بررسی اقتصادی گیاهان دارویی در ایران و جهان
بررسی اقتصادی گیاهان دارویی در ایران و جهان
An Analysis of the Economy of Medicinal Plants in Home and Abroadنگارنده : محمد رسول شکراله زادهدانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی فضای سبز کارشناس تولید و بهره برداری از گیاهان دارویی و معطررئیس هیت مدیره شرکت دارویی شیراز آلوئه ورا،بخش تحقیقات.موبایل :09177124014 تلفن :6341816-0711 پست الکترونیک : [email protected]وب سایت :www.shirazaloe.comوبلاگ : herbalism.blogfa.comزمستان 1392
چكيده
موضوعات
مربوط به تولیدات گیاهی كه در صدر اخبار قرار داردممكن است اطلاعاتي در
مورد فروش این محصولات،كمبود،كاهش،توليد،به خودكفايي رسيدن نوعي محصول و
نوسانات قيمت باشد.زيرا كشاورزي در سطح کلان يكي از بخشهاي مهم اكثر
كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته محسوب مي شود، به نحوي كه از آن به
عنوان موتور رشد اقتصادي كشورها نام برده مي شود. امروزه با توجه به نقش
ويژه كشاورزي در توسعه آن و به ويژه اهميت غذايي و دارويي و نيز مساله
پيوستن كشورها به سازمان تجارت جهاني ،سرمايه گذاري،برنامه ريزي و
سياستگذاري در اين عرصه جلوه جدي و جدي تري به خود گرفته است وتوجهات اكثر
برنامه ريزان و سياستگذاران بخش كشاورزي متوجه اقتصاد كشاورزي واصول مربوط
به آن براي مديريت توليد و به حداكثر رساندن عملكرد محصولات كشاورزي در سطح
جهان شده است(9).
در اواخر قرن بيستم اغلب آن دسته از گياهان
دارويي كه از 200 سال قبل مصرف مي شده اند، بار دیگر به طور چشمگیری
احیاشده ومورد استفاده های گوناگون اعم از داروسازی ،آرایشی- بهداشتی
و...قرار گرفته است(6).
امروزه در بازارهاي جهاني عرضه گياهان
دارويي ومواد خام گياهي كه به صورت غير فرآوري شده معامله ميشود، بايداز
نظر استانداردهاي جهاني واز نظر بازار پسندي مورد قبول كشورهاوشركت هاي
خريدار باشد(1).
باتوجه به مسائل مطرح شده،تجارت گياهان دارويي
در سطح جهان درحال توسعه بيشتر است. براين اساس خريد وفروش گياهان دارويي
در اقتصاد كشورهانقش بسيار مهمي را ايفا ميكند. پيش بيني مي شود كل جمعيت
جهان در صد سال آينده به 12 ميليارد نفر يعني به حدود 2/2 برابر جمعيت فعلي
برسد و تا سال 2050 ميلادي جمعيت دنيا دو برابر جمعيت فعلي خواهد بود(9).
براي تامين نيازهاي دارويي جمعيت 12 ميليارد نفري در اين سال نياز به رشد
سالانه 3 درصدي توليدات است(4).
كليد واژه:گياهاندارویی،تجارت جهانی،کشاورزی،اقتصاد .
The Controversies Over Medicinal Plant Production That is One Of the Most important issues is related to its sale ,reduction ,rareness,producfion self – sufficiency , and the fluctuation of its prices . because it is one of the most important issue in macro - agriculture issues in developed countries and under - develop countries in such a way that it is used as a economy mstor in these countries ,nowadays , because of the special role of agriculture in development and specially the food and medicine importance and also the relationships between world trade organization (who ) ,most of the investments , programs , policy - maligns , in every country based on agriculture . Have been viewed seriously . and respectively the program and policy - making in the agnculiure is mostly bused on the economy of agriculture, increasing agricultural production and scheduling Its production in the world . In the late 20th century most of the medicinal plants
That had been used from 200 years till now, have been revived and rehabilitated. They are used in some products like, pharmacy, cosmetics – hygiemc tools and other productions as it is mentioned; the trade of medicine plant is developing over the world. It shows that the transaction of medicinal plants has a special yole in the economy of that country. It is expected that in the next century the population of the world reach to 12 billion namely twice as much as the status quo and in the year 2050 the population of the world is twice as much as the status quo. For supplying and supporting the medicinal needs of a population of 12 billion, we have supporting the medicinal needs of a population of 12 billion; we have to in Creole our production 3 percent more than the status quo
Keywords: medicinal pedants, global agricultvae , countries of the world.
مقدمه
با
آنکه نگرش انسان به فرآورده هاي دارويي گياهان، پيشينه عميقي دارد . ولي
از حدود نيمه دوم قرن بيستم، مسأله افزايش توليد اين فرآورده ها در سطح
مزارع و باغ هاشکل علمي نو به خود گرفت(4).
رويكرد روز افزون
استفاده از گياهان دارويي و فرآورده هاي حاصله از آن نقش اين گياهان را در
چرخه اقتصاد جهاني پر رنگتر كرده است به طوري كه مصرف رو به رشد آن تنها
اختصاص به كشورهاي در حال توسعه نداشته بلكه يكي از فاكتورهاي مهم بهداشتي
كشورهاي پيشرفته نيز محسوب مي گردد(7).
در حال حاضر، توليد و
مصرف گياهان دارويي در کشورهاي صنعتي و توسعه يافته رو به افزايش
است،محاسبه دقيق مقدار مصرف ساليانه گياهان دارويي در جهان مشکل است،زيرااز
گياهان دارويي به شکلهاي ناشناخته متفاوتي استفاده مي شود (به شکل تازه،
خشک، دم کردني يا استفاده شده در صنايع داروسازي) و اطلاعات محلي جامعي نيز
در اين مورد وجود ندارد(3).
گسترش گزينه هاي مراقبت درماني1
از جمله گياه درماني2 برآمده از دو تحول بنيادين در رفتار مصرف كنندگان و
بازگشت به طبيعت از رهگذر مسائل زيست محيطي است اين دگرگوني سبب شده است تا
نگاهي دوباره به ميراث فرهنگي - درماني كشورها و تخصيص مشرق زمين3انجام
شود. از همين رو هر سال هزاران نفر از كشورهاي صنعتي و از جمله آلمان براي
آموزش اين رشته راهي چين
مي شوند(6).
اهداف مقاله
1-شناخت كشورهاي فعال در كشت گياهان دارويي
2- معرفي وشناخت كمپاني هاي موفق در عرضه داروهايي با منشاء گياهي
3- تاثير مصرف گياهان دارويي بر تجارت جهاني
4- تاثير مصرف گياهان دارويي بر روابط بين الملل
5- تاثير تجارت گياهان دارويي به عنوان يك منبع درآمد بر اقتصاد كشورهاي جهان.
روش كار
پژوهش حاضر به روش اسنادی و کتابخانه ای و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا انجام گردیده است.
در
اين مقاله سعي شده است خلاصه اي ازوضعيت تاثير مصرف گياهان دارويي بر
تجارت جهاني ووضعيت كمپاني هاي در حال فعاليت در عرصه گياهان دارويي بررسي
شوند،نيز كشورهاي عرضه كننده انواع گياهان دارويي معرفي شده اند ، همچنين
خريدوفروش گياهان دارويي در كشورهاي توليد كننده،صادر كننده،واردكننده، نيز
مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند.
بحث ونتایج :
خوشبختانه
در اواخر قرن بيستم اغلب آن دسته از گياهان دارويي كه از 200 سال قبل مصرف
مي شده اند ، وارد سال 2000 شده اند و در مجموع حجم مبادلات جهاني گياهان
دارويي در دهه اخير به 200 ميليارد دلار بالغ گرديده است. بر اساس گزارش
FAO1 ارزش صادرات گياهان دارويي در سال1995 بالغ بر 880 ميليون دلار
بوده است ، در چين باجمعيتي بالغ بر 000/000/260/1 نفر بيش از
000/350هكتار حدود 200 نوع گياه دارويي كشت مي شودو در سال 1995 با 337
ميليون دلار مقام اول را در صادرات گياهان دارويي به خود اختصاص داده است
در ضمن در همين كشور حدود000/000/100 ميليون نفر در بخش گياهان دارويي
اشتغال دارند و 130 ميليون تن گياه دارويي سالانه خريد و فروش مي شود و
خريد 800 كارخانه دارويي طي دو سال گذشته دو برابر افزايش يافته
است.كشورهاي اروپايي در سال 1989 اقدام به ورود گياهان دارويي مختلف به
ميزان550 ميليون دلار نمودند و در همان سال 76 ميليون دلار داروي ساخته
شده، اسانسها، رنگها، و ساير مواد شيميايي به كشورهاي توليد كننده گياهان
دارويي برگردانده شد(7).
بازار مصرف نهايي داروهاي گياهي در
جهان با ارزش 2 ميليارد پوند و رشد 20 درصدي در دهه آينده است كه اين آهنگ
رشد به مراتب فراتر از رشد سالانه بازار دارويي است(6).
بر
اساس آمار سال 1994، فروش جهاني داروهاي گياهي بالغ بر 4/12 ميليارد دلار
بوده است و در اين رابطه، اروپا با حجم فروش 5/6 ميليارد دلار مقام اول را
دارا بوده و آسياي شرقي با 3/2 ميليارد دلار، ژاپن با 1/2 ميليارد دلار و
آمريکاي شمالي با 5/1 ميليارد دلار در رتبه هاي بعدي قرار دارند. در بين
کشورهاي اروپايي، آلمان با 5/2 ميليارد دلار بيشترين سهم را داشته و پس از
آلمان، فرانسه با حجم 6/1 ميليارد دلار و ايتاليا با حجم 600 ميليون دلار
در رده هاي بعدي قرار دارند(نمودار شماره1).
از جمله اين
کشورهاي خريدار، کشور آلمان بوده است که در سال 1976، برابر 28326 تن گياه
دارويي به ارزش 8/56 ميليون دلار وارد نموده است. همچنين، آمريکا در سال
1980برابر 446 ميليون دلار گياه دارويي خريداري کرده و در اين رابطه واردات
ژاپن از 000/21 تن در سال 1976 به 460/22 تن در سال 1980 افزايش يافته
است(3).
اين در حالي است که در ژاپن بين سالهاي 1974 تا 1989،
فروش داروهاي گياهي 15 برابر افزايش داشته است و فروش بقيه محصولات دارويي
سه برابر افزايش داشته است(3).
ميزان توليد
گياهان دارويي در ايران در سال 1380 معادل 5/34084 تن بوده است که در سطح
زير کشت معادل 7/81749 هکتار به دست آمده است. بيشترين مقدار توليد گياهان
دارويي مربوط به استان خراسان با توليدي برابر 8/10028 تن بود که 4/29 درصد
از توليد کل کشور را در برداشته است(3).
پس از خراسان، به ترتيب استانهاي کرمان، همدان، گلستان، سمنان و مازندران در رده هاي بعدي قرار دارند(3).
در
سال 1990 حدود 000/700 تن مواد گياهي توسط پزشکان چيني به صورت نسخه هاي
سنتي مورد مصرف بيماران قرار گرفته است. حدود 40% داروهاي موجود در
داروخانه هاي چين را داروهاي گياهي تشکيل مي دهند و طي پنج سال گذشته فروش
داروهاي سنتي در چين 113% افزايش داشته است، در چين هر ساله 000/460 تن
مواد گياهي ، مورد نياز کارخانه هاي توليد کننده داروهاي گياهي مي باشد(3).
صنايع
داروسازي و گروههاي تحقيقاتي بسياري از کشورها توجه خود را به کشت و توليد
گياهان دارويي معطوف داشته اند. در اين راستا، هر ساله صدها هکتار از
زمينهاي زراعي کشورها براي کشت گياهان دارويي اختصاص مي يابد. به طوري که،
در سال 1988 در آمريکا 65000 هکتار از زمينهاي زراعي فقط براي کشت گونه هاي
مختلف نعناع اختصاص يافت. در همين سال، لهستان 25000 تا 35000 هکتار، در
هلند 6000 هکتار و در کشور آلمان1، 7000 هکتار از زمينهاي زراعي براي کشت
گياهان دارويي در نظر گرفته شد. در کشور مجارستان در سال 1975،برابر 2274
هکتار، در سال 1980،برابر 3750 هکتار و در سال 1985،برابر 4228 هکتار از
زمين هاي زراعي براي کشت گياهان دارويي اختصاص يافت(4).
با بررسي هاي مركز بازرگاني بين المللي (ITC)2 چهارصد گونه گياهي در اروپاي غربي مصرف مي شود(6).
در
سال 1993، در انگلستان خريد داروهاي با منشاء گياهي 57 درصد افزاش داشته
است و انگلستان يکي از سريع الرشدترين بازار توليدات گياهان دارويي بوده
است. در آمريکا سالانه در حدود 125 ميليون نسخه نوشته شده حاوي داروهايي
است که از گياهان تهيه مي شوند. از هر سه شهروند آمريکايي بالغ بر يک نفر
از داروهاي گياهي استفاده مي کند(3).
در سال 1990 تنها در
امريكا حدود 7/13 بيليون دلار خرج معالجات با داروهاي جايگزين شده است كه
اين معادل با 8/12 بيليون دلاري است كه صرف معالجات سنتي در بيمارستانها مي
شود و فروش محصولات گياهي در سال 1997 حدود 17 بيليون دلار بوده كه 46% آن
متعلق به اروپا ، 18% متعلق به آسيا (بدون احتساب ژاپن) ، 18% امريكاي
شمالي و نيز 15% متعلق به ژاپن است(1).
بر اساس گزارش بانک
جهاني1، در سال 1996، حجم تجارت گياهان دارويي تا سال 2050 بالغ بر 5
تريليون دلار خواهد بود. در بسياري ديگر از کشورها، تنايج به دست آمده شبيه
آمريکاست. مثلاً در روسيه، تقريباً از هر سه دارو يکي منشأ گياهي دارد(3).
يكي
از مشكلاتي كه در گذشته و حال موجب ركود بازارجهاني گياهان دارويي گرديده
است ،در بعضي از مواقع عدمرعايت اصول صادرات ازقبيل بوجاري ،انتخاب محصول
مرغوب ،نگهداري دردرجه حرارت ورطوبت مناسب ، بسته بندي مناسب ،عدم تماس با
حشرات وجانوران موذي، ودور بودن از مواد سمي است.
بازارهاي جهاني عرضه گياهان دارويي ومواد خام گياهي كه به صورت غير فرآوري شده معامله ميشود، بايداز نظر استانداردهاي جهاني واز نظر بازار پسندي مورد قبول كشورهاوشركتهاي خريدار باشد،در اينجابه بعضي از اين نكات اشاره شده است ،ازجمله نوع بسته بندي ، وزن ،اندازه، شكل عرضه و برچسب آن ، بو، مزه، رنگ ،تازگي و ميزان مواد موثره گياه دارويي .البته بايد توجه داشت كه هر گياه مشخصات مخصوص خود رادارا ميباشد. اغلب شكلهاي آماده شده گياهان دارويي در بازار تجارت به صورت زير است :
1- به صورت گياه دست نخورده يا كامل.2- به صورت گياه تكه تكه شده يا قطعه قطعه شده.
3- به صورت گياه پودر شده.
سرمايه گذاري كشورها و شركت هاي بزرگ در زمينه گياهان دارويي و معطر
كشور پادشاهي و كوچك بوتان1 كه در گذشته Mengong ناميده مي شد در بين مرز دو كشور چين و هند واقع شده است ، شرايط خاص آب و هوايي و غني بودن زمين هاي كشاورزي اين كشور كوچك پوشش متنوعي را ايجاد كرده است كه به ويژه در زمينه گياهان دارويي شهرت جهاني يافته است(2).
كشور هاي آسيايي
در بيشتر نواحي آسيا داروهاي چيني از داروهاي غربي بيشتر مصرف مي شود 50% اهالي چين، ژاپن، كره و تايوان از گياهان دارويي استفاده مي كنند كه شامل 1500 نوع گياه و 1000 نوع داروي گياهي ثبت شده است . توليد و صادرات آنها سودآور است و هنگ كنگ مركز داد و ستد اين گونه مواد محسوب مي شود(1).
كشورهاي اروپايي
كشورهاي غربي اروپا از جمله آلمان، اتريش، سوئيس، فرانسه وايتاليا قسمتي از داروهاي خود را از مواد گياهي توليد مي كنند. آلمان از فروش اين مواد در سال 1993 حدود 9/1 بيليون دلار سود داشته كه نصف اين مقدار با استفاده از نسخه بوده است (1).
كمپاني هاي مهم فعال جهان در زمينه گياهان دارويي و معطر
شركت انگليسيOxford Natural Products1 از طرف جامعه اروپا مجري برنامه اي 5 ساله در كشور بوتان شد كه با صرف بيش از 3 ميليون پوند كليه گياهان دارويي مورد استفاده در طب سنتي بوتان را شناسايي و ثبت نمايد(2).
كمپاني دارويي ديگري به نام شامن كه در سال 1989 تأسيس شده و مقر آن در سانفرانسيسكواست، سعي بر آن دارد كه با به كار بردن داروهاي گياهي همراه با داروهاي مصنوعي معالجه بيماري ها را سريعتر كند(1).
كمپاني بيوتكنولوژي ديگري كه در زمينه گياهان دارويي فعاليت دارد جين لبز3 است كه در سال 1984 در كاليفرنيا تأسيس شد اين كمپاني روي توليد داروهايي تأكيد مي كند كه در بازار آسيا فروش داشته باشد محصول مهم اين كمپاني Dehydroepiahdrosrerohe GLVOI است كه براي معالجه بيماري خود ايمني لوپوس 4 به كار مي رود و اكنون در فاز سوم آزمايش است(1).
كمپاني فارماجنه سيس
در سال 1990 در شهر يائلوآلتو در كاليفرنيا تأسيس شد و شعباتي در چين و تايوان دارد. اين كمپاني توجه خود را بيشتر روي اثرات مواد گياهي خالص شده در سيستم ايمني، مخصوصاً متوقف كننده سيستم ايمني، تكامل سلولهاي خوني6 و تقويت سيستم ايمني معطوف داشته است،اين داروها بيشتر در بازارهاي چينو آسيا عرضه خواهد شد(1).
نتيجه گیری
باتوجه به مسائل مطرح شده تجارت گياهان دارويي در سطح جهان درحال توسعه بيشتر است .در حال حاضركمپانيهاي بزرگي در جهان درحال فعاليت،تحقيق،جمع آوري وشناسايي گياهان دارويي هستند كه به موفقيتهاي چشمگيري در عرصه داروسازي رسيده اند.براين اساس خريد وفروش گياهان دارويي در اقتصاد كشورهانقش بسيار مهمي را ايفا ميكند.
افزايش توليد اين قبيل محصولات در حالت كلي از دو طريق امكان پذير است :
الف - بكارگيري تكنولوژي مناسب در مزارع.
ب - بكارگيري بذر اصلاح شده گياهان دارويي.
توسعه فعاليت هاي مكمل و متمم و مواردي از قبيل:
1- افزايش سطح زير كشت محصولات
2- افزايش عملكرد محصولات با استفاده از روش های بهزراعی وبهنژادی.
3- اصلاح تخصصي گياهان دارويي
4- افزايش مواد موثره گياهان دارويي
5- ايجاد اشتغال در زمينه گياهان دارويي
6- تأسيس كارخانه ها و واحدهاي فرآوري گياهان دارويي.
در نهايت این مواردمي تواند موجب افزايش عملكرد محصولات دارويي و رونق گرفتن بازار جهاني شود.
ازطرفي روند رشد جمعيت جهان در طي سالهاي مختلف نشان مي دهد كه ميزان افزايش جمعيت جهان در طول 40 سال اخير معادل كل جمعيت جهان تا سال 1960 بوده است. جمعيت جهان يكبار بين سالهاي 1650 تا 1850 و مجدداً بين سالهاي 1850 تا 1950 دو برابر شده و بار ديگر اين امر بين سالهاي 1950 تا 1990 صورت گرفته است(9). پيش بيني مي شود كل جمعيت جهان در صد سال آينده به 12 ميليارد نفر يعني به حدود 2/2 برابر جمعيت فعلي برسدو تا سال 2050 ميلادي جمعيت دنيا دو برابر جمعيت فعلي خواهد بود(9). براي تامين نيازهاي دارويي جمعيت 12 ميليارد نفري در اين سال نياز به رشد سالانه 3 درصدي توليدات است. ميزان توليد گياهان دارويي در ايران در سال 1380 معادل 5/34084 تن بوده است که در سطح زير کشت معادل 7/81749 هکتار به دست آمده است(4).
درپايان بايد اذعان داشت كه با توجه به رشد جمعيت وتقاضاي بازارهاي جهاني ومصرف بيش از پيش داروهاي گياهي ، تجارت جهانيروبه رشداست وكشور عزيزمان ايران هم نبايد ازقافله عقب بماندواين مستلزم سياست گذاري ،برنامه ريزي دقيق ،فرهنگ سازي وترويج درامركشت وصنعت گياهان دارويي است.انشاالله.
منابع:
1-ابولحسني ،م.1379،مصرف گياهان دارويي در كشورهاي صنعتي ،مجله تشخيص ، شماره نهم ،ص64تا67
2- اسماعيلي، ب .1379 ، گياهان دارويي وسرمايه گذاري شركتهاي بزرگ ، مجله رازي، شماره90 سال يازدهم ،ص3تا5
3-اميدبيگي ،ر. 1384، توليدوفراوري گياهان دارويي ،جلد اول،انتشارات آستان قدس رضوي،ص37و38
4-اميدبيگي ،ر .1384 ،توليدوفراوري گياهان دارويي ، جلد دوم،انتشارات آستان قدس رضوي،ص13و16و17و18
5- اكبري ،الف . م ، بخشوده ، 1382 ، اقتصاد كشاورزي ، انتشارات دانشگاه شهيد باهنركرمان ، ص237و238و191و192
6- تقوي ،م . 1376، اولين سمينار گياهان دارويي وصنعت شيراز ،ص50
7 –صمصام شريعت ، س ه. 1382،پرورش وتكثير گياهان دارويي انتشارات ماني ،ص 142تا416
8-–صمصام شريعت ، س ه. 1370،مجله پژوهشي دانشگاه اصفهان"علوم پايه" جلد چهارم شمارهاي 1و2 ، ص 87
9- كرامر ، جي ، ال . جنسن، سي، دبليو . ساوتگيت، دي ، سي. اقتصاد كشاورزي و كشاورزي تجاري، 1383، ترجمه، محمد قرباني و ذكريا فرج زاده، انتشارات دانشگاه فردوسي مشهد.
10 – موسسه تحقيقات جنگلهاومراتع.1380، همايش ملي گياهان دارويي ايران ، شماره انتشار280-1380، ص268
مطالب مشابه :
بررسی اقتصادی گیاهان دارویی در ایران و جهان
مجله جامع کشاورزی و خالص شده در سيستم ايمني انتشارات دانشگاه شهيد باهنركرمان
برچسب :
سيستم جامع گلستان دانشگاه باهنركرمان