ایران کوچک در قزوین

گراند هتل

به هر دیار که رفتم، به هر چمن که رسیدم

به آب دیده نوشتم که: یار ! جای تو خالی

هزار دستان و موسیقی خاطره انگیزش یا آور اسطوره های عرصه ی هنر ایران زمین ، علی حاتمی و مرتضی حنانه است. شاید شما هم نام گراند هتل تهران را از این سریال دلنشین به خاطر داشته باشید. این هتل بزرگ را یک تاجر قفقازی در اواخر قاجار در خیابان لاله زار تهران برای مسافران خارجی ساخت اما اکنون انبار کالای برق است. شادروان علی حاتمی نمونه ی آن را در شهرک سینمایی ساخت. تا آوازه ی هزار دستانش باشد. در دوران ناصر الدین شاه قاجار به دستور سعد السلطنه حاکم قزوین گراند هتلی هم در قزوین ساخته شد اما آواز ه ی آن از هزاردستانی نرسید تا شهرتی پیدا کند.

در سالهایی که دنیا از جنگ اول آسوده شده بود وایرانیان حوادث پر خطر سالهای جنگ و قحطی مصیبت بار آن را به تازگی پشت سر گذاشته بودند، از سویی با انقلاب کمونیستی درروسیه و بیرون رفتن روسها از ایران و تلاشهای نوین ایشان برای نفوذ در ایران به نام انقلابی؛ کشور ایران آبستن حوادث نویی بود، باز هم سیاستمداران انگلیسی صفحه ی شطرنج را خوب خواندند و با تغییراتی در ایران کوشیدند حوادث سالهای بعد را به کام خود رقم بزنند. در دی ماه 1299 ش بود که آیرون ساید انگلیسی با چند افسر دیگر انگلیسی و ایرانی به همراهی سید ضیاءالدین طباطبایی در گراند هتل قزوین ملاقات تاریخی انجام دادند که در آینده ی نه چندان دور فصل نویی در تاریخ ایران گشود . رضا خان پهلوی که پشتیبانی جز سربازان قزاق نداشت به یاری انگلیسی ها پس از این ملاقات تاریخی توانست شکل حکومت سنتی ایران که از قدرت قبیله ای ریشه می گرفت را برای همیشه منسوخ کند. کودتای سیاه همیشه با نام قزوین گره خورده است و این نطفه در گراند هتل قزوین منعقد شد. رضاخان بعد ها جریانات را طوری هدایت نمود که به صورت قانونی ! بر تخت نشست و لی مانند دولت مستعجلی بود زیرا گرچه در آغاز اقدامات موثری در جهت رشد اقتصادی اجتماعی انجام داد اما در نیمه ی دوم سلطنتش با اقدامات نسنجیده ی فرهنگی و اصرار بر اقتدار خویش نیمه ی اول حکومتش را هم در یادها مخدوش کرد. به این ترتیب است که گراند هتل قزوین با آن شب پر خاطره در خاطره ی تاریخ ایران ماند.

به نظر می رسد قزوین- که در گذشته ها کاسپین خوانده می شد ویکی از نامهای دریای مازندران را هم از آن گرفته اند - نام خود را از قومی به نام کاسی گرفته است و به همین روایت باید نام آن را با کاشان از یک ریشه دانست . پر بیراه هم نیست زیرا در گذشته های دور هر دوی این شهر ها در حاشیه ی دریای بزرگی بوده اند که در فلات مرکزی ایران بوده است. تپه های سیلک کاشان، تپه های باستانی اطراف قم تا دشت ساوه و تپه های فراوان دشت قزوین همین ماجرا را حکایت می کند. شهر قزوین کنونی که در دشت بزرگی واقع شده است به واقع از نظر جغرافیایی باید خواهر خوانده ی تهران باشد اما با فضایل بیشتر زیرا میزان بارندگی در دشت قزوین حدود 100 میلیمتر از تهران بیشتراست و دمای آن هم کمی خنک تر از تهران.اگر تهران مرکزی برای راههای شمال به غرب و شرق و جنوب است اما قزوین هم تقریبا همین حالت را بر سر راه همدان و تبریز و تهران دارد.

سفر نامه ی تابستانی ما از همین قزوین حکایت دارد. در سفرنامه ی دریچه ی دوزخ هم اشارتی به قزین داشته ام و از باغ شهر بودن آن و حکایت ناصر خسرو از این شهر یاد کرده ام. فاصله ی اصفهان به قزوین از راه ساوه و بویین زهرا تقریبا به اندازه ی اصفهان به تهران است. اگر از این راه رفتی باغات انار ساوه و پسته زار های فراوان مسیر ساوه تا قزوین را هم خواهی دید.در نزدیکی قزوین اما کارخانه های شیشه فراوان است.

شهر قزوین که تقریبا در رده ی بیستم شهر های پرجمعیت کشور است مرکز استانی به همین نام است که از سال 1375 تاسیس شد و این استان را به حق می توان مجموعه ای از اقوام ایرانی دانست زیرا اقوام تاتی، آذری ، فارسی و برخی دیگر از گروههای قومی و زبانی در آن زندگی می کنند و جزء پر همسایه ترین استانهای ایران است. قزوین اما از جهت این که در انتهای دشتهای ایران واقع شده و در امتداد اتصال رشته کوههای زاگرس و البرز قرار گرفته است در کشور منحصر به فرد و بر ترین موقعیت را داراست. همچنین از جهات دیگری نیز رتبه ی ممتاز دارد زیرا دهخدای ایران – که صمیمانه ترین کوششها را در اعتلای ایران صرف نمود- از این شهر است و بزرگان دیگری نظیر آیت الله طالقانی ، درویش عبدالمجید طالقانی بزرگترین شکسته نویس تاریخ ایران در دوران صفوی، استاد امیر خانی و عبید زاکانی و بزرگانی دیگر از این ناحیه اند.

قزوین امروز اما به نظر می رسد با سرعت فراوانی در حال توسعه است و برای گردشگران آنچه مهمتر است زیبایی صورت شهر، امکانات رفاهی و دسترسی آسان به مکانهای دیدنی ست. صاحب این قلم که دو سال پیش هم به آنجا سفری داشته است تفاوت چشمگیری در این شرایط دیده و سرعتی را ملاحظه نموده است که چشم انداز گردشگری قزوین را در سالهای بعد بسیار خوب ارزیابی می نماید. از این رو به نظر می رسد قزوین در آینده رقیب سرسختی برای شهر های توریستی ایران است.

قزوین از سال 952 ق به دلایل امنیتی مورد توجه شاه تهماسب قرار گرفت و تقریبا ده سال بعد از آن برای پایتختی آماده شد و باروبنه ی حکومت به آنجا منتقل شد. این اقبال چهل سال بعد از آنجا رخت بست و راهی اصفهان شد. اما در دوران صفوی و بعد از آن تا پایان قاجاریه و حتی امروز هیچگاه از اهمیت قزوین کاسته نشد. و در رده ی شهر درجه دو و سه از نظر اهمیت باقی ماند. شاه سلطان حسین در یورش افغانها پسرش را برای جمع آوری نیرو به قزوین فرستاد زیرا آنجا را پایتخت دوم خود می دانست. در طول دوره های صفوی و قاجاری بناهای ارزشمندی در قزوین ساخته شد که بیشتر آنها اکنون در منطقه ی مرکزی شهر واقع شده اند.

منطقه ی مرکزی شهر ورودی دولت خانه است. ابتدا خواستیم از حمام قجر دیدن کنیم که بر درب آن نوشته بودند :"فقط امروز تعطیل است؛ سوال هم نپرسید."از خیابان عبید زاکانی یکراست وارد مجموعه بازار وزیر شدیم فضای هماهنگ و به قول امروزی ها هارمونیک بنا چشم نواز بود خیلی ماهرانه هم بازسازی شده بود. به کافه ی سنتی رسیدیم و چند قدم آن سو تر درب ورودی کاروانسرای سعد السلطنه بود. راستش یاد شعر محتشم افتادم که گفت : نوبت به اولیا چون رسید آسمان تپید. این کاروانسرا هم بسته بود و از شانس بد ما که دزد شدیم مهتاب شده بود. اینجا را سعدالسلطنه در دوران ناصرالدین شاه ساخته است. این سعد السلطنه که در جریان انقلاب مشروطه توسط انقلابیون کشته شد از فرمانروایان قدرتمند و صاحب آثار فراوان در قزوین است. همین کاروانسرای سعدالسلطنه بزرگترین کاروانسرای درون شهری ایران است و الان به شکل آبرومندی در حال بازسازی ست. از آثار انحصاری قزوین گفتیم یادتان باشد بزرگترین آب انبار تک گنبدی ایران هم در قزوین است این آب انبار در اوایل قاجار ساخته شده و حدود 30 متر ارتفاع دارد.

نگین آثار تاریخی مجموعه ی بنا های مرکزی، مسجد النبی است که در دوره ی صفوی ساخته شده و لی در دوران قاجاریه هم مرمت شده ا ست. با کمال تاسف سوله ی فلزی که در حیاط این مسجد نمای تاریخی آن را به هم زده هنوز هم خودنمایی می کندو حیاط زیبای این مسجد را به شکلی زشت و ناهماهنگ کرده است. از این در شگفتم که میراث فرهنگی قزوین با آن همه دقت و قدرت چرا اینقدر ذلیل است. حیاط مسجد به شیوه ی مساجد ایرانی حوض بزرگی در وسط دارد و دو سردر شمالی و جنوبی آن قشنگ تر از غربی و شرقی آن است. البته آنطرف تر از مسجد النبی با مسجد جامع هم بر خورد میکنی که این مسجد هم مثل مسجد جامع اصفهان کلکسیون معماری تاریخ ایران است. می گویند بنای آن را در دوران هارون در قرن دوم هجری بر پایه های آتشکده ی ایرانی گذاشته اند اما در دوره های سلجوقی و مغول و صفوی و قاجاری تعمیراتی شده است.

وارد بازار شدیم فریدون یادآوری می کرد تا سنگ پای قزوین بگیریم . این سنگ پا شهرتی دارد از هزار خانه بودن ؛ اما قزوین خود هزار خانه ای از اقوام است و در بازار، این اقوام به خوبی دیده می شدند. انواع پوششها و فرهنگها در راهرو های تنگ بازار در تکاپوی خرید بودند و دیدن آدمها برای ما جلوه ای زیبا تر از در و دیوار و اجناس داشت تا جایی که من نخواستم بیش از سنگ پا برای فریدون بگیرم.

وارد محوطه ی دولت خانه ی صفوی شدیم . نیاز نیست بخندید که بد شانسی ما ثابت شد وعمارت چهلستون هم بسته بود. در این بوستان فرحناک درنگی کرده و چند عکس گرفتیم و از آنسوی به دور محوطه ی دولت خانه گشتیم تا به گراند هتل رسیدیم. راستش را بخواهید من نمی دانستم این هتل همان جایی ست که ملاقات تاریخی شده ، این را میزبان دانشمند ما یاد آور شده بود. در مورد گراند هتل مطالبی در حد کفایت گفتم ولی اکنون به چشم خود می دیدم که این فضاها توسط میراث در حال تصرف و تعمیر بود و صبحی از دولت میراث فرهنگی در قزوین را در راه دارد که هراس دارم از اصفهان سبقت بگیرند.

دره ی شاهرود که طولانی ترین دره ی جنوبی البرز است و از چالوس تا رشت ادامه دارد دیدنی های منحصر به فردی دارد که بیان آن ممکن نیست. در سفر دو سال پیش، از نیمه ی میانی این دره یعنی منطقه ی الموت دیدن کردیم و امسال دیدار طالقان فراهم گردید این ناحیه سرشار از دیدنی های طبیعی است دره ای با شیب های تند و خطرناک و هوایی مطبوع و دلنواز. سد طالقان که بخشی از آب آن دشت قزوین را سیراب می کند در این ناحیه است. سد تقریبا پر بود و این برای شهریور خیلی مناسب است. این سد در سال 1385 افتتاح شد اما از سال 1348 به این سو آب این ناحیه به وسیله ی کانال بزرگی به دشت قزوین منتقل می شده است. این کانال را آلمانی ها ساختند و با استفاده از شیب ، بدون بکار بردن دستگاههای مکانیکی آب فروانی بدون هزینه سالهاست که دشت قزوین را سیراب می کند. بخشی از این کانال اکنون از شمال قزوین می گذرد اما کمتر از آن در زیبایی و جلوه ی شهری استفاده شده است.

جاده ی طالقان از حدود آبیک در مسیر تهران جدا می شود در حدود جنوبی آبیک اما به ناحیه ی پر خاطره ی دیگری نزدیک می شویم. شادروان دکتر مصدق که به کمک کاشانی و پشتبانی ملت جریان ملی شدن نفت را به خوبی رهبری کرد پس از کودتای 28 مرداد و طی شدن دوران زندان ناچار به اقامت در روستای احمد آباد شد که در جنوب همین آبیک است. دکتر مصدق ده سال در این روستا در خانه ی خود زندانی بود .و بعد از ان هم جنازه اش در یکی از اتاقهای همین خانه برای همیشه در زیر خاک زندانی شد.

در قزوین بیشتر به خاطرم می آمد که اینجا ایران کوچکی است . تنوع اقوام ، وجود بنا های متعدد و تنوع آب و هوای کوهستانی و بیابانی که هم شمیران دارد و هم شن روان.مفاخر فرهنگی با ارزش آن از دانش دهخدا تا صمیمیت رجایی و تاریخ پیش از آریایی تا پهلوی و خیلی چیزهای دیگر که با جستجوی کوچک اینترنتی در دست شماست ، این منطقه را سخت دوست داشتنی نموده است. آن که این فرصت آشنایی را با ایران کوچک ، برای من فراهم نمود این شعر را به خاطر من آورد که:

من از آن روز که در بند توام آزادم

پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم

شهریور 90

ایران کوچک در قزوین

مطالب مشابه :

موسسه شمالی های مقیم قزوین

زمانبندی حضور مطبوعات در غرفه اختصاصی آنها در نمایشگاه کتاب قزوین

ایران کوچک در قزوین

با تشکر

تصاویر 23/03/1391

روند رو به رشد مسکن مهر در سلماس

قزوین مهد تعزیه ایران (به گزارش خبر گزاری مهر)

اطلاعیه ( خرید و فروش خانه های تحت پوشش تعاونی )