برج طغرل

برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابویه در شهر ری واقع شده ‌است و از آثار به جا مانده از دورهٔ سلجوقیان می‌باشد. در برخی متون این محل، برج خلیفه یزید نامیده شده است.

اين بنا با مساحتي بالغ بر 48 متر مربع وارتفاعي در حدود 20 متر و با اسكلتي خشتي و آجري( كه از زاج و خاك است و بر استحكام بنا مي افزايد) مانندمشعلي تزئين يافته خودنمايي مي كند.

قدمت برج و پا برجا بودن آن در طی 700 سال كه از ساخت آن می‌گذرد با توجه به وقوع زلزله‌های سهمگین در ناحیه نشان از پی مستحكم و عمیق این بنا دارد. پی سازنده این برج در كف آن در كناره‌های دیوارها كانالهای گذر هوا را تعبیه كرده‌ كه این كانالها مانع از رطوبت دیوارها و از بین بردن خرابیهای ناشی از آن می‌شود.

همچنين درب چوبي روي بدنه برج به چشم مي خورد که گفته مي شود بادخور و هواخور برج است.

تکنیک بنای برج طغرل به سبک رازی می باشد.

ویژگی‌های سبک رازی :

1. پلان مستطیل شکل
2. فضای ایوانی
3. مصالح اولیه آجر
4. پلان ایوان مربع شکل می‌باشد
5. استفاده از طاق‌های جناقی تیزه دار

6. ساخت گنبد و متعلقات آن (گوشواره و فیلپوش)، گنبدها بر پشت ایوان جنوبی ساخته می‌شده است

7. ساخت زوج مناره بر ایوان جنوبی

8. استفاده از تزئینات ( گچ ‌بری، آجرکاری، گره‌سازی، کاشی خشتی )

کاربردهای برج طغرل:

1) استفاده در شب:

با روشن کردن آتش بر باروی بلند آن، راهنمايی براي مسافران جاده ابریشم که از جانب خراسان به جانب ری می‌آمدند، بوده است.

2) اطلاق واژه برج به این بنا و بناهای مشابه( استفاده در تعيين روز و ماه):

از آن جا که برج به منازل عبور حرکت سالانه خورشید در دائره‌البروج گفته می‌شود حکایت از این مطلب دارد که گذشتگان از این روی سایه‌های این ابنیه و دریچه‌های گذر نور خورشید که در روی آن ها تعبیه شده پی به برجی که خورشید در آن غوطه ور می‌باشد می‌بردند زیرا که در هر برجی خورشید ارتفاع خاصّی در آسمان نسبت به افق و میل خاصّی نسبت به جهات جغرافیایی مناطق دارد. لاجرم سایه‌ها و طرز تابش آن متفاوت خواهد بود که از این تغییرات می‌توان در تعیین روزها و برج‌ها بهره‌ برد و این فناوری به کار رفته در این ساختمان هاست که کلمة برج را زیبنده نام آن کرده است.

3)برج طغرل محل سخنراني بوده است( خاصيت آكوستيكي):

ديوارهاي برج طوري طراحي شده اند كه موجب طنين صدا در درون بنا مي شوند. يعني اگر كسي در مركز برج خطبه اي ايراد كند يا سخن بگويد صدا به صورت اكو وار به سمع همه مي رسد.

كه البته وجود سقفی مخروطی كه بر فراز دیوارهای برج قرار داشته كه هم اكنون اثری از آن بر جای نیست شاید به این فناوری اكستیكی جلوه‌ای دیگر می‌داده است.

4) رصد خانه:

برج طغرل را رصد خانه اي دانسته اند که با قرار گيري در نقطه مرکز برج ماه به ما نزديکتر خواهد شد. اتفاقي که در سال تنها 2 بار در ارديبهشت و دي ماه با عبور قرص ماه از بالاي برج رخ مي دهد.

و اما مهم ترين ويژگي اين برج كه باعث شد من در پي كسب اطلاعات بيشتر درباره ي اين برج باشم.

5) ساعت آفتابي بي نظير:

ويژگي ديگر اين برج ساعت آفتابی منحصر به فردی است که در دل کنگره‌های آن پنهان است. که شاید مورد مشابه آن در تاریخ علم کمتر یافت می‌شود. حول این برج از نمای بیرونی 24 کنگره با زاویة حاده جلوه‌گر شده.(غقربه ي كوچك يا ساعت شمار) و سوراخ هاي داخل که لانه گفته مي شود عقربه بزرگ يا همان دقيقه شمار خوانده مي شود. که با استفاده از فرمول جبر و مثلثات و تابش نورآفتاب روي ستون ها ساعت بدست مي آيد.

در بالای هر ترک‌ چهارو نیم دایره( مقرنس كاري) وجوددارد که بیانگر یک ربع ساعت است‌. در بالای آن‌ها نیز شش مستطیل است که هریک ۱۰ دقیقه را نشان می‌دهد. سپس شیارهای ریزتری، به عنوان ثانیه ،وجود دارد که هرگاه خورشید در وضعیت تازه‌ای قرار بگیرد‌، با ایجاد سایه روشن‌ها، زمان دقیق نشان داده می‌شود. ۲ ناودان شرقی و غربی ساعت سه و نه رانشان می دهدو درهای ورودی برج ،در شمال و جنوب آن، نیز ساعت شش و دوازده هستند.

با دقّت در این بنا از آن جا که این کنگره‌ها دور تا دور این اثر را فرا گرفته به گونه‌ای خاصّ طرّاحی شده که اگر چنان چه طلوع آفتاب اتفاق بیافتد در جانب شرق بنا کم‌کم یکی از کنگره‌ها روشن می‌شود و آفتاب درون آن می‌تابد، اگر نیم ساعت از طلوع آفتاب بگذرد، نصف کنگره روشن می‌شود. اگر یک ساعت از طلوع خورشید بگذرد یک کنگره به طور کامل روشن می‌شود و اگر چنان چه 2ساعت بگذرد و کنگره روشن می‌شود، همین طور اگر 3ساعت بگذرد 3کنگره تا هنگامی که به لحظه‌ای می‌رسیم که خورشید روی نصف النهار منطقه قرار می‌گیرد. یعنی بیش ترین ارتفاع خود را از افق دارد، در این هنگام خورشید درست در بالای سر در جنوبی برج قرار می‌گیرد چرا که درب های برج کاملاً شمالی جنوبی بوده و روی نصف النهار واقع است در این هنگام سایه تیغه‌ای که بالای سر سردرب ورودی است درست در بالای تبری ضربی گونه سر در قرار گرفته و حکایت از لحظه اذان ظهر می‌کند و در زمستان که ارتفاع خورشید پایین‌تر است در لحظه ظهر خورشید از درب جنوبی درست وسط برج می‌تابد. اگر چنان چه خورشید از لحظه ظهر زوال پذیر و به جانب غرب گرایش یابد حال کنگره‌های جانب غرب شروع به روشن شدن می‌کند. اگر نیم‌ ساعت از لحظه ظهر بگذرد نیمی از کنگره از جانب غرب روشن می‌شود اگر یک ساعت بگذرد یکی از کنگره‌ها و ...

پس از روی کنگره‌های این برج و روشن شدن آن توسط خورشید می‌توان مقدار گذشت زمان را از لحظه طلوع آفتاب، لحظه ظهر ، و مقدار گذشت زمان از لحظه ظهر را محاسبه و تعیین نمود.

برج طغرل

مطالب مشابه :

فاز2 مدرسه

معماری مسجد...

برج طغرل

نقشه هاي يك پرو‍ژه

روشهای جدید ساختمان سازی در جهان

بررسی معماری برج میلاد تهران

دانلود كتاب معماري