آباد	21
79/5	11	42/201	35	5/24	ساوه	22

-درجه حرارت

در استان مركزي با بررسيهاي صورت گرفته تعداد 31 ايستگاه سينوپتيك ، كليماتولوژي و تبخير سنجي مناسب براي بررسي پارامترهاي دمايي تشخيص داده شد. پارامترهاي دامنه مطلق سالانه دما (اختلاف بين حداقل مطلق و حداكثر مطلق دما)، دامنه ميانگين سالانه دما (اختلاف بين ميانگين حداقل سردترين ماه سال و ميانگين حداكثر گرمترين ماه سال) و دامنه نوسان روزانه دما (تفاضل ميانگين حداكثر 4 و ميانگين حداقل هاي هر ماه) محاسبه شده است كه مقادير آن در جدول شماره4-6 آمده است.

-ضريب خشكي

در اين طرح بر اساس فرمول دومارتن ميزان ضريب خشكي محاسبه گرديده است كه نتايج آن در جدول شماره 4-8 خلاصه گرديده است.همچنين گروه اقليم شناسي مطالعات جامع آب كشور با در نظر گرفتن حداقل دماي روزانه در سردترين ماه سال (m) در طبقه بندي دومارتن تجديد نظر نموده كه بر پايه اين تجديد نظر در صورتي كه m كمتر از 7- باشد از واژه فراسرد ، صفر تا 7- از واژه سرد، 5 تا صفر معتدل و بيشتر از 5 واژه گرم بصورت پسوند اقليم اصلي استفاده مي گردد. كه نتايج اين اصلاحيه نيز در جدول شماره 4-8 آمده است.

-تبخير

در استان مركزي تعداد 26 ايستگاه تبخير سنجي مناسب وجود دارد كه مقادير تبخير متوسط ماهانه و سالانه آنها در جدول شماره 4-9 آمده است. نسبت بارندگي به تبخير نیز براي ايستگاههاي منتخب محاسبه گرديده ودر همان جدول نشان داده شده است .

-قلمرو بيابانهاي استان ازديدگاه اقليم شناسي

براي تفكيك مرز مناطق بياباني در استان مركزي لايه های تهیه شده روي يكديگر قرار داده شدند(براي لايه تبخير عدد 2300 ميليمتر ، بارندگي 200 ميليمتر، دماي سالانه 16.5درجه سانتيگراد، بي نظمي بارش 13 درصد و شدت ميانگين باران روزانه 6 ميليمتر در نظر گرفته شد) و همانطور كه انتظار مي رفت كليه خطوط بر يكديگر منطبق نشدند. تراكم خطوط در نواحي شمال شرقي و جنوب شرقي استان كه به كوير مركزي نزديكتر بوده و ارتفاع كمتري نيز دارند بيشتر بود. از آنجا كه نوار كاملا مشخصي تشكيل نگرديد، از نقشه طبقات اقليمي دومارتن اصلاح شده و اطلاعات منطقه اي نيزجهت تفكيك طبقات اقليمي استفاده گرديد كه در نهايت نواحي بياباني، نيمه بياياني و غير بياباني از يكديگر تفكيك گرديدند ( شكل شماره 4-8 ). مساحي انجام شده در نقشه نهايي ( محيط GIS) نشان مي دهد كه 1037036.5 هكتار ( 35.3 درصد) از سطح استان مركزي را مناطق بياباني، 350689.4 هكتار ( 11.9 درصد) را مناطق نيمه بياباني و 1552274.1 هكتار ( 52.8 درصد ) را مناطق غير بياباني پوشش داده اند .

با تشکر از آقای مهندس فرمهینی همکار استانی زیرطرح

شهرستان اراک

شهر اراک مرکز استان مرکزی با ارتفاع 1708 متر از سطح دریا و طول جغرافیای 49 درجه و 45 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه 05 دقیقه شمالی قرارداد . متوسط بارندگی سال زراعی 2/320 میلی متر که بیشترین بارندگی 8/485 میلی متر در سال زراعی 71-70 و کمترین بارندگی 4/154 میلیمتر در سال زراعی 78-77 رخ داده ثبت شده است . متوسط دمای سالانه شهر اراک 8/13 درجه سانتی گراد می باشد که ماه مرداد با میانگین 27درجه سانتی گراد گرمترین ماه و ماه بهمن 3/درجه سانتی گراد سرد ترین ماه سال می باشد میانگین رطوبت سالیانه اراک 46% می باشد که ماه دی با میانگین 69% مرطوبترین و ماه شهریور با 26% خشکترین ماه سال می باشد . باد غالب شهر اراک غربی (240 درجه) می باشد و بیشترین سرعت باد وزیده شده به میزان 135 کیلومتر در ساعت در ماه اسفند 1382 ثبت و گزارش شده است .

اقلیم شهر اراک بر اساس طبقه بندی دمارتن نیمه خشک و بر اساس طبقه بندی آمبروژه نیمه خشک و سرد می باشد .

شهرستان ساوه

شهر ساوه مرکزشهرستان ساوه با ارتفاع، 1108متر از سطح دریا و طول جغرافیای50درجه و 20دقیقه شرقی و عرض جغرافیائی 35 درجه و 03 دقیقه شمالی قرار دارد متوسط بارندگی سال زراعی ساوه 2/202 میلی متر و بیشترین بارندگی در سال 74-73 با مقدار 1/271 و کمترین مقدار بارندگی در سال زراعی 76-75 با مقدار 6/76 میلی متر می باشد .

متوسط دمای سالیانه ساوه 2/18 درجه سانتی گراد می باشد که ماه مراد با میانگین 5/31درجه سانتی گراد و ماه بهمن با میانگین7/5درجه سانتی گراد سردترین ماه سال می باشد .

متوسط رطوبت شهر ساوه 39% می باشد که ماههای دي با میانگین 58% مرطوبترین ماه و ماه تیر و مرداد با میانگین 26 درصد خشکترین ماه سال می باشد . باد غالب ساوه شمالی و شمال غرب ( 360 درجه) می باشد و بیشترین سرعت باد وزبده شده است . به میزان 90کیلومتر در ساعت در ماه فروردین 1372 گزارش شده است اقلیم ساوه براساس طبقه بندی دمارتن خشک و طبقه بندی آمبرژه معتدل می باشد

شهرستان خمین

شهر خمین مرکز شهرستان خمین با ارتفاع 1835 متر از سطح دریا و طول جغرافیایی 50 درجه و 5 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 28 دقیقه شمالی قرار دارد.

متوسط بارندگی سال زراعی خمین 5/310 میلی متر می باشد که سال زراعی 81-80 با بیشترین مقدار بارندگی 2/486 میلی متر و سال زراعی 78-77 با 0/144 میلی متر کمترین میزان بارندگی سالیانه را دارند.

متوسط سالانه دمای خمین4/12درجه سانتی گراد می باشد که ماه تیر با میانگین 2/25درجه سانتی گراد گرمترین ماه و ماه دی با میانگین3/درجه سانتی گراد سردترین ماه سال می باشد.

متوسط رطوبت سالیانه خمین 51در صد می باشد که ماه دي با میانگین 63 درصد مرطوبترین ماه و ماه شهریور با میانگین 28 درصد خشکترین ماه سال می باشد. باد غالب خمين شمال غربی (270 درجه) غربی و بیشترین سرعت باد ثبت شده 90کیلومتر در ساعت در اردیبهشت 1381 و فروردين 1382 گزارش شده است.اقلیم خمین بر اساس روش دومارتن نیمه خشک و بر اساس روش آمبرژه نیمه خشک و سرد می باشد.

شهرستان تفرش

شهر تفرش مرکز شهرستان تفرش با ارتفاع 1980 متر از سطح دریا و طول جغرافیایی 50 درجه و01دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 41 دقیقه شمالی قرار دارد. متوسط بارندگی سال زراعی تفرش 315 میلی متر می باشد . سال زراعی 71-70 با بیشترین مقدار بارندگی 464 میلیمتر و سال زراعی 76-75 باکمترین مقدار بارندگی 194 میلی متر ثبت و گزارش شده است متوسط سالیانه دمای شهر تفرش 8/12درجه سانتی گراد و ماه مرداد با میانگین6/26درجه سانتی گراد گرمترین ماه و ماه بهمن با میانگین9/ درجه سانتی گراد سردترین ماه سال می باشد

میانگین سالانه رطوبت شهر تفرش 46 درصد می باشد که دی ماه بامیانگین 65% مرطوبترین ماه و ماه تیر و مرداد با میانگین28% خشکترین ماه سال می باشد .

باد غالب تفرش غربی (270 درجه) می باشد و بیشترین سرعت باد وزیده شده به میزان 90کیلومتردر ساعت در ماه بهمن 1382 گزارش شده است

شهرستان کمیجان

شهر کمیجان با ارتفاع 1741 متر از سطح دریا و طول جغرافیایی 49 درجه و 19 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 43 دقیقه شمالی قرار دارد. متوسط بارندگی سال زراعی کمیجان 5/274میلیمتر می باشد که سال زراعی 71-70 با 7/390 میلیمتر بیشترین و سال زراعی 79-78 با 5/184 میلی متر کمترین بارندگی سالیانه را دارند.

متوسط دمای سالانه کمیجان 7/12 درجه سانتی گراد می باشد که ماه مرداد با میانگین 26درجه سانتی گراد گرمترین ماه و ماههای دی و بهمن با میانگین 5/ درجه سانتیگراد سردترین ماه سال می باشد. متوسط رطوبت سالانه کمیجان 50 درجه است که ماه اسفند با میانگین 71درصد مرطوبترین ماه و ماه تير با میانگین 30 درصد خشکترین ماه سال می باشد.

باد غالب کمیجان غربی ( 270 درجه ) می باشد و بیشترین سرعت باد وزیده شده به میزان 79کیلومتر در ساعت درآبان 1382گزارش شده است. اقلیم شهر کمیجان بر اساس روش دو مارتن نیمه خشک و روش آمبرژه نیمه خشک و سرد می باشد.

شهرستان دلیجان

شهر دلیجان با ارتفاع 1524 متر از سطح دریا و طول جغرافیایی 50 درجه و 41 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 59 دقیقه شمالی قرار دارد. متوسط بارندگی سال زراعی دلیجان 2/185 میلیمتر می باشد که سال زراعی 75-74 با 5/285 میلیمتر بیشترین و سال زراعی 79-78 با 8/113 میلی متر کمترین بارندگی سالیانه را دارند.

متوسط دمای سالانه دلیجان1/ 15درجه سانتی گراد می باشد که ماه تیر با میانگین 30درجه سانتی گراد گرمترین ماه و ماه دی با میانگین 3/4 درجه سانتیگراد سردترین ماه سال می باشد. متوسط رطوبت سالانه دلیجان41 درصد است که ماه دی ماه با میانگین 61درصد مرطوبترین ماه و ماه مرداد با میانگین 22 درصد خشکترین ماه سال می باشد.

باد غالب دلیجان شمال غربی ( 310 درجه ) می باشد و بیشترین سرعت باد وزیده شده به میزان 87کیلومتر در ساعت در بهمن و فروردين 1385گزارش شده است. اقلیم شهر دلیجان بر اساس روش دو مارتن خشک و روش آمبرژه خشک و سرد می باشد

شهرستان محلات

شهر محلات با ارتفاع 1620متر از سطح دریا و طول جغرافیایی 50 درجه و 28 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 53 دقیقه شمالی قرار دارد. متوسط بارندگی سال زراعی محلات1/266میلیمتر می باشد که سال زراعی 72-71 با 396میلیمتر بیشترین و سال زراعی87-86 با 1/105 میلی متر کمترین بارندگی سالیانه را دارند.

متوسط دمای سالانه محلات 9/15 که متوسط گرمترین ماه سال تير با 3/29 و متوسط سردترین ماه سال دي با 4/1درجه سانتي گراد می باشد. متوسط رطوبت سالانه محلات 43 درصد است که ماه دی ماه با میانگین 67درصد مرطوبترین ماه و ماه مرداد با میانگین 26 درصد خشکترین ماه سال می باشد. باد غالب محلات شمال غربی ( 310 درجه ) می باشد و بیشترین سرعت باد وزیده شده به میزان 72کیلومتر در ساعت در فروردین 1385گزارش شده است

اقلیم شهر محلات بر اساس روش دو مارتن خشک و روش آمبرژه خشک و سرد می باشد.

شهرستان خنداب

شهر خنداب مرکزشهرستان خنداب با ارتفاع، 1739متر از سطح دریا و طول جغرافیای49درجه و 12دقیقه شرقی و عرض جغرافیائی 34 درجه و 24 دقیقه شمالی قرار دارد متوسط بارندگی سال زراعی خنداب275میلی متر و بیشترین بارندگی در سال 74-73 با مقدار3/354و کمترین مقدار بارندگی در سال زراعی78-77با مقدار 5/92 میلی متر می باشد .

متوسط دمای سالیانه خنداب 2/13درجه سانتی گراد می باشد که ماه مراد با میانگین2/24درجه سانتی گراد و ماه بهمن با میانگین6/درجه سانتی گراد سردترین ماه سال می باشد . متوسط رطوبت شهر خنداب 49 می باشد که ماههای بهمن با میانگین 69% مرطوبترین ماه و ماه تیر و مرداد با میانگین 31درصد خشکترین ماه سال می باشد .

باد غالب خنداب غربی و جنوب غربی ( 180 تا 270 درجه) می باشد و بیشترین سرعت باد وزبده شده است . به میزان 126 کیلومتر در ساعت در ماه تير ماه 6/4/1366 گزارش شده است

اقلیم خنداب براساس طبقه بندی دمارتن خشک و طبقه بندی آمبرژه خشک و سرد می باشد

شهرستان شازند

شهر شازند مرکز شهرستان شازند با ارتفاع 1918متر از سطح دریا و طول جغرافیایی 49درجه و 25دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 56دقیقه شمالی قرار دارد.

متوسط بارندگی سال زراعی 9/491شازند میلی متر می باشد که سال زراعی 71-70 با بیشترین مقدار بارندگی5/726 میلی متر و سال زراعی 78-77 با3/267 میلی متر کمترین میزان بارندگی سالیانه را دارند.

متوسط سالانه دمای شازند6/11 درجه سانتی گراد می باشد که ماه مرداد با میانگین 9/23درجه سانتی گراد گرمترین ماه و ماه بهمن با میانگین 6/درجه سانتی گراد سردترین ماه سال می باشد.

متوسط رطوبت سالیانه شازند 40در صد می باشد که ماه بهمن با میانگین 61 درصد مرطوبترین ماه و ماه مرداد با میانگین 21درصد خشکترین ماه سال می باشد. باد غالب شازند شمال غربی (270 درجه) غربی و بیشترین سرعت باد ثبت شده حدود 72 کیلومتر در ساعت در آبان وخرداد ماه گزارش شده است.

اقلیم شازند بر اساس روش دومارتن نیمه مرطوب و بر اساس روش آمبرژه نیمه مرطوب و سرد

منبع -هواشناسی استان مرکزی

اقلیم واب وهوای استان مرکزی

مطالب مشابه :

طرح درس جغرافی کلاس چهارم ابتدایی درس 8

پناهگاه های حیات وحش ایران

اقلیم واب وهوای استان مرکزی

ویژگیهای بیابان های ایران

اشنایی با قاره اسیا

انسان نئاندرتال ایرانی چگونه موجودی بود؟

آب و هوای شهرستان درگز در هفته اول اردیبهشت

پرانتز باز---آیا گرمایش جهانی جدی است؟

درس اجتمایی