آشنایی با رشته معدن
مهندسی معدن
معادن
سرشار منیزیم، زغال سنگ، مس و آهن هند یکی از دلایل اصلی سیطره انگلستان
بر کشور هند بود. دلیل هجوم مهاجر نشینان فرانسوی، اسپانیایی، پرتغالی و
انگلیسی به قاره آمریکا نیز معادن غنی طلا، نقره، الماس، مس و زغال سنگ
این قاره بود. سوداگران پرتغالی، هلندی،انگلیسی و فرانسوی نیز به عشق
تصرف معادن طلا و الماس آفریقا به این قاره روی آوردند و امروزه نیز
دانشمندان به امید دستیابی به معادن پربار و فلزات نایاب و گرانبهای موجود
در فضا پروژههای بسیاری را در دست بررسی دارند. اما چرا در گذشته یکی از
دغدغههای اصلی کشورهای صنعتی، دستیابی به معادن غنی کشورهای دیگر بود و
چرا امروزه دانشمندان به امید دست یافتن به ذخایر جدید معدنی چشم به فضا
دوختهاند؟پاسخ این سؤال را باید در صنعت جست. چون برای هر فعالیت صنعتی
نیاز به مواد معدنی داریم و به عبارت دیگر مبنای اصلی تولید و توسعه صنعتی،
مواد معدنی است. موادی که کشف و استخراج آنها نیاز به کارشناسانی متخصص
دارد و به همین دلیل امروزه در بسیاری از دانشگاهها و مراکز آموزش عالی
جهان، رشتهای به نام مهندسی معدن وجود دارد. رشتهای که در کشور ما نیز با
دو گرایش «اکتشاف» و «استخراج» در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی ارائه
میشود.
گرایش اکتشاف معدن
مهندس معدن در گرایش اکتشاف پس از
کشف معدن، نوع و شکل مواد معدنی را تعیین کرده و به ارزیابی
اقتصادی، میزان ذخیره و همچنین چگونگی استخراج منابع معدنی
میپردازد. در این گرایش دانشجویان درباره مکانیک سنگ، زمانشناسی
ساختمانی، ژئوفیزیک و زمینشناسی معدنی مطالعه میکنند.
درسهای این رشته در طول تحصیل
دروس
مشترک در گرایشهای مختلف مهندسی معدن: ریاضی، معادلات دیفرانسیل،
آمار و احتمالات مهندسی، برنامهنویسی کامپیوتر، فیزیک، محاسبات
عددی، شیمی عمومی، نقشهکشی صنعتی، اجزاء ماشین، استاتیک، دینامیک،
مقاومت مصالح، مکانیک سیالات، شیمی فیزیک، نقشهبرداری عمومی،
عملیات نقشهبرداری، زمینشناسی عمومی، زمینشناسی ساختمانی،
زمینشناسی اقتصادی، مکانیک سنگ، اقتصاد معدنی، کانهآرایی.
دروس
تخصصی گرایش اکتشاف معدن: اصول استخراج معدن، برداشت زمینشناسی،
کانیشناسی توصیفی، سنگشناسی ، کارتوگرافی و کاربرد عکسهای هوایی،
کانیشناسی نوری، مینرالوگرافی، زمینشناسی ایران، تجزیه مواد
معدنی، ژئوفیزیک اکتشافی، حفاری اکتشافی، چاهپیمایی، ژئوشیمی
اکتشافی، ژئوتکنیک، آبهای زیرزمینی، نقشهبرداری معدنی، ارزیابی
ذخایر معدنی.
گرایش استخراج معدن
گرایش استخراج شامل عملیات حفاری و
آتشباری به منظور خردکردن سنگ، بارگیری و باربری و در اغلب اوقات
سنگشکنی به منظور رساندن ابعاد «کانسنگ« به اندازه مناسب است.
این عملیات میتواند در معادن روباز، زیرزمینی و در موارد محدودی در
دریا انجام گیرد.
دروس تخصصی گرایش استخراج معدن: مبانی مهندسی
برق، ماشینهای حرارتی، کانیشناسی، سنگشناسی، برداشت زمینشناسی،
کارتوگرافی و فتوژئولوژی، اصول اکتشاف و ارزیابی ذخایر، بازدید معدن،
چالزنی و آتشباری، حفره چاه و تونل، ترابری در معادن، نگهداری در
معادن، تهویه در معادن، روشهای استخراج روباز، روشهای استخراج
زیرزمینی، نقشهبرداری معدنی، آبکشی در معادن، کانهآرایی، خدمات
فنی در معادن، اصول طراحی معادن.
تواناییهای لازم
چون
بخشی از کار مهندسی معدن مانند نقشهبرداری در زیرِزمین انجام
میشود، دانشجوی این رشته باید از نظر جسمی توانایی خوبی داشته و
قدرت کار در معدن را که بیشتر در خارج از شهر و گاه در نقاط دور
افتاده قرار دارد، داشته باشد. به همین دلیل بیشتر دانشجویان دختر
این رشته ـ به غیر از تعداد معدودی از آنها که در آزمایشگاهها و
مراکز طراحی معدن فعالیت میکنند ـ با مشکلات کاری روبرو میشوند.
گفتنی است ریاضی در این رشته از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا
بدون استفاده از مدلهای ریاضی، محاسبات استخراج و اکتشاف معدن را
نمیتوان انجام داد.
موقعیت شغلی در ایران
در حال حاضر ما در
بخش معدن بطور متوسط دارای رشد 5/6 درصدی هستیم که باید در این
زمینه به رشد 15 درصدی برسیم و برای رسیدن به این رشد به
کارشناسان تکنولوژیآفرین بخصوص در زمینه فرآوری نیاز مبرم داریم.
چرا که راه یافتن به بازارهای جهانی تنها از طریق کنترل کیفیت و
استاندارد کردن محصولات معدنی مقدور خواهد بود. امروزه ما نیازمند
فارغالتحصیلان علاقهمند و خلاق مهندسی معدن هستیم تا بتوانیم بدون
وابستگی به کارشناسان خارجی، شاهد رونق و افزایش صادرات این بخش
باشیم. فارغالتحصیلان این رشته علاوه بر وزارت معادن و فلزات
میتوانند در وزارت نفت در زمینه حفاری، وزارت نیرو در زمینه آبهای
زیرزمینی، کارگاههای وزارت راه و ترابری برای حفاری راهها و
تونلها، شرکت مترو و سازمان انرژی اتمی مشغول به کار شوند.
موقعیتهای شغلهای مختلف برای فارغالتحصیلان رشته مهندسی معدن
مسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف
وزارت صنايع و معادن مكلف است پس از رسيدگي و تأييد عمليات اكتشافي،
نسبت به صدور گواهي كشف، به نام دارنده پروانه اكتشاف اقدام نمايد. در اين
گواهي نوع يا انواع ماده معدني كشف شده، كميت، كيفيت، حدود، مساحت و هزينه
عمليات اكتشافي بايد ذكر شود. گواهي مزبور با تأييد وزارت صنايع و معادن
ظرف يك سال از تاريخ صدور، قابل انتقال به اشخاص ثالث خواهد بود.
*موادي از آييننامه اجرايي قانون معادن كه در ارتباط با گزارش خاتمه عمليات اكتشافي هستند، به قرار زير است:
ماده
14 - اكتشاف كننده موظف است پس از خاتمه عمليات اكتشافي با رعايت اين
آييننامه، گزارش جامعي كه حاكي از پايان عمليات بوده و به امضاي اشخاصي كه
قسمتهاي مختلف آن را تهيه نمودهاند رسيده باشد، تهيه و همراه با اسناد،
مدارك و اطلاعات زير به وزارت صنايع و معادن تسليم و رسيد دريافت دارد:
الف)
حجم عمليات اكتشافي انجام شده سطحي و زيرزميني از قبيل راهسازي، احداث
ساختمان، خا كريزي و خاكبرداري، حفر ترانشه، چاهك، چاه، تونل اكتشافي و
غيره با ذكر هزينههاي انجام شده.
ب) مقدار مواد ناريه و مصالح به كار رفته از قبيل چوب، آهن و نظاير آن با ذكر بهاي آنها.
ج) هزينه تهيه نقشهها و آزمايشات و خدمات كارشناسي.
د) هزينه آزمايشهاي كانهآرايي و فرآوري، تستهاي صنعتي و ساير هزينهها.
ه)
گزارش پاياني عمليات، شامل نوع يا انواع ماده معدني، ميزان ذخيره قطعي و
احتمالي و عيار متوسط ماده معدني كشف شده و مدارك مربوط در مورد نحوه
محاسبه مقدار ذخيره آن به انضمام كليه نقشهها و نتايج آناليز نمونهها.
و) گزارش مطالعه فني-اقتصادي اوليه و نتايج آن در قالب فرمهاي ارائه شده از سوي وزارت صنايع و معادن.
در
صورت عدم ارائه گزارش پايان عمليات اكتشاف توسط دارنده پروانه اكتشاف در
مهلت مقرر، پروانه اكتشاف از درجه اعتبار ساقط بوده و وزارت صنايع و معادن
تعهدي در قبال هزينههاي به عمل آمده ندارد.
ماده 16 - وزارت صنايع و
معادن پس از وصول گزارش خاتمه عمليات اكتشافي، حداكثر ظرف 2 ماه با مطالعه
گزارش مزبور و اعزام گروه كارشناس فني، انطباق گزارش اكتشاف كننده و عمليات
انجام شده توسط وي را با مفاد اين آييننامه تطبيق نموده و درصورت تأييد،
گواهينامه كشف به نام او صادر مينمايد.
ماده 17 - چنانچه گزارش يا
عمليات اكتشافي پس از تطبيق با مواد اين آييننامه ناقص باشد، وزارت صنايع و
معادن مهلت مناسبي تعيين می کند تا اكتشافكننده نسبت به رفع نقص اقدام
کند و اگر در خاتمه اين مهلت، رفع نقص نشود، پروانه اكتشاف از درجه اعتبار
ساقط ميشود و امتيازي براي دارنده آن منظور نخواهد شد.
* در مواد آيين
نامه اجرايي قانون معادن، نوع طرح اكتشاف و مرحله آن مشخص نشده است . اما
اين شرح شغل براي تمام مواردي كه نياز به تهيه گزارش پايان عمليات اكتشافي
دارد قابل اجرا است.
* مسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف، شخصي است
كه از سوي دارنده پروانه عمليات به اين منظور تعيين مي شود و وظيفه تهيه و
ارائه گزارش پاياني عمليات اكتشافي را به عهده دارد.
* خدمات تهيه طرح
اكتشاف، مسئول فني عمليات اكتشاف و تهيه گزارش پايان اكتشاف، جدا از يكديگر
است، ولي انجام آنها توسط يك شخص بلامانع است.
صلاحيت فنيمسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف بايد داراي پروانه اشتغال در رسته پيجويي و اكتشاف و در زمينه طراحي يا اجراي اكتشاف باشد.
به
استناد بند الف ماده 12 آييننامه اجرايي قانون نظام مهندسي معدن، حداقل
پايه پروانه اشتغال مسئول تهيه 2 و 3 در زمينه طراحي يا اجراي ، 3 و 4 به
ترتيب ارشد، 1 ،2 ، گزارش پايان عمليات اكتشاف براي كانسارهاي درجه 1اكتشاف
تعيين ميشود. تشخيص موارد استثنا به عهده وزارت صنايع و معادن است.
براي
تعيين درجه فعاليت، از دستورالعملي كه طبق تبصره 1 ماده 12 فوق الاشاره،
بار اول توسط وزارت صنايع و معادن تهيه شده و بازنگري آن به پيشنهاد سازمان
نظام مهندسي معدن و تصويب وزارت است، استفاده ميشود. اين دستورالعمل،
درجهبندي طرحهاي اكتشافي را بر حسب نوع و ميزان عمليات مشخص ميكند.
ساختار تشكيلاتي
مسئول
تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف توسط دارنده پروانه اكتشاف (حقيقي يا
حقوقي ) تعيين و استخدام ميشود و زير نظر وي يا جانشين وي انجام وظيفه
ميكند. چنانچه دارنده پروانه اكتشاف، تهيه گزارش را به يك شخص حقوقي
(مؤسسه) واگذار كند، كارشناس مسئول تهيه گزارش، توسط مديريت آن مؤسسه تعيين
ميشود و لازم است با امضا و ممهور كردن گزارش پايان عمليات، مسئوليت تهيه
آن را به عهده گيرد. طبق مفاد ماده 16 آييننامه اجرايي قانون نظام مهندسي
معدن، علاوه بر تهيه كننده گزارش، مديرعامل يا رئيس مؤسسه نيز بايد با
امضا كردن گزارش، مسئوليت آن را بپذيرد.
چنانچه گزارش پايان عمليات
اكتشاف داراي بخشهاي مختلفي است كه بايد توسط متخصصان ذيربط تهيه
شود)مانند ژئوفيزيك، ژئوشيمي، آزمايشهاي كانهآرايي و غيره)، طبق ماده 14
آييننامه اجرايي قانون معادن، هر بخش بايد توسط متخصص مربوط كه وظيفه تهيه
آن را به عهده داشته، به امضا برسد و مهر شود. هر كدام از تهيهكنندگان و
امضاكنندگان بخشهاي گزارش بايد داراي صلاحيت فني لازم (پروانه اشتغال
با پايه متناسب) باشند. نقشههاي مورد استفاده در عمليات اكتشافي و محاسبات
گزارش نيز بايد توسط نقشهبردار ذيصلاح امضا و مهر شده باشد. مجموع گزارش
بايد توسط مسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف امضا و مهر شود. در معادن
درحال بهرهبرداري، مسئوليت تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف در پروژه هاي
اكتشاف تكميلي يا تفصيلي، به عهده مسئول زمينشناسي استخراجي معدن يا شخصي
است كه طبق ساختار تشكيلاتي مؤسسه تعيين ميشود كه در هر صورت براي صدور
گواهي كشف بايد داراي صلاحيت فني لازم طبق بند 2 باشد .
مسئوليتها
اهم مسئوليتهاي تهيهكننده گزارش پايان عمليات اكتشاف به شرح زير است:
- كامل بودن گزارش و نقشهها و محاسبات و رعايت دقت لازم در تهيه آنها.
- رعايت اصول و مقررات فني و مهندسي و استانداردهاي متداول.
- رعايت تعهدات دارنده پروانه عمليات در مورد حسن اجراي قانون معادن و آييننامه اجرايي آن در امور فني.
- ارائه اطلاعات كافي از مشخصات كانسار براي ادامه عمليات و طراحي معدن.
-
حفظ اسرار صاحب كار و محرمانه نگهداشتن اسناد و اطلاعات كسب شده هنگام
ارائه خدمات حرفهاي، جز در مواردي كه مغاير مصالح جامعه باشد يا توسط
مقامات ذيصلاح قانوني خواسته شود.
- منظور كردن شناسايي ساير مواد معدني در محدوده پروانه اكتشافي.
- رشد فناوري و بكارگيري فنون و روشهاي نوين.
- هر موضوع ديگر تأثيرگذار بر بهبود گزارش پايان عمليات اكتشاف.
اختياراتمسئول
تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف، براي اجراي مسئوليتهاي خود، در چارچوب
دستورالعملها، مقررات، استانداردها و ضوابط فني و حرفهاي موجود و متداول
داراي اختيار كامل است. البته نظرات و خواستههاي كارفرما در تهيه گزارش
بايد ملحوظ شود. ولي چنانچه مقام مافوق وي يا كارفرما، دستوري برخلاف
مقررات و ضوابط فني و حرفهاي صادر كند، مسئول تهيه گزارش پايان عمليات
اكتشاف بايد ضمن تذكر به وي، گزارش را براساس ضوابط تهيه كند و چنانچه مقام
مربوط بر نظر خود اصرار ورزد، مسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف بايد
مراتب را به وي و به سازمان صنايع و معادن و سازمان نظام مهندسي معدن استان
كتباً گزارش كند، اما به هر صورت اختيار تهيه گزارش برخلاف ضوابط را
ندارد.
مسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف ميتواند با موافقت
كارفرما يا مقام مافوق خود، براي تهيه گزارش از خدمات كارشناسان مورد نظر
خود استفاده كند اما به هرحال مسئوليت كلي گزارش به عهده وي است.
شرح وظايف
اهم وظايف مسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف، شامل موارد زير است:
- درخواست ارائه مدارك، نقشه ها و اطلاعات كسب شده در عمليات اكتشافي از كارفرما.
- بررسي شرح خدمات قرارداد تهيه گزارش و مدارك ارائه شده توسط كرفرما.
- كسب اطلاعات نظري براي تهيه گزارش.
- بازديد از محدوده عمليات اكتشافي و تعيين حجم عمليات انجام شده.
- بررسي، تطبيق و تأييد نقشهها، مدارك و اطلاعات ارائه شده.
- بررسي و انتخاب روشهاي محاسبه و نرمافزارهاي مناسب.
- پيشنهاد اجراي عمليات تكميلي درصورت ناقص بودن اطلاعات مورد نياز.
- تدوين گزارش نهايي به استناد نقشهها، مدارك و اطلاعات ارائه شده و بر اساس ضوابط و مقررات فني.
- اصلاح گزارش بر اساس نظرات كارفرما و دستگاههاي مسئول صدور گواهي كشف درصورت لزوم.
- تهيه شناسنامه كانسار طبق الگوي تعيين شده توسط وزارت صنايع و معادن درصورت لزوم.
- انجام ساير اقداماتي كه در چارچوب اجراي مسئوليتها و شرح خدمات قرارداد ضروري باشد .
شرايط اشتغال
مسئول
تهيه گزارش پايان اكتشاف توسط دارنده پروانه اكتشاف، يا شخص حقيقي يا
حقوقي جانشين وي، انتخاب و مشغول به كار مي شود. مسئول تهيه گزارش پايان
عمليات اكتشاف يا جزو كاركنان دائمي كارفرما است يا در قالب قراردادي با
مبلغ و مدت معين به كار گرفته ميشود. مدت قرارداد برمبناي مهلتهاي مقرر
در آييننامه اجرايي قانون معادن و با منظور كردن مدت لازم براي بررسي توسط
سازمان صنايع و معادن و احتمال اصلاح مجدد گزارش، تعيين ميشود و حدود 4
ماه است. در طرحهاي اكتشافي كه به منظور اخذ گواهي كشف نيست، مدت قرارداد
برحسب نوع كار تعيين ميشود.
پذيرش كار در چارچوب صلاحيت فني و ظرفيت
اشتغال دارنده پروانه اشتغال است. لذا دارنده پروانه اشتغال مكلف است قبل
از پذيرش كار يا انعقاد قرارداد، از سازمان استاني كه عضو آن است استعلام و
گواهي تأييد صلاحيت و ظرفيت اشتغال باقي مانده خود را به كارفرما ارائه
كند.
چنانچه دارنده پروانه اشتغال عضو سازمان استان محل اشتغال نباشد،
سازمان نظام مهندسي معدن استان موظف است مراتب را به سازمان استان مربوط
گزارش كند. دارنده پروانه اشتغال نيز مكلف است مراتب اشتغال خود را به
عنوان مسئول تهيه گزارش پايان اكتشاف و مشخصات آن را به سازمان نظام مهندسي
معدن استاني كه عضو آن است اطلاع دهد تا در پرونده وي درج شود.
با توجه
به كوتاه مدت بودن خدمات، انجام وظيفه مسئول تهيه گزارش پايان اكتشاف پاره
وقت محسوب ميشود. اشتغال هر فرد به عنوان مسئول تهيه گزارش پايان اكتشاف
حداكثر در 2 طرح اكتشافي بطور هم زمان، با توجه به ظرفيت اشتغال و با رعايت
ضوابط مربوط بلامانع است.
حقالزحمه
چنانچه مسئول
تهيه گزارش پايان اكتشاف جزو كاركنان دائمي كارفرما نباشد، حقالزحمه مقطوع
وي طبق تعرفه مباني قيمت گذاري خدمات مهندسي صادره از سوي سازمان نظام
مهندسي معدن تعيين و ابلاغ ميشود. به حقالزحمه پايه ضريبي تعلق نميگيرد.
حق مأموريت و هزينههاي سفر طبق مباني قيمتگذاري خدمات مهندسي و اضافات،
فوق العادهها، پاداش و كسور طبق قرارداد فيمابين يا مقررات جاري كشور يا
مقررات استخدامي مؤسسه متبوع تعيين ميشود . چنانچه به هر علتي گزارش تهيه
نشود و قرارداد فيمابين فسخ شود، موضوع بايد توسط كارفرما گواهي شود و
سازمان استان محل اشتغال موضوع را بررسي كرده و درصورت تأييد ، مقدار كسر
شده از ظرفيت اشتغال مجدداً برگشت داده مي شود. چنانچه به هر علتي مدت
اجراي كار تمديد شود، مقدار كسر شده از ظرفيت اشتغال تغييري نخواهد كرد.
پرداخت حقالزحمه مسئول تهيه گزارش اكتشاف، منوط به ارائه خدمات طبق
قرارداد فيمابين است و چنانچه انجام عمليات اكتشافي به هر علتي منجر به
صدور گواهي كشف نشود، قصوري متوجه مسئول تهيه گزارش پايان اكتشاف نخواهد
بود.
تخلفاتتخلفات حرفهاي، انظباطي يا انتظامي
مسئول تهيه گزارش پايان عمليات اكتشاف، طبق مفاد آييننامه اجرايي قانون
نظام مهندسي معدن، توسط شوراي انتظامي استان بررسي و در مورد آن تصميمگيري
ميشود. علاوه برآن دارنده پروانه اكتشاف يا جانشين وي ميتواند در مورد
تخلفات احتمالي مسئول تهيه گزارش پايان اكتشاف، مطابق مفاد قرارداد
فيمابين، عمل کند و درصورت نياز از وي به مراجع ذيصلاح نيز شكايت كند.
مسئول تهيه گزارش پايان اكتشاف تا هنگام رسيدگي و صدور حكم شوراي انتظامي
استان، مطابق مفاد قرارداد به انجام وظايف خود ادامه ميدهد و حقالزحمه وي
نيز مطابق مفاد قرارداد قابل پرداخت است.
مطالب مشابه :
سنگ دولومیت (ترجمه)
اکتشاف معدن زمین از دولومیت به عنوان یک منبع کم اهمیت تر منیزیم استفاده گردیده است
ایران از واردات منیزیم بی نیاز می شود/ چرخ حمایت کند می چرخد....ما امیدواریم
ایران از واردات منیزیم بی نیاز می رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نیز
تکمیلی الیوین(olivine -(forsterite - fayalite
های قیمتی ، صنعتی استفاده می کند به عنوان ماسه نسوز و مواد ساینده ، سنگ معدن منیزیم و به
دولومیت (ترجمه )
اکتشاف معدن زمین شناسی اقتصادی تشکیل یافته درحالیکه دولومیت یک کربنات منیزیم کلسیم (CaMg
سنگ آهن هماتیت
سنگ آهن کرومیت اکسید کروم منیزیم آهن، تنها شرکت و معدن صنایع و معادن فولاد ایمان یکی
آشنایی با رشته معدن
معادن سرشار منیزیم، زغال سنگ، مس و آهن هند یکی از دلایل اصلی سیطره انگلستان بر کشور هند بود.
معرفي جامع رشته ي دانشگاهي مهندسی معدن
مهندسی معدن دیباچه: معادن سرشار منیزیم، زغال سنگ، مس و آهن هند یکی از دلایل اصلی سیطره
بیکران نمک
بیشتر از 5 درصد منیزیم داشته در آب دریاها و یا بصورت سنگ معدن منیزیم کلرید ، در
برچسب :
معدن منیزیم