فونت‌های یونیکدِ فارسی + دانلود فونت‌های جدید

فونت‌های یونیکدِ فارسی + دانلود فونت‌های جدید

Persian Unicode Fonts

مطلب زیر برگرفته از سایتی است که به رسم رعایت امانت و کپی‌رایت، نشانی آن را در پایان مطلب ذکر کرده‌ام. البته از لحاظ نگارشی و تایپی، اندکی آن را تغییر داده‌ام ولی محتوا کاملاً یکسان است.

فونت‌های یونیکدِ ارائـه شده در این مطلب با فونت‌های فارسی وب (که پیشتر معرفی کردم) فرق دارد.

می‌توانید برای دریافت نسخۀ قابل چاپِ همین مطلب، به اینجانب ایمیل بزنید.

لطفاً این مبحث را به دوستان خود نیز اطلاع دهید تا کم‌کم همۀ پارسی‌زبانان از فونت‌های استاندارد و کاراکترهای درست بهره بـبـرند.

***

مشکلات ما ایرانیان در استفاده از فونت

مشکل اول: همۀ ما در کاربردهای اینترنتی خویش بارها دیده‌ایم که سایت‌های انگلیسی‌زبان از چه تنوع فونتی برخوردارند؛ حال آن که سایت‌های فارسی‌زبان را همواره باید با فونت «تایمز نیو رومن» یا «تاهما» نوشت. جالب اینجاست که زحمت تهیۀ همین دو فونت یونی‌کد را هم خود ما ایرانی‌ها نکشیده‌ایم. واقعاً جای تأسف دارد که این قدر بی‌توجهیم.

مشکل دوم: همۀ ما بارها دیده‌ایم که فونت‌های فارسی وقتی از یک رایانه به دیگری منتقل شوند، به هم می‌ریزند، حال آن که فونت‌های انگلیسی را حتیٰ اگر از محیط «داس» بردارید و در نرم‌افزاری تحت ویندوز باز کنید، به هم نمی‌ریزند (ممکن است امکانات گرافیکیـَش به هم بریزد؛ اما اصل فونت، نه). سبب امر آن است که فونت‌های انگلیسی رایج، همگی – حتی آنها که با نرم‌افزارهای تحت داس به کار گرفته شده‌اند – با تکنولوژی «یونی‌کد» نوشته شده‌اند؛ حال آن که فونت‌های فارسی – که معمولاً صورت تعدیل‌شدۀ فونتی عربی هستند– اصلاً با این تکنولوژی سازگاری ندارند. در تهیۀ آنها چنین حساسیتی معمول نبوده است و اگر هم بیشترِ کاراکترهایشان به هم نمی‌ریزد، به سبب همان پایۀ عربی است (و گرنه به نظر می‌رسد مهندسان ایرانی حساسیتی نداشته‌اند و اصلاً علاقه و توجهی به این مسأله نشان نداده‌اند).

مشکل سوم: مشکل مهم دیگر ما ایرانیها – که باز به سبب بی‌توجهی به تکنولوژیِ یونی‌کد روی داده – برخوردار نبودن از امکان بهره‌گیری از کلیۀ کاراکترهای رایج در زبان فارسی است. این جمله را بخوانید:

به آیةالله فلانی گفتم شمارۀ تلفن ۴۵۶ را عربها ٤٥٦، و «ماهی» را «ماهي» می‌نگارند و «ک» را هم «ك» می‌نویسند.

همچنان که ملاحظه می‌شود، با فونت یونی‌کدِ «تایمز نیو رومن»، همۀ علامتهای متمایزی که در نگارش فارسی لازم است، اعم از اشکال مختلف اعداد عربی و فارسی، یا تای تأنیث و یای آخر چسبان و... کاملاً واضح نوشته شده‌اند. حال بیایید همین جمله را با چند فونت رایج بنویسیم:

چنان که واضح است، چنین جمله‌ای را با خط فارسی نمی‌شود نوشت! شاید برای کاربر عام، خنده‌دار جلوه کند، اما کسانی که در صدا و سیما، روزنامه‌ها، انتشارات، مجلاتِ علمی و... با متون تخصصی سر و کار دارند، روزانه بارها با این مشکل روبه‌رو می‌شوند.

توجه: اکنون اگر بخواهیم در فونت میترا و مانند آن، مشکل بد نوشته شدن «ی» را حل کنیم – البته بعد از بی‌خیال شدن بقیۀ مشکلات و اصلاً به راه حل آنها فکر نکردن – باید به جای ی، در کیبورد خود از ي استفاده کنیم (در برخی ویندوزهای اِکس‌پی، از شیفت + اِکس). این امر هم به نوبۀ خود، مشکلاتی را به بار می‌آورد که اتفاقاً بسیار مهم‌تر از اصل بد نوشته شدنِ خط است. در پاراگراف بعدی در بارۀ آن صحبت می‌کنم.

مشکل چهارم: از همۀ این مشکلات مهم‌تر، مشکلی است که در اثر این بی‌خیالی در جستجوهای اینترنتی ما حاصل می‌شود.

در آغاز باید گفت ما درست به دلیل این که با فونت‌های یونی‌کد کار نمی‌کنیم، ناچاریم از کاراکترهای غیر استاندارد برای درست نوشتن بهره بگیریم. به عبارت بهتر، برای این که درست بنویسیم و مثلاً آیة‌الله را آی‌ـة الله ننویسیم، ناچار می‌شویم به جای «ی» از کاراکتری استفاده کنیم که در فونت یونی‌کد برای «ي» (یای عربی که وقتی به آخرِ واژه‌ای بچسبد، دو نقطه در زیر دارد) به کار می‌رود. اگر یادتان باشد، در ویندوز ایکس پی سرویس پک ۱، مجبور بودیم برای نوشتن «ی» وسط کلمه، به جای فشار دادن دکمۀ «ی» در کیبورد، از شیفت و اِکس استفاده کنیم.

اکنون با این مقدمه، مشکل را توضیح می‌دهم: فرض کنید متنی نوشتید و ظاهرش هم درست بود؛ اما در آن از حروفی بهره جسته بودید که در فونتهای یونی‌کد، کاراکترهایی برای حروف دیگر بودند. مثلاً به جای کاف فارسی (سرکش دار و بدون همزه) در یونی‌کد از کاف عربی (بدون سرکش و با همزه)، و به جای «ی» فارسی از «یاء» عربی (دو نقطه‌دار یعنی به این شکل: ي)، و به جای ۴، ۵، و ۶ فارسی از معادل عربی آنها با شکلی متفاوت (٤٥٦) بهره جستید. فردی که در آن سر دنیا با رایانۀ خودش – که مجهز به استاندارد یونی‌کد است – در گوگل یا موتور جستجویی دیگر به دنبال سایت شما می‌گردد. هرگز آن را پیدا نمی‌کند. حالتی را فرض کنید که در نوشتۀ شما هم «ی» اصلی باشد و هم «ي» (شیفت و اکس) (مثلا در کلمۀ «یغمایی»، که شما برای تایپِ «ی» در وسطِ واژه، کلیدهای شیفت و اکس را زده‌اید – تا این شکلی «ی‌غمای‌ی» نشود – و در آخرِ واژه، از «ی» درست استفاده کرده‌اید). طرف اگر عقل جن هم داشته باشد، نمی‌تواند استراتژی‌ای برای جستجو طراحی کند که بتواند سایت شما را بیابد.

به همین ترتیب، ما خیلی بی‌دقت کاف عربی و فارسی هر دو را به کار می‌بریم. مطالبی که ما در سایت‌هایمان و بانک‌های اطلاعاتیمان داریم، نه با صفحه کلید عربی قابل جستجوست، نه با صفحه کلید فارسی. مطمئن باشید به سبب همین بی‌دقتی‌ها، حجم زیادی از داده‌های ما روی اینترنت، اصلاً قابل استفاده نیستند.

به همین دلیل هم هست که خیلی از اوقات، بانک‌ها، سایت‌های اطلاع رسانیِ بلیت و کنکور و...، با اختراع روشی من درآوردی، همواره توصیه می‌کنند صفحه کلید خود را در حالت انگلیسی[!] قرار دهید و بعد، با فونتِ من درآوردیِ انگلیسی‌ای که خودشان طراحی کرده‌اند، فارسی تایپ کنید.

ما متأسفانه تا کنون اصلاً به طور جدی به فکر استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی اینترنتی نیفتاده‌ایم. اگر زمانی قضیه جدی شود، بیشترِ پایان‌نامه‌های ما که نسخه‌هایی از آنها به دانشگاه‌ها و از آنجا به «ایران‌داک» تحویل داده شده، دچار مشکل است. عمدۀ مقالات علمی ما غیر قابل جستجوست، و تمام نتایجی که از جستجوهای ما حاصل می‌شود، شانسی و اتفاقی است و تعداد بسیار بیشتری از نتایج هرگز در نتایج جستجوی ما راه نمی‌یابند.

راه حل:

خیلی ساده و واضح است: استفاده از فونتهای یونی‌کد. گفتنی است اگر با فونت «تاهما» یا «تایمز نیو رومن» بنویسیم، خیلی از خرابکارهایی که کرده‌ایم و ردش به نظر خودمان صاف شده است (چون از روی شکل کاراکتر، لزوماً خود کاراکتر شناخته نمی‌شود)، معلوم می‌شود. برای نمونه، نخست عبارتی را مثال می‌آورم که در متنی با فونت میترا نوشته شده بود:

توجه: همین متن به ظاهر سالم الان چند مشکل دارد. نخست اینکه چون در این فونت «تای تأنیث» تعریف نشده و طراحِ فونت، برای این که به خود کمترین زحمتی ندهد، در خانۀ تای تأنیث، کاراکتر «ـۀ» را جایگزین کرده است، نویسنده ناچار خواهد بود مثل مورد بالا (واژۀ قرمز)، واژۀ دارای تای تأنیث را با فونتی دیگر بنویسد (در اینجا وی از فونت بدر استفاده کرده، که کاملاً ظاهرش با فونت اصلی متفاوت است و ضمناً، خیلی جاها نمی‌شود با دو فونت نوشت؛ و ضمناً، در جستجوی اینترنتی به هر حال، پیدا نمی‌شود). دوم اینکه در عبارت قرآنی، کاف عربی را وانهاده، و کافِ فارسی آورده است. ثالثاً، حرف «ی» را در وسط کلمات با یای عربی [ي] نوشته، و در آخر کلمات، با «ی» فارسی. اگر جستجوگر خیلی آدم عاقلی باشد، یک بار عبارتش را با یای عربی و یک بار دیگر با «ی» فارسی جستجو خواهد کرد و هرگز احتمال نخواهد داد که ممکن است اولی عربی، ولی دومی فارسی باشد! سوم، و از همه مهم‌تر، اینکه این متن وقتی با رایانه‌ای دیگر خوانده شود که فونت میترا را ندارد، به هم خواهد ریخت و همین ظاهر سالم را هم نخواهد داشت. این متن در کامپیوتری که فونت میترا ندارد، با فونت پیش فرض ویندوز، یعنی تایمز نیورومن خوانده خواهد شد:

ملا عناية الله قهبايی معتقد است وزن عبارت قرآنی «علی امم ممن معک» را می‌توان با 15 بحر از بحور مختلفة الارکان، مطابق دانست و بر پاية قول وی... .

سوای مشکلات گرافیکی که خود را ظاهر می‌کند، وقتی کسی در اینترنت – و مثلاً در گوگل – دنبال مقالات فارسی می‌گردد و به حساب خودش با پابندی به ضوابط یونی‌کد، انتظار کامل‌ترین نتیجه را دارد، هرگز نمی‌داند باید به جای اولین «ی» در قهبایی، کاراکتر «ي» و به جای دومین، کاراکتر «ی» را وارد کند؛ یا مثلاً در جستجوی عبارت «بر پایۀ قول»، باید «بر پایة قول» را بجوید. به این ترتیب، به نحوی کاملاً طبیعی، دسترسی بسیاری از کاربران به سایت دربردارندۀ این متن، محدود – و ناممکن – خواهد شد.

تکنولوژی یونی‌کد چیست؟

سازگاری با تکنولوژی یونی‌کد، یکی از برتری‌های ویندوز اِکس‌پی بر ویندوز 98 بود. این تکنولوژی، عبارت بود از فراهم آوردن جدولی استاندارد با بیش از حدود ۷۰ هزار خانه، که هر یک به یک کاراکتر از کاراکترهای الفبای خطوط جهان اختصاص داشت. به این ترتیب، با توافق بر سر این که کدام خانه از جدول، مختص چه کاراکتری از کدام خط جهان باشد، این امکان فراهم می‌شد که فونت نویسان در تمام دنیا، بتوانند فونتی بنویسند که اولاً بشود با آن بدون تغییر فونت، همۀ خطوط جهان را در متنی نوشت؛ و ثانیاً بشود همۀ نوشته‌های استاندارد را ـ حتی در صورت در اختیار نداشتن فونت آن ـ خواند.

خود سیستم عامل ویندوز، دو فونت یونی‌کد عالی را داراست که همۀ کاراکترها را دارند: تاهما و تایمزنیورومن. این فونتها البته خیلی زیبا نیستند و با زیبایی‌شناسیِ فارسی‌زبانان جور درنمی‌آیند، اما کاملند. شما با این دو فونت می‌توانید هم فارسی بنویسید و هم عربی و هم اردو و هم انگلیسی و هم...؛ بدون آن که لازم باشد شیفت و آلت بگیرید و صفحه کلید عوض کنید (صرف نظر از محدودیت عملی، که با ۱۰۴ دکمۀ کیبورد نمی‌شود ۷۰ هزار کاراکتر را نوشت و البته آن هم راه دارد). می‌توانید فونتی بنویسید که در هیچ کجای دنیا و تحت هیچ محیطی به هم نریزد و به راحتی قابل بازیابی با جستجو باشد.

چند فونت یونی‌کد خوبِ فارسی

تا جایی که من خبر دارم، در ایران تنها مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی است که برای انتشار آثار خود، فونتی یونی‌کد را طراحی کرده است. [البته بعد از توضیحات آقای مِهروش، گروهی در دانشگاه صنعتی شریف نیز چند فونت یونیکدِ پارسی ساخته‌اند که من در وبلاگِ خود به آن اشاره کرده‌ام – خرّمی] به هر حال، من و برخی دوستانم برای حل مشکلات پژوهشی خود، چند فونت طراحی کرده‌ایم. اینها فونتهای جدیدی نیستند؛ بلکه همان فونتهای مشهورند که با یونی‌کد هماهنگ شده‌اند. می‌توانید با کلیک روی آنها، از همین جا دانلودشان کنید.

فونت کریم (با نام: تایم کریم)

فونت بی‌زر ـ یونی‌کد

فونت بی‌لوتوس ـ یونی‌کد

فونت یاقوت ـ یونی‌کد

نکته: اگر دیدید هنگام تایپ با این فونتها، برخی کلمات بد شکل ظاهر می‌شوند، به سبب آن است که صفحه کلیدتان، کاراکتر مناسب را تایپ نمی‌کند (مثلاً به جای «ی»، طوری تنظیم شده است که «ي» را بزند). در این صورت، لازم است برای حل اساسی مشکل، با نرم‌افزارهای تغییر کیبورد، صفحۀ کلید خود را تغییر دهید یا با استفاده از کاراکترهای ویژۀ نرم افزار ورد:

MS WORD\Insert menu/ symbol/

آن کاراکتر را بیابید و وارد متن کنید. باز هم اگر مشکلی بود، لطفاً با من تماس بگیرید.

و نکتۀ آخر این که: خط استاندارد و اصولی داشتن، لازمۀ پیشرفت علمی و نشان از انضباط و دقت علمی یک ملت است. هر چه ملتی گیج‌تر باشند، نیاز کمتری به زبان علمی و دقیق خواهند داشت. لطفاً با معرفی این متن به دوستانتان، در ترویج فونت‌های استاندارد و فرهنگ استانداردنویسی همکاری کنید.

***

منبع:

http://www.fmehrvash.com/fonthayeUnikod.htm

فونت‌های یونیکدِ فارسی + دانلود فونت‌های جدید

مطالب مشابه :

فونت‌های یونیکدِ فارسی + دانلود فونت‌های جدید

اگه عشق منی چرا با دیگرونی؟....

تاریخچۀ "سرود ملی" در ایران

شعر زبان فارسی

مــعــمــار حــروف؛ گفتگو با دامون خان جانزاده

گلستان باب اول در سیرت پادشاهان

خلاصه داستان های شاهنامه

نامه ی چارلی چاپلین به دخترش

شب و زمستان در اشعار فارسی