روابط درفضای مجازی وچالش های آن

مقدمه:

فضای سایبر چیست؟

سایبر(cyber) واژه ای است بر گرفته از لغت «KUBERNETS» به معنای سکاندار یا راهنما و نخستین کسی که واژه فضای سایبر را به کار برد، ویلیام گیتسون نویسنده داستان های علمی- تخیلی، در کتاب نورومنسر (neuromancer) بود.
فضای سایبر یا فضای مجازی (Cyber Spase) در تعریف برخی نویسندگان عبارت است از: «مجموعه ای از ارتباطات درونی انسان ها از طریق رایانه و وسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی است.»

البته شاید بهتر باشد آن را چنین تعریف کنیم: «محیط الکترونیکی واقعی است که ارتباطات انسانی به شیوه ای سریع، فراتر از مرزهای جغرافیایی و با ابزار خاص خود؛ در آن، زنده و مستقیم روی می‌دهد». قید «واقعی»، مانع از این است که تصور شود مجازی بودن این فضا به معنای غیر واقعی بودن آن است؛ چرا که در این فضا نیز همان ویژگی‌های تعاملات انسانی در دنیای خارج همچون مسئولیت وجود دارد. ضمن اینکه فضای سایبر در واقع یک «محیط» است که ارتباطات در آن انجام می‌شود؛ نه صرف مجموعه ای از ارتباطات. از سوی دیگر، این ارتباطات گرچه ممکن است در همه حال بر خط (On Line) نباشد، ولی زنده و واقعی و مستقیم است. از این رو، تأثیر و تأثر بالایی در این روابط رخ می‌دهد.

ویژگی های فضای سایبر
۱- جهانی و فرامرزی بودن
از ویژگی‌های منحصر به فردی که فضای سایبر را از دیگر رسانه‌ها ممتاز می‌سازد، جهانی بودن آن است. هر فردی در هر نقطه از جهان می‌تواند از طریق آن به¬آسانی، به جدیدترین اطلاعات دست یابد.
مرزهای جغرافیایی تا کنون نتوانسته از گسترش روزافزون فضای سایبر جلوگیری کند. از این رو، هر نوع فیلتر و مرزبندی در برابر آن بسیار دشوار می‌نماید.

۲-دستیابی آسان به آخرین اطلاعات
چنانچه بخواهید به آخرین مقاله، کتاب و یا خبری که در زمینه تخصصی، در سطح جهان منتشر شده، دست یابید، ساده ترین و سریع ترین راه، استفاده از فضای سایبر است.

۳-جذابیت و تنوع
رسانه ها از فیلم، عکس، متن و یا هر هنر دیگری برای جذاب کردن خویش به کار می‌گیرند و این ابزارها در فضای سایبر قابل دستیابی است؛ به ویژه آن گاه که هیچ نظارت و فیلتری توان محدود کردنش را نداشته باشد. از ویژگی‌های منحصر به فردی که در تنوع و جذابیت فضای سایبر تأثیر بسزایی دارد، مشتری محوری محض است. در متون نوشتاری ارتباطی تنگاتنگ میان خوانندگان و نویسندگان وجود دارد که خواننده به راحتی می‌تواند نظر خود را با شخص نویسنده در میان بگذارد. از سوی دیگر، امکان نظر سنجی و ارزیابی در این فضا بسیار آسان تر و روزآمد تر است و این توانایی را به داده پردازان، فروشندگان و عرضه کنندگان محصولات اینترنتی می‌دهد که از آخرین خواسته‌های مشتریان و مخاطبان خود مطلع گردند.

۴- آزادی اطلاعات و ارتباطات
معنای واقعی آزادی اطلاعات، در فضای سایبر محقق شده است. از این رو، شما هر نوع اطلاعاتی را که بخواهید - اعم از فرهنگی، سیاسی و اقتصادی - بدون محدویت‌های حاکم بر دیگر رسانه‌ها، در فضای سایبر قابل دسترسی است. آزادی ارتباطی نیز از ویژگی‌های دیگر فضای مجازی است که در دیگر وسایل ارتباطی تا این حد قابل دستیابی نیست.(

با این که اینترنت و فضای مجازی فرصت های بی سابقه ای برای جوانان ایرانی مهیا کرده است، آسیب شناسی اینترنت برای جوانان ایرانی کمتر مورد توجه بوده است.نگرانی راجع به جوانان و تغییرات فرهنگی عمری به درازای تاریخ بشر دارد هنجار گریزی جوانان همیشه مسئله ی مهم در سطح جوامع بوده است یکی از مهم ترین این هنجار گریزی ها که در جوامع شرقی اهمیت بیشتری داشته رابطه با جنس مخالف است. جوامع سنتی برای چنین روابطی چارچوب خاصی داشته اند. نکته ای که در باب روابط اینترنتی یا چنانکه باومن می نامد عشق سیال مطرح است،بی سابقه بودن امکان چنین روابطی ست. هرچند مجازی گرایی پدیده ای زولانی در تاریخ بشر است اماظهور جهان مجازی در جهان واقعی پدیده ای نوین و متعلق به دهه ی 1970 به این سو است

ابعاد آسیب‌های ناشی از اینترنت و فضای سایبر
از پدیده‌هایی که رایانه و پس از آن اینترنت همراه خود به ارمغان آورد، مخاطراتی بود که بر جای جای قلمرو گسترده اش، سایه انداخت. چنین مخاطراتی، چنانچه مورد بی توجهی جامعه و حکومت قرار گیرد، بسی بزرگ و گاه غیر قابل جبران خواهد بود؛ چرا که آسیب‌های روانی ناشی از کاربری نادرست و خلاف قانون، موجب اختلال در رفتار شهروندان شده، جامعه را در رسیدن به فواید بی شمار این فناوری نوین ناکام می‌گذارد. این اختلالات، شهروندان را فرسوده و ناتوان کرده، فعالیت‌های روز مره ی آنان را مختل می‌کند. آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ناشی از آن، اعضای جامعه را در رفتار فردی با خانواده و رفتار اجتماعی با دیگر شهروندان و حکومت متزلزل و متأثر از فرهنگ‌های منحط بیگانه می‌نماید. هنجارها و ارزش‌های متعالی جامعه رو به زوال رفته، احساس امنیت و آرامش از جامعه رخت برمی‌بندد. ضمن این که آسیب‌های سیاسی آن، موجب تضعیف اقتدار و حاکمیت دولت شده، آن را در ایجاد وحدت ملی و امنیت اجتماعی و امنیت اطلاعاتی دچار چالش‌های جدی می‌کند.

در این مجال، به بررسی آسیب های فرهنگی و روانی فضای سایبر می پردازیم.
الف- آسیب های فرهنگی
۱-کم رنگ شدن ارزش‌های مترقی
هر جامعه صاحب ارزش هایی است که ناشی از فرهنگ آن است؛ اما برخی ارزش‌های مترقی در جوامع اسلامی‌است که به موجب تأثیر از فرهنگ بی بندوبار، و اباحه گر غرب در حال کم رنگ شدن است؛ ارزش‌هایی مثل: حیا و عفت زن، اهمیت داشتن شخصیت انسان نه جنسیت آن و قبح عریان نمایی بدن. دین چابنر درمقاله ای چنین پیامدهایی را که ناشی از رواج اباحه گری جنسی و هرزه نگاری می‌داند و می‌گوید: «مطالعات دقیق و گسترده‌ای در طول این سال‌ها در این باره صورت نگرفته است؛ ولی روان‌شناسان شبکه‌‌ ای‌بی‌سی نیوز (ABC NEWS)، بر اساس تجربیات خود در مواردی که با کودکان سر و کار داشته‌اند، بر این باورند که پسرانی که با تصاویر خشونت‌آمیز و مستهجن مواجه بوده اند، اغلب انگیزه‌های بوالهوسانه‌ای نسبت به دختران دارند؛ در عین حال، دختران نیز پاسخ مثبتی به این گونه تمایلات پسرها نشان می‌دهند». (۲) در نتیجه رواج بوالهوسی است که ارسال تصاویر مستهجن در میان جوامع اسلامی‌رشد می‌یابد، روابط آزاد دختر و پسر ترویج می‌شود، کم پوشی و عریانی در میهمانی‌ها و عروسی‌ها به ویژه در میان جوانان گسترش می‌یابد و در نهایت، قبح برخی اعمال که سازنده ارتباطی سالم و مفید در میان افراد جامعه است، از بین می رود و در گذر زمان به رشد ارتکاب برخی اعمال خلاف اخلاق متعالی، و حتی ارتکاب برخی جرایم، منتهی خواهد شد.

۲- تضعیف فرهنگ‌های کم حضور
از ویژگی‌های فضای سایبر این است که به شدت تحت تأثیر هر نوع عرضه گسترده ای قرار می‌گیرد. گرچه این فضا ، گذرگاه فرهنگ‌های متنوع و گوناگونی است که هر یک در صدد عرضه خویش هستند، اما تنها فرهنگی پیشتاز خواهد بود که حضور پر رنگ تر و گسترده تری داشته باشد. و بدین سبب است که در آن فرهنگ غالب، فرهنگی جز فرهنگ قدرتمند، اما منحط غرب نیست؛ چرا که با به کارگیری صحیح از امکانات وسیع و تلاشی وافر، به عرضه گسترده خود پرداخته و یکه تاز این عرصه گردیده است. به طور متوسط توسعه وب که یکی از مهم ترین ابزار عرضه فرهنگ است، هر سه ماه یکبار دو برابر می‌شود. اما این رشد روز افزون، به نفع فرهنگ غربی است؛ چرا که پر رنگ ترین حضور از آن ایشان است. طبق آماری، آمریکا و کانادا ۶۳ درصد، اروپا ۴/۲۲درصد و استرلیا، ژاپن و نیوزلند ۴/۶ درصد از کامپیوترهای متصل به اینترنت را در اختیاردارند و بقیه کشورهای آسیایی و آفریقایی تنها ۹/۵ درصد از این آمار را به خود اختصاص داده اند. درصد کاربران اینترنت در آمریکا ۶ درصد ،اروپا ۳ درصد و در اقیانوسیه و بقیه قاره‌های دنیا تنها ۸ درصد است. گر چه ممکن است تاکنون این آمار افزایش نیز یافته باشد، ولی حقیقت این است که سلطه غرب و فرهنگ بی بندبار غرب در جای جای فضای سایبر سایه گسترانده است.
چنانکه حکومت زبان انگلیسی موجب شده است که کاربران با حضور در فضای سایبر، ضمن این که با زبان انگلیسی حاکم بر آن درگیر هستند، از زبان ملی خود دور شوند؛ به عنوان مثال، در چت‌های اینترنتی فارسی زبانان بیشتر از الفبای انگلیسی به جای الفبای فارسی استفاده می‌کنند که البته یکی از دلایل آن کمبود نرم افزارهای قدرتمند فارسی است. گسترش این کاربرد خود موجب تضعیف الفبا و زبان فارسی خواهد شد. به ویژه با توجه به این که علم و فناوری که از ضروریات زندگی است، در این فضا به صورت زبان انگلیسی نمود یافته است. تمامی‌نشریات، متون و منابع دست اول - حتی در کشور‌های غیر انگلیسی - به این زبان می‌باشد. از این رو، دانستن زبان انگلیسی از لوازم حضور فعال در فضای سایبر شده است. آموزش، پژوهش و ارتباطات نمی‌تواند به حرکت پیشرونده خود ادامه داده و نیاز‌های جامعه را پاسخ دهد، مگر این که زبان انگلیسی را به کار گیرد. و این خود به صورت طبیعی موجب سیطره فرهنگ غرب بر عرصه‌های گوناگون جوامع به ویژه جوامع اسلامی‌می‌گردد. بدین وسیله، ارزش ها، روش ها و هویت های مطلوب فرهنگ غربی بر جوامع تزریق شده، فرآیند دگرگونی عناصر فرهنگی سرعت خواهد گرفت.
آری، در شرایطی که دشمنان فرهنگ و غارتگران اندیشه‌های راستین اسلامی‌با درک قابلیت بالای این شاهراه ارتباطی و اطلاعاتی، از آن در اشاعه خواسته های نفسانی و آرمان های دنیایی خود کمال استفاده را می‌کنند،‌ هرگز نباید لحظه ای ‌از استفاده مطلوب از این ابزار پرقدرت فرهنگ ساز غافل شد.

۳- تضعیف اعتقادات و گسترش شبهات فکری
گرچه دستیابی آسان به انواع اطلاعات از مزایای فضای سایبری است، اما معایبی نیز دارد. از جمله این که طرح و نشر انواع شبهات در آن، موجب تزلزل در باورهای کاربران سست عقیده و کم اطلاع می گردد. فضای سایبر چاقویی دو لبه است که ما می‌توانیم از آن به سود خود مدد بگیریم؛ اما هجمه و تنوع و گسترش فرهنگ مهاجم غربی، به حدی است که در شرایط فعلی کوشش‌های مدافعان فرهنگی مسلمان را بسیار کم اثر می‌نماید؛ خاصه این که مدیریت اصلی اطلاعات نیز در دست غرب و غربیان است. البته بهترین راه حل تنها انفعالی عمل کردن و اکتفا کردن به پاسخ گویی به شبهات نیست؛ بلکه این پاسخ گویی باید همراه با تهاجم نیز باشد؛ به این معنا که باور‌های فرهنگ مهاجم را نیز با سؤالاتی که در مورد باورها و نگرش‌هایشان وجود دارد، مورد هدف قرار دهیم و هیمنه ظاهری آنان بشکنیم.

۴-رواج سطحی نگری فکری
آزادی بیان و طرح اندیشه‌های متضاد در فضای سایبر، از اهداف اولیه ایجاد چنین فضایی است؛ اما چنانچه اندیشه ای بدون هیچ بنیان و اساس معتبری در این فضا مطرح شود، ثمره آن انباشته شدن اندیشه‌های بسیاری است که توان بررسی و نقد و تحلیل همه آن ها از عهده مخاطبان خارج است. و بدین سبب، کاربران بدون بررسی و تحقیق در مبانی و زوایای پنهان اندیشه‌های نو ظهور، به سبب کثرت و رواج بی حد و حصر آن در فضای سایبر، از آن متأثر می‌شوند. و در نتیجه، روحیه حق پذیری کاربران به ویژه جوانان، به سطحی نگری و مسامحه کاری در پذیرش اندیشه‌های نو ظهور مبدل خواهد شد.

۵-ایجاد سر درگمی
آن گاه که کودکی را بخواهند آموزش دهند، ابتدا او را بامفاهیم ساده ای در حد فهم او آشنا می‌کنند. طرح مفاهیم متنوع و اندیشه‌های متضاد برای او، ثمره ای جز حیرت نخواهد داشت. فضای سایبر گر چه مولد آزادی بیان و تضارب آرا است، اما انباشت اطلاعات خوب و بد، گزینش اطلاعات صحیح را دشوار کرده و طرح نامحدود و طبقه بندی نشده آن، موجب سردرگمی‌ کسانی خواهد شد که در تحلیل افکار و اندیشه‌ها دچار ضعف هستند. از این رو، ضروری است که پیش از هر چیز کاربری صحیح و طبقه بندی شده این فضا را به کاربران بیاموزیم.

۶- گسترش اباحه گری عملی
حفظ حرمت قوانین اجتماعی و رعایت آموزه‌های اخلاقی، از ریشه ای ترین اصول هر فرهنگی است. بدیهی است با گسترش اباحه گری در فضای سایبر، نهایتاً این روند در میزان خودداری افراد جامعه از ارتکاب اعمال غیر اخلاقی و ناهنجار در فضای جامعه نیز تأثیر خواهد گذاشت. منشأ برخی از اعمال خلاف اخلاق در سطح جامعه، مباح شدن آن در فضای سایبر است.

۷-به خطر افتادن حقوق مادی و معنوی مولفین
یکی از نگرانی‌های مؤلفان آثار علمی، ادبی و یا هنری ارائه آثارشان به صورت دیجیتال است. با توجه به گسترش روزافزون سرقت داده‌های گوناگون و نرم افزارها و نیز عدم توانایی مسؤلان در برخورد با این قبیل جرایم و دشوار بودن نظارت و حفاظت از داده‌ها، حقوق مادی و معنوی مؤلفان در فضای سایبر دو چندان به خطر خواهد افتاد؛ چرا که با توجه به قدرتمند شدن انواع ابزار‌های قفل شکن و نبود نظارت لازم بر فضای سایبر، مؤلفانی که بخواهند از منافع مادی و معنوی اثر خویش بهره ببرند، از ارائه اثرشان در غالب داده‌های الکترونیکی خودداری می‌ورزند.

۸- گسترش محصولات فرهنگی فرهنگ‌های منحط (به ویژه فرهنگ غربی)
عمده محصولات فرهنگی اعم از فیلم، عکس، متن، بازی‌های رایانه و اینترنتی از سوی غرب و گاه شرق، تولید و در فضای سایبر تبیلغ و توزیع می‌شوند. بدین سان یکی از خطرات ناشی از فضای سایبر متوجه کشورهایی است که دارای فرهنگ‌های متضاد با فرهنگ حاکم بر فضای سایبر است. به ویژه کاربران مسلمان، که عمدتاً با وجود برخورداری از فرهنگی غنی، از استفاده از محصولات قوی فرهنگی متناسب با فرهنگ خود محروم اند.

ب - آسیب‌های روانی
۱-افسردگی و انزوا
کاربران، بیشتر ترجیح می‌دهند در محیطی آرام و خلوت، از اینترنت استفاده کنند تا هم بهتر بتوانند از اطلاعات آن بهره ببرند و هم با تمرکز و سرعت بیشتر، از اتصال‌های طولانی مدت جلوگیری کرده، هزینه‌های حاصل از آن را کاهش دهند. اما این نوع خلوت و انزوا در طولانی مدت، برخی مشکلات روانی مانند گوشه گیری و در نهایت افسردگی را در پی دارد. کیسلر و همکارانش معتقدند: «بسیاری از روان شناسان این نگرانی را داشته اند که آسانی ارتباط‌های اینترنتی، چه بسا افراد را وا می‌دارد تا زمان بیشتری را به تنهایی بگذارانند؛ به صورت آن لاین با غریبه‌ها صحبت کنند و ارتباط سطحی بر قررار سازند و این کارها به قیمت از دست دادن گفتگوهای رو دررو و ارتباط‌های فامیلی و دوستانه انجام دهند. بنا بر برخی پژوهش‌های پیمایشی، ارتباط‌های اجتماعی از طریق اینترنت، ضعیف تر از ارتباط‌های واقعی است و در دراز مدت، به انزوای اجتماعی فرد می‌انجامد»(۳).

۲- بازداری زدایی
گمنامی ‌و نامرئی بودن کاربران، از دیگر ویژگی‌های روابط اینترنتی است که موجب پیدایش آسیب‌های جدی اخلاقی و روانی در افراد می‌شود. در فضای سایبر شخص می تواند هر نقابی را بر خود بپوشاند و بدین وسیله هر چه می‌خواهد، می گوید و هر کاری که بخواهد، انجام می دهد؛ بدون این که ترس از شناخته شدن، و رسوا شدن داشته باشد. این ویژگی موجب کاهش خویشتن داری و بازدارندگی کاربران در برابر اعمال ناهنجار اخلاقی و ضد اجتماعی خواهد شد. هدف از اجرای بسیاری از مجازات ها در سطح جوامع، ایجاد حس بازدارندگی در میان افراد جامعه به ویژه مجرمان و افراد دارای حالت خطرناک است. این صفت روانی به سبب ظرفیت بالای ارتکاب جرم در فضای سایبر، کاهش پیدا کرده و موجب ارتکاب گسترده برخی جرایم به ویژه جرایم سایبری و جرایم جنسی مجازی شده است. چنانچه این صفت در نهاد افراد جامعه کم رنگ شود، قبح برخی جرایم از بین رفته، احساس بازدارندگی در افراد کاهش می‌یابد. و چه بسا در کثرت ارتکاب جرایم غیر سایبری تأثیر بسزایی بگذارد.

۳- بحران هویت و اخلال در شکل گیری شخصیت
عناصر سه گانه هویت، یعنی: شخص، فرهنگ و جامعه، هر یک در تکوین شخصیت فرد نقش مهمى را ایفا مى‏کنند. هویت شخصى، ویژگى بى‏ همتاى فرد را تشکیل مى‏ دهد. هویت اجتماعى در پیوند با گروه ‏ها و اجتماعات مختلف قرار گرفته و شکل گیری آن، متأثر از ایشان است. و در نهایت، هویت فرهنگی، برگرفته از باورهایی است که در عمق وجود فرد به واسطه تعامل او با محیط پیرامون و آموزه‌های آن، از بدو تولد تا کهن سالی جای گرفته است.
از آن جا که فضای سایبری، صحنه ای فرهنگى و اجتماعى است که فرد خود را درموقعیت‏هاى متنوع، نقش‏ها و سبک‏هاى زندگى قرار مى دهد، خود زمینه ای است برای آسیب پذیری شخصیت کاربر که در نتیجه، موجب چند شخصیتی شدن کاربر خواهد شد. در فضای سایبر بیش از آن که هویت ظاهری فرد مطرح گردد، درون مایه‌های افراد بروز می‌کند. هر کس در صدد بیان اندیشه‌ها و علاقه مندی‌های خویش است. از این رو، است که ساختار و چینش پایگاه‌های شخصی به گفته میلر (Miler) نشان از شخصیت آن کاربر است. مطرح نشدن هویت شخصی و مشخصات فردی در اینترنت موجب تقویت شخصیت‌های چندگانه و رشد و استحکام آن می‌گردد.

جوانان در این محیط از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند و به ویژه در دورانی که هویت آنان شکل می‌گیرد، این خطر پر رنگ تر می‌شود. دکتر محمد عطاران معتقد است که با امکانات و گزینه‏ هاى فراوانى که رسانه‏ هاى عمومى از جمله اینترنت در اختیار جوانان مى‏گذارند، آنان دائماً با محرک‏هاى جدید و انواع مختلف رفتار آشنا مى‏شوند. چنین فضایى هویت نامشخص و پیوسته متحولى را مى آفریند، خصوصاً براى نسلى که در مقایسه با نسل قبل با محرک‏هاى فراوانى مواجه است. همچنین از طریق رسانه‏ هاى جمعى، افراد خط مفروض میان فضاى عمومى و خصوصى را تجدید سازمان مى‏ کنند و این امکانى است که جوانان فعالانه از آن استفاده مى‏کنند. جوان، به خصوص در دوران بلوغ که مرحله شکل‏ گیرى هویت او است و همواره به دنبال کشف ارزش‏ها و درونى کردن آنها مى‏ باشد، با اینترنت و حجم گسترده، حیرت‏ انگیز و گوناگون اطلاعات مواجه مى‏ شود و ناچار است که در این دنیاى مجازى، هویت خویش را از طریق جستجو پیدا کند و بدین‏ سان، ممکن است برخى و شاید تعداد زیادى از نوجوانان راه را در اینترنت گم کنند و دوران هویت‏ یابى خویش را بیش از پیش با بحران سپرى کنند.
از سوى دیگر، گاهى برخى از ویژگى‏هاى شخصیتى مانند: سن، تحصیلات، محل سکونت و حتى جنسیت در اینترنت از بین مى‏ رود؛ به عنوان نمونه، بسیارى از افرادى که در اتاق‏ هاى چت مشغول گفتگو با یکدیگر مى‏ باشند، با مشخصاتى غیر واقعى ظاهر شده و از زبان شخصیتى دروغین که از خود ساخته‏ اند و آن را به مخاطب یا مخاطبان خود معرفى کرده ‏اند، صحبت مى‏ کنند و با این حال، همین شخصیت‏هاى ناشناس چه تأثیرات مختلفی بر یکدیگر دارند.

۴-اعتیاد مجازی (Virtual Addiction)
اعتیاد مجازی، استفاده بیش از حد از اینترنت است تا آن جا که بدون استفاده از آن فرد احساس کمبود می‌کند و روابط او با محیط متاثر از استفاده مکرر و دیوانه وار فرد شده، از حالت عادی خارج می‌شود.
نبود روابط پایدار و صمیمی‌ با دیگران، نداشتن اعتماد به نفس و به طور کلی شکست در عرصه‌های گوناگون زندگی، زمینه را برای اعتیاد افراد به اینترنت فراهم می‌کند. نتایج پژوهش یانگ (۱۹۹۷ م.) در این زمینه نشان داد که یکی از دلایل مهم اعتیاد به اینترنت در افرادی که روابط عمومی‌کمتری دارند، به دست آوردن حمایت‌های اجتماعی است؛ زیرا حمایت‌های اجتماعی با اعمالی چون ورود به اتاق گپ زنی در میان اعضا در فضای سایبر زودتر به وجود می‌آید.
این اختلال روانی در کشورهایی که استفاده از اینترنت آسان و ارزان است، بسیار چالش زا بوده است؛ تا آن جا که نهادهای مختلف را درگیر کرده است. در کشوری مثل آمریکا تعداد معتادان به اینترنت از سایر معتادان بیشتر است؛ تا جایی که برخی معتادان ۱۸ ساعت از وقت روزانه خود را در اینترنت صرف می‌کنند. این مسأله در آمریکا به قدرى فاجعه‏ بار است که کلیساها و پیشوایان مذهبى با فریادهاى کمکخواهى زن و شوهر، یا یکى از آن ها، براى رهایى از این نوع اعتیاد مواجه هستند و مؤسسه‏ هاى مشاوره‏اى مسیحى در حال تدوین مشاوره‏ هاى اعتیاد به اینترنت مى ‏باشند.

پیامدهاى اعتیاد به اینترنت و حتى کار زیاد با اینترنت که در حد اعتیاد نباشد، نتایج و پیامدهاى زیان‏ بخشى براى فرد و جامعه در پى داشته و آسیب‌هاى شدید جسمانى، مالى، خانوادگى، اجتماعى و روانى را به همراه دارد.
یکى از پیامدهاى فردى و اجتماعى اعتیاد و کار زیاد با اینترنت، انزوا و کناره‏ گیرى اجتماعى است. این موضوع پیامدهاى عمده‏ اى براى جامعه و فرد دارد؛ زیرا وقتى مردم از نظر اجتماعى درگیر باشند، سالم ‏تر و خوشبخت‏ تر زندگى مى‏ کنند.
از دیگر پیامدهاى اعتیاد اینترنتى، مشکلات خانوادگى و تأثیر آن بر روى روابط زناشویى، والدین و فرزندان است. امروزه اصطلاح «بیوه اینترنتى» براى همسر معتاد به اینترنت اطلاق مى شود. آمار نشان مى‏ دهد که اعتیاد به اینترنت ممکن است به فروپاشى خانواده و طلاق منجر شود. شاید باور کردن این‌که شخصى همسر خود را فقط به علت ارتباط با فرد دیگر در اینترنت ترک مى‏کند، براى کسانى که به اینترنت اعتیاد پیدا نکرده‏ اند، وحشتناک به نظر برسد؛ ولى این مسئله هر روز در دنیاى اینترنت اتفاق مى‏ افتد. دکتر یانگ معتقد است که اگر چه زمانْ تنها عامل تعیین کننده در تعریف اعتیاد به اینترنت نیست، ولى عموماً معتادان بین ۴۰ تا ۸۰ درصد از وقت خود را با جلساتى که ممکن است هر کدام حتى تا ۲۰ ساعت طول بکشد، صرف مى‏کنند و این کار باعث مى شود اختلالاتى در میزان و زمان خواب کاربر به وجود آید.
در موارد شدید حتى قرص‏هاى کافئین براى تسهیل زمان طولانى‏ ترى در اینترنت بودن مصرف مى‏شود. این اختلال، خستگى بیش از اندازه در بدن ایجاد مى‏کند که کارکرد درسى و شغلى را تحث تأثیر قرار مى دهد و ممکن است نظام ایمنى بدن را ضعیف کند و فرد نسبت به بیمارى‏ ها آسیب پذیری بیشتری پیدا کند. افزون بر این، به علت عدم ورزش و حرکات مناسب، مشکلات عصب‏ هاى مچ و درد پشت، چشم‏ درد و مانند آن به وجود مى آید، در مواردی اعتیاد به اینترنت موجب از دست دادن شغل نیز شده است.
منشأ اغلب اعتیاد‌های مجازی را می‌توان عدم کنترل و کاربرد صحیح از اینترنت دانست؛ چرا که کاربرد اینترنت در جهت هرزه نگاری (Pornography) بازی‌های رایانه ای، گپ زنی به واسطه جذابیت‌هایی که دارد، به مرور در فرد وابستگی و اعتیاد ایجاد کرده، منجر به اعتیاد مجازی می‌شود. از این رو، برخورد با هرزه نگاری و آموزش صحیح استفاده از اینترنت در جلوگیری از این اختلال در سطح جامعه کارساز است.

۵- انحرافات اخلاقی (جنسی)
از جمله آثار مخرب فضای سایبر، به وجود آمدن انحرافات جنسی و اختلالات جنسی است. اینترنت به دلیل رویکرد آزاداندیشی در روابط جنسی از سوی گردانندگان اصلی آن (غرب و به ویژه آمریکا)و نگرش تجاری نسبت به مسائل جنسی، موجب پدید آمدن پدیده شومی به نام هرزه نگاری (Pornography) و هنر پلید شهوانی و رواج سرسام آور آن گردید. این پدیده مرزهای اخلاقی را در هم می‌شکند و تهدیدی برای فرهنگ‌ها به خصوص فرهنگ‌های دینی همچون فرهنگ اسلامی ‌است.
اصولاً، پورونوگرافی (هرزه نگاری) به عنوان نمایش تصویری و یا کلامی‌رفتارهای جنسی است که با هدف ارضای خواسته‌های جنسی دیگران تعریف می‌شود. این گونه مطالب و تصاویر که در پی تحریک جنسی دیگران عرضه می‌گردد، معمولاً به ارضای غیرطبیعی جنسی مراجعه‌کنندگان آن می‌انجامد. نکته دیگر اینکه رجوع به اینترنت برای دسترسی به مطالب مستهجن (Obscenity)، صرفاً به افراد نابهنجار خلاصه نمی‌شود و حجم قابل توجهی از مراجعان را افراد طبیعی تشکیل می‌دهد. در این عرصه بیشترین خطر متوجه کودکان و نوجوانان است. لاسر پس از پژوهشی که در این باره انجام داد، با اشاره به پی آمد‌های منفی هرزه نگاری بر بهداشت روانی می‌گوید: «این امکان وجود دارد که به واسطه دیدن مطالب و تصویر‌های مستهجن رفتار‌های جنسی از خود بروز دهند. در مورد بزرگسالان نیز هرزه نگاری اینترنتی می‌تواند به بروز رفتار‌های جنسی نا معقول و یا گاهی اعتیاد جنسی بینجامد».اصولاً اینترنت به جوی دامن‌زده که در سایه ویژگی‌های خاص خود به تدریج به شکل‌گیری ناهنجاری‌های جنسی در کاربران خود می‌انجامد.

دلایل رجوع و اقبال مردم به این گونه مطالب را در عرصه اینترنت می‌توان در این موارد خلاصه نمود:

گمنامی:
ناشناخته ماندن مراجعان در عرصه اینترنت به نوعی اعتماد به نفس در افراد دامن می‌زند و این حالت نوعی رفتار غیرمسئولانه را در فرد شکل می‌دهد. مراجعان در چنین شرایطی است که به خود اجازه می‌دهند تا برخلاف رفتارهای طبیعی به راحتی از دسترس زوج اینترنتی خود دور شوند و یا بلافاصله به فرد دیگری روی آوردند. حتی در چنین شرایطی، مردان به خود اجازه می‌دهند تا در خلوت خود به فکر داشتن تجربه سکسی با مردان هم بیندیشند. در چنین فضایی است که فرد بدون هیچ گونه دردسری و به گونه ای ناشناخته می‌تواند با مفاهیمی ‌چون سکس گروهی، همجنس‌بازی و مبدل پوشی‌ جنسی آشنا شود.
اصولاً در چنین فضایی است که فرد می‌تواند در معرفی خود هر گونه که می‌خواهد عمل کند و همین ویژگی، خود محرکی است تا کاربران اینترنتی به استفاده از هویت جعلی روی آوردند و این را می‌توان از جمله ویژگی‌های فرهنگ فضای مجازی برشمرد. و این خود زمینه ای برای ارتکاب جرایم سایبری نیز هست.

سهولت:
مطالب شهوانی و تصاویر سکسی به آسانی در دسترس همگان قرار دارند. عرضه گسترده این مطالب و وجود تعداد بی‌شمار اتاق‌های گفتگوی سکسی، هر کاربری را به داشتن اولین تجربه در این حوزه تحریک می‌کند. یک زن یا شوهر کنجکاو، به راحتی و دور از دیدگان همسر، وارد این فضاها می‌شود و گفتگوهای سکسی با دیگران را تجربه می‌کند. چنین سهولتی است که بسیاری را به تجربه رفتارهای ناهنجاری جنسی نه در فضای فیزیکی، بلکه در فضای مجازی هدایت می‌کند؛ به ویژه اگر نظارت نهادهای مسئول در کشور‌ها در این زمینه کم رنگ و ناتوان باشند.

گریز از واقعیت:
مراجعه‌کنندگان به این سایت‌ها، تجربه داشتن نوعی ارضای جنسی اینترنتی را دلیل اصلی رجوعشان معرفی می‌کنند. مطالعات نیز نشان می‌دهد که ارضای جنسی دلیل اولیه درگیر شدن فرد به سکس مجازی است. از جمله پیامدهای این رفتار، واقعیت‌گریزی و گسترش چنین تجربه‌ای است؛ به عنوان مثال، یک زن تنها ناگهان در چنین فضایی، نوعی گریز عقلانی را تجربه کرده و شخصیت و هویت جدیدی را در چنین فضایی در خود شکل می‌دهد که خود منشأ به وجود آمدن رفتارهای ناهنجار و اباحه گری جنسی می‌گردد.
با اعتیاد به این مسائل به ویژه به صورت مجازی (Virtual Sex) افراد دچار اختلالات و انحرافات گوناگون جنسی می‌شوند که نتیجه آن به خطر افتادن سلامت روانی و حتی جسمی‌جامعه خواهد بود. از جمله انحرافات جنسی ناشی از این فضا اعتیاد جنسی، خود ارضایی، ارضای جنسی به وسیله اشیا، اباحه گری جنسی، همجنس بازی، از بین رفتن حیای اخلاقی و علاقه به عریان نمایی است. البته شیوع انحرافات جنسی از این قبیل، به ویژه با گسترش اینترنت و شیوع استفاده از آن در میان جوانان، آثار مخرب اجتماعی نیز خواهد داشت تا حدی که بقا جامعه و نسل بشری را نیز به خطر خواهد انداخت.

1- راودراد،اعظم، مسائل اجتماعي زنان در اينترنت ،فصلنامهارتباطاتوفرهنگ،شماره 3،بهاروتابستان

1384

2- http://migna.ir/behdasht/information-technology/3870--facebook.htm

-3-احمدي،سارا ،بررسي علل رونق ارتباطات در فضاي مجازي در ميان دانشجويان ،1386، پايان نامه كارشناسي ارشد واحد تهران مركزي

4-میر حسینی،مریم،کج‌روي‌هاي اينترنتي؛ لزوم نظارت و محدود کردن دسترسي به اطلاعات،فصلنامه رسانه،1385

5--وود جوليا،تي، ارتباطات ميان فردي و روانشناسي تعامل اجتماعي،مهرداد فيروز بخت،1384،نشر مهتابl

6-http://cyber-smomeni.blogfa.com/post-2.aspx

روابط درفضای مجازی وچالش های آن

مطالب مشابه :

آزمون مجازی آداب و اسرار نماز در سایت مهدویت

ابلاغ بخشنامه آموزش مجازی معارف مهدویت ویژه فرهنگیان سراسر کشور (1392-4-25)

دانلود کتاب موعود نامه یا الفبای مهدویت فرمت موبایل

ابلاغ بخشنامه آموزش مجازی معارف مهدویت ویژه فرهنگیان سراسر کشور

ابلاغ بخشنامه آموزش مجازی معارف مهدویت ویژه فرهنگیان سراسر کشور+ضمن خدمت

روابط درفضای مجازی وچالش های آن

کد صحیح پست های معاون اجرایی و مربی بهداشت برای افزایش حقوق