مارمولک

مارمولک

حتما همه شما مارمولک را در خانه ها، حیاط، پارک ها و... دیده اید. شاید هم این کنجکاوی برای دانستن بیشتر در مورد آن برایتان بوجود آمده باشد. دراین مقاله شما را با مارمولک ها آشنا می کنیم. و اینکه آیا می توانند خطرناک باشد؟ و موضوع سمی بودن آن ها را بررسی می کنیم و جواب این سوال ها را به شما خواهیم گفت.

مارمولک (به انگلیسی: Lizards) گونه‌ای از خزندگان است که خود مشتمل بر ۵۰۰۰ زیر گونه می باشد. مارمولک‌ها در سرتاسر کره زمین بجز قطب جنوب پراکنده شده اند. اکثر مارمولک‌ها چهار اندام، گوش‌های خارجی و یک دم دارند. بسیاری از مارمولکها قادرند دم خود را در مواقع احساس خطر بیاندازند تا از دست جانوران دیگر و خطرها فرار کنند. مارمولک‌ها دید پیشرفته‌ای دارند و قادرند رنگ‌ها را ببینند.همچنین مارمولک‌ها دارای حس بویایی قدرتمندی نیز هستند. طول بدن مارمولک‌ها از چند سانتیمتر تا سه متر (در گونه اژدهای کومودو) متفاوت است.

پوست بدن مارمولک‌ها مانند بسیاری خزندگان دیگر دارای فلس است. اکثر مارمولک‌ها قادر به بازسازی دم یا پاهای از دست رفته خود هستند.

مارمولک ها در دنیا از اندازه ۲ سانتی متر (گکوهای پلنگی) تا حدود 5/3 متر(اژدهای کومودو) دیده می شوند و نباید مارمولک هایی مانند اژدهای کومودو را که دارای اندازه درشتی هستند با تمساح و کروکودیل اشتباه گرفت.

سوسمارها به مانند سایر خزندگان موجوداتی خونسرد هستند. این بدان معنی است که دمای بدن آنها تابع درجه حرارت محیط بوده و با هر تغییری در درجه حرارت محیط اطراف تغییر می کند. لذا در درجه حرارت های پایین به ویژه در پاییز و زمستان به خواب زمستانی و در روزهای گرم تابستان به خواب تابستانی فرو می روند. تقریبا می توان گفت سوسمارها در همه جای ایران پراکندگی دارند. از بیابان های پست با زمین های داغ گرفته تا مناطق مرطوب و جنگلی شمال، سواحل دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان، ارتفاعات کوه های البرز و زاگرس و مناطق مسکونی

بیشتر سوسمارها حشره خوارند و بسته به اندازه و جثه شان از بندپایان و گاهی جوندگان تغذیه می کنند. بعضی از مارمولک هایی که روی دیوار خانه ها دیده می شوند آنها به قصد شکار بندپایانی از قبیل عنکبوت ها، رتیل ها و حشراتی که دور نور لامپ ها جمع شده اند به آنجا می آیند.

ارزش اکولوژیک مارمولک ها

از آنجایی که مارمولک ها از بندپایان تغذیه می کنند، بنابر این یکی از فاکتورهای طبیعی کنترل کننده جمعیت بندپایان به حساب می آیند. در نتیجه از لحاظ اکولوژیکی در هرم انرژی دارای ارزش بالایی هستند. انسان با از بین بردن مارمولک ها از چرخه طبیعت به واقع یکی از فاکتورهای اصلی را حذف خواهد کرد. امروزه متخصصان علوم کشاورزی و محیط زیست به این نتیجه رسیده اند که دیگر از سموم آفت کش برای مبارزه با حشرات آفت استفاده نکنند زیرا این سموم آثار مخربی را بر محیط زیست وارد کرده و هر چند سال یک بار باید نوع سم به کار رفته را به علت ایجاد مصونیت در آفات تعویض کرد و سم های قوی تری را به کار برد. این امر خود به مراتب آثار وارد بر محیط زیست را بیشتر خواهد کرد. از این رو بشر به فکر پرورش و استفاده از انواع مختلفی از بندپایان، مارمولک ها و پرندگانی مانند جغد به قصد مبارزه با آفات مزارع افتاده است. این روش مبارزه که امروزه در بسیاری از کشورها رواج پیدا کرده تحت عنوان مبارزه بیولوژیک نام گرفته است. همان طور که ذکر شد، مارمولک ها با کنترل جمعیت حشرات، بشر را در جهت برداشت محصول بیشتر و سالم تر از زمین یاری می کنند.

آیا مارمولک ها سمی هستند؟

وجود سم در حیوانات نوعی وسیله دفاعی می باشد و این زمانی است که حرکت در آن حیوان آرام بوده و جانور بخواهد به واسطه این سم از جان خود دفاع کند. مانند برخی مارها. اگر به حرکت در این جانوران توجه کنید خواهید دید که آنها موجوداتی آرام هستند ولی موجودات غیرسمی مانند مارهای غیرسمی اکثرا در زمان احساس خطر بلافاصله و با سرعت زیاد فرار می کنند. مارمولک ها نیز در زمان احساس خطر روش های متفاوتی را اعمال می کنند که عبارت است از:

۱- فرار: برخی مارمولک ها بلافاصله پس از احساس خطر به سرعت فرار می کنند مانند اسکینک ها. این مارمولک ها خیلی از لانه خود دور نمی شوند.

۲- برخی مارمولک ها مانند سوسمارهای خاردم از دم خاردار خود برای دفاع از جانشان و دور کردن حیوان مهاجم استفاده می کنند به نحوی که بلافاصله داخل سوراخ خود فرار کرده و با حرکت دادن دم تیغ دارشان و ایجاد ضربات محکم، جانور شکارچی و یا حتی انسان را از خود دور می کنند و برخی مارمولک ها مانند بزمجه ها علاوه بر وارد کردن ضربات قوی توسط دم، گازهای محکمی نیز می گیرند.

۳- مکانیسم دیگری که در اکثر مارمولک ها دیده می شود قطع شدن دم به صورت ارادی است. دم برخی از مارمولک ها در زمان ایجاد تماس توسط دشمن به طور ارادی طی عمل انقباض ماهیچه های دم کنده می شود. دم کنده شده به علت باقی ماندن خاصیت عصبی- عضلانی به طور موقت شروع به جنبیدن کرده و حواس جانور شکارچی را به خود جلب می کند. در این حین خود حیوان فرصت فرار می یابد. مردم بر این عقیده اند که مارمولک ها دم خود را به این علت جا می گذارند تا موجود شکارچی آن را خورده و به واسطه وجود سم در آن(نظرات خرافی در مورد وجود سیانور یا ترکیباتی از آن) بمیرد. گاهی شاهد درج خبرهایی هستیم که بیانگر افتادن یک مارمولک در دیگ غذا یا قوری چای و مردن عده ای آدم بوده ایم. باید گفت که هیچ یک از این اخبار پایه علمی ندارند. طبق مطالعات انجام شده توسط محققان خزنده شناس دانشگاه برکلی کالیفرنیا، آقایان پروفسور اندرسون و پروفسور پاپنفوس، و ویژه نامه چاپ شده توسط مجله رپتایلز مورخ آگوست سال ۲۰۰۲ این قضیه به اثبات رسیده است که هیچ مارمولکی دارای سم نیست و علت قطع شدن دم در آنها گمراه کردن جانور شکارچی است.

خدمت به انسان

طی مطالعات به عمل آمده توسط مهندسین ژنتیک و متخصصین بیوتکنولوژی بر روی ژن ها و ساختار دم مارمولک ها احتمال این می رود که بتوان این خاصیت را (رشد مجدد یک عضو مانند دم در مارمولک ها) در مورد انسان هم اعمال کرد، بدین نحو که فردی که عضوی از بدنش مانند دست یا پا بر اثر یک سانحه قطع شده است بتواند دوباره آن را به دست آورد.همان طور که ذکر شد، مارمولک ها یا سوسمارها از نظر اکولوژیکی دارای ارزش بالایی بوده و به دلیل از بین رفتن آنها و برخی موجودات دیگر که از بندپایان تغذیه می کنند(مانند، خفاش) شاهد وجود جمعیت زیادی از حشرات اعم از سوسک ها و پشه ها در جوامع شهری هستیم. همچنین دیده می شود که جمعیتی بزرگ از ملخ ها که آفت گیاهان زراعی هستند به مزارع حمله کرده و محصولات را از بین می برند. اگر جمعیت موجودات حشره خوار مانند مارمولک ها حفظ شود و هر شخصی به هر علتی از جمله خرافات و ذهنیات غلط اقدام به کشتن این موجودات مفید نکند، شاید دیگر جامعه بشری شاهد چنین پدیده هایی نباشد و هر یک از افراد در محیط شهری به واسطه از بین رفتن یا کاهش جمعیت حشرات آلوده از بهداشت و سلامت فردی بیشتری برخوردار شود.

مارمولک ها برای خانه های شهری سودمندند

مسئول مرکز تحقیقات اکولوژی و خزنده - دوزیست شناسی لرستان با بررسی تحقیقاتی جالب دریافت که علاوه بر اینکه مارمولک های خانگی سمی نیستند بلکه برای خانه های شهری نیز سودمندند.
فرهنگ ترکی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار مهر در خرم آباد، اظهار داشت: مارمولک ها گروهی از خزندگان هستند که در نواحی مختلف از قبیل کوهستان ها، دشت ها و در مناطق شهری زیست می کنند.

وی ادامه داد: بسیاری از مردم بر این عقیده هستند که برخی از مارمولک ها سمی هستند و می توانند انسان را تا پای مرگ برسانند که این موضوع در مورد مارمولک های خانگی بیشتر صادق است.

مسئول مرکز تحقیقات اکولوژی و خزنده - دوزیست شناسی لرستان با بیان اینکه موضوع سمی بودن مارمولک ها به خصوص مارمولک های سمی در تمامی نقاط ایران مورد بحث است، عنوان کرد: این موضوع در بسیاری از اقشار جامعه به چشم می خورد اما افراد بسیار کمی می دانند که واقعیت موضوع چیست.

مارمولک های ایرانی سمی نیستند

ترکی یادآور شد: نتایج مطالعاتی که روی موضوع سمی بودن مارمولک ها ایران و به خصوص مارمولک های خانگی انجام شده نشانگر این است که هیچ کدام از مارمولک های ایران یا سوسمارهای ایران سمی نیستند و نمی توانند برای انسان خطرناک باشند.

وی با بیان اینکه نتایج این مطالعات در سال 2007 در ژورنالی تخصصی در ایالات متحده آمریکا به چاپ رسیده است، افزود: بر اساس این مطالعه شایعه سمی بودن مارمولک های خانگی به سالهای 1930 میلادی بر می گردد که در این سال در کشور هند تشخیص داده شد که بر اثر افتادن مارمولک خانگی در غذای یک خانواده همه افراد آن خانواده کشته شدند.

این محقق برجسته با اشاره به اینکه تشخیص این موضوع به متخصصین سم شناسی هندی در همان سالهای ابتدایی بر می گردد، ادامه داد: بر همین اساس در کشور هند برای اولین بار موضوع سمی بودن مارمولک های خانگی مطرح شد که این اخبار با قاطعیت تمام از سوی متخصصین هندی در سراسر هند پخش شد و در همین سالها اخبار سمی بودن مارمولک های خانگی به نقاط همجوار و دیگر کشورهای دنیا کشانده شد به طوریکه حتی در ایالات متحده و کشورهای اروپایی و آفریقایی و یا حتی استرالیا این موضوع به طور جدی از طرف بسیاری از مردم و مسئولین پیگیری می شد.

مسئول مرکز تحقیقات اکولوژی و خزنده - دوزیست شناسی لرستان با اشاره به اینکه در این سالها مارمولک های خانگی به عنوان موجوداتی سمی و کشنده شناخته شدند، افزود: در کشورهای مختلف شایعه افتادن مارمولک در غذای یک خانواده هندی و کشته شدن 8 تا 12 نفر به موضوع روز تبدیل شده بود.

ترکی به مهر یادآور شد: موضوع سمی بودن مارمولک های خانگی آنچنان در سطح جهان پیچیده شده بود که چند سال بعد از کشته شدن افراد خانواده هندی در سال 1937 گروهی متخصص انگلیسی به کشور هند سفر کردند و ماجرا را از نزدیک مورد بررسی قرار دادند که بررسی های آنان موضوع کشته شدند افراد این خانواده را بر اثر سم مارمولک های خانگی نفی کرد و آنان دریافتند که سمی که خانواده هشت نفره هندی را از پای درآورده است سم یک گیاه بوده است و سم جانوری در این حادثه نقشی نداشته است.

این محقق لرستانی خاطرنشان کرد: کشف شدن این موضوع در همان سالها نتوانست مردم را راضی کند و مردم منطقه و دیگر نقاط دنیا بر این عقیده بودند که مارمولک های خانگی همچنان سمی هستند.

وی به آخرین مطالعات صورت گرفته در این زمینه توسط خود اشاره کرد و افزود: نتایج این مطالعات نشان داد که مارمولک های خانگی سمی نیستند و در تمام دنیا تنها دو گونه سوسمار سمی وجود دارد که هر دو آنها در مکزیک زیست می کنند.

ترکی تاکید کرد: هیچگونه مارمولک یا سوسمار سمی در کشور ایران وجود ندارد اما مردم کشور ما همچنان بر این باورند که مارمولک های خانگی و برخی دیگر از مارمولک های کوهستانی یا صحرایی سمی هستند.

مسئول مرکز تحقیقات اکولوژی و خزنده - دوزیست شناسی لرستان با تاکید بر ضرروت اطلاع رسانی به مردم، تصریح کرد: مارملوک های خانگی برای خانه های شهری سودمند هستند و با از بین بردن حشرات موزی از جمله مگس، پشه و سوسک به نظافت خانه های شهری کمک می کنند.

ترکی با اشاره به در معرض خطر بودن نسل این مارمولک ها، از همه مردم خواست تا این موجودات را از بین نبرند و زمینه انقراض نسل مارمولک های شهری را فراهم نکنند.

وی خاطرنشان کرد: مارمولک های خانگی بایستی از دیدگاه اکولوژی شهری برای مردم جا بیافتد و دیدگاه مردم راجع به این موجودات نیازمند تغییر است.

مارمولکها دوستان ما هستند

مارمولک های خانگی جزء گروه سوسمارهااز خزندگان میباشند. این مارمولکها بدنی نرم و لطیف دارند که در خانه های مسکونی درنقاط مختلف ایران پراکنده شده اند. با توجه به نوع آب و هوا نوع مارمولک خانگی نیزتفاوت میکند اما به طور کلی یک گونه مارمولک خانگی کوچک بنامCyrtopodion scabrumدر اکثر اماکن های مسکونی ایران زندگی میکنند.

بر اساس باورهای عامه مارمولکهای خانگیسمی میباشند و سم سیانور دارند. معمولا بر اساس شایعات دم این مارمولک ها حاویسیانور است که خانواده ای ۷ یا ۸ یا در برخی مواقع ۱۰ نفره را کشته است. بر اساسشایعات مارمولک در غذا افتاده و باعث مرگ خانواده شده است.

شایعه مذکور نه تنها در ایران بلکه در سرتاسر جهان وجود دارد(De Silva 2005). سمی بودن مارمولک ها چه در خانه یا طبیعتفاقد بنیاد علمی می باشد.

بر اساس تحقیقات نویسنده (Torki 2007) مارمولک های خانگی یا دیگر مارمولک های (=سوسمارهای) موجود در طبیعت فاقد سمیت اند. متاسفانه سمی بودن مارمولک ها آنچنانبرای مردم جوامع مختلف جا افتاده است که هر چه سعی بر رد این موضوع از طریق افرادعلمی میشود متاسفانه فایده ای ندارد.

امید است که با خواندن این موضوع هموطنان محترم دید بدی را که نسبت به مارمولکهای خانگی دارند از بین ببرند.

مارمولک های خانگی علاوره بر اینکه سمی نمیباشند و در دمشان سم سیانور وجود ندارد، بلکه سودآور میباشند. چرا که مارمولک های خانگی حشرات موذی را صید نموده و از تخم آنها نیز استفاده میکنند. این موضوع به بهداشت خانه و جوامع مسکونی کمک مینماید.بسیار خوشحال خواهم شد که هموطنان عزیز از کشتن این گونه مفید جانوری جلوگیری کنند و سعی در حفاظت مارمولکهای خانگی نمایند

مارمولک

مارمولکها دوستان ما هستند

مطالب مشابه :

مارمولک

عرب های مارمولک خور

ذهن آرام

تعبیر دیدن ' انگشتان ' در خواب

ضرب المثل های دایناسوری!!!