سند غدير (طبري و كتاب طرق حديث غدير) - 1

  • سند غدير (طبري و كتاب طرق حديث غدير)
  • نويسنده: محمدهادي يوسفي غروي
  • مترجم: حسينعلي عربي

درآمد
حادثه غدير، يگانه سند ولايت علي(عليه السلام) نيست‌، بلكه مهم‌ترين و مشهورترين سند در اين بارهاست‌. از حوادث مهم تاريخ اسلام‌، شايد كمتر حادثه‌اي بتوان يافت كه از نظر شدت و كثرت‌روات و اعتبار اسناد، به پاي حادثه غدير برسد. اما غدير را عمدتاً محدثان نقل كرده‌اند، و لذاجاي طرح آن عملاً كتب حديث و فضائل‌، شناخته شده است‌. و از طرف بسياري از مورخان وسيره‌نويسان دچار سانسور شده است‌!
اين مورخان كه سفر رسول‌ خدا به حجة‌الوداع را به تفصيل و با تمام جزئيات و منزل به‌منزل گزارش كرده‌اند؛ در گزارش بازگشت از اين سفر، حوادث بين راه را درز گرفته پيامبر اسلام وصدهزار نفر مسلمان را به صورت جهشي‌، از مكه وارد مدينه كرده‌اند! گويي هيچ حادثه‌اي دربين راه اتفاق نيفتاده است‌!
در اين جا نظرها بيش از هر مورخ‌، متوجه طبري مي‌شود كه با وجود آن كه در تاريخ خودقضايا و حوادث را به تفصيل و به طرق متعدد گزارش كرده اما ـ برخلاف انتظار ـ حادثه غدير رامنعكس نكرده است‌، و اين‌، جاي سؤال دارد!
پاسخي كه به اين سؤال داده مي‌شود، اين است كه طبري كتابي مستقل درباره اين حادثه‌، وبه منظور اثبات ولايت علي(عليه السلام) تأليف نموده است‌.
مقاله‌اي كه در پي مي‌آيد، كوششي‌ در معرفي «كتاب الولاية‌» طبري در اين زمينه است‌.
بغداد عاصمة العراق بل كانت عاصمة‌السلطة العباسية‌، أسهسا ثاني‌ خلفائهم ابوجعفر المنصور العبّاسي الدوانيقي‌، عليضِفَّتي شط‌ّ دجله‌: الشرقية و سُميّت‌بالرصافة‌، و الغربية و سميّت بالكرخ‌، قال‌عنها ياقوت الحموي محلة واسعة في‌الجانب الغربي ببغداد، محاطة بسور، و أهلهاشيعة ليس فيها من غير هم أحد ألبتّة‌.2
بل نري سوابق تشيعها عند ابن الاثير اذيقول‌: ان الشيعة بالكرخ كانوا في اليوم الثامن‌من عشر من ذي الحجة و هو يوم الغديرينصبون القباب و يعلّقون الثياب للزينة‌، وكانوا في يوم عاشوراء يعملون من الماتم والنوح و اظهار الحزن ما هو مشهور. فعملأهل باب البصرة في مقابل ذلك‌ بعد يوم‌الغدير بثمانية ايام و قالوا: هو يوم دخل فيه‌النبي‌ّ و ابوبكر الغار، و بعد عاشوراء، بثمانية‌أيام عملوا مثل ما يعملون الشيعة يوم‌عاشورا و قالوا: هو يوم قتل مصعب ابن‌الزبير.3
و زاد ياقوت الحموي‌: أن بعض الشيوخ‌ببغداد قال‌: ان علي بن أبي طالب كان فياليمن في الوقت الذي كان فيه رسول اللَّه‌بغدير خم‌! و نظم قصيدة مزدوجة يصف فيهامنازل سفره للحج بلداً بلداً و منزلاً منزلاً، ونوه فيها الي معي حديث غدير خم‌، قال فيها:
ثم مررنا بغديرخم‌ٍّ
كم قائل فيه بزورٍ رجم‌ٍ
علي علي‌ و النبي‌ّ الاُمي‌!
و كان ابوجعفر محمد جرير الطبري (م‌310 ه¨) اِذا عرف من انسان بدعة طرحه وابعده‌، فلما بلغه هذا ابتدأ بالكلام في فضائل‌علي بن أبي طالب عليه السّلام‌، و ذكر طرق‌حديث غدير خم فكثر الناس لاستماعه‌، واستمع اليه قوم من الروافض‌، فسمع الطبري‌من قوم منهم بسط لسانهم بما لايصلح في‌الصحابة فابتدأ بفضائل أبي بكر و عمر.4
و سمّي الذهبي ذلك الشيخ فقال‌: لمابلغ الطبري‌ّ أن ابن داوود5 تكلم في حديث‌غدير خم‌. عمد الي كتاب في الفضائل وتكلم فيه في تصحيح الحديث‌.6
و يبدو أن كتاب الطبري كان متناول‌الباحثين في القرن الثامن الهجري‌.
فقد نقل عنه المورخ الدمشقي ابوالفداءابن كثير 774 ه¨ و عنون الكتاب باسم‌: كتاب‌غدير خم‌، و نقل عنه في الجزء الاول منكتابه «البداية و النهاية‌» سبعة احاديث‌.7
و اهتم علماء الشيعة بهذا الكتاب‌اهتماماً خاصاً، فذكروا أسناد هم اليه في‌كتبهم مع أنها لفهرسة كتب الشيعة و هذامؤلفه من العامة‌، و ذلك‌ لاهميه موضوع‌الكتاب‌.
فقد ذكر الشيخ الطوسي (م 460 ه¨)اسناده اليه قائلاً: محمد بن جرير الطبري‌صاحب التاريخ عامي‌ّ الذهب له كتاب‌: غديرخم و شرح أمره‌. أخبرنا به‌... عن ابن كامل‌عن ابن جرير.8
و لكن النجاشي (م 450 ه¨) غيّر اسم‌الكتاب قال‌: محمد بن جرير الطبري عامي‌،له كتاب الردّ علي الحرقوصيه‌9
ذكر فيه طرق خبر يوم الغدير، أخبرنا به‌ابراهيم بن مخلّد عن أبيه عن ابن جرير.10
و حيث صرح كل من الطوسي والنجاشي بعامية الرجل فلاوجه لما استظهره‌العلامة الطهراني (م 1389 ه¨) بقوله‌: بل‌المظنون أن الكتاب لابي جعفر محمد بن‌جرير بن رستم الطبري الامامي المعاصرلذلك العامي‌ّ... و انما وقع الالتباس من‌اتحاد الاسم و اسم آبيه و الكنية و النسبة‌.11
و يعتبر كتاب «شرح الاخبار في فضائل‌حيدر الكرار و الائمة الاطهاره للقاضي‌النعمان المغربي‌ المصري (336ه¨) المصدرالوحيد الذي ذكر الكتاب و نقل عنه نصوصاًكثيرة‌... و يكفي في أهمية كتاب القاضي‌النعمان المصري وجود هذه الطائفة المنقولة‌من كتاب الغدير للطبري في هذا الكتاب‌، بل‌هي اما كل الكتاب او أكثره مما يعرفنابمحتواه‌.
و قد قال القاضي النعمان المصري‌مانصه‌: و روي خبر الغدير اكثر اصحاب‌الحديث‌، و ممن رواه و ادخله في كتاب‌ٍ ذكرفيه فضائل علي‌: محمد بن جرير الطبري‌، وهو أحد أهل بغداد من العامة ممن قرب‌عهده‌، في العلم و الحديث و الفقه عندهم‌. له‌كتاب ذكر فيه فضائل علي عليه السّلام‌. و هوكتاب لطيف بسط فيه ذكر فضائل علي‌عليه‌السّلام‌، و ذكر: أن سبب بسطه اياه انماكان‌: لان سائلاً ساله عن ذلك‌: لامر بلغه عن‌قائل (؟) زعم‌: أن علياً علي عليه السّلام لم‌يكن شهد مع رسول اللَّه صلّي عليه و آله‌حجة الوداع‌، التي قيل انه قام فيها بولاية علي‌بغدير خم‌، ليدفع بذلك بزعمه الحديث‌بقول رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله‌: «من‌كنت مولاه فهذا علي مولاه‌» فاكثر الطبري‌التعجب من هذا القائل (؟) و احتج علي ذلك‌بالروايات الثابتة علي قدوم علي صلوات‌اللَّه عليه من اليمن علي رسول اللَّه صلي اللَّه‌عليه و آله عند وصوله الي مكة‌، و بأنه أتاه‌بهدي‌ ساقه معه و أصابه و قد نزل عليه ماأنزل في أمر المتعة بالعمرة الي الحج‌، و أنه‌أمر من لم يسق الهدي أن يتمتع‌، و أقام هوصلي اللَّه عليه و آله علي احرامه لمكان‌لهدي الذي قد ساقه معه‌: لقول اللَّه تعالي «وَلاَ تَحْلِقُوا رُوسَكُم‌ْ حَتَّي يَبْلُغ‌َ الْهَدْي‌ مَحِلَّه‌ُ» وأنه قال لعلي لما وصل اليه‌: بماذا أهللت ياعلي‌؟ فقال علي‌: قلت اللهم‌ّ انّي أهل بما أهل‌ّبه رسولك‌. قال‌: فلا تحلل فانّي قد سقت‌الهدي و لو استقبلت من أمري ما استد برته‌لم أسقه و لجعلتها متعة‌. و أنه أشركه في‌هديه‌، و نحرهو بعضه و نحر علي بعضه‌.فاكثر الطبري ذلك بالروايات الثابتة عن‌حجة الوداع‌، و كون علي عليه السّلام فيها مع‌رسول اللَّه صلي اللَّه علي و آله‌، و اجماع‌أصحاب الحديث و العلماء عنده علي ذلك‌؛ليدفع به قول من نفي ذلك‌ ثم جاء في هذاالكتاب أيضاً بباب أفردي فيه الروايات الثابة‌التي جاءت من رسول اللَّه صلي اللَّه عليه‌وآله بأنه قال‌: «من كنت مولاه فعلي مولاه‌اللهم‌ّ و ال من والاه عاد من عاداه‌، و انصر من‌نصره و اخذل من خذله‌» قبل حجة الوداع وبعدها. و قوله‌: «علي أمير المؤمنين‌» و «علي‌أخي‌» و «علي وزيري‌» و «علي وصيي‌» و«علي خليفتي علي أمّتي من بعدي‌» و «علي‌ولي الناس بالناس من بعدي‌» و غير ذلك‌مما يوجب له مقامه من بعده و تسلّم الامة‌له ذلك و أن لايتقدم عليه أحد منها و لايتأمرعليه‌...
في كلام طويل ذكر ذلك فيه‌، و احتجاج‌اكير أطاله علي قائل حكي قوله‌. و لا نعلم‌أحداً قال بمثله و ما حكاه فيه من دفع مااجتمعت الامة عليه‌، و نفيه أن يكون علي‌عليه اللَّه مع رسول اللَّه صلي اللَّه عليه و آله‌في حجة الوداع‌. و عامة أهل العلم و أصحاب‌الحديث مجمعون علي أنه كان معه‌. و من‌نفي ما أثبته غيره من الثقات لم يلنفت الي‌نفيه‌، و لم يُعد خلافه خلافاً عند أحد منأهل العلم‌. و هذا من اصول ما عليه العمل‌عنه اهل العلم في قبول الشهادات و الاخبار..فاشغل الطبري اكثر كتابه بالحتجاج علي هذاالقائل لجاحد الشاذ قوله الذي لم يثبت عندأحد من أهل العلم‌؛ اذ قد جاء عنهم و صح‌لديهم اثبات ما نفاه‌.
و (قد) أغفل الطبري او جهل أو تجاهل‌او تعمد خلافه لما اثبته و وراه و صححه ممافي علي عليه السّلام‌، و ذهب فيه الي ماذهب اليه أصحابه من العامة من تقديم أبي‌بكر و عمر و عثمان عليه‌. فهذا عمي القوم وتعاميهم و جهلهم و ضلالهم و اقرار هم‌بذلك علي أنفسهم‌... فلو توقفوا عن القولفي القوم و قدموا من قدمه اللَّه و رسوله واعتقدوا ذلك‌ له‌، كان اولي بهم من الدخولفي جملة من قال اللَّه عزوجل فيهم‌: «وجحدوا بها و استيقنتها انفسهم ظلماً و علواً»أعاذنا اللَّه و جميع المؤمنين من ذلك و ممايدعون اليه‌، بفضله و رحمته‌... و نحن بعدهذا نحكي ممارواه الطبري هذا من مناقب‌علي صلوات عليه‌، و فضائله الموجبه لماخالفه هو، لنؤكد بذلك ما ذكرناه‌، عنه مناغفاله و جهله و تجاهله و تعمده خلاف مارواه‌12
قال‌: و قد شرطت في أول الكتاب‌اختصار ذكر الاحجتاج علي المقصّرين بعلي‌أميرالمؤمنين عليه السّلام عمأ بانه اللَّه له‌علي لسان محمد رسوله من الفضل والكرامة و اسحقاق الوصية من رسول الله والامامة من بعده‌، و أن ذلك ان ذكرته طال‌ذكره و انقطع الكتاب عما قطعته عليه‌.. ثم لم‌أجد بدّاً من ذكر هذا الفصل اذكر فيه محمدبن‌جرير الطبري و ما رواه و بسطه من فضائل‌علي علي السلام‌. لما اردت من الاخباربذلك عن اقرار العامة بذلك و روايتهم لمابسطته في هذا الكتاب من ذلك‌، حتي لايري‌من سمعه انه شاذ، أو هو ممّاانفردت به‌الشيعة دون العامة‌، فيكون هذا ممّايضعّفه‌في عقل الضعفاء عن‌ّ لا علم له بالحديث و لامعرفة له بالأخبار13.
بغداد پايتخت فعلي عراق‌، در گذشتهپايتخت سلسله عباسيان بوده است كه‌ابوجعفر، منصور عباسي (منصور دوانيقي‌)،خليفه دوم عباسيان آن را در دو طرف‌رودخانه دجله بنا كرد كه طرف شرقي‌،رَصّافه و طرف غربي كرخ ناميده شد.14
ياقوت حموي (متوفاي 626 ق‌) درباره‌محله كرخ مي‌نويسد: «محله وسيعي درجانب غربي بغداد است كه به وسيله‌قلعه‌هايي محصور شده و ساكنان آن شيعه‌هستند و غير شيعي در ميان آنها نيست‌».1516
سابقه تشيع كرخيان را هم‌چنين‌مي‌توانيم در اثر تاريخي ابن اثير (متوفاي‌630 ق‌) جستجو كنيم كه مي‌نويسد:«شيعيان كرخ در هيجدهم ذي‌الحجه كه روز[عيد ]غدير است‌، چادرهايي را بر پا كرده ومحله خود را تزيين مي‌كردند و در روزعاشوراء به عزاداري و روضه‌خواني و ذكرمصيبت مي‌پرداختند كه نزد همگان مشهوراست‌.
در مقابل‌، اهل بصره هشت روز پس ازعيد غدير جشن مي‌گرفتند و مي‌گفتند: اينهمان روزي است كه پيامبر اکرم (صلي الله عليه) وابوبكر وارد غار [ثور] شدند و هشت روز پس از عاشورا مراسمي شبيه مراسم شيعيان‌برپا مي‌كردند و مي‌گفتند: اين همان روزي‌است كه مُصعب بن زبير كشته شده است‌».17
ياقوت حموي مي‌افزايد: بعضي ازشيوخ بغداد گفته‌اند كه علي بن ابي‌طالب به‌هنگام حضور رسول اللَّه‌9 در غديرخم‌،در يمن به سر مي‌برده است‌!! و براي همين‌منظور شعري مثنوي را سروده كه در آن به‌توصيف منزل‌گاه‌هاي مسير خود به حجپرداخته و در ضمن به غديرخم اشاره كرده‌است‌؛ آن‌جا كه مي‌گويد:
ثم مررنا بغدير خم * كم قائل‌ٍ فيه بزورٍرجم‌ٍ * عَلي‌َ عَلّي‌ٍ و النبي‌ِّ الاُمّي‌ِ!
يعني‌: سپس به غديرخم رسيديم كه چه‌بسيار كساني هستند كه درباره غديرخم باحدس و گمان سخنان تحريف‌آميز درباره‌پيامبر اُمّي و علي مي‌گويند.
ياقوت مي‌افزايد: ابوجعفر، محمد بن‌جرير طبري (متوفاي 310 ق‌) شخصيتي بودكه اگر متوجه مي‌شد راوي بدعتي ايجاد كرده‌است‌، او را مطرود و منزوي مي‌ساخت‌. وهنگامي كه طبري از مطلب فوق آگاه شد،شروع به بيان فضايل علي بن ابي‌طالب‌7كرد و طرق حديث غديرخم را بيان نمود، درنتيجه عده زيادي از مردم و به ويژه روافض‌به شنيدن سخنان وي روي آوردند. پس ازاين جريان طبري شنيد كه عده‌اي از روافض‌به بيان مطالبي مي‌پردازند كه شايسته‌صحابه نيست و از اين رو شروع به بيان‌فضائل ابوبكر و عمر كرد.18
بايد اشاره كرد كه ذهبي (متوفاي 748ق‌) به اسم اين شيخ بغدادي تصريح كرده ونوشته است‌: هنگامي كه طبري متوجه شدابن داوود (؟) به بيان ايرادتي در موردحديث غدير پرداخته است‌، كتابي را درفضايل تأليف كرد و در آن درباره صحت‌حديث [غدير ]بحث كرد.19
ظاهراً اين كتاب طبري در دسترس‌محققان قرن هشتم هجري قرار داشته است‌.بر همين اساس مورخ دمشقي‌، ابوالفداء ابن‌كثير (م 774 ق‌) كتابي به اسم‌: «كتابغديرخم‌» را از وي نقل كرده و در كتاب خود:«البداية و النهاية‌» هفت حديث را از وي نقل‌كرده است‌.20
از سوي ديگر علماي شيعه اهتمام‌خاصي نسبت به اين كتاب مبذول داشته وگاهي سلسله سند خود را در كتاب‌هاي‌خويش به او مي‌رساندند. البته اين كار براي‌فهرست كردن كتاب‌هاي شيعه انجام مي‌شد،ولي به خاطر اهميت موضوع‌ِ اين كتاب‌، آن‌را هم نقل مي‌كردند، در حالي كه مولف آن ازاهل تسنن بوده است‌.
در اين مورد شيخ طوسي (م 460 ق‌) به‌معرفي وي پرداخته و مي‌نويسد: محمد بن‌جرير طبري‌، صاحب كتاب تاريخ و از اهل‌تسنن بوده است كه «كتاب غديرخم‌» از اواست و در آن به شرح چگونگي حادثه غديرپرداخته است‌. آن‌گاه شيخ طوسي‌، طريق‌خود را به اين كتاب چنين بيان مي‌كند:أخبرنا به‌... عن ابن كامل عن ابن جرير.21
لكن نجاشي (م 450 ق‌) اسم كتاب راتغيير داده و چنين نوشته است‌: محمد بن‌جرير طبري‌ِ سنّي مذهب كه كتاب «الردُّ علي‌الحرقوصيه‌»22 از او است و در آن طرق‌حديث غدير را بيان كرده و طريق خود را به‌آن كتاب چنين معرفي نموده است‌: اخبرناابراهيم بن مخلّد عن ابيه عن ابن جرير.23
از آن‌جا كه شيخ طوسي و نجاشي به‌سنّي بودن طبري تصريح كرده‌اند، هيچ‌وجهي براي آنچه علامه تهراني (م 1389 ق‌)استظهار كرده است‌، باقي نمي‌ماند. اومي‌نويسد: بلكه چنين به نظر مي‌رسد كهكتاب غديرخم‌، تأليف ابي‌جعفر محمد بنجرير بن رستم طبري شيعي مي‌باشد كه‌معاصر با طبري سنّي مذهب بوده است‌... وبه خاطر آنكه در اسم و اسم پدر و كنيه ونسبت مشترك بوده‌اند، اين اشتباه روي داده‌است‌.24
كتاب «شرح الاخبار في فضائل حيدر الكرارو الائمة الاطهار» از قاضي نعمان مغربي‌مصري (متوفاي 363 ق‌) تنها منبعي است‌كه كتاب طبري را ذكر كرده و نصوص‌بسياري را از آن نقل نموده است‌. براي بيان‌اهميت كتاب قاضي نعمان مصري همين قدركافي است كه بدانيم تمام يا اكثر روايات‌منقوله از كتاب غدير طبري در اين كتاب‌موجود است و همين براي آشنايي ما بامحتواي اين كتاب كافي است‌.
قاضي نعمان مصري در كتاب خودمي‌نويسد: حديث غدير را اكثر محدثين‌روايت كرده‌اند و از جمله كساني كه آن راروايت كرده است‌، محمد بن جرير طبري‌مي‌باشد كه آن را در كتابي آورده كه فضايل‌علي در آن ذكر شده است‌. او يكي از اهالي‌بغداد و از بزرگان اهل تسنن در علم‌ِ حديث وفقه مي‌باشد.
اين كتاب بسيار خواندني است كه‌فضائل علي(عليه السلام) را در آن به تفصيل ذكر كرده‌و گفته است‌: بدين علت فضائل علي را دراين كتاب به طور مبسوط ذكر كرده كهشخصي از وي در اين مورد سؤال كرده استو اين سؤال به خاطر مطلبي بوده است كه ازقائلي (؟) نقل گرديده كه گمان كرده است‌علي(عليه السلام) [به علت سفر به يمن‌]، درحجة‌الوداع همراه رسول اللَّه‌9 حضورنداشته است‌، تاگفته شود كه آن حضرت‌9در اين حج و در غديرخم ولايت علي(عليه السلام) رااعلام كرده است‌.25
اين شخص به زَعم خود مي‌خواسته‌است كه حديث رسول اللَّه‌9 را كه‌مي‌فرمايد: من كنت مولاه فهذا علي‌ٌ مولاه‌، ردّكند و همين تعجب طبري را از اين قايل‌بيشتر كرده است و براي اثبات اين مطلب به‌رواياتي احتجاج كرده است كه وصولعلي(عليه السلام) از يمن به مكه را هنگام ورود آن‌حضرت‌9 به مكه اثبات مي‌كند ومي‌گويد كه آن حضرت‌9 شترهاي قربانيبه همراه آورده بود و زماني با وي برخوردكرد كه آيات مربوط به عمره تمتح بر آن‌حضرت‌9 نازل شده بود. لذا به كساني كه‌قرباني به همراه نياورده بودند، دستور داد كه‌عمره تمتع به جاي آوردند، اما خود آن‌حضرت‌9 به خاطر اينكه شتر قرباني به‌همراه آورده بود در احرام خويش باقي ماند،زيرا خداوند متعال مي‌فرمايد: وَ لاَ تَحْلِقُوارُوسَكُم‌ْ حَتَّي يَبْلُغ‌َ الْهَدْي‌ مَحِلَّه‌ُ26؛ سرهاي خود رانتراشيد تا قرباني به جايگاه خود برسد. و آن‌حضرت‌9 از علي(عليه السلام) كه تازه از راه رسيده‌بود، پرسيد: چگونه محرم شدي‌؟ علي(عليه السلام)جواب داد: گفتم‌: خدايا من به همان نيتي‌مُحرم مي‌شوم كه پيامبر تو بدان مُحرم شده‌است‌. آن حضرت فرمود: از احرام خارج نشوزيرا من قرباني [خود و شما ]را به همراه‌آورده‌ام و اگر مي‌دانستم چه اتفاق مي‌افتد،قرباني نمي‌آوردم و حج خود را حج تمتع‌قرار مي‌دادم‌. آن حضرت‌9 علي را درقرباني‌، شريك خود قرار داد و خودشبعضي از شترها را و علي بعض ديگر را نحركردند.
طبري با نقل رواياتي‌، حضور علي(عليه السلام)در كنار رسول اللَّه‌9 را در حجة‌الوداعاثبات مي‌كند و علاوه بر آن از اجماع اهل‌حديث و علما بر اين امر استفاده مي‌كند تاقول مخالفين را رد كند.
هم‌چنين طبري در اين كتاب بابجداگانه‌اي را باز كرده و در آن رواياتصحيحه‌اي را از رسول اللَّه‌9 آورده‌ استكه مي‌فرمايد: مَن‌ْ كُنْت‌ُ مولاه فعلي‌ٌ مولاه‌، اللهم‌وال‌ِ من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره واخذل من خذله‌ پيامبر اين سخنان را قبل ازحجة‌الوداع و بعد از آن بيان كرده است‌.هم‌چنين طبري‌، سخناني را از آن‌حضرت‌9 آورده است كه مي‌فرمايد: «علي‌ٌاميرالمؤمنين‌» و «علي‌ٌ اخي‌» و «علي‌ٌ وزيري‌» و«علي وصيّي‌» و «علي‌ٌ خليفتي علي اُمتي مِن‌ْبَعدي‌» و «عَلي‌ٌ أولَي الناس‌ِ بالناس‌ِ مِن‌ْ بَعدي‌» وروايات ديگري كه جانشيني وي را بعد از آن‌حضرت‌9 و لزوم تبعيت اُمت از وي راواجب معرفي مي‌كند و مستلزم آن است كه‌كسي از امت بر وي پيشي نگيرد و بر اوحكومت نكند.
طبري ضمن سخني طولاني اين مطالبرا ذكر كرده و قول قائلي را كه كلامش نقل‌گرديده به شدت رد نموده است تا جايي كه‌مي‌نويسد: و هيچ كس را نمي‌شناسيم كه‌چنين مطلبي را گفته و حضور علي را درحجة‌الوداع نفي كرده باشد، و اين چيزي‌است كه مورد اجماع امت مي‌باشد و تمام‌اهل علم و اصحاب حديث بر آن اتفاق نظردارند و اگر كسي به نفي چيزي بپردازد كه‌افراد مورد وثوق آن را تصديق كرده‌اند، به‌گفته وي اعتنا نمي‌شود و قول مخالف‌ِاجماع وي به عنوان يك اختلاف نظر درميان اهل علم پذيرفته نمي‌شود و اين يكي‌از اصولي است كه اهل علم در قبول شهادات‌و اخبار بدان عمل مي‌كنند... .
بدين ترتيب طبري بيشتر كتاب خود رابه استدلال عليه اين قايل اختصاص داده وثابت كرده كه هيچ يك از اهل علم اين قول راقبول ندارد؛ زيرا در نظر همه آنها چيزي موردتصديق است كه اين قايل آن را نفي كرده‌است‌.
قاضي نعمان پس از نقل سخنان طبري‌اظهار تأسف مي‌كند كه وي غافل گرديده ياجاهل باقي مانده و يا خود را به جهالت زده‌است و يا عملاً به خلاف آن مطالبي معتقدشده است كه درباره علي(عليه السلام) به اثبات‌رسانيده است و به همان راهي رفته كه‌اصحاب سنّي مذهب وي رفته‌اند و ابوبكر وعمر و عثمان را بر علي مقدم دانسته‌اند. اين‌نشانه عدم بصيرت و جهل و گمراهي آنهااست و خود نيز بر گمراهي خويش اقرارمي‌كنند... اگر آنها از پيروي اكثريت خودداري‌مي‌كردند و كسي را كه خدا و رسولش او رامقدم داشته‌اند، مقدم مي‌داشتند و بدان‌معتقد مي‌شدند، بسيار بر ايشان بهتر از آن‌بود كه از جمله كساني باشند كه خداونددرباره آنها فرموده است‌: وَ جَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا انْفُسُهُم‌ْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا؛27 آن را به خاطرظلم و برتري جويي انكار كردند در حالي كه‌در دل بدان يقين داشتند. كه اميدواريم خدابه فضل و رحمت خود ما و همه مؤمنان رااز جمله اين افراد قرار ندهد.
قاضي نعمان آن‌گاه مي‌افزايد:
بعد از اين مقدمه به بيان مناقب وفضايل علي(عليه السلام) مي‌پردازيم كه طبري آنها راروايت كرده‌؛ ولي در عين حال با آنهامخالفت ورزيده است تا بدين وسيله برگفتار خويش تأكيد كنيم كه وي اغفال شده ياجاهل مانده يا خود را به جهالت زده يا عمداًبه خلاف آنچه روايت كرده‌، عمل نمودهاست‌!
وي سپس مي‌نويسد: در اول اين كتاب‌متعهد شدم كه به صورت مختصراحتجاجاتي را عليه انكار كنندگان مقام ومنزلت علي‌، اميرالمؤمنين‌(عليه السلام) بياورم وفضايل و كرامت و استحقاق وصايت رسول‌اللَّه‌9 و امامت بعد از وي را از لابه‌لاياحاديثي كه خدا بر زبان رسولش جاري‌ساخته‌، بيان كنم‌. حال اگر بخواهم كه تمام‌اين احاديث را بياورم‌، مطلب طولاني شده وكتاب بيش از آن اندازه مي‌شود كه در نظرگرفته‌ام‌...
اما چاره‌اي جز بيان اين فصل (كتاب‌طبري‌) از محمد بن جرير طبري نداشتم كه‌در آن فضائل علي(عليه السلام) را به طور مبسوط ذكركرده است و اين بدان خاطر است كه نشاندهم اهل تسنن نيز به اين فضايل معترفند واحاديث فراواني را در اين مورد روايت‌مي‌كنند تا خواننده گمان نكند كه اينهاروايات شاذّي است كه فقط شيعيان آنها راقبول داشته و اهل تسنن آنها را قبول ندارند وهمين باعث شود كه افراد ضعيف العقل كه‌آگاهي كافي نسبت به حديث و شناخت‌كافي نسبت به اخبار ندارند اين احاديث راضعيف بشمارند.28
ثم أورد القاضي النعمان من روايات‌كتاب الطبري في المجلد الاول من كتابه‌وهي اربع وسبعون حديثاً، نذكرها فيما يلي‌:
آن‌گاه قاضي نعمان رواياتي را از كتاب‌طبري در جلد اول كتاب‌ِ خود كه هفتاد وچهار روايت باشد مي‌آورد كه ذيلاً آنها رامي‌آوريم‌:
[1] قال‌: حدثنا محمد بن حميد، قال‌:حد ثنا سلمة بن الفضل‌، قال‌: حد ثنا محمدبن اسحاق‌، عن عبد الغفار بن القاسم‌، عن‌المنهال بن عمرو، عن عبد الحارث بن نوفل‌،عن بن عبدالمطلّب‌، عن ابن عباس‌، عن علي‌عليه السّلام‌.29 (ثم حوّل علي الحديث الذي‌ذكره من قبل‌، و هو حديث محمد بن اسحاق‌قال‌):
أمر علياً اَن يدعواليه بني عبد الطلّب‌، وقد صنع لهم طعاماً برجل شاة وصاع من بُرّ،و اَتاهم بعُس (=قدح‌) من لبن‌، و اَتاه عليعليه السّلام بهم و هم أربعون رجلاً، كانالواحد فمنهم يأكل ذلك الطعام وحده‌. وأدخل رسول اللَّه صلي اليه عليه و آله يده فيه‌ثم قال لهم‌: كلوا بسم اللَّه‌. فاكلوا حتي صدرواعنه‌. فقال لعلي عليه السّلام‌: اسقهم‌، فجاء هم‌بعُس‌ّ اللبن‌، فشر بوامنه حتي ارتووا. ثم أرادرسول اللَّه الكلام‌، فبدره ابولهب فقال للقوم‌:لو لم تستد لوا علي كسحر صاحبكم الابمارأيتموه صنع في هذا الطعام و اللبن لكفاكم‌! ثم‌قام فقاموا و افترقوا من قبل اَن يذكر لهم‌رسول اللَّه ما اَراد ذكره‌.
فصنع لهم مثل ذلك و جمعهم عليه‌،فلما اكلوا و شربوا قال لهم‌: يا بني عبدالمطلّب‌، اني و اللَّه ما اَعلم شاباً في العرب‌جاء قومه بمثل ما جئتكم به‌؛ لقد جئتكم‌بخير الدنيا و الاخرة‌، و لقد أمرني اللَّه‌عزوجل اَن اَدعوكم اليه‌، فاطيعوني تنجوامن‌النار و تكونوا ملوك الارض‌، فأيّكميوءازرني علي أمري اَن يكون أخي ووصيّيي و وليّيي و خليفتي فيكم‌؟! فاحجم‌القوم عن جوابه‌. فلما رأي ذلك علي عليه‌السّلام و هو يومئذِ احدثهم سناً قال له‌: يارسول‌َ اللَّه‌، اَنا اكون وزيرك علي أمرك‌. فأخذرسول اللَّه بيده و قال لهم‌: هذا أخي و وصيي‌و وليّيي و خليفتي فيكم‌، فاسمعواله وأطيعوا.
فانصر فوايضحكو و يقولون لا بي‌طالب‌: قد اَمرك ابن اَخيك اَن تسمع و تطيع‌لابنك‌:30
ثم قال النعمان المصري‌: و حكاه‌(الطبري‌ّ) بغير هذا الطريق من طرق شتي‌.(ثم لم يذكر الطرق‌).
اولين خبري را كه قاضي نعمان مصري‌به نقل از طبري مي‌آورد درباره ولايت‌علي(عليه السلام) مي‌باشد كه آن را در جزء اول كتاب‌«شرح الاخبار» خود چنين ذكر مي‌كند:
قال‌: حدثنا محمد بن حميد، قال‌: حدثناسلمة بن الفضل‌، قال‌: حدثنا محمد بن‌اسحاق عن عبدالغفار بن القاسم عن منهال‌بن عمر و عن عبد الحارث بن نوفل عن‌العباد بن الحارث بن عبدالمطلب عن ابن‌عباس عَن علي(عليه السلام)31 (سپس آن را به حديثي‌حواله داده است كه قبلاً آن را ذكر كرده است‌و آن حديث محمدبن اسحاق مي‌باشد كه‌مي‌گويد):
علي(عليه السلام) مأمور شد كه بني‌عبدالمطلب رادعوت كند. او با يك ران گوسفند و يك‌پيمانه از آرد گندم غذايي تهيه كرد و يك‌ظرف شير هم آماده كرد. علي اين غذا را براي‌آنها كه چهل مرد بودند آورد در حالي كه هركدام از آنها به تنهايي تمام اين غذا رامي‌خورد! رسول اللَّه‌9 دستش را در ظرف‌برد و گفت‌: با بسم اللَّه بخوريد. همه آنها غذارا خوردند تا سير شدند. سپس پيامبر(صلي الله عليه) بهعلي گفت‌: با شير از آنها پذيرايي كن‌. علي‌ظرف شير را آورد و همگي از آن نوشيدند تاسيراب شدند. پس از آن رسول اللَّه‌9مي‌خواست كه شروع به صحبت كند؛ اماابولهب پيش‌دستي كرد و گفت‌: اي جماعت‌،اگر هيچ دليلي بر ساحر بودن اين رفيق شمانباشد، همين جادوي وي در مورد اين غذا وشير كافي است‌. سپس از جايش بلند شد وبه دنبال وي بقيه هم برخاستند و قبل از آن‌كه رسول اللَّه‌9 بتواند به آنها بگويد كه‌براي چه آنها را جمع كرده است‌، متفرق‌شدند.
فرداي آن روز علي دوباره غذايي مثل‌غذاي ديروز را تهيه و آنها را دعوت كرد. پس‌از صرف غذا پيامبر اسلام به آنها گفت‌: ايفرزندان عبدالمطلب‌، به خدا قسم كه منكسي را در ميان عرب نمي‌شناسم كه چيزيبراي قوم خود آورده باشد كه من براي شماآورده‌ام‌. هر آينه خير دنيا و آخرت را براي‌شما آورده‌ام و خداوند به من دستور داده‌است كه شما را به آن دعوت كنم‌. حرف مرابشنويد تا از آتش نجات پيدا كنيد و ازحكمرانان زمين گرديد. حال كدام يك از شمامرا در انجام اين كار ياري مي‌كند تا برادر ووصي و ولي‌ّ و جانشين من در ميان شماباشد؟!
حاضران در مجلس از جواب دادن به‌درخواست وي خودداري كردند و وقتي كهعلي(عليه السلام) اين وضع را ديد، در حالي كه در آن‌ميان از همه كم سن و سال‌تر بود، گفت‌: ايرسول‌ خدا، من تو را در انجام اين كار ياري‌مي‌كنم‌. در نتيجه رسول اللَّه‌9 دست او رادر دست خود قرار داد و گفت‌، اين فرد،برادر، وصي‌، ولي‌ّ و جانشين من در ميانشما مي‌باشد، پس سخنانش را بشنويد و ازاو اطاعت كنيد.
حاضران در حالي كه مي‌خنديدند ازمجلس بيرون مي‌رفتند و به ابوطالب‌مي‌گفتند: برادرزاده‌ات به تو دستور داده است‌كه حرف پسرت را بشنوي و از او اطاعت‌كني‌!32
سپس نعمان مصري مي‌گويد: (طبري‌)اين روايت را از طرق ديگر هم روايت كرده‌است (ولي اين طرق را ذكر نمي‌كند).
[2] باسناد له عن العبّاد، عن علي‌ عليه‌السّلام انه قال‌: قال رسول اللَّه صلّي عليه وآله‌: من يؤدي‌ ديني‌ و يقضي‌ عداتي‌ و يكون‌معي‌ في‌ الجنة‌؟ فقلت‌: أنا يا رسول اللَّه‌.
در اين حديث از طبري با اسناد خود ازعبّاد از علي(عليه السلام) روايت كرده است كه فرمود:رسول اللَّه‌9 پرسيد: چه كسي ديْن مرامي‌پردازد و به قول و وعده‌هاي من عمل‌مي‌كند تا در بهشت با من محشور شود؟
گفتم‌: اي رسول الله‌، من قبول مي‌كنم‌.
[3] و باسناد له آخر، عن أبي‌ طفيل‌، قال‌علي‌ عليه السّلام لعثمان و طلحة و الزبير وسعد و عبدالرحمان و عبداللَّه بن عمر: اناشدكم اللَّه هل تعلمون أن لرسول اللَّه صلّي اللَّه‌عليه و آله و صياً غيري‌، قالوا: اللهّم لا.
با اسناد ديگري از طبري از ابي‌طفيل‌روايت كرده است كه علي(عليه السلام) به عثمان وطلحه و زبير و سعد و عبدالرحمان وعبداللَّه بن عمر گفت‌: شما را به خدا قسم‌، آياوصي ديگري غير از من براي رسول اللَّه‌9مي‌شناسيد؟ گفتند: خدا شاهد است كه نه‌.
[4] و باسناد له عن سلمان الفارسي‌، قال‌:قلت لرسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله‌: يارسول اللَّه انه لم يكن نبيّي‌ الا وله وصي‌،فمن وصيك‌؟ قال‌: وصيي‌ و خليلي‌ وخليفتي‌ في‌ أهلي‌ و خير من أترك‌ بعدي‌ ومؤدي‌ ديني‌ و منجز عداتي‌ علي‌ بن ابي‌طالب‌.
در حديث ديگري با اسناد خود از سلمان‌فارسي روايت كرده است كه گفت‌: از رسول‌اللَّه‌9 پرسيدم‌: اي رسول اللَّه‌، هيچ‌پيامبري نبوده‌، مگر اين كه جانشين داشته‌است‌، پس جانشين شما كيست‌؟
فرمود: وصي من و و دوست من وجانشين من در ميان خاندانم و بهترين كسي‌كه بعد از خود به جاي مي‌گذارم و اداكننده‌ديْن من و وفا كننده به عهد و قول‌ِ من علي‌بن ابيطالب است‌.
[5] و باسناد له آخر يرفعه الي علي‌ أبي‌طالب عليه السّلام‌، اِنه قال‌: أوصاني‌ رسول‌اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله عند وفاته و أنامسنده الي صدري‌، فقال لي‌: يا علي‌،اوصيك بالعرب خيراً ـ يقولها ثلاث مرات ـثم سالت نفسه في‌ يدي‌.
(أقول‌: و ايصاؤه اياه بالعرب قاطبة ممايبين استخلافه اياه علي الامة لان ذلك لايوصي به الا من يملك أمرها من بعده‌)
در حديثي ديگر از علي بن ابي‌طالب‌7روايت مي‌كند كه فرمود: رسول اللَّه‌9هنگام وفات ـ و در حالي كه سرش را برسينه من گذاشتنه بود ـ به من فرمود: ايعلي‌، تو را به خير و نيكي نسبت به عرب‌وصيت مي‌كنم‌. ـ اين را سه مرتبه گفت ـ وسپس با همين حال جان به جان آفرين‌تسليم كرد.
[6] و بآخر عن محمد بن القاسمالهَمْداني‌، قال‌: شهدت مع علي‌ عليه السّلام‌قتال الحرورية‌33، فنزل بقرب دير دون النهربأرض فلاة‌، فلم يجد الناس الماء فأتوه وذكروا له ذلك‌ فقام ودعي‌َ ببغل فركبه ثم أتي‌َموضعاً بقرب الدير، فأدار البغل حوله سبعمرات و هو ينظر اليه‌، ثم قال‌: احفروا هاهنا،فحفروا، فخرجت عين من ماء، فشرب الناسو سقوا و استقوا، فنزل الدير اني‌، فقال للناس‌من أنتم‌؟ فقالوا: نحن من تري و أخبروه‌بخبرهم‌، فقال‌: ان لي‌ في‌ هذا الدير كذا و كذامن السنين و لحقت به بمن له أكثر من ذلك‌و ما علمنا أن هاهنا ماء و كنا نُخبر بأن هاهناعيناً لا يُخرجها الا نبي‌ أو وصي‌ّ نبي‌. قالوا:فهذا وصّي‌ نبينا هو الذي‌ أخرجها.
در حديث مسند ديگري از محمد بن‌قاسم همداني روايت مي‌كند كه گفت‌: همراه‌علي(عليه السلام) در جنگ حروريه شركت كردم‌.34 درآن‌جا در نزديكي ديْري كه دور از آب و آبادي‌و در سرزمين سنگلاخي بود فرود آمديم‌.سپاهيان به مشكل بي‌آبي دچار شدند؛ لذانزد آن حضرت‌7 آمده و مشكل را با وي‌در ميان گذاشتند. آن حضرت‌7 برخاست‌و بر استري سوار شد و به نقطه‌اي درنزديكي ديْر آمد. او در حالي كه به آن نقطه‌مي‌نگريست مركب خود را هفت بار به دورآن چرخاند و سپس گفت‌: اين جا را بكنيد.آن جا را كندند تا چشمه آبي ظاهر شد. همه‌سپاهيان سيراب شدند و آب با خودبرداشتند. در همين حال راهب ديْر پيش آمدو پرسيد: شما كيستيد؟ گفتند: ما همينهستيم كه مي‌بيني و او را از جريان كار خودآگاه كردند.
راهب گفت‌: من سال‌هاي سال در اين ديْرانتظار كشيدم و راهباني پيش از من در اين‌ديْر انتظار كشيدند، ما مي‌دانستيم كه در اين‌منطقه چشمه آبي است كه جز پيامبر ياوصي او از جايگاه آن اطلاع ندارد [و منتظربوديم كه اين شخص را ببينيم‌]. گفتند: و اين‌فرد وصي پيامبر ما است كه چشمه را ظاهركرد.
[7] و بآخر رفعه الي أبي‌ أيوب‌الانصاري‌، قال مرض رسول اللَّه صلّي اللَّه‌عليه و آله‌، فأتته فاطمة عليها السّلام‌تعود[ه‌]، فلما رأت ما به من المرض‌، بكت‌،فقال لها: يا فاطمة‌، ان اللَّه عزوجل لكرامته‌اياك‌ زوّجك أقدمهم سلماً، و اكثرهم علماً وأعظمهم حلماً، و ان اللَّه تبارك و تعالي‌َ اطلععلي الارض اطلاعة‌، فاختارني‌ منها فبعثني‌نبياً، ثم اطلع اليها الثانية فاختار منها بعللك‌35فجعله لي‌ وصياً، و انّا أهل بيت قد اعطيناسبعاً لم يعطها أحد قبلنا: نبينا أفضل الانبياءو هو أبوك‌، و وصينا أفضل الاوصياء و هوبعلك‌، و شهيدنا افضل الشهداء و هو عم‌ّأبيك حمزة‌، و منّا من جعل اللَّه له جناحين‌يطير بهما في‌ الجنة مع الملائكة حيث يشاءو هو ابن عم‌ّ أبيك جعفر، و منّا سبطا هذه‌الامة و هما ابناك الحسن و الحسين‌، و منّا ـو الذي‌ نفسي‌ بيده ـ مهدي‌ّ هذه الامة و هومن ولد ولدك هذا ـ و ضرب بيده علي‌الحسين عليه السّلام‌.
در حديث ديگري كه آن را مرفوعاً به‌ابوايوب انصاري مي‌رساند، آمده است‌:رسول اللّه‌9 مريض شد و فاطمه‌3براي عيادتش آمد. هنگامي كه فاطمه پدرشرا بيمار ديد، گريه كرد. رسول اللَّه‌9 به وي‌فرمود: اي فاطمه‌، خداوند متعال به لطف وكرمش تو را به ازدواج اولين گرونده به اسلام‌و عالم‌ترين و صبورترين فرد در آورد. و درادامه فرمود: خداوند تبارك و تعالي نظري برزمين افكند و مرا از ميان خلايق انتخاب و به‌پيامبري مبعوث كرد، سپس براي دومين بارنظري بر زمين افكند و از ميان خلايق شوهرتو را انتخاب و او را وصي من قرار داد وهفت ويژگي به ما اهل بيت عطا شده كه قبلاًبه هيچ كس عطا نشده است‌: پيامبر مابرترين پيامبران است كه او پدرت مي‌باشد؛و وصي‌ّ ما برترين اوصيا است كه اوشوهرت مي‌باشد؛ و شهيد ما برترين شهدااست كه او عمومي پدرت‌، حمزه مي‌باشد؛و از ما است همان كسي كه خداوند دو بال‌براي او قرار داده است و او با بال‌هاي خوددر بهشت به پرواز در مي‌آيد و همراه ملايكه‌هر كجا كه بخواهد مي‌رود و او پسر عموي‌پدرت‌، جعفر است‌؛ و دو سِبط اين امت از ماهستند كه آنها همين پسران تو حسن وحسين مي‌باشند؛ و ـ قسم به آن كه جانم دردست او است ـ مهدي‌ّ اين امت از ما است واو از فرزندان اين فرزند تو است ـ و سپس‌دستش را بر روي حسين(عليه السلام) گذاشت .
[8] و بآخر رفعه الي ابن عباس‌: أن‌رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله نظر الي علي‌عليه السّلام و أشار بيده اليه و قال (لمن‌حضره من الناس‌): هذا الوصي‌ علي الاموات‌من أهل بيتي‌ و الخليفة علي الاحياء من‌أُمتي‌.
در حديث ديگري كه آن را به ابن عباس‌مي‌رساند، آمده است‌: رسول اللَّه‌9 نگاهي‌به علي(عليه السلام) انداخت و با دستش به وي اشاره‌كرد و (به كساني كه در آن‌جا حاضر بودند)فرمود: او وصي‌ِ اموات اهل بيت من وجانشين احياي امت من مي‌باشد.
[9] و بآخر رفعه الي أنس بن مالك‌، قال‌:كنت خادم النبّي‌ صلّي اللَّه عليه و آله‌،فدعاني‌ بوضوء، فأتيته به فتوضأ، ثم صلّي‌ركعتين‌، ثم دعاني‌، فقال‌: يا أنس يدخل‌عليك الا‌ن أمير المؤمنين و سيد المسلمين وخير الوصيّين و اولي الناس بالناس اجمعين‌.
قال أنس‌: فقلت في‌ نفسي‌: اللهّم اجعله‌من الانصار، فضرب الباب‌، ففتحته فاذا علي‌بن أبي‌ طالب عليه السّلام‌.
فقام النبّي‌ صلّي اللَّه عليه و آله اليه‌فجعل يمسح من وجهه و يمسحه بوجه‌علي‌ عليه السّلام و يمسح من وجه علي‌ عليه‌السّلام فيمسح وجهه‌، فدمعت عينا علي‌عليه السّلام‌، فقال‌: يا نبّي‌ اللَّه هل نزل فّي‌شي‌ء فما رايتك‌ فعلت بي‌ مثل هذا قط‌؟...فقال له رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله‌: و مالي‌ لا أفعل بك‌ و أنت تُسمع صوتي‌ و تُبرءعني‌ و تبيّن للناس ما اختلفوا فيه من بعدي‌.
و هذا من قول اللَّه عزوجل‌: «وَ مَا انْزَلْنَاعَلَيْك‌َ الْكِتَاب‌َ الاَّ لِتُبَيِّن‌َ لَهُم‌ُ الَّذِي‌ اخْتَلَفُوافِيه‌ِ»36 فاقام علياً عليه السّلام لبيان ذلك من‌بعده‌.
و در حديث ديگري كه آن را به أنس بن‌مالك رسانده‌، آمده است كه أنس گفت‌: من‌خادم پيامبر اکرم (صلي الله عليه) بودم‌. آن حضرت از من‌خواست كه آب وضويش را ببرم‌. آب را بردم‌و وضو گرفت‌. سپس دو ركعت نماز به جاي‌آورد. سپس مرا صدا زد و فرمود: اي أنس‌الان اميرمؤمنين و سيد مسلمين و بهترين‌وصي و أولي‌ترين مردم نسبت به تمام مردم‌نزد ما مي‌آيد.
انس مي‌گويد: پيش خود گفتم‌: خدايا اينفرد را از انصار قرار بده‌. پس از لحظاتي در به‌صدا در آمد و وقتي در را باز كردم‌، علي(عليه السلام)را ديدم كه آمده است‌.
با ورود وي پيامبر اکرم (صلي الله عليه) برخاست‌.آن حضرت‌9 دست بر صورت خودمي‌كشيد و سپس آن را بر صورت علي(عليه السلام)مي‌كشيد و سپس دست بر صورت علي(عليه السلام)مي‌كشيد و آن را بر صورت خود مي‌كشيد...در اين حال اشك‌هاي علي(عليه السلام) جاري شد وگفت‌: اي پيامبر خدا، آيا در مورد من آيه‌اي‌نازل شده است‌؟ هرگز نديدم كه با من چنين‌كني‌؟
رسول اللَّه فرمود: چرا چنين نكنم درحالي كه تو صداي [تبليغ و دعوت‌] مرا به‌مردم مي‌رساني و ذمه مرا بري مي‌سازي وتعهدات مرا انجام مي‌دهي‌.
و اين قول خداوند متعال است كه‌مي‌فرمايد: وَ مَا انْزَلْنَا عَلَيْك‌َ الْكِتَاب‌َ الاَّ لِتُبَيِّن‌َلَهُم‌ُ الَّذِي‌ اخْتَلَفُوا فِيه‌ِ؛37 اين كتاب را به تو نازل‌نكرديم مگر آن كه به تبيين مطلبي بپردازي‌كه در آن اختلاف پيدا كرده‌اند.
بدين ترتيب‌، پيامبر، علي(عليه السلام) را معيّن‌كرد كه به تبيين اختلافات بعد از وي بپردازد.
[10] و بآخر يرفعه الي حذيفة اليماني‌،قال خرج الينا رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله‌يوما و هو حامل الحسن و الحسين علي‌عاتقه فقال‌: هذان خير الناس ابا واما، أبوهماعلي‌ بن أبي‌ طالب أخو رسول اللَّه صلّي اللَّه‌عليه و آله و وزيره و وصيه و ابن عمّه وخليفته من بعده و سابق رجال العاملين الي‌الايمان باللَّه و رسوله‌، و امهما فاطمة بنت‌رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله افضل نساءالعالمين‌.
و هذان خير الناس جدا وجدة‌، جد همارسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله وجدّتهماخديجة اول من آمن بالله‌. و هذان خير الناس‌عما و عمّة‌، عمّهما جعفر الطيار في‌ الجنة وعمّهما ام هاني‌ بنت أبي‌ طالب ما اشركت‌باللَّه طرفة عين‌.38
هذان خير الناس خالاً و خالة‌، خالهماالقاسم بن رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله وخالتهما زينب رسول اللَّه‌.
ان اللَّه عزوجل اختارنا (انا و عليا وحمزة و جعفر) يوم بعثني‌ برسالته و كنت‌نائما بالابطح‌39 و علي‌ نائم عن يميني‌ وحمزة عن يساري‌ و جعفر عند رجلي‌ فماانتبهت الا بحفيف‌40 اجنحة الملائكة‌،فنظرت فاذا اربعة من الملائكة‌، واحدهم‌يقول لصاحبه‌: يا جبرائيل‌، الي اي‌ الاربعة‌ارسلت‌، فرفسني‌ برجله‌، و قال‌: الي هذا.
قال‌: و من هذا؟
قال‌: محمد سيد المرسلين‌.
قال‌: و من هذا عن يمينه‌؟
قال‌: و من هذا عن يساره‌؟
قال‌: حمزة سيد الشهداء.
قال‌: و من هذا عند رجليه‌؟
قال‌: جعفر الطيّار في‌ الجنة‌.
در حديث ديگري كه آن را به حذيفه‌يماني مي‌رساند، آمده است كه حذيفه گفت‌:روزي رسول اللَّه‌9 كه حسن و حسين را بردوش خود سوار كرده ـ بود، [از منزل‌ ]خارج‌شد و فرمود: اين دو، بهترين مردم از جهت‌پدر و مادر هستند، پدرشان علي بنابي‌طالب‌، برادر، وزير، وصي‌، پسر عمو وجانشين فرستاده خدا مي‌باشد و اولين فردي‌است كه به خدا و رسولش ايمان آورده است‌و مادرشان فاطمه‌، دختر رسول‌ خدا وبرترين زنان عالم است‌.
اين دو، بهترين مردم از جهت جدّ و جدّه‌مي‌باشند. جدّ آنها رسول اللَّه و جدّه آنهاخديجه‌، اولين مؤمن به خدا مي‌باشد.
اين دو، بهترين مردم از جهت عمو وعمه مي‌باشند. عموي آنها جعفر طيارمي‌باشد [كه در بهشت پرواز مي‌كند ]و عمه‌آنها ام‌ّهاني‌، دختر ابوطالب است كه يكلحظه براي خدا شريك قرار نداد.
اين دو، بهترين مردم از جهت دايي وخاله مي‌باشند. دايي آنها قاسم‌، پسر رسول‌اللَّه و خاله آنها زينب دختر رسول اللَّه‌مي‌باشند.
همانا خداي عزوجل ما را، يعني من‌،علي‌، حمزه و جعفر را در روزي كه مرا به‌رسالت برگزيد، انتخاب كرد، در حالي كه من‌در أبطح‌41 خوابيده بودم و علي در سمت‌راست و حمزه در سمت چپ و جعفر درپايين پاي من خوابيده بودند. من با صداي‌بال ملايكه بيدار شدم و چهار فرشته راديدم‌. شنيدم كه يكي به ديگري مي‌گويد: اي‌جبرئيل‌، به كدام يك از اين چهار نفر فرستادهشده‌اي‌؟
او پا بر سينه‌ام زد و گفت‌: به سوي اين‌.
پرسيد: اين كيست‌؟!
جواب داد: محمد، سيد المرسلين است‌.
پرسيد: اين كه در سمت راست است‌،كيست‌؟!
جواب داد: علي‌، سيد الوصيين است‌.
پرسيد: و اين كه رو سمت چپ است‌،كيست‌؟!
جواب داد: حمزه سيد الشهدا است‌.
پرسيد: و اين كه در پايين پاي او است‌،كيست‌؟!
جواب داد: جعفر طيار است كه در بهشت‌پرواز مي‌كند.
[11] و بآخر يرفعه الي‌ ابي‌ رافع‌، قال‌:لما قبض رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله وكان من امر الناس ما كان‌، قام علي‌ عليهالسّلام خطيبا، فحمداللَّه و أثني عليه و صلّي‌علي النبّي‌ صلّي اللَّه عليه و آله و ذكر ما منح‌اللَّه بهم اهل البيت اذ بعث فيهم رسولاً منهم‌و أذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيراً42 ثمقال‌: انا ابن عم‌ّ رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه وآله و ابو بنيه و الصديق الاكبر و اخو رسول‌االَّه صلّي اللَّه عليه و آله لا يقولها احد غيري‌الا كاذب‌، اسلمت وصلّيت معه قبل الناس‌، وأنا وصيه و خليفته من بعده و زوج ابنته‌سيدة نساء العالمين‌، و نحن أهل بيت‌الرحمة‌، بنا هداكم اللَّه من الضلالة و بصّركم‌من العمي‌َ، و نحن نِعَم‌ُ اللَّه فاتقوا اللَّه يُبقي‌عليكم نِعَمَه‌.
و در حديثي كه آن را به ابي رافع‌مي‌رساند، آمده است‌: پس از آن كه رسول‌اللَّه‌9 رحلت كرد و مردم كردند، آنچه‌كردند... علي(عليه السلام) به ايراد خطبه‌اي پرداخت‌:او حمد و سپاس خدا را به جاي آورد و برپيامبرش درود فرستاد و آنچه را كه خداوندبه اهل بيت عنايت كرده بود، متذكر شد؛ زيراكه پيامبر را از ميان آنها مبعوث كرده بود وآنها را از پليدي تطهير كرده بود.43
سپس گفت‌: من پسر عموي رسول‌اللَّه‌9 و پدر دو فرزندش و صديق اكبر وبرادر رسول‌ اللَّه‌9 هستم كه هيچ كس غيراز من نمي‌تواند اين ادعاها را بكند مگر اين‌كه دروغ‌گو باشد. من پيش از همه مردم‌اسلام آوردم و نماز به جاي آوردم و من‌وصي او و جانشين پس از او و شوهردخترش كه برترين زن عالم است‌، مي‌باشم‌.ما اهل بيت رحمت هستيم كه خدا به وسيلهما، شما را از گمراهي هدايت كرد و از كوري‌به سوي بينايي رهنمون باشد. بدانيد كه مانعمت‌هاي خدا هستيم‌، پس از خدا بترسيد[و قدر اين نعمت را بدانيد] تا نعمت‌هاي‌خود را در ميان شما باقي بگذارد.
[12] و به عنه‌، قال رسول اللَّه صلّي اللَّه‌عليه و آله لعلي‌ عليه السّلام‌: اما ترضي ياعلي‌ [ان تكون‌ ]اخي‌ و وصيّي‌ و وزيري‌ ووليّي‌ و خليفتي‌ من بعدي‌.
در حديث ديگري از ابي رافع نقل‌مي‌كند: رسول اللَّه‌9 به علي(عليه السلام) فرمود:اي علي‌، آيا راضي نمي‌شوي كه برادر،وصي‌، وزير، ولي‌ّ و جانشين من باشي‌؟
[13] و بآخر، صفية‌44 قالت لرسول اللَّه‌صلّي اللَّه عليه و آله‌: انه ليس من نسائك‌ الامن لها ان كان كون من تلجا أليه‌، فان كان كونفالي من تلجا صفية‌؟ قالت‌: فقال‌: لي‌ [صلّياللَّه عليه و آله‌]: الي‌َ علي‌ عليه السّلام‌.
در حديث ديگري آمده است‌: صفيه‌45 به‌رسول اللَّه‌9 گفت‌: هر كدام از زنان تو كسيرا دارند كه در صورت بروز مشكل به وي‌پناه ببرند و اما صفيه به چه كسي پناه ببرد؟
صفيه مي‌گويد كه رسول اللَّه‌9 به من‌فرمود: به علي(عليه السلام).
[14] و بآخر يرفعه الي ابي‌ رافع‌، قال‌:كنت جالسا عند ابي‌ بكر بعد ان بايعه الناس‌،اذ اتاه علي عليه السّلام و العباس يختصمان‌في‌ تراث رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله‌،فافتتح العباس الكلام‌، فقال له أبوبكر: لاتعجل‌، فاني‌ اسالك‌ امرا؛ اناشدك اللَّه هل‌تعلم ان رسول اللَّه صلّي اللَّه عليه و آله جمع‌بني‌ عبدالمطلّب و أولادهم و أنت فيهم‌فقال‌: يا بني عبدالمطّلب ان اللَّه لم يبعث نبياالا جعل له اخا و وزيراً و وارثاً و وصياً وخليفة‌ً في‌ أهله‌، فمن يقوم منكم فيبايعني‌علي ان يكون اخي‌ و وزيري‌ و وارثي‌ ووصيّي‌ و خليفتي‌ في‌ اهلي‌، فامسكتم‌، ثم‌اعاد الثانية‌، فامسكتم‌، ثم اعاد الثالثة‌فامسكتم‌، فقال‌: لئن لم يقم قائمكم ليكونن‌في‌ غيركم‌، ثم لتندَمُن‌ّْ، فقام هذا (يعني علياً عليه‌السّلام‌) من بينكم‌، ف


مطالب مشابه :


اسکناس برای عید غدیر

سفره عقد دلنوشته




آموزش کاشت سبزه عيد نوروز

برچسب‌ها: آموزش تزيين سفره هفت اس ام اس عيد غدير. اس ام اس ماه




اسلام و عيد نوروز

و ناس و بسيار شبيه به نمازي است كه ضمن آداب و اعمال روز جمعه و روز عيد غدير تزيين مي كنند




اخبار مدرسه

6-اجراي مولودي در آستانه عيد غدير. 8-تزيين كيك در هر كلاس برنامه ريزي جهت سفره امام




سند غدير (طبري و كتاب طرق حديث غدير) - 1

(طبري و كتاب طرق حديث غدير) و نظم قصيدة مزدوجة يصف فيهامنازل سفره [عيد ]غدير است




آداب و رسوم عید نوروز در مازندران

هنگام تحويل سال افراد خانواده دور سفره هفت سين كه عيد غدير : اسبي را تزيين مي كند تا




ساعتی با فروشندگان ذوق و شوق عیدی، پول نو

عيد روزهاي غدير و ايام رونق عقد و عروسي عنوان مي كند و مي گويد: بسياري به دنبال خريد اين




برچسب :