شهر کرج

تاریخچه و جغرافیای کرج

نام رسمی:کرج

کشور: ایران

استان: البرز

نام محلی:کرج

جمعیت:۱٬۳۷۷٬۴۵۰

رشد جمعیت:۳/۸۸%

تراکم جمعیت:۸٬۵۰۳
نفر بر کیلومتر مربع

زبان‌های گفتاری:فارسی

مذهب:شیعه و غیره

مساحت:۱۶۲ کیلومترمربع

ارتفاع از سطح دریا:۱٬۳۰۰ متر
میانگین دمای سالانه:۱۶

بارش سالانه:۲۵۰ میلی‌متر

روزهای یخبندان سالانه:۵۰ روز

پیش‌شماره تلفنی:۰۲۶۱

-------------------------------------------------

کَرَجْ یکی از شهرهای بزرگ ایران و همچنین مرکز ، استان البرز می‌باشد. جمعیت این شهر برپایهٔ سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی برابر با ۱٬۳۷۷٬۴۵۰ نفر بوده‌است که از این جهت پس از شهرهای تهران، مشهد، اصفهان و تبریز به‌عنوان پنجمین شهر پرجمعیت ایران به‌شمار می‌رود. کرج پس از تهران بزرگ‌ترین شهر مهاجرپذیر ایران است و با توجه به جوان‌بودن آن نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران، هم‌اکنون به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای جدید کشور به‌شمار می‌آید.

موقعیت و تقسیمات کشوری

کرج با ۱۶۲ کیلومتر مربع وسعت در ۳۵ کیلومتری غرب تهران و در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز قرار گرفته‌است. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان شهریار و استان مرکزی، از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و قزوین و از شرق به استان تهران محدود است. جلگه پهناور کرج با ارتفاع متوسط ۱۳۲۰ متر از سطح دریا در مسیر راه ارتباطی وسایط نقلیه حامل کالاهای وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است. کوههای البرز استان مازندران و کرج را از هم جدا کرده‌است. دهستان کرج در میان دره‌های پرپیچ‌وخم البرز و در اطراف جاده چالوس قرار دارند. از تونل کندوان تا روستای مراد تپه در غرب اشتهارد، حوزه فرمانداری کرج را تشکیل می‌دهد. حوزه فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷ برای جمعیتی در حدود ۳۵ هزار نفر و با وسعتی در حدود ۵۸۳۰ کیلومتر مربع بنیاد شد. این شهرستان تا سال ۱۳۶۸ دارای چند بخش شامل: مرکزی، شهریار، رباط کریم و طالقان و اشتهارد بود، ولی پس از تبدیل بخش‌های شهریار و رباط کریم و ساوجبلاغ به شهرستان چهار بخش از آن جدا گردید و هم‌اکنون شامل دو بخش مرکزی و اشتهارد و هفت دهستان است. بخش مرکزی با ۶ دهستان به نام‌های: نسا، آسارا، آدران، کمال آباد، گرمدره از تونل کندوان تا (ماهدشت) یا مرد آباد یا همان شاهدشت قدیم را شامل می‌شود. بخش اشتهارد که از احمدآباد تا مرادتپه ادامه دارد، تنها یک دهستان به نام پلنگ آباد (رحمانیه) دارد.

پیشینه تاریخی

کرج که هم اکنون بخش قابل توجهی از فشار جمعیت و کم آبی تهران را تحمل می‌کند، از دوران پیش از تاریخ و باستان نیز سرزمینی پرجاذبه و مرکز آب و آبادانی بوده‌است. استعدادهای طبیعی و منابع آبی فراوان سلسله جبال البرز، همچنین خاک حاصلخیز دامنه‌های البرز و دشت منتهی به آن برای اجتماعات بشری مناسب بوده‌است و دلیل آن آثار باستانی ارزشمندی است که در گوشه و کنار این جلگه وسیع و در حاشیه راههای ارتباطی کهن قابل مشاهده‌است. تپه‌های آق تپه، مراد تپه و تپه مردآباد، قلعه‌های تاریخی تنگ گسیل و شهرستانک و آثار دوران اسلامی همچون برج میدانک مغولی، پل و کاروانسرای شاه‌عباسی کرج، کاخ‌های قاجاری و کاخهای رضا شاهی و محمدرضا شاهی حکایت از استمرار استقرارهای پی در پی در این منطقه دارد.
اطلاعات موجود حاکی است که کرج مدتی جزء مازندران و زمانی قسمتی از ری بوده‌است و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک محسوب می‌شده‌است. تا پیش از حمله مغول رفت و آمد کاروان‌ها بیشتر از راهی بوده که از طریق سگزآباد و شهریار به ری می‌رفته. از این دوره به بعد راه قزوین – کرج – ری به قبلی ترجیح داده شده‌است ولی اهمیت کرج در دوره صفوی به دلیل قرار گرفتن بر سر راه قزوین به تهران و تبریز بیشتر شده و کاروانسراها، پلها و قلعه‌های ایجاد شده در حاشیه این جاده به آن هویت بخشیده‌است.
از مورخین معتبری که از کرج یاد کرده، مقدسی است. وی در سده چهارم هجری قمری از کرج به عنوان یکی از روستاهای ری نام برده‌است.در آغاز سده هفتم هجری قمری یاقوت حموی نیز کرج را تابع ری دانسته‌است.
حمدالله مستوفی در سده هشتم هجری قمری کن و کرج را از ولایات تابع طالقان برشمرده و در ذکر رودخانه‌های عراق عجم از کوهرود نام می‌برد که ویژگی‌های آن به طور دقیق قابل تطبیق بر روی رودخانه کرج است.
در سده‌های میانه اسلام و پس از آن به ویژه در عهد آخرین پادشاهان صفوی که تهران مقر حکومتی دربار می‌شود، مسیر قزوین – کرج – تهران مورد توجه قرار می‌گیرد و به احتمال فراوان کاروانسرای صفوی کرج قابل انتساب به همین دوره‌است. باشکوهترین دوره تاریخی، دوره قاجاریه به ویژه عصر فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه بوده‌است. در این دوره کرج به علت همجواری با پایتخت و قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی سلطانیه و تبریز مورد توجه سلیمان میرزا نیز بوده‌است. مجموعه سلیمانیه کرج به این مقطع زمانی تعلق دارد. در همین دوران سپاهیان زیادی از منطقه عبور کرده و یادداشتهایی از خود بر جای نهاده‌اند که برای دسترسی به اطلاعات جامع تر می‌توان به سفرنامه‌ها مراجعه کرد.
کرج از کلمه کراج به معنی بانگ و فریاد است. زیرا در تپه آتشگاه و کوههای کلاک و قلعه دختر شهرستانک و بز قلعه اشتهارد در ایام تابستان برای خبر رساندن و دیده بانی آتش افروزی می‌شد و در موقع جنگ بدینوسیله از هجوم دشمنان با خبر می‌شدند، در آن روزگار ممکن است، نام کرج، کراج بوده‌است.
در فرهنگ نفیسی کرج به معنی گوی، گریبان، چاک و شکاف آمده و آنرودخانه ایست که در کوههای شمال غربی ری جاری می‌شد و بلوک شهریار و ساوجبلاغ را مشروب می‌سازد و نام دهی است در کنار این رودخانه که پادشاهان قاجار در آنجا بناها و قصرهای عالیه برپا نموده‌اند. همچنین در کتب مختلف آمده، لفظ کرج از کلمه کرژ به معنی کوهپایه‌است.

مراحل گسترش تاریخی شهرستان

کرج با قدمتی دیرینه و جمعیتی انبوه و پیشینه‌ای تاریخی تا رسیدن به کلانشهر کنونی راه پر پیچ و خمی را پیموده‌است. کرج در محدوده خیابان‌های کشاورز و مصباح، روستایی تابع بخش ساوجبلاغ از توابع حوزه ۱۹ تهران بود و در این دوره مراکز اداری و تجاری آن گاهی تهران، برغان، کردان و هشتگرد بوده‌است. سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی‌های ادارات مرکزی به رتق و فتق امور آن می‌پرداختند. این شهرستان با جهشی سریع از دوره روستایی و شهری گذشت و منطقه بسیار وسیعی را در بر گرفت. اشتهارد، شهریار، طالقان، ساوجبلاغ، کوهپایه و بخش حومه تابع استان تهران، همه قلمرو کرج به حساب می‌آمد. پس از انقلاب اسلامی، با گسترش سریع و افزایش جمعیت و پیدایش قطب‌های جاذبه‌ای، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد؛ که اینک هر کدام از بخش‌های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و شهرک‌هایی تبدیل شده‌اند.

محدوده‌ای که امروز کرج بزرگ (شهر کرج) نامیده می‌شود، در گذشته شامل روستاهایی تابع حوزه کن، شهرستان شمیران، ساوجبلاغ و شهریار بوده است؛ و کلاک، سرجو، حصار، وسیه، باغ پیر، بیلقان، حسین‌آباد بیلقان، علی‌آباد پرگیرک، تپه مرادآباد، بیدستان، صحرای ویان، جوادآباد، نهر رستم، دره دروا، حسن‌آباد، حاجی‌آباد، صوفی‌آباد، وهرجرد (ورگرد)، دلمبر، حیدرآباد، میان‌جاده، شنبه‌دژ، نوزمین، سیاه کلان، کسین، کارخانه قند، حسین‌آباد مهرشهر،پيشاهنگي، گلدشت، جو مردآباد، سرحد آباد، آسیا برجی، سرآسیاب، ده کرج، حسین‌آباد راه‌آهن، شهر صنعتی، اطراف امامزاده طاهر و امامزاده حسن، باغ فلاحت و مناطق دیگری که درسال‌های اخیر در محدوده شهر کرج قرار گرفته، را در بر می‌گرفته‌است.

پس از سرشماری سال ۷۵ و دوره جدید ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی و ضرورت‌های عدیده، به نظر می‌رسد که کرج تا رسیدن به مرحله استانی مهم فاصله‌ای نداشته باشد.

برپایه بررسی‌های سال ۱۳۸۷ خورشیدی کلانشهر کرج در آن سال دارای ۶۸۰ هکتار بافت فرسوده شهری بوده‌است.

دانشگاه‌ها و مراکز علمی گسترده مستقر در شهر کرج

پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
دانشگاه هنر
دانشگاه تربیت معلم
دانشگاه جامع علمی - کابردی
دانشگاه پیام نور
دانشکده علوم پزشکی
آموزشکده فنی شهید بهشتی
آموزشکده عالی سما واحد کرج
آموزشکده عالی محیط زیست کرج
دبیرستان و مرکز پیش دانشگاهی البرز (کالج البرز) موسسهٔ فرهنگی آموزشی البرز
دبیرستان و مرکز پیش دانشگاهی دهخدا
موسسه علمي فرهنگي پژوهندگان علم كرج

مکان‌های تاریخی، فرهنگی

کاروانسرای شاه‌عباسی

در حوزه فرمانداری کرج بیش از ۱۰۰ اثر با ارزش فرهنگی – تاریخی و هنری شناسایی شده و در گزارش بررسی و شناسایی این منطقه درج گردیده که در این مقاله به شرحی کوتاه درباره دهستان پرداخته می‌شود.
آثار فرهنگی- تاریخی دهستان‌های نسا، آسارا و آدران

دهستان‌های نسا، آسارا و آدران در منطقه‌ای کوهستانی قرار داشته و آبادیهای آن‌ها در دره‌های پرشیب و یا بر حاشیه مرتفع کوه‌ها ایجاد شده‌است.ولی آبادی آدران نسبت به نسا و آسارا وسیع تر و بیشتر است و زمینهای کشاورزی و باغات میوه فراوان ترند به همین دلیل از دیرباز در این منطقه کشاورزی رونق بیشتری داشته و در نتیجه سکونت در روستاها مداوم و دایمی است.
آثار فرهنگی – تاریخی دهستانهای کمال آباد، گرمدره، محمدآباد و شهر کرج
در این محدوده از حوزه فرمانداری کرج آثار ارزشمند و چشمگیری وجود دارد که شماری از آنها توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران و کرج معرفی شده و تعدادی نیز در حال مرمت و استحکام بخشی هستند. در این میان دو گرمابه قدیمی واقع در روستاهای هلجرد و بیلقان در عین سلامت و اهمیت، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.

حمل و نقل وشبکه ارتباطی

جاده چالوس

کلان شهر کرج از دیرباز، پل ارتباطی و گلوگاه بسیار مهمی در حد فاصل تهران- قزوین و شهرهای استان مازندران بوده‌است. همچنین در طی سه دهه گذشته با ایجاد شبکه راه‌های جدید و احداث آزادراه‌های منشعب و عبوری از آن بر اهمیت این شهر در مسیر ارتباطی تهران به کشورهای اروپایی افزوده شده‌است. مهم‌ترین راه‌های ارتباطی کرج عبارت‌اند از:
آزادراه تهران- کرج- قزوین به طول ۱۵۹ کیلومتر
راه آسفالته کرج- هشتگرد به طول ۳۸ کیلومتر
راه آسفالته کرج- چالوس به طول ۱۶۱ کیلومتر
راه آسفالته کرج- شهریار به طول ۱۸ کیلومتر
راه آسفالته کرج- بوئین زهرا به طول ۹۸ کیلومتر
راه آسفالته کرج- رباط کریم به طول ۴۰ کیلومتر
راه آسفالته کرج- گاجره – دیزین- شمشک به طول ۸۲، ۸۸ و ۱۰۳ کیلومتر

آزادراه تهران-کرج

همچنین در سال ۱۳۸۰ انواع راه‌های موجود در شهرستان کرج (آسفالت، اصلی، فرعی، شنی) بالغ بر ۶۳۶ کیلومتر بوده‌است. پایانه‌های مسافربری کرج نقش عمده‌ای را در زمینه ترابری و جابجایی بار و مسافر از مقصد کرج به سوی نقاط مختلف ایران بر عهده دارند. همچنین در سال ۱۳۷۷ فعالیت روزانه قطار سریع‌السیر کرج- تهران (مترو-خط ۵) مورد بهره‌برداری قرار گرفت و از ایستگاه مرکزی کرج تا ایستگاه صادقیه (آریاشهر) تهران می‌توان استفاده نمود و ادامه مسیر در جنوب تهران به ایستگاه شهر ری و بهشت زهرا و شمال تهران به ایستگاه میرداماد منتهی می‌گردد. در حال حاضر مترو در مسیر کرج- مهرشهر به طول ۱۱ کیلومتر مورد بهره برداری قرار گرفته‌است. ایستگاه راه آهن شهر کرج که در قسمت جنوب آزادراه تهران-کرج قرار دارد یکی دیگر از شبکه‌های انتقال مسافر و بار می‌باشد که فاصله آن از تهران به کرج ۴۱ کیلومتر و از ایستگاه کرج تا قزوین ۱۰۳ کیلومتر است.

مکانهای مهم و مشهور

پژوهشگاه مواد و انرژی
زندان گوهردشت
زندان قزلحصار
فرودگاه پیام
کاروانسرای شاه عباسی
کاخ شمس (مروارید)
کاخ سلیمانیه
مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته‌ای کرج
دبیرستان و مرکز پیش دانشگاهی البرز (کالج البرز) موسسه آموزشی علمی البرز
مرکز آموزشی شهید سلطانی (دفتر سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان)
مرکز تربیت مربی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور
مرکز تحقیقات و اصلاح بذر
موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی
شرکت مدیریت تولید برق شهید منتظرقائم (نیروگاه شهید منتظرقائم - یا نیروگاه فردیس)

مشاهير كرج

ابوبکر کرجی، رياضي دان و آب شناس
محمد شاه‌بختی، دومين سپهبد ارتش ايران
محمدصادق فاتح، سرمايه دار
عباسعلی زالی، نماينده مجلس
جعفر شجونی، نماينده مجلس
فاطمه آجرلو، نماينده مجلس
محسن کازرونی، امام جمعه
مهرانه مهین ترابی، بازيگر
حمید توکلی کرمانی، نويسنده
امیررضا بیگدلی، نویسنده
حمیدرضا شیرمحمدی، روانپزشك
نعیم سعداوی، فوتباليست
ابراهیم صادقی، فوتباليست
محمد نصرتی، فوتباليست
مرحوم آیت‌الله اشتهاردی، مدرس حوزه علميه قم و از اساتيد رهبري
حجت الاسلام مرحوم محمد محمدی اشتهاردی، محقق و نویسنده ۲۰۰ جلد کتاب
روح الله داداشي،مرد آهنين سال
علیرضا حیدری ،قهرمان کشتی دنیا.

طبیعت اطراف کرج

کرج پارک عظیمیه

کرج یکی از شهرستان های استان تهران است که در باختر تهران واقع شده است. کرج تا دوره قاجاريه؛ روستايی كوچک بر سر راه تهران ـ قزوين بوده تا اين كه فتح علی شاه قاجار برای خود عمارتی ييلاقی در حوالی آن ساخت كه هم اكنون این کاخ، به دانشكده منابع طبیعی و كشاورزی كرج تبدیل شده است. کرج که امروزه به منطقه بزرگی تبديل شده و جمعيت زيادی را درخود جای داده از گذشته های دور جزو مناطق خوش آب و هوا و ييلاقی اهالی تهران به شمار می آمده است. جاذبه های طبيعی که در اين شهرستان وجود دارند، کرج را به منطقه ای ممتاز و با ارزش تبدیل کرده است. رودخانه های خروشان که از کوه های سربه فلک کشيده اطراف سرچشمه می گيرند در درياچه سد اميرکبير تجمع می کنند و منظره ای بسيار زيبا و ديدنی به وجود می آورند. در حاشیه سد، امکانات انواع تفریح های آبی مهیاست. جاده کرج – چالوس که از زيباترين و منحصر به فرد ترين جاده های ايران است، پيست های اسکی معتبری که در اطراف و نزدیکی اين شهرستان وجود دارند، غارها، چشمه ها و دره های ييلاقی به همراه جاذبه های تاريخی متعددی که قدمت برخی از آن ها به دوره های باستانی می رسد، کرج را در زمره ی با اهمیت ترین مناطق استان تهران قرار داده است.

ادامه مطلبمنابع-ویکی بذیا وایران تراول

شهر کرج

مطالب مشابه :

اشنای با کشور عراق

ترانزیت به عراق

نگاهی به عملیاتهای دوسال اخر جنگ

اشنای باعملیات ولفجر4

اشنای باعملیات کربلای10

اشنای با عملیات نصر8

نگاهی به عملیات فتح7

شرکت خدمات هوایی آسمان

فهرست عملیات زمینی گسترده ایران در جنگ ایران و عراق

شهر کرج