كشاورزي، علم درجه چندم؟!

كشاورزي، علم درجه چندم؟!

نويسنده: منصور اميدي-استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران

چند دهه پيش در بخش کشاورزي در کشور افرادي حضور داشتند که هر يک در کشاورزي جهان، در زمينه خاصي مرجع بودند. به نظر مي رسد يکي از عوامل مهم تاثيرگذار بر تکامل و ترقي اين افراد، جايگاه تخصصشان در کشور بوده است. در آن سال ها، انتخاب رشته در دانشگاه صرفا بر اساس علاقه بود و اولويت خاصي براي جوانان کشور مطرح نبود. تمامي علوم و رشته هاي مختلف تقريبا در يک درجه از اهميت قرار داشت.

در سال1354 در دانشگاه فردوسي مشهد، اتفاقي رخ داد که البته در آن زمان بسيار عادي بود. اتفاق اين بود که در اواسط ترم از طرف اداره آموزش دانشکده دندانپزشکي اطلاعيه اي صادر شد مبني بر اينکه ظرفيت دانشکده دندانپزشکي کامل نشده است و دانشجويان ترم اول دانشکده هاي کشاورزي و علوم تربيتي مي توانند به دندانپزشکي منتقل شوند. تنها شرط اين انتقال هم داشتن معدل 3 (معدل 3 از 4) در ترم اول بود. البته از دانشکده کشاورزي هيچ کس براي انتقال به دندانپزشکي اقدام نکرد!

من در آن زمان دانشجوي رشته زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزي بودم. اين مقدمه تاريخي را گفتم تا به اين مطلب برسم که در جهان، روش هاي مختلفي براي اداره جامعه وجود دارد.

ولي در يک نگاه کلي شايد بتوان روش هاي حاکم بر جامعه را به دو دسته «پيشگيرانه» و «درمانگرايانه» تقسيم کرد.

در روش «پيشگيرانه» براي آينده برنامه هاي کوتاه مدت تا درازمدت وجود دارد. اين برنامه ها در تمامي بخش هاي جامعه از جمله سلامت و غذا وجود دارد.

در اين روش، پيشگيري از بيماري ها و ناهنجاري ها از اولويت مهمي برخوردار است. در اين جوامع پزشک و پزشکي در اولويت اول قرار ندارد. در اين جوامع درمان حرف اول را نمي زند. در هر کوي و برزن، ده ها داروخانه، درمانگاه، مرکز پزشکي و بيمارستان ديده نمي شود. در هر شهر کوچکي، ده ها دستگاه پيشرفته و گرانقيمت مربوط به آزمايش هاي پزشکي ديده نمي شود. پزشکان مشهور روزانه ده ها عمل جراحي انجام نمي دهند.

در اين جوامع همه چيز «درمان بيماري هاي ايجادشده در اثر عدم توجه به موارد ديگر» نيست.

در اين جوامع، جوانان بر اساس علاقه خود وارد دانشگاه مي شوند. بنابراين پيشگيري (يعني توليد غذاي سالم، داشتن محيط زيست سالم، تنفس هواي پاک، دارابودن آب سالم و...) جايگاه ويژه اي دارد. در اين جوامع، علوم جديد و دستاوردهاي آن در تمامي زمينه ها (از کشاورزي و محيط زيست گرفته تا علوم انساني و تربيت و...) جايگاه خاص خود را دارد.

در جوامع «درمانگرايانه» تمامي عوامل براي ايجاد زمينه کار (يعني ايجاد ناهنجاري) و در نتيجه درمان آن فراهم است.

در اينجا تمامي عوامل کمک مي کنند ناهنجاري ايجاد شود تا به درمان آن بپردازند.

بنابراين در چنين سيستمي، تقريبا در تمامي روزهاي سال به دلايل مختلف و متفاوت آلودگي هوا وجود دارد.

در چنين سيستمي، توليد غذاي سالم در اولويت نيست. بخش اعظمي از درآمدهاي کشور، صرف درمان بيماري هاي مختلف مي شود. بيماري هاي خاص گسترش زيادي دارد و هزينه هاي زيادي بر دوش بيماران، مردم و مسوولان مي گذارد.

در سيستم «درمانگرايانه»، سرمايه گذاران و سرمايه داران جامعه، درمانگران هستند.

آپارتمان سازي، بيمارستان سازي و بسياري سازي هاي ديگر، از مشاغل جنبي اين درمان گرايان است.

در اين سيستم، پيشرفته ترين دستگاه هاي تشخيصي و شناسايي در کشور وجود دارد. جديدترين علوم درمانگري و جديدترين داروها در کشور موجود است. در اين سيستم، چون درمان حرف اول را مي زند، هزينه و حمايت مناسبي براي بخش هاي ديگر در نظر گرفته نمي شود، بنابراين کشاورزي که خود از بخش هاي آسيب پذير جامعه است و نياز مداوم به حمايت دارد، بخش فرعي مي شود.

در سيستم «پيشگيرانه» به دليل نياز به کاهش شديد ناهنجاري ها، غذاي سالم و محيط سالم، از اهميت ويژه اي برخوردار است، بنابراين به کشاورزي و توليد غذاي سالم بسيار توجه مي کنند. در چنين سيستمي بايد سرمايه گذاري هاي اساسي و بنيادي براي حفظ منابع و توليدات کشاورزي انجام شود تا کشور به پايداري برسد. وقتي طي يک سال، 16ميليارددلار هزينه واردات محصولات کشاورزي است، ديگر جايي براي کشاورزي باقي نمي ماند.
در اين حالت است که ميزان فارغ التحصيلان کشاورزي شاغل در تخصص خود کمتر از يک درصد مي شود.

در اين حالت است که در يک بازديد از 15 داروي نوترکيب ژنتيکي رونمايي مي شود، درصورتي که در همين زمان توليد محصولات گياهي نوترکيب ژنتيکي مجوز قانوني هم ندارد. در چنين حالتي است که بر مصرف سم و کود در کشاورزي کشور کنترلي نيست، همانگونه که بر مصرف دارو هم کنترلي نيست. در اين سيستم، به تدريج روستاها از جمعيت تخليه مي شود، واسطه گري گسترش مي يابد و نه تنها توليدات کشاورزي، بلکه هيچ توليدي جايگاه ندارد چون در سيستم «درمانگرايانه» توجه به توليد و در راس آن توليدات کشاورزي، از هيچ جايگاهي برخوردار نيست.

در پايان بايد بر اين نکته توجه شود که عدم توجه به کشاورزي، به معني عدم توجه به محيط زيست و منابع طبيعي و از همه مهم تر منابع آبي است. در حال حاضر در کشور ما منابع آبي به شدت در حال نابودي است و جالب است که خود اين کشاورزي و عدم توجه به محيط زيست، عامل اساسي اين نابودي است. در بسياري از مناطق، آب هاي فسيلي از اعماق زمين خارج و با مصرف بي رويه و بي برنامه، به محصولات برنامه ريزي نشده و هدررفت هاي مختلف تبديل مي شود. بهره برداري از جنگل ها و مراتع به شدت تخريبي است. درياچه ها و تالاب ها به سرعت در حال نابودي است. علاوه بر همه اين موارد، بايد تغييرات اقليم و پيامدهاي فاجعه بار آن را هم اضافه کرد.

اين وضعيت را مي توان به اين گونه ترسيم کرد که تمام امکانات در انتهاي يک بزرگراه تاريک، پر از سنگلاخ، پستي و بلندي هاي دهشتناک و حيوانات مخوف، فراهم شده تا سانحه ديدگاني را که به انتهاي اين مسير مي رسند، درمان کنند.

آيا هنوز هم کسي نمي داند که مي توان در طي راه موانع را برطرف کرد که در آن صورت، مسافران بزرگراه، آسوده خاطر خواهند شد. چون در طول راه، روشنايي، سبزي، هواي پاک، زيست و زيستگاه مي بينند.

بنابراين هر کس در جاي خود، در زمان خود و در مسير خود حرکت خواهد کرد.

جوان روستايي در روستا مي ماند و توليد مي کند. دانشجوي فارغ التحصيل کشاورزي، به کار خود مي پردازد. استاد و دانشجوي علوم انساني، در تخصص خود فعال خواهد بود. استاد و متخصصان کشاورزي خود را در درجه چندم نمي دانند. گياه تراريخت، توليدات کشت بافتي و دستاوردهاي نوين، اسير دره هاي تاريک اين بزرگراه نمي شود. براي مبارزه با جانوران وحشي و درنده، تمام طول بزرگراه سمپاشي نمي شود. در اين شرايط، درمانگرايان انتهاي راه نيز، درون بزرگراه، درون جامعه زنده، جايگاه خود را خواهند داشت و زيبايي زندگي را بين خود و جامعه تقسيم خواهند کرد. در چنين شرايطي است که در طول بزرگراه، زيبايي درياچه اروميه ديده مي شود. حضور پرندگان مهاجر در درياچه بختگان، شنيدني مي شود. حرکت آب زاينده رود به سمت گاوخوني، چشم نواز خواهد بود و پرنده زندگي بر شانه جوانان مسافر در اين بزرگراه نغمه زندگي مي خوانند.

كشاورزي، علم درجه چندم؟!

مطالب مشابه :

كشاورزي، علم درجه چندم؟!

معرفي گروه دوم برگزيدگان جشنواره رازي

كليه وعده هاي رئيس جمهور در سفر استاني به شهرستان تكاب تحقق يافته است

پست توپ4

عملكرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در دولت نهم

یک روز با شکوه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری