شهرستان خدابنده

شهرستان خدابنده

اقلیم ، آب و هوا و موقعیت جغرافیائی شهرستان خدابنده

یکی از شهرستان‌های استان زنجان با مساحت قریب به 5151 کیلومتر مربع است که از شمال به شهرستان ابهر، از شرق به استان قزوین، از جنوب به استان همدان، از جنوب غربی به شهرستان بیجار و از غرب به شهرستان ایجرود محدود و در حدود 88 کیلومتری جنوب شرق زنجان و 42 کیلومتری سلطانیه واقع شده است. این شهرستان از نظر توپوگرافی، کوهستانی‌ترین و تا حدودی مرتفع‌ترین منطقه استان زنجان می‌باشد که در ارتفاع متوسط 2050 متری از سطح دریا قرار دارد. از نظر آب و هوایی دارای اقلیم نیمه مرطوب فرا سرد بوده و اوضاع جوی و شرایط اقلیمی آن بر حسب پستی و بلندی‌ها سخت متغییر است. در ارتفاعات آب و هوا سرد و کوهستانی با زمستانی پر برف و در دشت‌ها خصوصاً در فصل تابستان آب و هوا معتدل و خشک می‌باشد و میانگین دمای سالانه 3/10 درجه سانتی‌گراد بوده و حداکثر مطلق دما 0/37 درجه سانتی‌گراد و حداقل آن به 0/20 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. متوسط بارندگی سالیانه در حدود 6/428 میلیمتر است و حجم میانگین نزولات جوی سالانۀ شهرستان 7/1857 میلیون متر مکعب می‌باشد.

آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری شهرستان خدابنده شهرستان خدابنده با داشتن تاریخ کهن، دارای آثار و ابنیۀ تاریخی و یا باستانی فراوان است. آثار تمدنی عصر نو سنگی در منطقه، از هزارۀ پنجم قبل از میلاد روشن و مشخص گردیده است که از دستمایه‌های آن سفال‌های قرمز و نخودی رنگ منقوش به نقوش سمبلیک و پیچده‌ای را می‌توان عنوان نمود که معرفت کنونی ما قادر به تشخیص و درک پیام آن‌ها نیست. کاشی‌هـــای مطلی از تپۀ نور و سفال سلطان آبادی بسیار جالب از تپۀ نور آباد خدابنده مؤید رونق اقتصادی، فرهنگی و هنری منطقه در قرن هفتم و هشتم هجری می‌باشد. آثار و ابنیه تاریخی شهر قیدار

1- بقعه حضرت قیدار نبی (ع): بنای بقعه متعلق قیدار ابن اسماعیل ابن ابراهیم (ع) از پیامبران الهی و بیست و پنجمین جد حضرت رسول اکرم (ص) است. که این مسئله با استشهاد 65 نفر از علمای طراز اول مورد تأئید قرار گرفته‌است همچنین در کتاب جلاء العلوم تألیف محمد باقر مجلسی نبز به همین منوال شجره قیدار نبی را به ابراهیم وآدم (ع)نسبت داده است. در تاریخ یعقوبی آمده است حضرت اسماعیل (ع) دوازده پسر داشت که بزرگترین آن‌ها حضرت قیدار (ع) بود. برخی گفتند: «قیدار یعنی سیاه پوست، پسر دوم اسماعیل است. او پدر مشهورترین قبایل عرب بود. بلاد و مملکت ایشان نیز، قیدار خوانده شده است.» «فرزندان اسماعیل در جستجوی آب پراکنده شده‌اند. برخی هم ماندن در جوار حرم را بر خود لازم شمردند.»مرقد حضرت قیدار در مجوعۀ تاریخی خدابنده در دره کوه قیدار قرار گرفته است. این مجموعه بقعۀ قیدار نبی (ع) صحن و مسجد جامع خدابنده را تشکیل داده و از نظر قدمت تاریخی از قدیمی‌ترین مناطق تاریخی می‌باشد. نخستین و قدیمی‌ترین سند متعلق به سال 719 هجری قمری است و حکایت از تجدید بنای بقعه به دستور بلغان خاتون زن غازان خان ایلخانی دارد دومین کتیبه متعلق به سال 751 هجری قمری است و کیفیت احداث گنبد را بازگو می‌کند. مفاهیم و سبک گچ‌بری‌های شبستان قابل مقایسه با کارهای دوران صفوی است. بنابراین به روشنی می‌توان گفت که این بقعه در اوایل قرن هشتم هـ. ق (سال719) به دستور بلغان خاتون تجدید بنا شده سپس گنبد آن در سال 751 هـ . ق به دست استاد تیمورخان سلطانیه‌ای احیاء و در قرن 11هـ . ق گچ‌بری گردیده است. گنبد این بقعه در عین سادگی بسیار جالب و به سبک خاصی ساخته شده و از نوع گنبدهای زنگوله‌ای می‌باشد. بقه قیدار نبی از نظر اموال فرهنگی یکی از بقاع معتبر است که اموال موجود در آن به شرح ذیل می‌باشد: کتیبه‌ها: دو کتیبه سنگی در بقعه وجود دارد که یکی در ضلع جنوبی شبستان و دیگری در ضلع فضای نخستین نصب شده است. ضریح: این بقعه دارای ضریح است که از چوب گردو ساخته شده و طول آن در حدود2 متر و عرض تقریبی 70/1 متر می‌باشد. نقوش در آن به روش حکاکی نشان داده شده و سطح جانبی این ضریح با استفاده از موتیف‌های اسلیمی مزین شده و در قسمت فوقانی ضریح کتیبه‌ای به خط نسخ نوشته شده است. قرآن : یکی دیگر از اموال فرهنگی بقعه شش جلد جزوه قرآن مجید و قسمی از آیات سورۀ مبارکه نخل است. ابعاد خط 6× 15 سانتی‌متر و نوع خط ثلث خفی بوده و کل آیات با خطی به رنگ قرمز محاط شده است. جلد جزوات چرمی و جنس کاغذ پاپیروس است. این قرآن توسط نویسنده نامعلومی در سال 1030 هـ . ق نوشته شده و واقف آن مشهدی یوسف ساکن زنجان می باشد. علاوه اموال مزبور در این بقعه دو عدد سر علم نقره‌ای متعلق به سال 1252 هـ . ق و تعدادی شمعدانی روسی از دوران نیکلا و دوران صفویه وجود دارد. همچنین سنگ قبر از جنس سنگ‌های تراورتن است که در طرفین آن کتیبه‌ای زیبا به خط ثلث همراه با خطوط اسلیمی نوشته شده است.

2-مسجد جامع خدابنده : این مسجد در ضلع شرقی بقعه نبی (ع) در شهرستان خدابنده واقع است که در سال 1321 هـ.ق در دوران محمدعلی شاه قاجار با نظارت جهان شاه خان افشار (که فئودال منطقه بوده) از اعتبارات موقوفه قیدار نبی ساخته شده است. این مسجد به سبک مساجد شبستانی می‌باشد و آجر کاری شبستان به شیوه بسیار عالی طراحی گردیده است. مسجد جامع خدابنده دارای یک سر در و دو مناره به سبک بناهای دوران قاجاریه است. در ضلع غربی مسجد هشت واحد حجره جهت تربیت طلاب علوم دینی اختصاص داده شده است. ابنیۀ باستانی شهر تاریخی سهرود آثار قدیمی بازار یا پناهگاه زیر زمین مفصل بنام دیزالیج. قزل تپه که آثار قدیمی در زیر آن موجود است. قلعۀ کیان که طبقۀ فوقانی آن خراب شده و به صورت تپه در آمده است. یک عدد کاشی مکتوب از آنجا بدست آمده که به خط درشت نوشته شده هدیۀ سهروردی به دربار شاه. قلعۀ تاج که ظاهراً حکام آن زمان در آن‌جا تاجگذاری می‌کردند. تعدادی از سنگ‌های مکتوب با خط برجسته که قدمت تاریخی سهرورد را از 800 سال پیش نشان می‌دهد. آثار شهر سهرود در جنگل که علائم حملۀ مغول و ویرانی آن زمان در آن مشهود است. سنگ بزرگ ثابت مکتوب در جنوب غربی سهرورد، معروف به «یازلی داش». دربار معروف «دردر». آثار قدیمی با پوشش ساروج بنام اسیران در سهرورد، ظاهراً در حمله مغول اسراء در آنجا نگهداری می‌شدند. آثار مسجد شهیدان در زمان حمله محمود و اشرف افغان.

آثار و ابنیه تاریخی شهر سجاس

مسجد جامع سجاس که مربوط به اوایل قرن پنجم هجری قمری و دوران سلجوقیه در حدود سال 478 هـ ق می‌باشد. قبرستان تاریخی شهدا واقع در شهر سجاس که از شهدای حملۀ مغول به ایران می‌باشد در قسمت جنوب غربی شهر فعلی سجاس قرار دارد. قلعه کیخسرو و عثمان در روستای زرند، همچنین حسینیه کرسف نیز از آثار تاریخی منطقه به شمار می‌رود. جاذبه های گردشگری غار شگفت انگیز کتله خور: شهر گرماب در بردارنده یکی از زیباترین غارهای جهان بنام غار کتله خور است که در ۱۶۵ کیلومتری جنوب باختری زنجان و ۸۵ کیلومتری شهر قیدار واقع شده است. دهانه ورودی غار در دامنه جنوبی کوه سالقیزلو و اندکی بالاتر از رودخانه خشک قرار داشته که بلاندی این کوه بیش از ۲۰۰۰ متر تنها سازند سنگی پیرامون شهر گرماب را تشکیل می دهد. دهانه غار در ابتداء سوراخ مانند و به شکل طاق مثلثی کوچک بوده که در عملیاتهای بعدی حاشیه آن تراشیده شده و حدوداً ۵/۱ متر بلندی دارد.اولین دهلیز حدود ۴۰۰ متر از ورودی غار فاصله داشته و از این دهلیز به بعد گالری دالانها و معبرهای بزرگ و کوچک به تدریج شکل گرفته و گسترش پیدا کرده است. از درون دهلیزها که وسعت آنها به بیش از ۲۰۰الی ۳۰۰ متر مربع می رسد، گالریهای باریکی در جهات گوناگون جدا می شوند. انتهای بعضی از آنها بسته بوده و برخی نیز راه عبور بسیار باریکی به گذرگاهها و دهلیزهای دیگر دارند. ستونهای کریستالیزه بسیار زیبائی از بالا به پائین در بسیاری از معابر غار مشاهده می شود که طبق نظریات علمی و نقشه های زمین شناسی غار کتله خور در آهکهای الیگومیوسین(دوره سوم زمین شناسی) به وجود آمده است.بنابراین باید سنی جوانتر از ۳۰ میلیون سال داشته باشد.دالانهای ورودی ابتدایی غار در حالت طبیعی بسیار باریک و تنگ بوده که با عملیاتهای انجام شده راه عبور مناسب و راحتی در آن ایجاد شده است.تا عمق ۷۰۰ متری در فضای ظلمانی غار آثار حیات که به انواع استخوان و سفال محدود می شود، قبلاً مشاهده شده که آثار جمع آوری شده عمدتاً سفال شکسته های سطحی و پراکنده است. قدیمی ترین نوع این آثار،سفال تیره رنگ دود زده با نقش داغدار دست ساز است و از نظر زمانی متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می باشد. عملیات اجرائی غار از سال ۱۳۷۲ شروع و هم اکنون مجهز به امکاناتی همچــــون سوئیتهای اقامتی، سالن بزرگ انتظار ، کافی شاپ، غرفه های عرضه صنایع دستی و... و دیگر امکانات رفــاهی می باشد. در ادامه مسیر به سمت همدان به غار جدیدی برمی خوریم که اخیراً در کوههای روستای قیاسکندی از توابع بخش بزینه رود کشف شده است.با کشف این غار که آنرا زریــــن غــــار نامیده اند هم اکنون مکانی جدید برای کاوش غارنوردان کشور فراهم شده و انشاا... در آینده ی نزدیک جاذبه قوی گردشگری برای جذب توریست در منطقه خواهد بود.پیش بینی می شود این غار بدلیل وجود حفره ها و دالانهای تو در تو و قندیلهای بسیار زیبا و همچنین وجود آب در داخل غار بعنوان غار آبی - خشکی با غار علیصدر همدان رقابت نماید.

صنایع دستی شهرستان خدابنده صنعت فرش به ویژه فرش های دو پود در مناطق روستایی از موقعیت ویژه ای برخوردار است. فرش افشار که توسط بافندگان منطقه افشار تولید می شود شهرت جهانی داشته و به عنوان یک محصول صادراتی در نمایشگاه های خارج از کشور عرضه می شود. ایجاد شرکت های تعاونی فرش و ایجاد مجتمع های قالیبافی با هدف تبدیل فرش های خرسک به فرش های نساجی که جنبه صادراتی و ارز آوری دارد، در رشد و شکوفائی اقتصاد منطقه مؤثر خواهد بود. شرکت های تعاونی فرش در بخش های مرکزی و افشار به مرکزیت قیدار و گرماب جهت تحت پوشش قرار دادن بافندگان روستایی و همچنین اعطای تسهیلات بانکی، ایجاد شده است.

خصوصیات فرهنگی، اجتماعی شهرستان خدابنده

این شهرستان دارای پیشینه علمی، فرهنگی و خاستگاه اندیشمندان و حکیمانی چون شیخ شهاب‌الدین سهروردی، ملاقربانعلی ارقینی از مفاخر شیعیان و مسلمانان، رکن الدین سجاسی (از اساتید شمس تبریزی) و زهراوی کرسفی بوده است. در دوران مبارزه با رژیم ستمشاهی نیز دلاورمردانی چون شهید مظفر ذوالقدر کرسفی از یاران فداکار شهید نواب صفوی از این شهرستان برخاسته‌اند. مردم انقلابی و شریف شهرستان خدابنده با تقدیم 393 نفر شهید و مفقودالاثر، 1176 نفر جانباز و 56 نفر آزاده به خیل مقدس سربازان و فاتحان دوران جنگ تحمیلی برای دفاع از کیان اسلامی، برگ‌های افتخار را رقم زده‌اند، بطوریکه رزمندگان این منطقه، خط شکنان و دلاورانی بوده‌اند که در تمامی عملیات‌ها علیه دشمن بعثی جزء پیشگامان و پیش قراولان بوده و ارسال کمک‌ها و هدایای مردم انقلابی به جبهه‌ها نیز زبان زد همگان می‌باشد. این خطه دارای مردمانی سخت کوش، تلاشگر، میهمان نواز، نجیب، متدین و پیرو راستین ولایت فقیه می‌باشد. معاش ساکنین شهرها از طریق اشتغال در مراکز اداری، تجاری و کشاورزی و در مناطق روستایی از طریق کشاورزی، دامداری و صنایع دستی تأمین می شود. اکثر زنان منطقه خانه‌دار بوده و تنها 20% در کارهای دولتی و کشاورزی فعالیت می‌نمایند. در سال‌های اخیر با توجه به رشد فرهنگی و اجتماعی جامعه بخصوص در زمینه رشد و توسعه آموزش در تمامی زمینه‌ها حضور بانوان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی روندی رو به رشد پیدا کرده است. در حال حاضر با فعالیت آموزش و پرورش و نهضت سوادآموزی در دور افتاده‌ترین مناطق این شهرستان تا شکوفایی در صحنه علم و دانش به منصه ظهور رسیده و استعدادهای نهفته نونهالان، نوجوانان و جوانان در مسیر سازندگی و تلاش طرحی نو به نمایش می‌گذارد. تعداد مدارس شهرستان 429 واحد با ترکیبی جنسی 53% پسر و 47% دختر می‌باشد. در مجموع 90732 نفر جمعیت با سواد شهرستان را تشکیل می‌دهد. و دانشگاه آزاد اسلامی و پیام‌نور خدابنده این شهرستان را از موقعیت اجتماعی، فرهنگی و علمی خوبی برخوردار ساخته است. راه‌اندازی دانشگاه پیام‌نور در سال 77، راه را برای گسترش توانایی‌های علمی جوانان شهرستان گشود و هم‌اکنون تعداد 2500 نفر دانشجو در این دانشگاه در رشته‌های جغرافیای انسانی، روانشناسی عمومی، مدیریت بازرگانی، اقتصاد نظری، آمار، مهندسی کشاورزی، اقتصاد کشاورزی و ریاضی کاربردی مشغول به تحصیل می‌باشند. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خدابنده نیز با داشتن 850 نفر دانشجو در رشته‌های ادبیات، عربی، کامپیوتر و حسابداری سهم قابل ملاحظه‌ای در پیشرفت فرهنگی و ارتقاء علمی قشر جوان و جویای علم شهرستان داشته است.

جمعیت و نیروی انسانی

کل جمعیت شهرستان 184057 نفر می‌باشد که از این تعداد 93825 نفر جمعیت زنان، 90232 نفر جمعیت مردان را تشکیل می‌دهند. تعداد جمعیت روستاها 136457 نفر و جمعیت شهرها 47600 نفر می‌باشد. تعداد جمعیت در روستاهای بخش مرکزی و سجاس‌رود نسبت به بخش‌های بزینه‌رود و افشار بیشتر است و عامل مهم این امر منابع آبی به ویژه رودخانه ها هستند(سجاس‌رود - خرارود). زبان رایج و نوع گویش مردم ترکی و مذهب آن‌ها شیعه‌اثنی عشری است. شهرستان خدابنده دومین شهرستان از نظر وسعت و جمعیت در استان زنجان به شمار می‌رود. از لحاظ جمعیت شهری رتبه چهارم، از لحاظ جمعیت روستایی رتبه اول و از لحاظ متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت رتبه سوم را در سطح استان دارا می‌باشد.

نويسنده:عليرضا خاني

مطالب مشابه :

رئيس دانشگاه پيام نور مركز خدابنده:اختصاص 3 ميليارد ريال اعتبار براي مجموعه فرهنگي پيام نور خدابنده

قیدار آنلاین - رئيس دانشگاه پيام نور مركز خدابنده:اختصاص 3 ميليارد ريال ... دانشگاه آزاد اسلامی خدابنده ... وي خاطر نشان كرد: حفظ حجاب، عفاف، عفت و حيا از سوي دانشجويان دانشگاه پيام نور واحد خدابنده افتخار بزرگي براي جامعه اسلامي محسوب مي‌شود.

شهرستان خدابنده

مطالب مشابه :

رئيس دانشگاه پيام نور مركز خدابنده:اختصاص 3 ميليارد ريال اعتبار براي مجموعه فرهنگي پيام نور خدابنده

لیست واحد های دانشگاه آزاد اسلامی

شهرستان خدابنده

شهرداران 5 شهر شهرستان خدابنده معرفی شدند

شهردار جدید قیدار : در این مدت که نبودم شهر تغییر چندانی نکرده است

شهرستان خدابنده تاریخی کهن اما ناشناخته

هیأت اجرایی انتخابات شورای اسلامی شهرستان خدابنده تشكيل شد

كارخانه سيمان قيدار بدون كارگر بومي

برنامه های محرم حاج آقا جهانگیری

بذر برنج