اتوکلاو- Autoclave

اتوکلاو دستگاهی است که برای استریل کردن مواد و تجهیزات در آزمایشگاه توسط فشار شدید بخار در دمای 121 درجه سانتی گراد به مدت 15 یا 20 دقیقه است این زمان بستگی به نوع ماده و محتوای اتوکلاو دارد . این دستگاه در سال 1879 توسط چارلز چامبرلند (Charles Chamberland ) اختراع شد .

انواع اتوکلاو

دو نوع اصلی اتوکلاو وجود دارد :

صفحه اتوکلاو در بالا : این اتوکلاو ای شبیه زودپز هایی است که به فور در خانه های ایرانی یافت می شود . در این اتوکلاو ها ، در اتوکلاو توسط پیچ هایی در پایین بسته می شود و فاشر سنجی در بیرون برای کنترل فشار قرار دارد . این دستگاه ها نیاز به منبع حرارت خاریجی دارند و بسیار خطرناک هستند (اگر ظرف توسط فشار منفجر شود سقفو پایین میاره ) بنابراین انها باید توسط افراد بسیار با تجربه مورد استفاده قرار بگیرند . برای نمونه در بیمارستانی که ما بودیم یک نفر هر لحظه دما و فشار اتوکلاو ها را کنترل میکرد .

صفحه اتوکلاو در روبه رو : این اتوکلاو ها به خاطر راحتی استفاده از انها به طور وسیع مورد استفاده در آزمایشگاه ها قرار میگرند اما در استفاده از این اتوکلاو ها باید نهایت دقت را کرد . این اتوکلاو ها جعبه ای شکل هستند و در درونشان مجهز به واحد تبدیل آب به بخار دارند که برای استریل کردن استفاده می شود . کنترل اتوکلاو به اپراتور این امکان را می دهد تا دمای مورد نظر را تنطیم کند و مدت زمان اتوکلاو را تعیین کند همچنین این اتوکلاو ها وسیله ای برای اندازه گیری و نمایش فشار/دما را دارند .

اتوکلاو هایی که از جلو باز میشوند ممکن است بسیار بزرگتر باشند که برای استریل کردن مواد و وسایل زیاد در بیمارستان ها مورد استفاده قرار میگیرد .

موارد کاربرد اتوکلاو

اتوکلاوو علوم آزمایشگاهی دوجز جدا نشدنی از هم هستند . اتوکلاو در بسیار از زمینه ها مانند : میکروب شناسی ، پزشکی ،دامپزشکی ، قارچ شناسی ، دندان پزشکی و ... مورد استفاده قرار میگیرد.

ظروف شیشه ای ، زباله های پزشکی ، ظروف آزمایشگاهی ، ملافه های حیوانات آزمایشگاهی ، محیط های کشت و... موادی است که توسط اتوکلاو اسنریل می شوند .

امروزه استفاده از اتوکلاو برای استریل کردن زباله های بیمارستانی به سرعت در حال رشد است . وسائل و دستگاههایی که برای استریل کردن این مواد و زباله ها استفاده می شود از همان روش بخار و فوق حرارت هستند و با هم فرقی ندارند و باعث استریل شدن توده ای وسیع از زباله های بیمارستانی از عوامل پاتوژن میشوند . نسل جدیدی از مبدل های رباله به بازار امده که بدون استفاده از فشار بسیاری از مواد مانند محیط های کشت ، دستکش ها ، گان ها ، لباس ها و مواد پلاستیکی را استریل می کند . این دستگاه ها مناسب برای موادی هستند که نمی توانند دمای بالای اون را تحمل کنند .

برای سرنگ های شیشه ای ، اوون بهترین راه استریلاسیون است .

حذف هوا

بعد از بستن در اتوکلاو ، مقداری هوا در ظرف باقی می ماند و باید حذف شود. علت آن این است که هوای گرم در مقایسه با بخار به مدت زمان زیادی برای استریل کردن نیاز دارد . برای مثال : بخار در دمای 134 درجه سانتی گراد به 3 دقیقه وقت برای استریل کردن مواد نیاز دارد در حالی که هوای گرم 160 درجه سانتی گراد در همان شرایط به دو ساعت وقت نیاز دارد . روش های حذف هوا در اتوکلاو به شرح زیر است :

حذف هوا از پایین (Downward displacement) : زمانی که بخار وارد محفظه می شود به علت ژایین بودن چگالی ان نسبت به هوای گرم در بالای محفظه قرار میگرد و با افزایش میزاه بخار رفته رفته هوای گرم در زیر اتوکلاو فشرده می شود و از قسمت پایینی تخلیه می شود . معمولا در قسمت خروجی دماسنجی برای کنترل دمای هوای خروجی می گذارند . تنها زمانی که هوا از محفظه خارج شد باید تخلیه کردن را متوقف کنیم . جریان معمولا توسط تله های بخاری و یا سوپاپ های مارپیچی کنترل می شود

پالس های بخار (Steam pulsing) :در این روش هوای موجود در محفظه اتوکلاو توسط پالس های بخار فشرده می شود و سژس دپرس شده تابه فشار اتمسفر نزدیک شود .

پمپم های وکیوم (Vacuum pumps) : این پمپ ها هوا و یا هوا/بخار را از محفظه مکش می کنند .

سوپر اتمسفر (Superatmospheric ) : در این چرخه از پمپ های وکیوم استفاده می شود . به دنبال پالس بخار مکش انجام می شود وبه دنبال سایر پالس ها مکش ادامه می یابد . میزان مکش ها بستگی به چرخه ما و نوع دستگاه دارد .

زیر اتمسفر (Subatmospheric ) : مشابه چرخه superatmospheric است اما فشار محفظه هرگز بیش از اتسمفر نیست تا زمانی که فشار به دمای استریل کردن افزایش یابد .

اتوکلاو در پزشکی و علوم آزمایشگاهی

بجث هایی که در بالا کردیم بیشتر جنبه عمومی داشت اما در این قسمت در مورد اتوکلاو های پزشکی بحث خواهیم کرد . اتوکلاو های پزشکی دستگاه هایی هستند که برای استریل کردن (کشتن تمام شکل های رویش میکروارگانیسم هاو اسپورها ) مواد و ظروف پزشکی استفاده می شود . در این مرحله یعنی استریل کردن تمام شکل باکتری ها ، ویروس ها ،انگل ها ، قارچ ها و اسپور ها از بین می روند اما پریون ها -عامل جنون گاوی( بیماری كروتزفلد-یاكوب) - در اتوکلاو به مدت ۳ دقیقه در دمای ۱۳۴ درجه و یا اتوکلاو به مدت ۱۵ دقیقه در دمای ۱۲۱درجه از بین نمی روند . همچنین تعدای از میکروارگانیم ها اخیرا کشف شده اند که قادر به رشد در دمای بالاتر از ۱۲۱ درجه سانتی گراد هستند .

اتوکلاو ها در بسیاری از زمینه های پزشکی و مراکزی که نیاز به استریل کردن مواد دارند یافت می شوند . نکته ای کهباید بهان توجه کرد این است که امروزه بیشتر از وسائل یکبار مصرف استفاده می شود در نتیجه وسائل نیاز به استریل دوباره ندارند . این اتفاق (استفاده از مواد یک بار مصرف بدون نیاز به بازیابی دوباره) برای اولین بار در مورد نیدل های استفاده شده است اما امروزه بسیاری از مواد جراحی به صورت یک بار مصرف استفاده می شوند .

همه مواد توسط اتوکلاو استریل نمی شوند برای مثال ممکن است بعضی مواد پلاستیکی ذوب شوند و یا بعضی مواد کاغذی نتوانند میزان بالای فشار بخار را تحمل کنند در این موارد باید از اتو و یا سایر روش هاس استریل کردن (اشعه ، مواد شیمیایی و... ) استفاده کرد . در ضمن زمانی که میخواهیم مواد را داخل اتوکلاوقرار دهیم باید از دیوراه و یا سایر مواد فاصله موجود باشد تا بخار به راحتی در بین مواد حرکت کند .

قبل از دفع هر گونه زباله بیمارستانی و یا پزشکی باید این مواد اتوکلاو شوند وبعد استریل شدن و عاری از پاتوژن ها مانند سایر زباله ها و طبق روش های استاندارد دفع شوند . همان طور که گفتیم با اتوکلاو تقریبا ۹۹٪ پاتوژن ها از بین رفته و مواد استریل می شوند بنابراین در صورت اتوکلاو نکردن (یا هر روش دیگر استریلی) این پاتوژن ها وارد محیط خودمان می شوند و هم به محیط اطراف خود ضرر خواهند زند و هم به سلامتی خود . این نکته را در اینجا ذکر کردایم که تنها جنبه آزمایشگاهی وسائل موجود در اختیارمون را در نظر نگیریم و بداینم که قبل از هر چیزی استفاده درست از این وسائل تضمین کننده سلامتی خودمون است .

کنترل کیفی اتوکلاو

اندیکاتور های شیمیایی ، فیزیکی و بیولوژی برای برسی دما و زمان اتوکلاو به صورت تجاری وجود دارد. شاخص ای شیمیایی به صورت نوار های اتوکلاو (چسب اتوکلاو) و یا بسته های پزشکی هستند که وقتی به دمای معنی رسیدند تغییر رنگ می دهند . برای نمونه : دارای نوار های سیاه در زمینه سفید هستند که بر روی موادی که می خواهند اتوکلاو شوند میزنیم و اگر اتوکلاو ما درست کار کرده باشد در دمای ۱۲۱درجه نوار های سیاه از بین می روند . اندیکاتور های بیولوژی شامل اسپر باکتری هایی هستند که به حرارت مقاوم هستند مانند : Geobacillus stearothermophilus . اگر اتوکلاو به دمای مورد هدف نرسد در این صورت اگر کلنی های اسپور دار باکتری مورد نظر را انکوبه کنیم جوانه خواهند زد و به علت متابولیسم انهادر محیط PH را تغییر و در آخر باعث تغییر رنگ محیط خواهند شد . برخی از شاخص های فیزیکی از آلیاژ هایی تشکیل شده اند که در دمای مورد نظر ذوب می شوند .

بعضی از اتوکلاو هایی که توسط رایانه کنترل می شوند توسط سیستم F0 - F-noughtچرخه استریلاسیون را کنترل می کنند . مقدار F0 بر روی مقدار دقیقه ای ست میشود که برابر با 121درجه سانتی گراد و یا 249 درجه فارینهایت و یا فشار 15lbs بالاتر از فشار اتمسفر در 15 دقیقه است . از انجا که کنترل دقیق درجه حرارت دشوار است دما مانیتور می شود (کنترل میشود در یک محدود ای خاص) تا زمان استریلاسیون به پایان برسد .

اتوکلاو- Autoclave

مطالب مشابه :

سایت دانشگاههای پیام نور وسایر دانشگاهها

پروبیوتیک، پری بیوتیک، سین بیوتیک

جزوه آزمایشگاه میکروبیولوژی عمومی پیام نور

پاورپوینت سری1

دانستنیها

اتوکلاو- Autoclave

گلسنگ

طرز تهیه محلول لوگل و کاربرد آن