عزاداری های شهر من تبریز

شاه حسین گویان(شاخسی)

نوعی مراسم مذهبی است که در ایام ماه محرم در بیشتر نقاط

آذربایجان و به طور گسترده در تبریز برگزار می شود

این مراسم از چند روز مانده به ماه محرم تا دهمین روز از همین ماه

ادامه می یابد.در زبان ترکی آذربایجانی مردم به این مراسم(شاخسی) می گویند که کوتاه شده ی واژه ی شاه

حسین(ع) است در مراسم شاخسی عزاداران نوعی چوب مخصوص این نوع عزاداری را از زمین تا بالای سر

خود حرکت می دهند و وقتی که چوب به زمین نزدیک می شود همگی با صدای بلند ندای شاخسی و

زمانی که چوب به سرشان نزدیک می شود همگی با صدای بلند ندای واخسی سر می دهند این حرکت به

نشانه ی جنگ یاران حسین بن علی(ع) با یاران یزید بن معاویه(لعنت الله علیه) در کربلا می باشد و این طور

که بزرگان نقل می کنند فلسفه ی این نوع عزاداری بر می گردد به شب عاشورای حسینی(ع) زمانی که

اصحاب امام حسین(ع) دیدند که جمعیت فراوانی از سمت کوفه به کربلا سرازیر شده به دستور حبیب بن

مظاهر همگی اسباب و آلات حرب حمایل کرده و به دور خیمه های امام رژه رفتند برای دلگرمی زنان و

کودکان که ترسیده بودند همانطور که شاعر فرهیخته ی تبریزی استاد زرین قلم در شعر زیبای خود نوشته اند:

شاخسئی اولده بیر عده مفاخر باشلادی پیروان بوذر و عمار یاسر باشلای

شاخسئی اول حبیب بن مظاهر باشلادی بو سببدن بیر بیله شور و نوا شاخسیده دی

عزاداران در شاخسی دست خود را بر شانه ی یکدیگر قرار می دهند و با این حرکت خود اتحاد و انسجامشان

را نشان می دهند و به جهانیان اعلام می دارند که پیروان یاران با وفای سید الشهدا (ع) هستند و اگر آنروز

نبودند که به یاری امامشان بپردازند امروز آماده ی هرگونه جانفشانی در راه او هستند عده ای این مراسم را

به سبک سنتی انجام می دهند و از هیچ گونه ابزارو آلات جدیدی استفاده نمی کنند.در مقابل عده ای هم با

استفاده از طبل,سنج,و سایر ابزارو آلات شور و شوق خاصی در این مراسم به وجود می آورند و الحق کسانی

که در این مراسم شرکت می کنند و یا تاکنون حتی برای یک مرتبه شاهد این عزاداری بوده اند اذعان دارند که

شور و شوق که در این مراسم وجود دارد بی نظیر است.

مراسم شاه حسین گویان بسیاری از محلات به لحاظ عظمت، بزرگی دسته ها، تعداد افراد، توانایی نوحه خوانان، تنوع و سوز مرثیه ها، از شهرت بالایی در بین مردم برخوردار است. به عنوان مثال هیات های: کوچه باغ، تپلی باغ، اهراب، مارالان، قره آغاج و… برای خود اسم و رسمی داشته و از سابقه ای طولانی برخوردارند.
این مراسم، در شب های دهه ی اول محرم به اوج خود می رسد و تا صبح تاسوعا و عاشورا ادامه می یابد. بر طبل کوبیدن و چنین حرکت های تند و ریتمیک تا ظهر عاشورا تداوم می یابد و بعد از آن تقریباً به پایان می رسد.
یکی از مهمترین نوحه های ذکر شده در هیات ها، شعر زیبای استاد دیلریش اردبیلی است كه چنين سرود:

حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار
بتول و مرتضی پیغمبر آغلار
الم آغلار،شه آغلار،لشکر آغلار
سو آغلار،قاتیل آغلار،خنجر آغلار

و یا این جمله بیشتر به گوش می رسد:

صحرای کربلاده طوفاندئ یا محمد(ص)
گؤنده ر کفن حؤسین (ع)ـه،عؤریان دئ یا محمد(ص)

یحیوی اردبیلی

ویا

بو گئجه بیعت پوزولدو آشینالر گئتدیلر

قویدولار پیغمبر-اوغلون،بی وفا لر گئتدیلر

در سراسر تاریخ همواره به بهانه های مختلف سعی در تعطیلی این مراسم داشته اند،حتی در زمان پهلوی دستور تیر نیز بر عزاداران صادر گشته بوده است،
بعد ها نیز به خاطر صدای عظیم شاخسی-واخسی در دل شب،احوالات بیماران و غیره بهانه شده در حالی که خود بیماران داوطلب به حضور در میان دسته جات شاخسی-واخسی بوده اند.از طرفی شاخسی مربوط به چند محله ی خاص بوده است.
شاخسی تا ساعت 2 الی 3 نصف شب و حتی گاهی تا 4 صبح طول می کشیده است.اما در سال های اخیر به دستور ..... شاخسی- واخسی از 12 شب به بعد قدغن اعلام شده است. و دسته جات مشهور کنترل می شوند،البته شاخسی-واخسی تبریز از این حکومت نظامی ها بسیار دیده است!

مشهورترین شاخسی-واخسی های تبریز مربوط به محله های

مارالان
خیاوان
قره آغاج
راستا کؤچه
کؤچه باغ
اهراب
ششگلان
ابوریحان
داش ساختمان
امیر خیز
دوچی لر
لاله

و چندی دیگر مشهور است.

در میان این محله های محله ی مارالان شفاهاً به خیابان شاخسی مشهور است و میدان بزرگ این خیابان به اسم میدان عاشورا مشهور است.

بسیاری از نوحه های مشهور شعرای بزرگ آزربایجان ورد زبان نوحه سرایان شاخسی می باشد. که از مشهورترین آنها می توان به اشعار دیلریش اردبیلی،صراف تبریزی،یحیوی اردبیلی،مکانی زنجانی اشاره نمود.

بازاریان

بزرگترین بازار مسقف جهان از دوران صفویان تا به امروز در ایام سوگواری اباعبدالله الحسین رخت سیاه بر تن کرده و میعادگاه عاشقان حسینی می شود.

عرب ، عجم ، زنجیر

محلات قدیمی و اصیل تبریز همچون نوبر، خیابان، کوچه باغ، اهراب، ششگلان و بیش از 20 محله دیگر با اینکه این روزها با اسامی دیگری از آنها در تبریز یاد می شود اما به رسم دیرین با نام قدیمی خود در بازار حضور می یابند و به سبک خود ندای لبیک یا حسین سر می دهند.

یکی از نکات جالب و قابل توجه عزاداری محلات در بازار، ترکیب منظم هئیت هاست؛ به طوری که هر محله، سه دسته عرب، عجم و زنجیززن دارد که با ورود محله به محل عزاداری در بازار به ترتیب وارد بازارچه و تیمچه ها شده و عزادارای می کنند که غالبا در بازار مظفریه (بازار فرش فروشان) به کار خود پایان می دهند.

نخست دسته عرب محله با لباس هایی سر تا پا مشکی به سبک اعراب وارد بازار شده و با نظم و سبک خاص دو دستان خود را بر سینه هایشان می کوبیند، سپس دسته عجم که کت و شلوار بر تن دارند به صورت آرام و منظم با یک دست بر سینه می کوبیند و در پایان زنجیرزنان آن محله، بر کار محله در روز عزاداری خاتمه داده و هئیت ها به محله خود باز می گردند تا در مساجد عزاداری کنند.

البته شبیه خوانی، شمع افزونی، تعزیه گردانی و چندین عزاداری دیگر نیز در بازار تبریز صورت می گیرد که می توان شبیه خوانی محله شتربان با پوست شیر جنگلی در عاشورای حسینی را از بارزترین شبیه خوانی ها در بازار نام برد.

ثبت ملی عزاداری بازار تبریز

رئيس سازمان ميراث فرهنگی، صنايع دستی و گردشگری آذربايجان شرقی با بیان اینکه آيين های مذهبی زنده يكی از مهم ترین علل ثبت جهانی بازار تبريز است، افزود: آيين های بومی و مذهبی در روند ثبت جهانی دخیل است كه بازار تبريز با داشتن نمونه های فراوانی با دست پر در فهرست آثار جهانی به ثبت رسيد.

وی قدمت این عزاداری ها را از دوران صفويه عنوان کرد و افزود: اوج عزاداری ها در بازار تبریز با ساخت تیمچه مظفریه در دوره قاجاريه بالا رفت و تا به امروز نيز با رونق به كار خود ادامه می دهد.

تراب محمدی در ادامه افزود: با ثبت ملی آيين های عزاداری بازار تبريز، بخش مهمی از آيين های عزاداری حسينی مستند سازی شده و ثبت این آیین سنتی در شهر تبریز به عنوان نخستین پایتخت تشیع جهان نقطه درخشانی در تاریخ این بازار است.

عزاداری در بازار تبریز آبان ماه سال 91 با حضور مسئولان کشوری در تبریز ثبت ملی رسید.

یکی از بازاریان تبریزی با اشاره به اینکه دسته جات حسینی با نام یکی از خیابان‌‌ها و محلات قدیمی تبریز در بازار حضور می یابند، اظهار داشت: هر یک از هئیات از هفتم محرم تا سوم امام با علم های قدیمی محلات، مسیری از بازار را طی کرده و به سبک قدیمی عزاداری می کنند و سرانجام در بازار مظفریه به کار پایان می دهند.

وی در ادامه افزود: البته در برخی از تیمچه های بازار تبریز از اول محرم مراسم مرثیه خوانی اجرا می شود و عاشقان حسینی از سرتاسر شهر در کنار بازاریان تبریزی به سوگواری امام حسین (ع) می پردازند.

محمد شهیری با بیان اینکه بازاریان از هفتم محرم به مدت یک هفته حجره های خود را تعطیل می کنند، ادامه داد: با این حال حجره هایی که در مسیر عزدارای قرار دارند، حجره های خود را برای پذیرایی از دسته های عزاداری آماده کرده و با چای، خرما، نان، پنیر و شربت از آنان پذیرایی می کنند.

عزاداری های شهر من تبریز

مطالب مشابه :

فال ورق یا فال پاسور

فال تاروت

محرم،یلدا،کریسمس،روزنامه ها

The important mechanical propeties of wood

روضه زینب

یاحسین

اینم به یاد ذاکر بی ادعا......

صحرای محشر!

عزاداری های شهر من تبریز