فصل دوازدهم : بخش هاي مختلف نقشه معماري

  فصل دوازدهم : بخش هاي مختلف نقشه معماري

  1 – پلان :

اگر يك ساختمان را با صفحه افقي فرضي برش داده و از بالا به قسمت زيرين كه بريده شده است نگاه كنيم آنچه ديده مي شود پلان نام دارد. اين برش فرضي بايد از ارتفاعي كه بيشترين مشخصات ساختمان را مشخص مي كند زده شود.

نكته 1 :
در نقشه هاي اجرايي پلانها را معمولاً با مقياس (50 / 1) تهيه مي كنند.  

  2 – نما :

نماي ساختمان نشان دهنده ي شكل ظاهري و خارجي يك ساختمان است. براي ترسيم نماي يك ساختمان بايد چنين فرض نمود كه در مقابل نماي آن ساختمان ايستاده ايم و شعاع ديدها برسطح نما عمود است.

براي نشان دادن عمق در نما، علاوه بر استفاده از وزن خطوط (خط ضخيمتر به چشم نزديكتر و خط نازكتر در فاصله دورتر قرار دارد). مي توان از ايجاد و تغيير در رنگ نيز استفاده نمود. علاوه بر وزن خطوط، افزون سايه ها در نما به تجسم عمقها و برجستگي ها كمك زيادي مي كند. همچنين ترسيم عناصر محيط اطراف در نماي روبرو ميزان حساسيت طراح را نسبت به محيط اطراف منعكس مي كند و براي آنهايي كه به زبان گرافيكي و درك پلانهاي ارتوگرافيك (سدنما) آشنا نيستند تصاوير جالبتر و خواناتري بوجود مي آورد.

نكته 1 :
ترسيم نماي يك ساختمان معمولاً با مقياس (100 / 1) يا (60 / 1) انجام مي شود.

نكته 2 :
در نماي اجراي بايد شماره تيپ بندي درها و پنجره ها – همچنين اندازه ارتفاع آنها و ارتفاع سقف و ساير ارتفاع هاي لازم مشخص گردد و در صورت لزوم توضيحاتي براي جنس و نما و نحوه اجراي آن آورده شود در صورتي كه در نماي معماري ( فاز 1) فقط بر جنبه هاي هنري و زيبايي آن تأكيد مي شود.  

  برش قائم :

برش قائم ساختمان در حقيقت يك برش فرضي عمودي است. در اينجا نيز سعي مي شود محل برش و جهت ديد برش طوري انتخاب شود كه مشخصات بيشتري از ساختمان ديده و ترسيم گردد. معمولاً محل يكي از برشها را چنان انتخاب مي كنند كه پله ها حتماً در آن مشخص شود و اگر لازم باشد چندين برش از قسمتهاي مختلف پلان زده مي شود تا فضاهاي داخلي ساختمان و روابط آنها و تناسبات ارتفاع ها در ساختمان بهتر نمايش داده شود.

نكته 1:
در اندازه گيري برش فقط اندازه هاي ارتفاعي ساختمان را اندازه گذاري مي كنند كه مهمترين اندازه ها در برش، اندازه ارتفاع طبفات – قطر سقف – اندازه ارتفاع درها و پنجره ها – دست انداز پشت بام – عمق فنداسيون و ارتفاع پله مي باشد.

نكته 2 :
محل برش و جهت ديد آن در پلان بايد با خط و نقطه ضخيم مشخص گردد.

نكته 3 :
محل برش در پلان بايد به گونه اي انتخاب شود كه :
الف) جزئيات اجرايي بهتر نشان داده شود.
ب) بررسي قسمتهاي توپرو تو خالي ساختمان امكان پذير باشد.  

  فصل سيزدهم : فضا

  تعريف فضا :

مي توان گفت فضا، مقدار جايي است كه براي مقصود معيني در نظر گرفته مي شود. اين مقدار جا (فضا) ممكن است محسوس و ملموس و مادي يا غير ملموس و ذهني باشد. در معماري ، «فضا» معمولاً عبارت است از مقدار جايي كه براي مقصودي معين و يا عملكردي خاص در نظر گرفته و يا اشغال مي شود.
انسان با ورود به فضايي كه ارتفاع آن تا زير سقف بسيار بلندتر از معمول است، احساس كوچكي و خضوع در مقابل عظمت فضا مي كند. لذا از همين تأثير در طراحي معابد، مساجد و ... استفاده مطلوب شده است و يا برعكس آن با ورود به فضايي با سطح وسيع كه ارتفاع آن تا زير سقف كوتاهتر از معمول است، احساس خفگي و ناراحتي به وارد شونده دست مي دهد، اما هيچ گونه قانون دقيقي كه تعيين كننده مطلوب ترين ابعاد و نسبت هاي فضا باشد، وجود ندارد. بلكه يك معمار با تجربه و هوشمند با تكيه بر آگاهي و شناختي كه از فرهنگ، روحيات و شرايط جامعه خويش دارد، مي تواند ابعاد مناسب و يا بهترين را انتخاب كند.  

  چگونگي درك فضا:

انسان فضا را به سه صورت درك مي كند:
الف : با در نظرگرفتن فواصل تا نقاط ثابت
ب : به وسيله نور و ساير عوامل
ج : ترتيب خطوط پرسپكتيو

با و جود اين در هر كدام از اين مشاهدات ممكن است اشتباهاتي رخ بدهد، زيرا درك ما از فضا به سادگي به وسيله نور تغيير مي يابد. سيستمهاي خطي قابل تغييرند و نقاط ثابت هميشه در محل هايي كه تصور مي شود ، قرار نگرفته اند.

نكته 1 :
مرز فضاي اختصاصي، به پوست بدنمان ختم نمي شود. اين مرز عبارت از محدوده فضايي كه در آن احساس راحتي و امنيت به دست مي آيد.

نكته 2 :
انسان براي تشخيص مناسب فضا، به يك علامت مشخص يا مكان قابل درك، نيازمند است. مثلاً با وجود آنكه در اتاق هاي مدور يا مربع هيچگونه جهت يابي نيست، بااين حال تمايل ايستادن از مركز را خود بروز مي دهيم. اتاق مستطيل، داراي دو جهت است. راه ورود و يا خروج يا جهات حركتي اصلي بدين ترتيب به وجود آمده و بهتر است در راستاي يكي از اين دو جهت باشد. فضا به وسيله دو محور جهت دار توصيف مي شود. افزايش اين محورها سبب پيچيدگي مي گردد كه بايد از آن احتراز گردد، اتاق شش برهمانند اتاق مدور فاقد هر گونه جهت است. اين ، بدان معنا نيست كه هيچ وقت نبايد اتاق شش بر يا دايره اي شكل طرح داده شود، بلكه بايد با توجه به تأثير و هويت هر يك از اشكال هندسي، نوع و فرم مناسب با عملكرد و هدف انتخاب شود.  

  ابعاد و مقياس انساني فضا :

فضا قابل تفكيك از زندگي انسان نيست چرا كه او براي ديدن اشياء، شنيدن صدا يا احساس جريان هوا و حتي به ياد آوردن و مرور خاطرات گذشته محتاج به فضا است. فضا، همه دنياي خصوصي او را تشكيل مي دهد، بدين ترتيب بايد داراي مقياسي انساني باشد.
مقياس به مقياس بين اندازه ها، حجم، سطح و ابعاد مرتبط با اندازه هاي پذيرفته و شناخته شده معمولي مربوط مي شود. چون اندازه ها با احتياجات و فعاليت هاي انساني رابطه مستقيم دارد. بنابراين ، استانداردها معمولاً آنهايي هستند كه از مقياس انساني (ارگونوميك) مشتق مي شوند. لذا يك طرح وقتي داراي مقياس انساني مي شود كه متناسب و هماهنگ با توانايي ارگانيك انساني و به عبارت ديگر متناسب با اندازه هاي انساني باشد.

مثلاً ابعاد بازشو يك در اتاق معمولي به گونه اي باشد كه امكان عبور يك شخص بالغ و اشياي خانگي از آن را بدهد. اين اندازه ممكن است 210×90 سانتي متر طرح شود، در اين صورت اندازه اي است متناسب انسان و عملكرد مورد نظر و بدين جهت داراي مقياسي انساني است ولي اگر ابعاد آن به 140×60 سانتي متر تبديل شود با وجود اينكه تناسبات همان اندازه قبلي است ولي براي مقاصد طرح خيلي كوچك است و بدين سبب مقياس آن غيرانساني و كوچك مي شود.

ابعاد بزرگ و ارتفاعات بيش از حد ، احساس نامطلوب و غير آشنايي را سبب مي شوند و ابعاد كوچكتر از حد نيز احساس ناراحتي و گريز را پديد مي آورند.  

  نكات مهم فضا :

1 – فضاي مطلوب بايد با هويت بوده و با علامتهاي فراموشي نشدني مشخص شود.
2 – داراي حد و مرز مشخص و قابل درك باشد
3 – با تجربيات جديد و متنوع بيننده را متعجب و كنجكاو كنند
4 - فضا مانند يك سخنراني در صورتي جالب خواهد بود كه غني و متنوع باشد.
5 – اندازه و مقياس آن غير از موارد نادر و ويژه، انساني و قابل درك باشد.
6 – پاسخگوي عملكرد و هدف مورد نظر باشد.

نكته 1 :
هنگام تغيير محل مناسب هر فضا و ارتباط مطلوب آن با ديگر فضاها، دو نكته ، مدنظر قرار مي گيرد :
الف – محل مناسب فضاهاي اصلي با توجه به نياز آنها به نور طبيعي ، چشم انداز، تهويه و ...
ب – ارتباط مناسب آن با فضاهاي ديگر با امكان دسترسي مناسب و عدم تداخل عملكردها.

نكته 2 :
هنگام طراحي، ابتدا ارتباط مناسب بين عملكردهاي عمده و پس از آن ارتباط عملكردهاي فرعي در نظر گرفته مي شوند. معمولاً اين عمل با يك دياگرام كه شكل بسيار ساده اي از فضاها و نحوه ارتباط آنها با يكديگر است ، انجام مي شود اين دياگرام را «مسير دسترسي» يا «فلوچارت» يا دياگرام عملكردي فضاها مي نامند.

توصيه هاي ضروري :
1 – مسير حركتهاي اصلي را كوتاه كنيد.
2 – از تداخل عملكرد فضاها جلوگيري كنيد.
3 – سعي كنيد عملكرد هر فضا تا حد امكان تأمين كننده 2 عملكرد مربوط يا نزديك به هم باشند.

در زير بعضي از عملكردهاي مرتبط (نزديك به هم ) براي راهنمايي آورده شده است:
1 – پذيرايي و غذاخوري
2 – نشيمن، زندگي و تماشاي تلويزيون
3 – پذيرايي ، نشيمن و مطالعه (كار)
4 – آشپزخانه و رختشوي خانه
5 – حمام و رختشوي خانه (ماشين لباسشويي)
6 - گاراژ و رخشتوي خانه
7 – گاراژ و كارگاه
8 – اتاق خواب والدين ، رختكن ، حمام
9 – اتاق خواب بزرگ، مطالعه و تحرير
10 – اتاق خواب، بخش خياطي و اطو  

  انواع مبلمان و تجهيزات:

مبلمان هر ساختمان به دو گروه عمده تقسيم مي شود:
الف – مبلمان قابل حمل
ب – مبلمان يا تجهيزات  

  مبلمان قابل حمل :

وسايلي هستند كه قابليت حمل و جابجايي در آنها وجود دارد و عموم مردم اين گونه وسايل را به نام مبلمان مي شناسند. مثل : مبل، ميز، صندلي ، تختخواب.  

  مبلمان ثابت (تجهيزات):

معمولاً وسايلي هستند كه در يك قسمت از فضا نصب مي گردند و معمولاً امكان تغيير محل آنان نيست و يا بسيار مشكل است. اين نوع وسايل را غالباً تجهيزات ساختماني (بهداشتي) مي نامند.

كابينت يا قفسه هاي آشپزخانه ، لگن دستشويي، وان حمام ، زير دوشي ، توالت فرنگي، بيده، لگن ، توالت ايراني از جمله اين تجهيزات به شمار مي روند.

پذيرايي ، نشيمن و غذاخوري ، مبلمان و ابعاد آن :
با توجه به اينكه اين فضا، محل تجمع، تماشاي تلويزيون ، سرگرمي و ارتباط با ديگران است ، حتي الامكان مي بايد در محلي قرار بگيرد كه از هر نظر مناسب عملكرد آن باشد.

نكته 1 :
د رخانه هاي با وسعت كافي، فضاي نشيمن، از فضاي پذيرايي ميهمان مجزا ولي در مجاورت آن قرار مي گيرد تا دسترسي آنها با يكديگر به سهولت انجام پذيرد.  

  ادامه فصل سيزدهم
مبلمان، فضاي غذاخوري، ابعاد و اندازه ها :

در تصاوير a تا e ابعاد مورد نياز فضاي غذاخوري و فواصل لازم جهت رفت و آمد، براي گونه هاي متفاوت ميز غذاخوري و مبلمان، نشان داده شده است.

  آشپزخانه ، مبلمان و ابعاد :

امروزه قسمت قابل ملاحظه اي از اوقات افراد خانواده نيز به صورت صرف غذا، صبحانه و بعضاً گفتگو و تماشاي تلويزيون، در فضاي آشپزخانه هاي مدرن امروزي مي گذرد.  

  اعمال عمده در آشپزخانه :

به طور عمده در آشپزخانه چهار عمل انجام مي پذيرد:
1 – نگهداري و سردكردن مواد غذايي
2 – آماده سازي مواد غذايي براي پخت
3 – پخت غذا
4 – شستشوي مواد و ظروف


نكته 1 :
اگر سه قسمت اصلي آشپزخانه :
1. يخچال
2. ظرفشويي
3. اجاق گاز كه به ترتيب محل نگهداري و سردكردن مواد غذايي، آماده سازي و شستشو و پخت غذا مي باشد، به يكديگر وصل شود، مثلثي به وجود مي آيد كه عمده كار آشپزخانه در آن انجام مي گيرد. اين مثلث، به مثلث كار مشهور است و اگر مجموع سه ضلع آن از 6/6 متر بيشتر باشد طرح آشپزخانه مناسب نيست.  

  فضاي خواب :

با توجه به اين حقيقت كه حدود يك سوم از عمر آدمي در خواب مي گذرد و باعث رفع خستگي و نشاط روان براي فعاليت بعد از خواب مي باشد لذا طرح فضاي خواب، از اهميت زيادي برخوردار است.

بنابراين مراعات چند نكته در آن ضروري است:
به جهت وسعت كم زيربنا در ساختمانهاي جديد ، پيشنهاد مي شود ، فضاي خواب به گونه اي طرح گردد تا در عين تأمين آرامش لازم فضاي خواب، عملكردهاي ديگري نظير مطالعه ، خياطي يا كارهاي دستي در آن امكان پذير باشد.

ابعاد فضاي خواب :
بزرگي و كوچكي اين فضا به عملكردها و وسايل متفاوت مورد استفاده در آن بستگي دارد لذا بايد هنگام طراحي با توجه به نوع وسايل مورد نياز، قفسه هاي لازم، گردش كار مطلوب و فضاي تلف شده كمتر، طرح بهينه انتخاب شود.

تختخواب و قفسه اتاق خواب :
استفاده از تشك خواب به جاي تختخواب در بعضي از منازل بدين جهت بوده است كه پس از جمع كردن تشك خواب از فضاي خواب به عنوان نشيمن استفاده گردد.

امروزه تختخوابهايي وجود دارد كه مانند مبل براي نشستن قابل استفاده است و هترسيم فني و نقشه كشي