دید پـرنده 2
شیخ محمـد ( حاکم دوبی) مثل دیگرسلاطین، معمـولاً ازبالا به همه چیز نگاه می کند
- سـاحَتِ معمـاری؛ استقلال یا التقاط ؟
"یا خانه ها وپل های کاربردی خلق کنید، یا هنـرخالص بیافرینید، نه هـردورا. یکی را با دیگری خلط نکنید !"
نائوم گابو
گرایش به استفاده از واسطه های بیانی متعلق به حوزه های مختلف هنرهای تجسمی از نخستین روز های پیدایش حرفۀ معماری، ذهن معماران را به خود مشغول می داشته است.
ستون هایی به شکل گیاهان (تصویر14) یا پیکره های انسانی (تصویر15) ،جرزهایی پوشیده ازمخلوقات اسطوره ای (تصویر16) و. . .
تصویر14- مصر، لوکسور/ کوشک تاهارکاسرستون به شکل گیاه پاپیروس
تصویر15- آتن / ایوان معـبد اِرختـِئون ستون های زن پیکر
تصویر16- پاریس / موزۀ لـوور، دروازۀ ورودی کاخ "خـُرساباد"، شمال بین النهـرین،720 ق.م.
با این حال تا دهه های نخستین ِقرن گذشتۀ میلادی این شیفتگی ها ودل مشغولی ها درعمل عمدتاً به تزئینات الحاقی عناصرمجزای ساختمانی محدود می شد وتنها درصورت فراهم بودن شرایط مساعد فرهنگی و در پایان یک دورۀ نسبتاً طولانی پالایش وویرایش بود که عناصرمذکورنهایتاً درقالب مجموعه دستوراتی، ادبیات تزئینی "سبک" های مختلف را شکل می دادند ؛ کاخ ها، پرستش گاه ها، آرامگاه های سلاطین ودیگریادمان ها وابنیۀ فخیم می بایست محل تجلی مجموعه ای ازهنرهای برآمده از تمدنی باشد که دردامان آن برپا شده اند.اما این"خراج فرهنگی" دام وغله ودرهم ودینارنبود که به کروروخروارتسلیم مهتروخزانه دارشود؛ معمار میزان ومحرم درباروغربال رد وقبول پیشکش ها بود.تاپیش ازفرارسیدن عصرفراوانی صنعتی، محدودیت های تکنولوژیک درزمینۀ مواد ومصالح وعناصرساختمانی موانعی "سازنده" برسرراه معماران بود؛علاوه برالتزام به چهارچوب های نظری وقواعد ومفاهیم زیبایی شناسانه، معمارناگزیربود وام گرفته های خویش اعم ازحجاری، نجاری، حکاکی، نقاشی ودیگرپیشه ها را به منظومۀ همگن ومنضبطی ازباید ونباید های فن شناسانه ازایستایی گرفته تا سازگاری و پایداری عرضه کند.این دستورالعمل " فراشکلی"که درادبیات آکادمیک امروزغرب" تکتونیک معماری" نامیده می شود،به مثابه ساختاری نامرئی مجموعۀ اجزاء را کلیتی یکپارچه وبه هنجار می بخشید واینگونه بود که نتیجۀ کاربه شهادت تاریخ - ونه تنها به دلیل ارزش تاریخی – "معمولاً" مقبول و چشم نواز می نمود. به علاوه، درسرتاسردوران به اصطلاح کلاسیک ،استغنای ذاتی وبرتری بی چون وچرای معماری نسبت به حرفه های هنری پایین دست، حتی احتمال استفاده ابزاری ازاین فن متعالی را منتفی می داشت.تا ظهوردوران مدرن شاید هیچگاه کل ِموجودیت کالبدی یک بنا ابزارانتقال تصویری یک مفهوم واقع نشده بود.
- جای میمـون، جایگاه معمـاری!
" خطوط نـَزکا "مجموعۀ حیرت انگیزی ازتصاویرغول آساست که درفاصلۀ تقریبی سالهای 400 تا 650 میلادی بر پهنۀ بیابانی به همین نام واقع در400 کیلومتری جنوب لیمـا پایتخت کشورپرونقش بسته است.
صدها تصویر ازخطوط ساده گرفته تا اشکال استیلیزه شدۀ عنکبوت، ماهی، میمون، مارمولک و . . که بزرگ ترین آن ها 200 متر طول دارد درمسافتی نزدیک به 80 کیلومترازاین دشت گرم وخشک وبدون باد گسترده شده اند (تصویر17).
هنوزنظریه قطعی وقابل قبولی درمورد علت ترسیم وکاربرد این نقوش ارائه نشده است.یک فرضیه مدعیست که قوم "نـزکا" این تصاویر را برای دیده شدن توسط خدایان آسمانی خود برزمین حک کرده اند.باستان شناسان، نژادشناسان ومردم شناسان احتمالات مختلف دیگری راازباند نشست وبرخاست سفینه های موجودات فضایی گرفته تا تماشاگهی برای بالن سواران باستانی مطرح کرده اند!
تصویر17- میمون / ازمجموعه تصاویر عظیم حک شده برپهنۀ دشت نـَزکا
درآن دوران، اقوام ساکن در منطقۀ " آند مرکزی" درحد خود صاحب معماری قابل توجهی بودند وبا وجود استفاده مکرر از مجسمه ها، نقوش برجسته وبه خصوص موتیف های استیلیزه شدۀ برگرفته از طبیعت درتزئین ابنیۀ خود (تصاویر18 و19)، همچون سایر تمدن های باستانی، استقلال معماری وسایر شاخه های آفرینش هنری را آگاهانه پاس می داشتند.
تصویر18- سایت باستانی "شاوَن دوهوانتـا" / پـرو - 1200 ق.م. تصویر19- "شاوَن دوهوانتـا" / جزئیات حجاری
نیت ومقصود ازخلق " خطوط نـَزکا " هرچه که باشد، قدرمسلم آنست که پانزده قرن پیش ازاین، حتی هنرمندان جوامع ابتدایی آمریکای جنوبی به این امر واقف بوده اند که آثاری با این ابعاد و مشخصات از سطح زمین مطلقاً قابل رؤیت نیستند وبرای مشاهدۀ یک "لـَنـد آرتِ قـُدسی"! بیننده می بایست درجایگاهی بسیاربلند قرار داشته باشد.
- نقش برآب؛ فاجعۀ طـراحی " ازبالا "!
دانش را ازدانا بیاموز
برآب نوشتن مردی با بصیرت می طلبد
هرسواربراسبی سوارکارنیست
مردان بزرگ به چالش های بزرگ تربرمی خیزند
شیخ محمـدبن راشد آل مکتوم (حاکم دوبی)
ساحل دوبی درگذشته ای نه چندان دورمحل تجمع ملاحان کم درآمد وباربران درماندۀ عربی بود که به امید اجیرشدن برای تخلیه وبارگیری لنج های ایرانی ساعت ها زیرآفتاب سوزان وبرروی رمل های تف دیده بر پا می ایستادند و به تلألؤ امواج شمالی خلیج فارس چشم می دوختند! ظرف کمتر از سه دهه،سرمایۀ عمدتاً ایرانی31 ومدیریت انگلیسی32 این "ملخ آباد"33 پر از عقرب و خارغلطان را به عظیم ترین " دیسنی لند بزرگسالان"34 جهان تبدیل کرد.
این نسخۀ جهانی شدن ازنوع "نئو- لیبرال"، تغییرقبلۀ شگرفی را نیزدردوسوی خلیج فارس سبب شد؛ این بار مجموعه ای ازجاذبه های رنگارنگ درفاصلۀ زمانی معادل یک پرواز داخلی، روزانه هزاران ایرانی را به امید دستیابی به زندگی ایدآل روانۀ دوبی می ساخت؛ سرابی که چندان نپایید35.
در آغازین روز های قرن بیست ویکم میلادی وبه دنبال آشکارشدن نشانه های سرنگونی قریب الوقوع ساختار اقتصادی این فوارۀ یک شبه سربرآسمان برداشته، استراتژی وطراحی فیزیکی توسعه این شیخ نشین که تا آن زمان با برنامه ریزی دقیق کارشناسانه و مدیریت اجرای سیستماتیک شرکت های توانمند اروپایی وآمریکایی تعیین وعملیاتی می شد، ناگهان تحت الشعاع ذائقۀ سطحی وبدوی حکام محلی قرار گرفت ودرنتیجۀ این "بومی سازی"، آب های کم عمق وبه ظاهر آرام دوبی صحنۀ نمایش جنون آمیزی شد که ازنظروسعت ابعاد وحجم عملیات لایروبی وشن ریزی درنوع خود درتاریخ مهندسی بی سابقه بود.
شیخ محمـد ( حاکم دوبی) مثل دیگرسلاطین، معمـولاً ازبالا به همه چیز نگاه می کند (تصویر20)! بنابراین دربازدیدهای ملوکانه ازطرح ها ی عمرانی وشرفیابی های توجیهی سرمایه گذاران، مهند سین ومسئولین دستگاه های اجرایی، جذابیت ظاهری سایت پلان و منظرۀ هوایی پروژه ها حرف اول را می زند وطبیعی است که اگرشکل مأنوس وآشنایی همچون "نخل" دستمایۀ طراحی یک مجموعۀ سوپرلوکس مسکونی/ تفریحی قرارگیرد، بی درنگ تأیید شیخ را به دنبال خواهد داشت.
تصویر20- ابوظبی / نمایشگاه سیتی سکیپ Cityscape) 2009)– ، دیدار شیخ محمد بن راشد آل مکتوم از ماکت پروژۀ فالکن سیتی دوبی لنـد (Falcon City Dubailand)
در فرهنگ تصویری قریب به اتفاق کشور های عربی، نخل موتیفی شناخته شدۀ است وهرچند درحال حاضر بلند ترین درختان موجود در جزیرۀ مصنوعی "نخل جمیـرا"، دیرک های آنتن تلفن موبایلی هستند که برای جبران فقر پوشش گیاهی موجود به این شکل تزئین شده اند (تصویر21) !، بی تردید از زمان رونمایی از نخستین
تصویر21- "پالـم جمیـرا" / آنتن تلفن موبایل به شکل درخت نخل!
پروژۀ "پالـم"36 درنخستین سال قرن جدید تا سالها بعد، حکام امارات آنچنان مجذوب منظرۀ هوایی سایت وماکت این "نخل" پر نقش ونگاربوده اند که به رغم تمامی هشدارهای کارشناسانه درخصوص ناپایداری ژئوفیزیکی زیرسازی ها وعوارض منفی زیست محیطی ناشی ازتداخل موانع وآبگیرهای مصنوعی با جریان های طبیعی دریایی واکوسیستم موجود، تنها یک سال پس ازآغازعملیات اجرایی نخستین "پالـم" یعنی درسال 2002 میلادی،عملیات اجرایی دومین جزیرۀ مصنوعی از این نوع یعنی " پالـم جـِبـِل علی" ودوسال پس از آن کارساخت سومین جزیره موسوم به "پالـم دِیـره" را آغاز کردند.پالـم های جـِبـِل علی ودِیـره به ترتیب دو وهشت برابر پالـم جمیـرا وسعت خواهند داشت(تصویر22).حجم شن وماسه وسنگ مصرفی برای احداث دوجزیرۀ کوچکتر مجموعاً بالغ بر 100,000,000 مترمکعب است واین رقم درمورد پالـم دیـره به تنهایی معادل یک میلیارد مترمکعب خواهد بود!
تنها پس از گذشت ده سال از شروع این "چالش بزرگ"37،پالم ها درحال ته نشین شدن دربستر خلیج هستند38 وجزایر پراکندۀ پروژۀ " وُرلـد " (جهـان : World)، ایدۀ کاملاً شخصی شیخ محمـد که منحصراً محصول ذهن خلاق وشاعرانۀ اوست،همچون حبه های قند درنوازش زبانه های امواج حل ومحـومی شوند39 (تصاویر23 و24).
تصویر22- نقش برآب؛ طرح جامع توسعه دوبی / دید فرضی ازفضا ؛ 1- پالـم جمیـرا، 2- پالـم جبل علی،3- پالم دیـره و 4- مجمع الجـزایر مصنوعی ورلـد (World)
تصویر23- پرسپکتیو هوایی "وُرلـد"، آنگونه که قراربود باشد.
تصویر24- وضعیت واقعی "وُرلـد"،پس از تعلیق عملیات اجرایی درسال 2009 از دید سرنشینان ایستگاه فضایی بین المللی؛ قاره ها چندان شباهتی با تصاویرتبلیغاتی اولیه ندارند. دربعضی نقاط جزایر به هم پیوسته اند ودر جاهای دیگر، حل شدن تدریجی لبه ها، خطوط پیرامونی قاره ها را محو ونامشخص ساخته است.به جای نقشۀ "جهان"، کاریکاتوری از آن دردست اجراست.
- ازدوردل بردن واز نزدیک . . . !
طبیعتاً دست اندرکاران این ماجراجویی بزرگ وبه خصوص مسئولین شرکت دولتی "نخیل" مجری پروژه (های) "پالـم" فجایع فنی فوق را انکارکرده وخواهند کرد.نرخ نشست "پالم" ها - درحال حاضر- بسیارکند ترازآنست که با امکانات سنجش معمولی وحتی ازطریق پایش های بصری ماهواره ای قابل رؤیت باشد واین ملیله دوزی های پرخرج شاید بتوانند تا سالها به " دلبری ازراه دور" خود ادامه دهند! در واقع " پالـم" ها نسبت به پیش کسوت روسی خود" فابریکا کوخنیا" (بخش نخست مقاله را ببینید) این مزیت را دارند که علاوه بر اعضای هیئت حاکمه، درمعرض دید پنجاه میلیون مسافری باشند که هرساله ازاقصی نقاط عالم روانۀ این " کعبۀ خرید " می شوند 40 وبه این ترتیب برپیشانی دوبی، نقش بیلبـورد غول آسایی را ایفا کنند که جایگاه شایستۀ این امیرنشین پرتبختررا بیش از پیش به مفهوم تلفظ انگلیسی نام آن ( امرمؤکد : بـِخـَر !Dubai = Do Buy) نزدیک سازد!
درمورد "وُرلـد" اما وضع به گونۀ دیگری است؛ به رغم انکاروتکذیب های مکررمسئولین،تصاویرماهواره ای " گوگل اِ رث " (Google Earth) که امروزه به راحتی دردسترس همگان است،نشان می دهد که محصول این ذوق آزمایی ملوکانه حتی ازدورهم چنگی به دل نمی زند.
گذشته ازنواقص فنی وخطا های فاحش اجرایی که شاید تنها پس ازصرف هزینه های میلیاردی خودنمایی کنند، درسطح قواعد وراهکارها ی حرفه ای نیز،"طراحی از بالا"معمولاًمتضمن نوعی لغزش اصولی است که حتی قبل از ورود به فاز عملی قابل تشخیص است؛ عارضه ای که می توان آنرا "گسیختگی هویت شکلی" نامید. دراین رویکرد، تجربۀ بصری بهره بردار وبینندۀ عادی که اثررا از"روی زمین" ویا در تراز های متعارف سطوح کاربردی مشاهده خواهند کرد، بعضاً یا کلاً نادیده گرفته می شود؛ این تفکیک شکلی به نوبۀ خود تفکیک منافع دوقطب مقابل سرمایه گذاروبهره بردار را به دنبال خواهد داشت و چنانکه - همچون مثال حاضر- این منافع به لحاظ ماهیت نیز در تعارض وتقابل باشند، نتیجۀ کارحتی تا مرحلۀ تناقض (هایی) آشکار وغیر قابل توجیه پیش خواهد رفت(تصاویر25 تا28)؛
تصویر25- پالـم جمیـرا ؛ بانزدیک تر شدن به سطح زمین، چهرۀ متفاوتی ازاین جزیرۀ اشرافی رخ می نمایاند.چهره ای که به یک شهرک پرتراکم کارگری شبیه تراست تا به مجتمعی لوکس برای تفریح واستراحت میلیاردرها ! تصاویر تبلیغاتی اولیه، ویلا هایی را به نمایش گذاشته بود که فواصل زیاد بین آنها را انبوهی از گیاهان سرسبز استوایی پرمی کرد! در عمل، هزینه های پیش بینی نشدۀ ناشی از عملیات بی سابقۀ زیرسازی وتأسیسات زیربنایی، شرکت سازنده را برآن داشت تا برای تأمین سود مورد نظرخود، تراکم را تا حد اکثرممکن افزایش دهد.
تصویر26- درسطح زمین، پرسپکتیو ویلا های در دست ساختِ پالـم جمیـرا تفاوت محسوسی با دورنمای سایر ساخت وساز های دردست اجرا یا تکمیل شده دردوبی را به نمایش نمی گذارد. منظرۀ عمومی مجموعه، درهیچ نقطه واز هیچ زاویه ای در شکوه و جاذبۀ تصویر نخلی که درماکت پروژه ویا از " دید پرنده " به متقاضیان ارائه شده بود، سهیم نیست .خریداران با پرداخت اضافه بهایی سنگین نسبت به سایر مجتمع های ویلایی، تنها این امتیاز را به دست می آورند که ویلا ی محل سکونتشان، جزئی از پازل تصویر بدیعی باشد که تنها از آسمان قابل رؤیت است !
تصویر27- اگر ویلای فرضی شما در پالـم جمیـرا ازنوع سنتی ودارای بادگیر یا کلاه فرنگی باشد ودریکی از روز های همیشه داغ دوبی زحمت بالا رفتن تا بلندترین بام را به خود بدهید، پرسپکتیو نه چندان هیجان انگیزی پیش روی خواهید داشت که به یادتان می آورد در"جایی" از" پالمی" ساکن هستید؛ توسعه افقی بافت معماری وفقدان " نشانه" عمودی درسرتاسر این نخل 20 کیلومترمربعی، چشم انداز ها را تکراری، یکنواخت وخسته کننده ومکان یابی را بسیار دشوارمی سازد.
تصویر28- در ویلا های پالـم جمیـرا، بادگیرها عناصری صرفاً تزئینی هستند. درگرمای 48 درجۀ تابستان دوبی، پرداخت قبض های 800 پوند درماه ( سال 2008 میلادی ) فقط بابت هزینۀ تهویه مطبوع یک ویلا، امری عادیست ! 41 شاخه های "نخل" که محل استقرارویلا هاست به دلیل اولویت فرمی ( از" دید پرنده " )، موازی ساحل وعمود بر جریان باد غالب طراحی شده اند؛ در اقلیم های شرجی همچون دوبی، تهویۀ عرضی (Cross Ventilation) توسط جریان های طبیعی فاکتوری حیاتی وتعیین کننده است؛ اما باند های موازی و متراکم ویلا ها همچون خا کریزهای پشت سرهم ، با بالابردن "ضریب زبری پهنه"(Coefficient of Terrain Roughness)
عملاً به مقابله با این موهبت طبیعی برمی خیزند.کانال های آبی که باند های مسکونی را ازهم جدا می سازند، کابوس دیگرخریداران این ویلا های رؤیایی است؛ بن بست هایی آبی به طول بیش از 2 کیلومتر که آب راکد محبوس در آنها دیریا زود مسأله ساز خواهند 42 وبالاخره ماسه های سواحل اختصاصی مقابل ویلا ها دراکثر ماه های سال آنچنان داغ وسوزان است که هیچکس رغبتی به قدم زدن یا نشستن بر روی آنها نخواهد داشت. 43
به نظرمی رسد که بینش گردانندگان "نخیل" بجای آنکه الهام بخش جهانیان باشد، رفته رفته به مایۀ عبرت آنان بدل می شود و"پالـم" ها را می بایست (برخلاف ادعای اولیۀ شیوخ امارات) به لیست "فجایع هفت گانه" جهان افزود ونه به لیست "عجایب هفت گانه"!44
مطالب مشابه :
دید پـرنده 2
توضیح : بخش نخست این مقاله حدود 6 ماه پیش تقدیم حضور خوانندگان محترم گردید که با توجه به
تعبیر دیدن ' پرنده ' در خواب
تعبیر دیدن ' پرنده ' در براورده می شود و اگر دید پرنده پرید و برنگشت قسمتی از مالش را
عکاسی از ماکت
در این روش عکس از بالا و به صورت دید چشم پرنده گرفته می شود و تصویری کلی از مجموعه یا شی مورد
عادات و رفتار - بینایی
کلیات و اصول پرنده شناسی مقابل دشمنان نقش قابل ملاحظه ای دارد ، قدرت و وضعیت دید پرنده است .
طرح یک برج توریستی
دید پرنده. دید
یه پرنده بود یه درخت
به آسمون نگاه کرد ، دید یه پرنده ی قشنگ و تنها داره بالای پرنده به وسطای دشت رسیده بود اما
برچسب :
دید پرنده