پیشنهاد منابع مطالعاتی در موضوع تاریخ صدر اسلام

چند وقت پیش جمعی از دانشجویان و طلاب تصمیم به مطالعه گروهی در زمینه تاریخ صدر اسلام گرفتند و پیش صاحب‌نظران مختلفی‌ رفتند که یکی از صاحب‌نظران به آن‌ها گفت: اگر کسی تاریخ صدر اسلام را خوب مطالعه کند، تا حد زیادی عقایدش درست می‌شود و ایمانش بیشتر می‌شود.

او می گفت: مطالعه تاریخ صدر اسلام، هم مطالعه کلام است، هم عقاید و هم اخلاق و هم این که پاسخ بسیاری از شبهات جدید و قدیم را خواهد یافت. برای اشراف نسبی بر تاریخ صدر اسلام، مطالعه کتاب‌های معتبر و آثار شخصیت‌های معتبر بسیار ضروری است.

برای آشنایی مقدماتی با تاریخ صدر اسلام، کتاب‌های استاد جعفر سبحانی، استاد رسول جعفریان و استاد مهدی پیشوایی کتاب‌های مفید و قابل استفاده‌ای هستند. کتاب‌های استاد سبحانی و استاد پیشوایی بسیار روان نوشته شده است و نسبت به کتابهای دیگر در این حوزه جذاب و خواندنی هستند. استاد جعفر سبحانی، شخصیتی برجسته در حوزه علمیه قم و از مفاخر علمی تاریخ معاصر ما است که کتاب‌هایی با عناوین «فروغ ابدیت»(زندگانی پیامبر اسلام(ص)، «فروغ ولایت»(زندگانی امام علی(ع)، «فرازهای از تاریخ صدر اسلام» ، «فرازهای از زندگی پیامبر اسلام(ص)» و «منشور عقاید امامیه» از ایشان منتشر شده اند. این کتابها به ترتیب بوستان کتاب قم، موسسه تعلیماتی امام صادق(ع) و نشرمشعر(سازمان حج و زیارت) منتشر شده‌اند و از طریق مؤسسه تعلیماتی امام صادق(ع) قم در دسترس هستند. کتاب‌های ایشان با قلمی بسیار روان، تحلیلی است که خواندنش را بسیار راحت و جذاب کرده است.

استاد مهدی پیشوایی هم از شاگردان استاد سبحانی است که دو جلد کتاب با عناوین «تاریخ اسلام، از پیدایش تا رحلت پیامبر(صلی‌الله علیه وآله)» و «سیره پیشوایان(ع)» دارد که به ترتیب از سوی دفتر نشر معارف و مؤسسه تعلیماتی امام صادق(ع) منتشر شده‌اند. قلم روان ایشان و نگاه تحلیلی به حوادث و اتفاقات، کتاب‌های ایشان را نیز خواندنی کرده است.

استاد رسول جعفریان، عضو هئیت علمی دانشگاه تهران و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم، چهره ای بسیار شناخته شده در تاریخ صدر اسلام و تاریخ معلاصر هستند. در زمینه تاریخ صدر اسلام، کتاب‌های مهمی تحت عنوان «تاریخ سیاسی اسلام» در 3 جلد دارند که جلد اول به «سیره رسول خدا(ص)»، جلد دوم به «سیره خلفا» و جلد سوم به سیره امامان شیعه(علیهم‌السلام) پرداخته است که با نام «حیات فکری سیاسی امامان شیعه» از سوی انتشارات دلیل ما منتشر شده است.

کتابهای مفید دیگر در این زمینه، کتابهای «تاریخ تحلیلی صدر اسلام» و «تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان» نوشتة دکتر محمد نصیری رضی و «تاریخ امامان شیعه»(نوشته حمید احمدی) است که هر سه از سوی دفتر نشر معارف منتشر شده‌اند و با نگاهی تحلیلی به حوادث تاریخ صدر اسلام می‌پردازد. این سه کتاب که در دانشگاه‌ها به عنوان «منبع درسی تاریخ اسلام» ارائه می‌شود، جامعیت مناسبی دارد. ا

لبته کتاب‌های دیگری در این زمینه و در این سطح وجود دارد که مطالعه آن کتاب‌ها می‌تواند وجوه دیگری از تاریخ صدر اسلام را بگشاید اگرچه غالب مطالب آن در کتاب‌های فوق‌الذکر بیان شده است.

الف) تاریخ اسلام به روایت شهید مطهری(2 جلد): شهید مطهری اگر چه به عنوان مورخ مطرح نیستند ولی به عنوان عالمی که نگاهی تحلیلی و ژرف به مسائل مختلف اسلامی داشته است فراخور مسائل جامعه، مطالعات و تتبعاتی عمیق در این زمینه داشته است که این کتاب گردآوری نظرات ایشان درباره تاریخ صدر اسلام است که مطالعه آن برای هر فردی سودمند و جذاب است.

ب) تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، دکتر سید جعفر شهیدی. دکتر شهیدی از شخصیت‌های برجسته علمی معاصر ما است که با نگارش چند کتاب در زمینه تاریخ اسلام و زندگی معصومین(علیهم‌السلام) دریچه های جدیدی در رویکرد تحلیلی تاریخ صدر اسلام گشود. کتاب‌های «تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان»(مرکز نشر دانشگاهی) ، «علی(ع) از زبان علی(ع)، زندگانی امیرمومنان»، «زندگانی فاطمه زهرا(س)»، «زندگانی امام سجاد(ع)» و «و زندگانی امام صادق(ع)» که هر چهار کتاب اخیر از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده‌اند، نیز خواندنی و قابل تامل هستند.

پ) «تاریخ تحلیلی صدر اسلام» نوشتة دکتر علی اکبر حسینی که در 2 جلد از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

ت) آثار استاد سید هاشم رسولی محلاتی که در چندین جلد از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده‌اند. ایشان از نویسندگان و مورخان پرکار معاصر است که با نگاهی شیعی، به تحلیل حوادث صدر اسلام و زندگی معصومین(ع) و انبیاء می‌پردازد.

البته شخصیت‌های ارزشمندی چون استاد باقر شریف القریشی، محمد هادی یوسفی غروی، محمدباقر بهبودی کتاب‌های خوبی نوشته‌اند که مطالعه آن‌ها خالی از لطف نیست و برای مطالعات دقیق تر و عمیق تر ضروری است.

در سطوح بالاتر، مطالعه آثار علامه جعفر مرتضی عاملی و علامه مرتضی عسگری توصیه می شود که بسیار سودمند خواهند بود و دریچه های جدیدی در برابر اذهان مخاطب می گشایند. علامه جعفری مرتضی، که مشهورترین شخصیت برجسته تاریخ اسلام در دوران معاصر هستند، کتاب‌های بسیاری درباره حوادث و اتفاقات تاریخ صدر اسلام به زبان عربی نگاشته‌اند که برخی از آن‌ها به زبان فارسی ترجمه شده است. «سیرت جاودانه (2 جلد)» درباره پیامبر اسلام(صلی‌الله علیه وآله) و «امام علی(ع) و خوارج»، «تحلیلی زندگانی امام حسن(ع)» و «تحلیلی از حیات سیاسی امام رضا(ع)» و... معروف‌ترین آثار منتشر شده ایشان به زبان فارسی است که عمدتاً به همت دکتر محمد سپهری ترجمه شده و از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و بوستان کتاب قم منتشر شده‌اند. معروفترین و شاهکار کتابهای تاریخی شیعیان در دوران اخیر موفق‌ترین کتاب «الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص)» تحقیق استاد جعفر مرتضی عاملی، در بیش از 15 جلد و به زبان عربی است که موسسه فرهنگی دارالحدیث قم منتشر کرده است که برخی از مجلدات آن توسط انتشارات نورمطاف ترجمه شده است. البته اخیراً دکتر محمد سپهری، تلخیصی از آن کتاب عظیم را با نام «سیرت جاودانه»(2ج) ترجمه کرده است. تحلیل‌های بدیع و ژرف کاوی‌های استاد، خواندن آثارش را بر همه علاقه‌مندان به تاریخ اسلام ضروری کرده است. نگاه علامه مرتضی عسگری به تاریخ، بیشتر رویکرد کلامی و اعتقادی است که می‌تواند پاسخ‌گوی بسیاری از شبهاتی باشد که اخیراً از سوی وهابیون در فضای رسانه‌ای و دانشگاهی مطرح می‌شود. مطالعه آثار علامه عسکری نیز ارزشمند و با این رویکرد بسیار قابل استفاده است.

* این مطلب را نیمه اول سال 1388 در پاسخ به سئوال کاربر سایت پاتوق کتاب(bookroom.ir) نوشتم که همان زمان منتشر شد و در سایتهای دیگر هم بازتاب خوبی داشت.

پیشنهاد منابع مطالعاتی در موضوع تاریخ صدر اسلام

مطالب مشابه :

جواب سوالات آخر فصل درس تاریخ تحلیلی صدر اسلام

خلاصه مطالب کتاب تاریخ تحلیلی صدر اسلام تالیف آقای محمد نصیری

نمونه سوالات کتاب تاریخ تحلیلی صدر اسلام تالیف آقای محمد نصیری

جزوه کلاسی تاریخ تحلیلی صدر اسلام . . . قسمت دوم

عناوین کنفرانس درس تاریخ تحلیلی اسلام

کتابهای جدید . . . بشتابید... بشتابید...

تاریخ تحلیلی اسلام

تاریخ تحلیلی صدر اسلام محمد نصیری

فوق خلاصه مطالب کتاب تاریخ تحلیلی صدر اسلام تالیف آقای محمد نصیری

پیشنهاد منابع مطالعاتی در موضوع تاریخ صدر اسلام