خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 1

بسمه تعالی

خلاصه بخش اول کتاب روش تحقیق

صفحات 5 الی الی 41

محمد مهدی رازینی حقوق 83 واحد سمینار دکتر محسنی

فصل اول : کلیات

بحثی در زمینه شناخت

از قدیم تا امروز مبنا های زیادی برای شناخت وجود داشته اما نکته مهم این است که پی ببریم کدام یک از این ها تا چه اندازه می تواند به حقیقت نائل آید و یا تا چه اندازه از آن انحراف خواهد داشت.

علم انسان حضوری : یعنی واقیت معلوم نزد انسان حاضر باشد، بدون واسطه مانند علم به ترس

حصولی : یعنی بر اساس یک مفهوم و واقعیت خارجی و به واسطه حاصل گردد مانند علم به اشیاء خارجی

خود علم حصولی نیز به دو بخش تصور و تصدیق تقسیم می شود.

دیدگاه های شناختی

1- تجربه گرایی و پزیتیویسم: در مقابل عقل گرایی ارسطویی در رنسانس علمی قرون 14 تا 16 و برای پاسخ به انتقادات دایره وین پدید آمد و بانی آن فرانسیس بیکن بود. این مکتب توسط جان لاک، هیوم و راسل دنبال شد. نهایتاً طی رویدادهای سیاسی اروپای 1930 از هم پاشید و دانشمندان آتن به نقاط مختلف مهاجرت کردند.

این مکتب وسیله شناخت را حواس انسان می دانست و برای تجربه، آزمایش و مشاهده اصالت قائل بود. همچنین را دستیابی به قوانین علمی را استقرا می دانست. نمیتوان منکر شد که روش این مکتب در حوزه علوم طبیعی دستآورد های بسیاری داشت.

2- عقل گرایی: این مکتب مدعی بود که حواسقادر به درک اصول و مفاهیم نیستند و برای درک آن ها ما نیاز به روش استدلال قیاسی داریم. سابقه این روش به یونان و ارسطو برمی گردد که طی آن بین صغری و کبری یک ادعا رابطه منطقی ایجاد کرده و نتیجه را از دل آن استخراج می کردند.

3- استنباطی: این دیدگاه برای فهم بهتر در حوزه علوم اجتماعی پداید آمد و به استنباط یا تفهم به عنوان یک روش خاص نگاه می کرد. با این نگاه که اندیشه برای فهم مسائل اجتماعی کافی نیست در اواخر سده 19 شکل گرفت و در مقابل روش توضیحی در علوم طبیعی ایستاد.

4- ساختاری: در این دیدگاه دو رویکرد به وجود آمد که هر دو استقرا گرایی را مورد انتقاد قرار داد.

الف) دیدگاه مربوط به لاکتوش در مورد برنامه های پژوهشی : لاکتوش گفت که باید رهنمون ایجابی و سلبی ایجاد شود. سلبی در مورد مفروضاتی که نباید در حوزه تحقیقات ما ترک یا جرح شوند و یا مورد خدشه قرار گیرند و در نتیجه از ابطال مصون خواهند ماند. ایجابی برای چگونگی تحول و توسعه تحقیق تا گامی جلوتر بگذارد.

ب) دیدگاه مربوط به توماس کوهن با عنوان پارادایم ها و انقلاب علمی: توماس کوهن تصویری را از شیوه پیشرفت علم ارائه کرد. در این تصویر، ابتدا یک پیش علم وجود دارد که منجر به فراگیری آن توسط یک دانشمند شده و علم عادی را می سازد. بعد از آن در طی استفاده از آن علم عادی، دانشمند مذکور به یک سری ابطال های آشکار و غیر قابل حل برخورد می کند که راه را برای توسعه ی آن علم بسته است. در نتیجه بحران علمی ایجاد می شود. سپس برای گذر از ایم مرحله پارادایم یا الگوی جدیدی مطرح می شود که بحران را برطرف می نماید. در این لحظه الگوی جدید به علم عادی جدید تبدیل می شود و این چرخه از نو گرفته می شود. کوهن معتقد بود که انقلاب علمی زمانی رخ می دهد که یک پاردایم قدیمی از سوی جامعه علمی طرد شده و پارادایم جدیدی جایگزین آن گردد.

تصویر کوهن از انقلاب علمی

پیش علم علم عادی بحران علمی انقلاب علمی علم عادی جدید بحران علمی جدید ...

5- هرمونوتیک: پیدایش هرمونوتیک به اوایل قرن نوزدهم برمی گردد. در واقع این دیدگاه پیشنهاد می کند تا برای کشف حقیقت موجود در یک متن و تاویل و تفسیر آن، شخص محقق خود را در فضای زمانی و مکانی مولف قرار دهد و شرایط روانی، شخصی و اجتماعی او را برای خود بازسازی کند تا بتواند به مقصود اصلی او پی ببرد.

مفهوم و فلسفه تحقیق علمی

• مفهوم تحقیق علمی

تحقیق علمی جستجو برای کشف مجهولات است که خصوصیات زیر را دارد:

1- آداب و تشریفات خاص که بررسی همه جانبه صورت می دهد و دارای طرح تحقیق است.

2- باید به توسعه قلمرو معرفت منجر شود و طی آن نظریه ها و قوانین علمی جدید مطرح شده و معلموی تازه کشف گردد.

3- شناخت مطرح شده در آن ما به ازای خارجی داشته و مصداق خارجی داشته باشد.

• فلسفه تحقیق علمی

1- نیاز فطری بشر به دانستن و کشف مطالب تازه

2- پاسخگویی به نیاز های حیاتی در برابر سه سیستم اکولوژیک، اجتماع و ماوراء الطبیعه

هدف تحقیق علمی

هدف از تحقیق علمی معلوم کردن مجهول است

هدف اولیه ی آن روشن کردن مسئله ای خاص و هدف غایی آن دستیابی به معلومات کلی است. منظور از معلومات کلی، اصول و قوانین علمی ، مبانی علم و رابطه علی معلولی پدیده هاست. اینکه خواص اشیا را توصیف کند و روابط بین مدل های موجود در عالم را توضیح دهد.

هدف از تحقیق علمی

1- بررسی و ارزیابی نظریه ها ست

2- ارائه ی نظریات جدید است.

3- و در نهایت حل مشکلات موجود در این زمینه است.

ویژگی ها و قواعد تحقیق علمی

1- توسعه ای بودن

2- قابلیت بررسی و اجرا داشتن

3- دارای نظم بودن

4- استفاده از نیرو های متخصص

5- قابلیت تعمیم در موارد مشابه

6- دقت کافی در طرح تحقیق، برآورد ها، تعرف مساله، سوابق امر، تعیین نمونه و گردآوری اطلاعات

7- واقعی بودن تحقیق

8- رعایت قاعده تجاهل که جامعه شناس فرانسوی به نام کولیر است و معنای آن این است که محقق باید خود را نسبت به موضوع و نتیجه آن خالی الذهن و بی طرف قرار دهد

9- صبرطلبی و پرهیز از عجله

10- جرئت طلبی در برخورد با مشکلات و نوشتن گزارش

11- اعمال مدیریت واحد در انجام پروژه تا از اغتشاش مطلب جلوگیری شود

12- رعایت اصل بی طرفی

13- اجتهادی بودن تحقیق به این ترتیب که شخص بتواند در پایان کار نظریه ی جدید ارائه دهد

پیش نیاز های تحقیق علمی

1- وجود فرهنگ تحقیق در جامعه و بها گذاشتن به آن

2- استفاده از نیروی محقق ماهر

3- مهیا کردن بودجه لازم جهت انجام پروژه

4- وجود سازمان لازم جهت پشتیبانی از تحقیق

5- مهیا بودن ابزار تحقیقاتی لازم

6- فراغت لازم جهت انجام کار

7- تنظیم ضوابط و مقررات مالی و اجرایی

رابطه تحقیق علمی با آمار و رایانه

• آمار

آمار در حقیقت تبیین واقعیت ها و حقایق در قالب داده های آماری است که به تناسب طبقه بندی و نموداری شده است. در مورد آمار گیری باید به مورد زیر توجه کرد:

1- دقت در مرحله نمونه گیری و تعیین جامعه آماری

2- دقت در زمان گردآوری و طبقه بندی اطلاعات و تهیه جداول فراوانی

3- دقت هنگام تجزیه و تحلیل اطلاعات

4- دقت در مورد تبیین ونمایش نتایج تحقیق

•رایانه

استفاده از رایانه، امروزه مزایای زیادی را برای محققان به ارمغان آورده است:

1- مطالعه سوابق موضوع تحقیق و ادبیات راجع به آن

2- مطالعه و مشاهده حاصل کار دیگرا در زمینه موضوع

3- سهولت در طبقه بندی، تجزیه و تحلیل و تنظیم و نگارش گزارش تحقیق

مفاهیم

در این بخش به بررسی و تبیین تعدادی از مفاهیم ضروری در این حوزه پرداخته می شود.

• علم: معرفت و دانش بشری است که به آن Knowledge می گویند. علم در مفهوم خاص آن به معنای Science است که به علوم تجربی و قابل اثبات اطلاق می شود. در مورد تقسیم بندی علوم نظرات گوناگونی ارائه شده. به عنوان مثال ارسطو علم را به سه دسته ی نظری، عملی و ابداعی تقسیم می کند. و یا آگوست کنت آن را در قالب شش گروه با عناوین ریاضیات، هیات، فیزیک، شیمی، زیست و جامعه شناسی می آورد. در هر حال نکته ای که باید ورای این تقسیم بندی ها به آن اشاره شود این است که تولید علم، واقعیتی است پویا که خاصیت تکثری دارد. پس تقسیم بندی هایی که بر مبنای حجم و قلمر علم باشد ظرفیت گسترش و توسعه روزافزون علم را ندارد.

• علوم انسانی: علوم را به سه بخش مادی، الهی و انسانی تقسیم کرده اند. سپس خود علوم انسانی را هم به دو دسته دیگر بخش نموده اند. بخشی که منشا آن عقل بشری است و بخشی دیگر که منشا در رفتار انسان ها دارد.

• نظریه: نظریه را به دو دسته تقسیم کرده اند. نظریه های تبیینی که به توضیح حقایق می پردازد. و نظریه های تجویزی که در مورد ماهیت سیاسی و اجتماعی بحث می کند. برخی در نظریه ها اصالت را به استدلال داده اند. برخی در مقابل اصل را بر استقرا گرفته اند دسته ای هم تلفیقی از این دو را برگزیده اند. یعنی برای شکل دهی چارچوب بحث استدلال را پیشنهاد کرده اند و سپس برای گسترش تحقیق اتقرا را مناسب دانسته اند. جدا از این مطالب، یک نظریه علمی باید داراویژگی های زیر باشد:

1- مبین رابطه علی معلولی باشد.

2- از ترکیب مفاعیم متعدد، یک مجموعخه واحد ایجاد کند.

3- قدرت پیش بینی داشته باشد.

4- قابل آزمایش بوده داری مصداق خارجی باشد.

5- در چارچوبی مناسب ارائه شود.

6- نباید با نظریه های پذیرفته شده ای که برای طرح این نظریه از آن ها استفاده شده در تضاد باشد و آن ها را نقض کند.

• قانون علمی: مشخصات قانون علمی به شرح زیر است:

1- باید کلی باشد.

2- دقیق و روشن باشد.

3- در همه زمان ها و مکان ها قابل اثبات باشد.

4- با آزمایش های متعدد نتیجه واحد دهد.

5- بر اساس اطلاعات صحیحی پایه ریزی شده باشد.

6- به بیان روابط علی معلولی بپردازد.

• رابطه علم با فلسفه و ایدئولوژی:

الف) رابطه علم با فلسفه: علم درباره واقعیت و حقیقت بحث می کند اما فلسفه در خصوص هستی و وجود به کنکاش می پردازد.

ب) رابطه علم با ایدئولوژی: علم آنچیزی است که هست درحالی که ایدئولوژی به آنچه باید باشد می پردازد و ارزش ها را مطرح می کند.

• تعریف استدلال و انواع آن: استدلال به معنای تمسک فکر به معلومات است برای کشف مجهولات. برای استدلال سه قسم نام برده اند:

1- قیاس: استدلالی که از معلومات کلی نتایج جزئی را استنباط کرده به حل مجهولات جزئی می پردازد. این قسم را یقین آور خوانده اند که شرط مهم در آن صحت دو مقدمه است.

2- استقراء: نوع دوم استدلال که از معلومات جزئی احکام کلی استنباط می کند. استفاده از آن در علوم انسانی مشکل است. به دو نوع تام و ناقص تقسیم می شود و ظن آور است.

3- تمثیل: استدلالی که در آن از مشابهتیک معلوم برای کشف مجهولی دیگر بهره گرفته می شود. کارکرد آن صرفاً جهت ایجاد احتمال بر امری است.

خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 1

مطالب مشابه :

خلاصه کتاب پژوهش فرهنگی

خلاصه فصل 4 کتاب لیندلف

خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 1

خلاصه کتاب روشهای تحقیق در علوم سیاسی

دانلود خلاصه کتاب روش تحقیق حافظ نیا

خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 3

خلاصه روش تحقیق

خلاصه ی فصل اول کتاب روش در روش دکتر محمد پور (درس روش تحقیق 1خ -دکتر عظیمی )

خلاصه فصل چهارم كتاب روش تحقيق كيفي در علوم ارتباطات