ادامه موتورهای القائی

مثال 2 : یک موتور سه فاز با 36 شیار و 4 قطب مفروض است. دیاگرام گسترده سیم بندی این موتور را در حالت یک طبقه رسم کنید.

مرحله اول : گام قطبی برابر است با :

مرحله دوم : چون سیم بندی گام کامل اجرا می شود لذا :

مرحله سوم : چون سیم بندی سه فاز است لذا :

مرحله چهارم : چون سیم بندی یک طبقه است لذا :

مرحله پنجم : زاویه الکتریکی بین دو شیار مجاور برابر است با :

مرحله ششم : شیار شروع فازهای مختلف به صورت زیر به دست می آید :

مرحله هفتم : با توجه به تعداد شیارهای مربوط به هر فاز در زیر هر قطب و گام کلاف جدول شیارهای موتور را رسم می کنیم. هنگام استفاده از این جدول به شیارهای شروع فازها باید دقت شود.

مرحله هشتم : مانند آنچه قبلا بیان شد ، می توان از هر دو سیم بندی متحدالمرکز یا زنجیری جهت رسم دیاگرام گسترده سیم بندی استفاده نمود. در شکل زیر این دو سیم بندی رسم شده اند.

مرحله نهم : مانند مثال قبل در اینجا نیز چون Gph = P می باشد لذا سربندی به صورت نزدیک خواهد بود.

مرحله دهم : جهت جریان در دو فاز یکسان و در فاز سوم مخالف با دو فاز دیگر رسم می شود.

مثال 3 : از روی جدول سیم پیچی مقابل به ترتیب مقادیر q و yp و yz و 2p کدام است ؟

1) 2 ، 6 ، 6 ، 4

2) 2 ، 6 ، 4 ، 12

3) 6 ، 2 ، 6 ، 4

4) 6 ، 2 ، 4 ، 12

پاسخ گزینه 1 ، چون در هر خانه جدول دو عدد نوشته شده لذا 2 = q است و چون 4 سطر داریم پس ماشین چهار قطبی است.

در سیم بندی یک طبقه موتورهای سه فاز ، گام سیم بندی با گام کلاف برابر است. این امر باعث می شود ولتاژ القا شده در هر کلاف بیشترین مقدار خود را داشته باشد و این موضوع خود به کاهش نسبی تعداد دور کلافهای هر فاز منجیر میشود ولی به دلیل بزرگ بودن گام کلاف ، پیشانی کلافها بزرگ است و مصرف سیم نیز افرایش می یابد. با افزایش مصرف سیم مقاومت اهمی سیم پیچها افزایش یافته ، تلفات مسی نیز افزایش می یابد. این امر داغ شدن موتور را به همراه دارد و جهت جلوگیری از داغ شدن موتور باید قدرت آن را کاهش داد. در نتیجه راندمان در موتورهایی که از این سیم بندی بهره می گیرند پایین است و به این دلیل از این سیم بندی در موتورها خیلی کم استفاده می شود.

سیم پیچی دو طبقه موتورهای سه فاز

با توجه به اشکالات سیم پیچی یک طبقه ، معمولاً سه فاز از سیم پیچی دو طبقه استفاده می شود. در سیم پیچی دو طبقه در هر شیار دو بازوی کلاف قرار می گیرد چنانچه گام سیم پیچی ، کاملباشد در این صورت دو بازوی واقع در یک شیار استاتور مربوط به یک فاز خواهد بود و چنانچه گام سیم پیچی کوتاهتر از گام کامل باشد ، در هر شیار استاتور دو بازو از دو فاز جداگانه قرار می گیرد.

* ویزگی های سیم پیچی دو طبقه موتورهای سه فاز

از ویژگیهای سیم بندی دو طبقه موتورهای سه فاز می توان به موارد زیر اشاره نمود :

1- تعداد کلافها در سیم بندی دو طبقه دو برابر تعداد کلافها در سیم بندی یک طبقه می باشد اما تعداد حلقه های هر کلاف ، نصف تعداد حلقه های هر کلاف در سیم بندی یک طبقه می باشد.

2- تعداد گروه کلافها در سیم بندی دو طبقه ، سه برابر تعداد قطبها می باشد :

p3 = تعداد گروه کلافهای موتور

3- در سیم پیچی دو طبقه می توان کلافهای سیم پیچی را به اندازۀ p2 مرتبه (به تعداد قطبها) با یکدیگر موازی نمود. این امر باعث می شود در موتورهای پر قدرت که به سیمهایی با مقطع بزرگ نیاز است و این سیمها در دسترس نمی باشند ، بتوان سطح مقاطع مورد نظر را ساخت همچنین فرم دادن کلافهایی که دارای سیمهای با مقطع کم می باشند ، راحت تر است.

4- در سیم پیچی دو طبقه ، کلافهای موتور در داخل شیارها به گونه ای جا زده می شوند که یک بازوی کلاف در زیر یا در کف شیار و بازوی دیگر در بالای شیار دیگر قرار می گیرد. به این ترتیب سیم پیچی دو طبقه بهتر از سیم پیچی یک طبقه به وسیلۀ فن نصب شده بر روی رتور خنک شده، توان موتور افزایش می یابد.

* سیم بندی دو طبقه با گام کسری

سیم بندی دو طبقه در بیشتر موتورها به صورت گام کسری اجرا می شود. استفاده از سیم بندی با گام کسری مزایای زیر را به دنبال خواهد داشت که برخی از آنها در زیر آورده می شود :

1- با کوتاه شدن گام سیم بندی ، پیشانی کلافها کوتاه تر شده در مصرف سیم صرفه جویی می شود. در موتورهای دو قطب معمولاً گام سیم بندی 3/2 یا 4/3 گام قطبی انتخاب می شود ، اما در بیشتر موتورها گام سیم بندی برابر 6/5 گام قطبی انتخاب می گردد.

2- با کسری کردن گام ، مولفه های فرکانس بالای ولتاژ که به هارمونیکها معروفند ، تضعیف می شوند. شار در صورتی در فاصلۀ هوایی بین رتور و استاتور توزیعی سینوسی خواهد داشت که تعداد زیادی شیار در محیط استاتور وجود داشته باشد و در ضمن سیم پیچهای موتور به طور سینوسی در این شیارها توزیع شوند، اما از آنجا که این امر امکان پذیر نمی باشد ، شار و در نتیجه ولتاژ القا شده از فرم سینوسی خارج خواهد شد.

چنانچه شکل موج ولتاژ را تجزیه کنیم علاوه بر مؤلفه اصلی و سینوسی ولتاژ ، مولفه های دیگری نیز ظاهر خواهند شد که دارای فرکانسی چندین برابر فرکانس مؤلفه اصلی ولتاژ می باشند. این مؤلفه ها ، هارمونیکهای ولتاژ نامیده می شوند.

مولفه ای هارمونیک ولتاژ به مولفه اصلی افزوده شده و از آنجا که شار با ولتاژ متناسب می باشد ، شار ماشین را می افزایند و باعث ایجاد تلفات اضافی در موتور می شوند. جهت جلوگیری از گرم شدن موتور بر اثر این تلفات اضافی باید کمتر از بار نامی از موتور بارگیری نمود. همچنین وجود هارمونیکهای فرکانس بالای ولتاژ باعث ایجاد نویز در سیستمهای مخابراتی نیز می شود. ثابت می شود که هارمونیکهای فرد (سوم ، پنجم ، هفتم و نهم و ...) به نسبت بیشتری در ولاژ فاز وجود خواهند داشت. به دلیل اتصالات ستاره یا مثلث سیم بندی یک موتور سه فاز ، مولفه های هامونیک سوم ولتاژ تضعیف خواهند شد.

نکته 1 : هامونیکهای پنجم و هفتم بیشترین تاثیر را در غیرسینوسی شدن شکل موج ولتاژ ، خواهند داشت. هارمونیک پنجم ولتاژ بر محور موتور ، تولید گشتاور ترمزی می کند زیرا توالی ولتاژ، نسبت به هارمونیک پنجم ، عکس توالی ولتاژ ، نسبت به مولفه اصلی خواهد بود.

نکته 2 : استفاده از سیم پیچی با گام کسری ، باعث تضعیف هارمونیکها و کاهش تلفات در یک موتور سه فاز می شود و به همین جهت در موتورهایی که از سیم بندی دو طبقه با گام کسری بهره می گیرند ، قدرت به اندازه 10% از موتورهای با سیم پیچی یک طبقه بیشتر است.

نکته 3 : ثابت می شود که برای تضعیف هارمونیک مرتبه nام در سیم بندی موتور ، گام کلاف باید به اندازۀ n/1 کاهش یابد. به عنوان مثال برای تضعیف هارمونیک پنجم ، گام کلاف باید به اندازه 5/1 کاهش یافته و برای تضعیف هارمونیک هفتم این گام باید به اندازه 7/1 کاهش یابد.

نکته 4 : بیشترین مقدار کاهش گام کلاف مربوط به تضعیف هارمونیک سوم می باشد که برابر با 3/1 می باشد.

به دلایل بیان شده ، رابطه بین گام کلاف و گام قطبی را در صورت استفاده از سیم بندی با گام کسری ، به صورت زیر نشان می دهند :

نکته 5 : در بیشتر موتورهای سه فاز جهت تضعیف هارمونیک پنجم و هفتم ، گام کلاف را به اندازه 6/1 کاهش می دهند به عبارت دیگر مقدار ε را برابر 6/5 انتخاب می نمایند.

مثال 4 : کدام یک از موارد زیر جزء خصوصیات سیم پیچی موتورهای دو طیقه با گام کسیری نیست ؟

1) کلاف های سیم پیچی را می توان به اندازه p2 مرتبه با یکدیگر سری اتصال داد.

2) تهویه بهتر انجام می شود.

3) تلفات اضافی ماشین در اثر تضعیف هارمونیک ها کاهش می یابد.

4) پیشانی کلاف ها کوتاهتر می شود.

پاسخ : گزینه «1» در سیم پیچی دو طبقه با شیار کامل برای کاهش سطح مقطع هادیها می توان کلافهای سیم پیچی را به اندازه p2 مرتبه با یکدیگر موازی کرد.

مثال 5 : گام سیم بندی یک موتور سه فاز 36 شیار 6 قطب با حذف هارمونی سوم کدام است ؟

1) 4-1 2) 6-1 3) 7-1 4) 5-1

پاسخ : گزینه «4» برای حذف هارمونیک nام باید گام کلاف به اندازه n/1 کوتاه شود.

یعنی سیم بندی 1 به 5 اجرا می شود.

مثال 6 : گام سیم بندی الکتروموتور سه فاز 36 شیار 6 قطب با در نظر گرفتن کدام است؟

1) 5-1 2) 7-1 3) 6-1 4) 8-1

پاسخ : گزینه «3»

مثال 7 : موتور سه فاز 36 شیار چهار قطب به صورت دو طبقه با سیم بندی شده است. گام سیم بندی آن کدام است؟

1) 9 2) 8 3) 7 4) 6

پاسخ : گزینه «4»

مثال 8 : کدام یک از ضرایب را به عنوان کوتاهی گام در موتورهای سه فاز دو طبقه به کار نمی رود؟

1) 3/2 2) 5/4 3)6/5 4) 7/6

پاسخ : گزینه «1» زیرا هارمونیک سوم نیازی به خنثی شدن ندارد.

* شیار خنثی در سیم بندی گام کوتاه

در سیم بندی دو طبقه و در بین هر دو قطب ، در برخی از شیارها ، جهت جریان لحظه ای بازوهای واقع در هر شیار برعکس یکدیگر می باشد. این موضوع باعث می شود ، جریان بی باری موتور افزایش یابد که برای رفع آن باید تعداد دور سیم پیچی را افزایش داد. به این شیارها ، شیارهای خنثی گفته می شود.

نکته 6 : تعداد شیارهای خنثی به مقدار کوتاهی گام بستگی داشته و تعداد آنها در زیر هر قطب از رابطه Zn = yp – yz به دست می آید.

نکته 7 : تعداد شیار خنثی در کل یک موتور سه فاز با p2 قطب برابر Znt = 2 pznمی باشد.

مثال 9 : یک موتور سه فاز با 36 شیار و 4 قطب جهت حذف هارمونیکهای پنجم و هفتم به صورت دو طبقه سیم پیچی شده است. دیاگرام گسترده سیم بندی این موتور را رسم نمایید.

مرحله اول : گام قطبی همواره برابر است با :

مرحله دوم : از آنجا که تضعیف هر دو هارمونیک پنجو و هفتم مورد نظر است کوتاهی گام را 6/1 در نظر می گیریم در نتیجه :

گام سیم بندی را هم می توان برابر 7 و هم می توان برابر 8 در نظر گرفت. در صورتی که گام را برابر 7 انتخاب کنیم گام کلاف کمی کوتاهتر خواهد شد.

مرحله سوم : تعداد کلافهای هر گروه کلاف یا تعداد شیارهای مربوط به هر فاز در زیر هر قطب به صورت زیر به دست می آید :

مرحله چهارم : چون سیم بندی به صورت دو طبقه اجرا می شود لذا :

مرحله پنجم : شیار شروع سیم پیچی فازهای مختلف به صورت زیر قابل محاسبه است :

مرحله ششم : شیار شروع فازهای سیم بندی هر فاز برابر است با :

مرحله هفتم : می توان جدولی تشکیل داد و مانند سیم بندی یک طبقه شیارهای هر فاز را با توجه به مقدار q در آن قرار داد. از آنجا که سیم بندی موتور به صورت دو طبقه اجرا می شود و در هر شیار دو بازو قرار می گیرد باید در هر خانه جدول و برای کلافهای هر گروه کلاف شماره شیار مربوط با بازوی رویی را به صورت معمولی و شماره شیار مربوط به بازوی زیرین کلافها را با اعداد پریم دار نشان دهیم.

اعداد پریم دار در جدول با افزودن گام کلاف به شماره شیار بازوی اول به دست می آیند و این اعداد نیز به ترتیب و پشت سر هم مانند جداول قبلی نوشته می شوند. جدول زیر با توجه به گام کلاف 7 = yw کامل شده است.

مرحله هشتم : مانند آنچه در قبل بیان شد می توان با فرض زنجیری بودن سیم بندی دیاگرام گسترده آن را به صورت شکل زیر رسم نمود.

مرحله نهم : با توجه به این که Gph = 2P می باشد سربندی به صورت دور انجام می گیرد.

مرحله دهم : تعداد شیارهای بین دو قطب که جهت جریان لحظه ای در بازوهای واقع در آنها عکس یکدیگر است (شیارهای خنثی) از رابطه زیر به دست می آید :

چنانچه گام کلاف برابر با 8 انتخاب می شد آنگاه Zn = 1 و Znt = 4 شیار می باشد.

* ضریب گام یا ضریب کوتاهی گام سیم بندی موتورهای سه فاز (Kp)

همانگونه که بیان شد سیم بندی با گام کسری نوعی از سیم بندی است که در آن گام کلاف از گام قطبی کوتاهتر می باشد ، به عبارت دیگر زاویۀ الکتریکی بین بازوهای یک کلاف از 180 درجه کمتر است. این امر گر چه منجر به تضعیف هارمونیکهای ولتاژ و تبدیل شدن شکل موج ولتاژ به یک شکل موج سینوسی می شود اما ولتاژ القا شده در یک کلاف با گام کسری در مقایسه با ولتاژ القا شده در یک کلاف با گام کامل اندکی کاهش می یابد. این کاهش نیروی محرکه را با ضریبی به نام ضریب گام یا ضریب وتر نشان می دهند.

جهت جبران کاهش نیروی محرکه یا ولتاژ در سیم بندی با گام کسری ، باید تعداد دور کلافها را افزایش داد. به عنوان نمونه در صورت کوتاه نمودن گام به اندازه 6/1 گام کامل باید تعداد دور کلافها را 5% افزایش داد.

نکته 8 : در صورتی که ، میزان کوتاهی گام سیم بندی باشد ، ضریب گام یا ضریب کوتاهی گام از رابطه زیر بدست می آید :

در این رابطه Kph ضریب کوتاهی گام هارمونیک hام بوده و h شماره هارمونیکی است که می خواهیم تاثیر کوتاهی گام را روی آن ببینیم.

* ضریب توزیع سیم بندی موتورهای سه فاز

چنانچه کلافهای هر کدام از فازها را به جای آنکه تنها در دو شیار متمرکز کنیم ، بر روی سطح استاتور و در شیارهای آن توزیع نماییم ، علاوه بر آنکه استفاده ای بهینه از کل استاتور به عمل می آید و امکان افزایش تعداد دور کلافهای هر فاز فراهم می شود ، امکان کاهش حجم شیارهای استاتور نسبت به حالت سیم پیچی متمرکز نیز فراهم آمده ، بدنه استاتور از استحکام بیشتری برخوردار می گردد.

همچنین هنگام توزیع سیم بندی بر روی سطح استاتور ، ولتاژ کل القا شده در فازها نسبت به حالت متمرکز کاهش پیدا خواهد کرد زیرا ولتاژهای القا شده در کلاف های غیر متمرکز نسبت به یکدیگر اندکی اختلاف فاز پیدا می کنند و برای بدست آوردن ولتاژ کل باید ولتاژهای القا شده در کلافها را به صورت برداری با یکدیگر جمع نمود نه به صورت جبری. کاهش ولتاژ بر اثر توزیع سیم بندی را با ضریبی به نام ضریب توزیع نشان می دهند و آن را به صورت «نسبت ولتاژ القا شده در هر فاز با کلافهای توزیع شده به ولتاژ القا شده در همان فاز با کلافهای متمرکز» تعریف می نمایند.

نکته 9 : چنانچه Kdh ضریب توزیع سیم بندی هارمونیک hام و q تعداد شیارهای مربوط به هر فاز در زیر هر قطب ، αez زاویه الکتریکی بین دو شیار مجاور و h مرتبه هارمونیک باشد ، ضریب توزیع سیم بندی از رابطه مقابل بدست می آید :

نکته 10 : گاهی ضریب گام و ضریب توزیع سیم بندی را در هم ضرب کرده و به صورت ضریب به نام ضریب سیم پیچی (Kw) بیان می کنند :

مثال 10 : یک موتور سه فاز با 24 شیار و 4 قطب برای حذف هارمونیک سوم سیم پیچی شده است. ضریب کوتاهی گام در این موتور چند است ؟

1) 5/0 2) 86/0 3) 14/0 4) 707/0

پاسخ : گزینه «2» برای حذف هارمونیک سوم گام سیم بندی باید به اندازه 3/1 کوتاه شود یعنی :

مثال 11 : در یک موتور سه فاز با 24 شیار و 4 قطب ، ضریب توزیع سیم بندی چقدر است ؟ (258/0 = °15 Sin)

پاسخ : گزینه «3»

مثال 12 : در موتورهای سه فاز دو طبقه با کوتاه کردن گام سیم پیچی به ترتیب ضریب ولتاژ سیم پیچی ................ و توان موتور ..................... می یابد.

1) کاهش – افزایش 2) کاهش – کاهش 3) افزایش – افزایش 4) افزایش – کاهش

پاسخ : گزینه «1» با کوتاه کردن گام و کاهش تلفات مسی ، توان موتور افزایش می یابد. اما چون زاویه الکتریکی بین بازوهای هر کلاف 180 درجه کمتر می شود ، ولتاژ کاهش می یابد.

مثال 13 : گام قطبی ، گام سیم پیچی ، تعداد کلاف های از هر فاز در قطب ، زاویه ی الکتریکی بین دو شیار مجاور و ضریب کوتاهی گام یک موتور سه فاز 48 شیار 8 قطب که به صورت دو طبقه گام کسری سیم پیچی شده باشد ، به ترتیب کدام است ؟

1) 6،5،4،°30، 96/0 2) 6،5،2، °30، 96/0 3) 12،6،4، °60، 25/0 4) 12،5،2، °60، 25/0

پاسخ : گزینه «2»

سیم بندی موتورهای دودور سه فاز (دالاندر)

همانگونه که پیش از این نیز بیان گردید. سرعت میدان دوار یا سرعت سنکروه موتورهای سه فاز از رابطه

قابل محاسبه می باشد. در این رابطه مشاهده می شود که سرعت میدان دوار و در نتیجه سرعت موتور با فرکانس شبکه رابطه ای مستقیم و با تعداد قطبها رابطه ای معکوس دارد.

در موتورهای سه فاز دو سرعته معمولا از روش تغییر تعداد قطبها به منظور تغییر سرعت استفاده می شود. تعداد قطبهای یک موتور را می توان به دو صورت تغییر داد:

1- استفاده از چند سیم بندی مجزا : چنانچه در استاتور یک موتور سه فاز از دو یا چند سیم پیچ مجزا استفاده شود به طوری که با وصل جداگانه هر کدام از آنها به شبکه ، تعداد قطبهای مختلفی در موتور تولید شود ، به این ترتیب می توان در مورتور دورهای مختلفی را به دست آورد.

در این شیوه تغییر سرعت و شیوه های مشابه با آن ، چنانچه بخواهیم سیم بندی موتور سه فاز یک سرعته ای را که برای دوری خاص طراحی شده است ، به سیم بندی دو سرعته تبدیل کنیم ، باید توجه داشته باشیم که این امر باید به گونه ای صورت بگیرد که سرعت موتور کاهش یابد. مثلاً اگر موتوری برای داشتن چهار قطب ، طراحی شده باشد می توان سیم بندی آن را برای داشتن 6 ، 8 و 12 قطب تغییر داد ولی تغییر سیم بندی برای تولید 2 قطب غیرمجاز است.

در حالت کاهش قطب (افزایش دور) ممکن است به دلیل افزایش سرعت موتور از مقدار نامی ، ماشین دچار آسیبهای مکانیکی شود. رابطه حداکثر شار مغناطیسی در فاصله هوایی به صورت

بیان می شود که در آن Bm ماکزیمم چگالی شار مغناطیسی ، Ds قطر استاتور و Ls طول استاتور و P تعداد کل قطبها می باشد. با توجه به این رابطه ، کاهش قطبها در ماشین ، افزایش شار را به دنبال دارد و این مساله ممکن است باعث به اشباع رفتن موتور و در نتیجه افزایش شدید جریان دریافتی از شبکه شود. افزایش جریان سبب تولید گرمای شدید و سوختن سیم پیچها می شود.

همچنین باید توجه داشت که در حالت افزایش قطبها و کاهش سرعت محور موتور ، تهیه موتور ضعیف شده و موتور به خوبی خنک نمی شود. (سرعت فن تهویه با سرعت محور رتور یکسان است) به این ترتیب برای جلوگیری از گرم شدن موتور باید قدرت آن را کاهش داد. مثلاً چنانچه موتوری از حالت 4 قطب به حالت 8 قطب تغییر وضعیت دهد ، قدرت آن در حدود 45% کاهش خواهد یافت و در نتیجه در مواردی که چنین کاهش قدرتی در موتور مجاز نباشد ، نمی توان از این حالت نیز استفاده کرد.

2- استفاده از سیم بندی دالاندار : چنانچه تنها از یک سیم پیچ در موتور سه فاز به گونه ای استفاده شود که در آن تغییر اتصال گروه کلافها به یکدیگر بتوان تعداد قطبهای موتور را نسبت 2 به 1 تغییر داد ، نوع خاصی از سیم بندی شکل خواهد گرفت که به آن سیم بندی دالاندار گفته می شود. به کمک این سیم بندی می توان سرعت موتور را نصف کرد و یا اینکه دو برابر نمود.

کاهش تلفات راه اندازی ، پایین بودن درجه حرارت کار و در نتیجه افزایش راندمان از مزایای موتورهای با سیم بندی دالاندر می باشند.

* نحوۀ اتصال گروه کلافها در سیم بندی دالاندر

در یک سیم بندی دالاندر برخلاف سیم بندی یک طبقه و دو طبقه ، از اتصالات دور و نزدیک جهت ارتباط گروه کلافهای هر فاز به یکدیگر استفاده نمی شود. در این سیم بندی گروه کلافهای هر فاز معمولاً به صورت سری یا موازی به هم اتصال می یابند تا بتوانند تعداد قطبهای مختلفی را تولید نمایند.

در شکل زیر اتصال دو گروه کلاف مربوط به یک فاز را در دو حالت دور کند و دور تند نشان می دهد. چنانچه این دو گروه کلاف مانند شکل (a) به صورت سری به یکدیگر وصل شوند و جریان از سر Ua وارد و از سر X خارج شود. در مجموع چهار قطب تشکیل خواهد شد اما اگر همین دو گروه کلاف مانند شکل (b) با یکدیگر موازی شده و جریان از Ub وارد و از سر X خارج شود ، در مجموع دو قطب تشکیل خواهد شد.

در شکل زیر نیز چهار گروه کلاف مربوط به یک فاز را نشان می دهد که ابتدا با یکدیگر سری شده و هشت قطب را تشکیل می دهند و سپس با اتصال سرهای Ua و X به یکدیگر و ورود جریان از سر Ub ، گروه کلافهای 1 و 3 در یک شاخه و گروه کلافهای 2 و 4 در شاخه ای دیگر با یکدیگر سری شده و این دو شاخه نیز در نهایت با یکدیگر موازی می شوند. در این حالت چهار قطب شکل خواهد گرفت.

همانگونه که در شکل بالا دیده می شود ، با تعویض اتصالات از دور کند به دور تند ، جهت جریان تنها در گروه کلافهای اول و سوم (گروه کلافهای فرد) عوض شده است.

نکته 11 : می توان به عنوان یک قاعده کلی این مطلب را بیان کرد که اگر تعداد گروه کلافهای هر فاز به تعدادی باشند که بتوان آنها را به گروه کلافهای زوج و فرد تقسیم کرد ، ابتدا گروه کلافهای فرد به یکدیگر متصل شده و سپس نوبت به گروه کلافهای زوج می رسد و از محلی که آخرین گروه کلاف فرد به اولین گروه کلاف زوج وصل می شود ، انشعابی گرفته می شود که در حالت دور تند به شبکه وصل می گردد. به این ترتیب با تویض اتصالات جهت جریان تنها در گروه کلافهای فرد عوض خواهد شد. این امر در شکل بالا به خوبی دیده می شود. لازم به ذکر است که می توان اتصالات را به گونه ای انجام داد که جهت جریان در کلافهای زوج عوض شود.

گاهی اوقات گروه کلافهای مربوط به هر فاز را در سیم بندی دالاندر به صورت مستطیلهایی نشان می دهند که این امر کار رسم سیم بندی را تا حدودی تسهیل می کند. همچنین گاهیشمارۀ ابتدا و انتهای گروه کلاف را نیز بر روی مستطیلها نشان می دهند که این شماره ها از روی موقعیت گروه کلاف در سیم بندی نوشته می شود. مثلاً چنانچه بخواهیم اتصالات گروه کلافهای شکل بالا را با استفاده از گروه کلافهای مستطیلی نشان دهیم شکل زیر به دست خواهد آمد.

نکته 12 : پس از اتصال گروه کلافهای هر فاز به صورت شکلهای بالا ، مجموعه گروه کلافهای سه فاز را در حالت دور کم یا قطب زیاد معمولا به صورت مثلث و در حالت دور زیاد یا قطب کم به صورت ستاره دوبل به هم وصل می کنند. این دو اتصال در شکل زیر نشان داده شده اند. در این شکل و در حالت اول یا دور کند سرهای 1 و 2 و 3 به شبکه وصل شده و اتصال مثلث را تشکیل می دهند و در حالت دوم سرهای 1 و 2 و 3 به یکدیگر وصل شده و نقطه ستاره را می سازند و این بار سرهای 4 و 5 و 6 به شبکه وصل می شوند تا ستاره دوبل را تشکیل دهند.

فرم دیگر اتصال مثلث و ستاره دوبل که در شکل زیر نشان داده شده است.

سیم بندی دالاندر هم به صورت یک طبقه و هم به صورت دو طبقه قابل اجرا می باشد.

نکته 13 : از آنجا که در سیم بندی دالاندر تعداد قطبها در حالت دور کند (2Pa) دو برابر تعاد قطبها در حالت دور تند (2Pb) است. یعنی pa = 2pb می باشد. چنانچه زاویه الکتریکی را برای دو حالت دور تند و دور کند به دست آوریم ، مشخص می شود که زاویه الکتریکی در حالت دور کند دو برابر حالت دور تند است:

این امر باعث می شود توالی فازها در دور تند و دور کند تغییر کند و جهت چرخش موتور با تعویض اتصالات تغییر نماید. برای جلوگیری از تغییر توالی فازها و تغییر جهت چرخش موتور در زمان تعویض اتصالات اقدام مناسب این است که هنگام تعویض اتصالات ، جای دو فاز موتور نیز عوض شود. به عنوان مثال هنگام تعویض اتصالات سیم بندی موتور از دور کند به دور تند ، جای دو فاز Vb و Wb نیز عوض خواهد شد. به همین دلیل معمولا وسط گروه کلافهای فاز دوم را به جای اتصال به ترمینال Vb در جعبه کلم (جعبه ترمینالهای موتور) به ترمینال Wb ، وسط گروه کلافهای فاز سوم را به جای فاز سوم را به جای اتصال به ترمینال Wb به ترمینال Vb وصل می نمایند.

ادامه موتورهای القائی

مطالب مشابه :

دانلود نرم افزار سیم پیچی موتورهای الکتریکی با آموزش

گزارش کارآموزی برق سیم پیچی

روابط دیاگرام سیم پیچی موتور سه فاز

سیم پیچی ترانسفومر

نرم افزار طراحی سیم پیچ موتورهای الکتریکی

ادامه موتورهای القائی

کارگاه سیم پیچی ماشین ac 2 - طراحی دیاگرام سیم بندی موتورهای القایی تک فاز

روش های تغییر سرعت موتور آسنکرون سه فاز و تک فاز