امراض و آفات پسته بغلان

مقدمه :

جنگلات پسته ازمنابع طبيعي كشور ما بحساب ميآيد. كه سالانه عايد خوب مردم ودولت ماازان بدست مياورد. اين جنگلات درصفحات شمال شرق وشمال غرب مملكت دركوه ها ودامنه هاي آن موقيعت دارد. واز حاصلات آن مردم كه درآن نواحي زندگي ميكند بهر برداري مينمايد. ازديرزمان است كه درگردونواحي جنگلات پسته هزاران نفرمالدار زندگي ميكند كه البته ضمن معيشت شبانه روزي مالهاوحيوانات شان نيز درجنگلات مشغول چراميباشد. وجنگلات پسته رابه خاطر چوب سوخت قطع كرده وطرف استفاده قرار ميدهد. ويا اين كه از اثر بي احتياطي گوشه ازحريم جنگلات را طعمه حريق ميسازد. ازطرف ديگر بعضي ازاشخاص با نفوذ وياقدرت مند حاصلات پسته را قبل ازآنكه ازنظرفزيولو‍زيكي پخته شده باشد جمع آوري ميكند وپول هنگفت را بدست ميآورد و اعلان كه ازطرفي مراجع مسئول راجع به شول پسته ابلاغ ميشود رعايت نميكند.پسته را خام چيده ازين ناحيه به تجارت خارجي ما صدمه شديد وارد ميشود. وبااين عمل آنان پسته كه ازجمله اقلام مهم صادراتي كشور به حساب ميآيد ودربازارهاي خارجي ارزش سابق خود را ازدست داده. وعايد را كه ازآن متصور بود كم كم ازدست ميرود. از طرف ديگراشخاص دروقت جمع آوري پسته درختان پسته را بي رحمانه ميشكنند ونميدانند كه اين عمل شان با لاي شاخهاي توليدي به چي اندازه اثري بدي دارد. شاخهاي توليد كه امسال قطع شده به سال آيند همان درخت كه شاخه هاي توليدي خود را ازدست داده پسته توليد نميكند. بايد دروقت جمع آوري به شاخه هاي توليدي متوجه بود كه آنها قطع نشود وقطع شدن آنها باعث تقليل حاصلات آنها ميشود.

تاريخچه :

پسته نبات است كه اززمان ها بسيار قديم درنقاط مختلف جهان مورد كشت ورويش قرار گرفته است. دروطن عزيزما افغانستان ازجمله نبات بومي بوده كه دريك كمربند ازشمال شرق وطرف غرب درولايات بدخشان ، بغلان ، سمنگان ، بلخ ، باد غيس وهرات بشكل طبيعي آن درتپه هاي خاكي وسخريي درارتفاع 600 الي 1800 متر ازسطح بحر واقع گرديده است. اكثريت درختان طبيعي پسته درولايات باد غيس ، بدخشان ،سمنگان وبغلان اجود دارد. درختان پسته دربعضي ازكشورها مانندي ايران ، تركيه ، افغانستان 4000 سال قبل ازميلاد به شكل وحشي واهلي آن مورد بذر قرار ميگرفت. وطن اصلي پسته شرق ميانه خصوصآ ايران ، افغانستان وتركيه ميباشد كه ازاين مناطق به ساير نقاط جهان انتشار يافته است. ازسابق اندام ها مختلف درخت پسته ازنظر خوراكي ، طبي ،‌صنعتي استفاده شد ه به اين معني كه انسان ازميوه ، پوست ، هسته وهمچنين برگ ، ساقه وريشه آنهارا مورد استفاده قرارميداد. انسان ها از اوايل به شناختن پسته متمايل بودند.از مغذ پسته به غنوان يكي ازخوراكه هاي مطبوع مفيد ونيرو بخش اززمان هاي خيلي قديم استفاده ميكرد.وبعدها در تركيب بعضي خوراكه ها وارد شد ه است . علاوه براين رنگ سبز خواص وزيباي مغذ پسته بخشي ازانواع شريني ها وخورا كها گرم وسرد بوده است. محمد بن جرير" مبداي پسته را همزمان با استقرار حضرت آدم دركره زمين نقل كرده است. ميگويد. خداوند (ج) همنگامي فرود آمدن آدم (ع) به روي كره زمين 30 نوع ميوه فرمود 10 نوع ميوه هسته دار شفتالو وغيره 10 نوع ميوه بي هسته يعني سيب ، ناك ، انگور وغيره 10 نوع ميوه پوست دار ازقبيل پسته ،‌ چار مغذ ، بادام وغيره بوده است.

مشخصات بوتانيكي درخت پسته:

نام علمي پسته pistacia بوده درخت پسته مربوط به گروپ Angiospermفاميل Anacardiaceaeبوده كه تقريبا 11نوع دارد.درافغانستان سه نوع آن زياد مشهوراست عبارتند ازpistacia vera ,pistacia khinjuk, pistacia kabulicaدرختان پسته داراي قد كوتاه ارتفاع آن درحدود 5متربوده.وبعد از10-15سال به ثمرميرسد.عمرطبيعي آن بيش از1000 سال بوده از3-70كيلوگرام درسالهاي كه آب وهوا مناسب باشد حاصل مي دهد.درخت پسته دوپايه اي يعني داراي جنس هاي مذكرومونث مي باشد.وهرنوع درخت آن به طورجداگانه قراردارد.گل درخت پسته به طوركلي خوشه اي است ولي درخوشه اي كه گلهاي نرخيلي فشرده به يكديگروجدا هستند يا تعداد زياد گلها متراكم د يده مي شود. درخوشهاي ماده كه فاصله گلها ازيكديگرزياد است وبه همين علت اينوع گلها خوشه هاي افشان ميباشد.گلهاي ماده داراي يك تخمدان ويك تخمه هستندولي كلاله منشعب و داراي سه شاخه است.القاح گلها توسط باد صورت ميگيرد و براي تامين عمل القاح درپسته بايد درحدود 10% ازدرختان يك باغ مذكرباشد.تا محصول كافي به دست آيد.برگ درخت پسته از5-8 برگچه تشكيل شده است بنابران درخت پسته داراي برگهاي مركب ميباشد ريشهاي درخت پسته عمودي است.ريشه ها به عمق بيشتراز4-8متردر داخل خاك فروميرود قدرت توليدي ريشه فرعي درخت پسته خيلي ضعيف است.وهرگاها اينتهاي ريشه اصلي قطع گردد قبل ازتوليد ريشه فرعي درخت در اثرنرسيدن آب ومواد غذايي كافي خشك شده از بين ميرود ريشه هاي موي مانند كه جذب آب توسط ان صورت ميگرد در اخر ريشه ها قرار دارد.همين دليل است كه اكثرآ پسته را در محل اصلي ميكارند تامحتاج به تغير محل نهال نشود .يعني به عوض اينكه بذر را درقوريه بكارند مستقيم بذر آنرا در محل اصلي ميكارند.در تغير محل پسته تقريبآ60%از نهال هاي جوان خشك ميشود.به علت طويل بودن ريشه كه ميتواند به اعماق زمين رفته وخود را به منطقه هميشه مرطوب زمين بر ساند وآب را جذب كند. مقاومت درخت پسته به كم آبي خيلي ها زيا د است. برگها درخت پسته چرمي با 3 الي 5 برگچه ها تخم مرغي گرد وگاهي با نوك تيز ويا كند ميباشد. برگهاي مياني آن گاهي كمي گرد است برگهاي آن سبز تيره وپشت آن كم رنگ ميباشد وابعاد آن 5 الي 10 سانتي متر طول و 3 الي 6 سانتي متر عرض دارد.درختان پسته نسبت نداشتن ريشه هاي فرعي در قوريه كشت شده نميتواند اگر درخريطه هاي پلاستيكي كشت شود وبعد از يك مدت معين دوباره درزمين غرس شود نتيجه خوب ميدهد.درخت پسته درمقابل خشك سالي مقاومت زياد دارد.

اهميت اقتصادي وطبي پسته :

پسته به عنوان يك محصول استراتيژيك جاي گاهي خاص را دربين توليدات وپيداواري كشور دارد ويكي از اقلام صادراتي مهم كشور را تشكيل ميدهد. كه تقريبآ قبل از جنگ داخلي 50%‌ صادارات ميوه خشك وطن مارا تشكيل ميداد. پسته افغانستان نظر به كيفيت وكميت غذاي ورنگ طبيعي اش درجهان شهرت خوب دارد. پسته ازجمله خواركه هاي مقوي ومغذي بوده سرشار ازويتامين هاي A وB كمپلكس ميباشد. جنگلات پسته درتقويه اقتصاد مردم نيز نقش ارزنده دارد چنانچه همه ساله يك تعداد زياد مردم خصوصآ آنهايكه درمجاورت جنگلات پسته زندگي دارند پوال كافي بدست مياورد. پسته را جمع آوري نموده وبه فروش ميرساند ودربدل وسايل معيشت خود را را فراهم مينمايد.حاصلات پسته توسط مردم به طوري مجاني بيدون كدام تكس جمع آوري شد ه وهيچ نوع مزاحمت ازطرف كس نميشود. اما حفظ ومراقبت جنگلات پسته توسط حكومت صورت ميگيرد. ازحاصلات پسته سالانه تقربآ 1300 تن پسته به خارج صادر ميگرد يد. مجموع پسته هاي توليد شده سالانه افغانستان 2000 تا 2500 تن ميرسد. سازمان خوراكه جها ن (F.AO) ميزان صادرات محصول پسته افغانستان را درسالهاي 1981 – 1993 سالانه درحدود 2000-2500 تن براور كرده است.

جدول ذيل مواد وعناصرموجوده درصد گرام پسته رانشان ميدهد.

آب	5/6 گرام	فاسفورس	430 ملي گرام
پروتين	8/19 گرام	كلسيم	140 ملي گرام
شحم	5/53 گرام	آهن	7/7 ملي گرام
هايدريت ها	2/16 گرام	پوتاشيم	2/97 ملي گرام
فيدر	8/2 گرام	_	_
كاربن	2/1 گرام	مگنيزيم	150 ملي گرام

اهميت طبي :

پسته به علت داشتن مواد غذايي مفيد ازاهميت خاصي برخواردار است. طوري كه هركدام ازين مواد به نوبه خود اثري زيادي درفعاليت هاي حجرات وميتابوليزم بدن دارد. به طور مثال دريك كيلو گرام پسته حدود 5/3 گرام فاسفورس اجود دارد وبه خاطر همين است كه پسته درفعاليت ونيروي توليد مثل اثربسزاي دارد. همچنان حدود 90/0 گرام كلسيم دراين ميوه خشك اجود دارد كه درساختمان استخوانها ،‌ خون وعضلات بدن نقش دارد. مغذ پسته شهوت را زياد نموده ومقوي كننده زهن وحافظه است. قلب راتقويه وبراي معده وجگرمفيد بوده كيسه صفرا را بازميكند وسبب چاقي اشخاص لاغرميگردد. البته هرگز باعث چاقي بيش ازاندازه وناتناسبي اندام نميشود. پوست نازك روي مغذ پسته مرض زردي ، ورم طحال را درمان ميكند. مغذ پسته پوست بدن را قوي وبيره هاي دهن ودندان را تقويت ميكند. ازاستفراق واسهال جلو گيري نموده تشنه گي را برترف مينمايد. پوست درخت پسته سبب بندش خون ريزي وجوشاندن برگ وپوست آن جهت بندش ترشحات درمعده ، رحم وهمچنان ازخارش جلد جلوگيري ميكند.اگر سررابا آب جوشداده برگ وپوست پسته بشوئيد از ريزش موي جلوگيري مينمايد.

ساحه انتشار پسته وانواع آن درولايت بغلان :

جنگلات پسته درافغانستا ن درحوزها شمالي كوهاي هندوكش انتشار يافته اند.جنگلات حوزه شمالي كوهاي هندو كش درارتفاعات 600 الي 1800 متر ازسطح بحر موقيعت دارند. واز انواع درختان پسته خوردني pistacia vera ، وپسته خنجك pistacia khunjuk متشكل گرديده اند. مقداري بارنده گي سالانه اين مناطق از250 الي 300 ملي متر ويا بالا تر ازاين ميباشد. مساحت عمومي پسته زارها درافغانستان به 450 هزار هكتار ميرسد كه ازآن جمله 20682 هزارهكتار مساحت آن درولايت بغلان ميباشد. جنگلات پسته درولايت بغلان به شكل انبوه وپراگنده موجود بوده كه به 2 بخش تقسيم شده است پسته هاي گرم سير وپسته هاي سرد سير كه درارتفاعات بلند ودامنهاي كوهاي اين ولايت موقيعت دارد. كه مردم ازهردونوع آن حاصل بدست مياورند ودرين دوقلم پسته متذكره پسته خندان وكورك موجود است.در6 ولسوالي ولايت بغلان جنگلات پسته زارها موجود بوده ازنظرسروي رياست عمومي جنگلات قرارذيل نشان داده شده است.

1- درولسوالي پليخمري به مساحت 1535 هكتار جنگل پسته دركوه كركر وتپه هاي آن به شكل انبوه وپراگنده اجود دارد.

2- دروالسوالي بغلان مركزي به مساحت 5500 هكتار ساحه جنگل پسته دركوهاي باي سقال ، بابه شور وبابه لرموقيعت دارد.

3- درولسولي دهنه غوري به مساحت 4980 هكتار ساحه جنگل پسته دركوهاي چنغر ، خواجه الوان ورباتك اجود دارد.

4- درولسوالي دوشي به مساحت 2220 هكتار ساحه جنگل پسته دركوهاي اطراف اين والسوالي موقيعت دارد.

5- درولسوالي نهرين به مساحت 4547 هكتار ساحه جنگل پسته موجود است.

6- دروالسوالي بركه به مساحت 1900 هكتار ساحه جنگل پسته دركوهاي نواحي ولسوالي مذكور موجود است.

ساحات مذكور درسه دهه جنگ بصورت چشم گيري كاهش يافته است. اين كاهش بصورت مختلف بالاي ساحات مذكور وارد شده است. عبارت از قطع نمودن درختان پسته براي مواد سوختي وساختماني وسعت زمين هاي زراعتي توسط افراد زورمند ومحلي صورت گرفته است. احصايه دقيق موجود نبوده كه چقدر ساحه جنگلات پسته ولايت بغلان تخريب شده است. اميد است كه دولت براي احداث مجدد جنگلات تخريب شده توجه نمايد تاجنگلات دوباره ساحات مذكوررا پوشانيده به اقتصاد ومحيط زيست مردم مفيد واقع شود. به گفته اخترمحمد مديري جنگلات ولايت بغلان احصايه فوق توسط حضرت حسين (خاورين ) وهمكارانش درسال 1357 صورت گرفته ودرنشريه وزارت زراعت همان سال به نشر رسيد. وبعد ازآن كدام سروي جنگلات پسته ولايت بغلان صورت نگرفته واين معلومات دررياست جنگلات ومنابع طبيعي دروزارت زراعت مالداري وآبياري موجود است.

وضيعت جنگلات طبيعي وكاشت مصنوعي پسته درولايت بغلان :

قسمي كه سه دهه جنگ وانقلاب درافغانستان بالاي تمام منابع طبيعي تاثيرنموده آنهارا به طرق گوناگون متضرر ساخته. جنگلات پسته هم ازاين گزند به امان نمانده است. درطول انقلاب تقريبآ 50% ساحه جنگلات پسته درولايت بغلان خساره ديده كه اين خسارات به طرق مختلف بالاي جنگلات پسته وارد شده است از قبيل قطع نمودن درختان پسته براي مواد سوختي ،‌ ساختماني ويا فروش دربازار توسط افراد زورمند وساكنان محلي صورت گرفته است.به گفته وزير زراعت افغانستان نماينده گان مردم ولايات داراي پسته زارها را به كابل فراه خوانده وبا آنها تاكيد شد كه مردم بايد بابرنامه هاي دولت درزمينه نگهداري ازجنگلات پسته همكاري نمايد. آقاي رامين وزير زراعت افغانستان بيش از يك مليون دالر امريكاي براي احيايي پسته زارها بعضي ولايات خبرداد مانند بغلان ،‌ سمنگان ، بدخشان وبادغيس. هنوزهم افراد زورمند وساكنان محلي به قطع جنگلات پسته وچيدن بي موقع وغير قانوني ميوه آن دربعضي ساحات ولايت بغلان ادامه ميدهند. اين عوامل باعث شده كه حاصلات پسته زارها كاهش يافته واثري بدي بالاي اقتصادي كشور بجابگذارد. به توسعه مامورين فني جنگلات وبيان نمودن اهميت اقتصادي درخت پسته ازنگاه محيط زيست آب هوا وتاثيرات آن بالاي محل به مردم معلومات داده وفعلا به فضل خداوند(ج) مدت چهار سال ميشود كه قطع نمودن درختان پسته كمي كاهش يافته است وهم چنان دربعضي ساحات مردم به مامورين جنگل درنگهداري جنگلات پسته همكاري مينمايد.اما متاسفانه قواي اجرايه درحفظ ونگهداري جنگلات پسته با مامورين جنگلات همكاري صادقانه انجام نميدهد وبخاطرمفاد شخصي پسته خام را جمع آوري نموده وبه وقت شول پسته كه ازطرف وزارت زراعت اعلان ميشود قناعت نداشته به دل خود شول راميده نموده و به جمع آوري شروع ميكند.

كاشت مصنوعي پسته :

كاشت مصنوعي پسته درولايت بغلان بعد ازسال 2004 مستقيآ توسط وزارت زراعت مالداري وآبياري ورياست عمومي جنگلات ومنابع طبيعي وموسيسات خارجي آغاز شد كه تقريبآ 80 هكتار زمين درشهرك صنعتي فابريكه قند پشت باغ زراعت دردامنهاي كوه غرس نموده نتيجه خوب ومثبت داده است. اگركاشت مصنوعي پسته ادامه پيداكند سطح زنده گي مردم محل خوب شده وباعث سرسبزي محيط زيست خواهد شد. دولت بايد مردم را تشويق نمايد كه با كاشت مصنوعي پسته آشنايي پيدا كرده تا اقتصاد مردم بلند رفته وهم باعث انكشاف جنگلات پسته شود.

تهيه بذر وطريقه هاي كاشت آن:

بذر پسته بايد از انواع معمولي وخندان انتخاب شود .انواع كه براي بذر درنظر گرفته ميشود كاملآسالم بدون هيچ گونه لكه وپر مغذ ومحصول همان سال باشد. براي اطمنان بيشتر توصيه ميشود در موقع جمع آوري محصول پسته دانه هاي بذر از درختان سالم وقوي انتخاب گردد. وسپس پوست نرم را ازپوست خشبي جدا نموده بذر پسته را خشك كرده پس از آن در كيسه هاي پارچه يي جا داده ودر محل نسبتآ خشك ومطمين (دوراز حشرات وآفات ) تا آخرماه دلونگهداري شود. بذرسالم بدون پوش وفيصدي بلند جوانه ذدن آما ده گردد.درپايان يخبندان يعني درماه حوت 24 ساعت بذررا درداخل ظرف آب بگذاريد بعدآ ازداخل آب كشيده وبداخل كيسه هاي مرطوب براي پنج روز گذاشته شود. براي اينكه كيسه هامرطوب بماند ميتوان كيسه هارا هرچند ساعت يكبار درآب فروبرده تا تخم خوب جوانه بذ ند. بعد از جوانه ذدن بذرپسته براي كاشت در زمين ا صلي يا قوريه ويادر خريطه ها ي پلاستيكي سياه نسبتآ ضخيم سوراخدار بذرشود.

طريقه هاي كاشت:

دو طريقه اجود دارد كه قرارذيل است.

1- طريقه مستقيم كه فوايد عمده آن عدم جابجاي نهال ازيك منطقه به منطقه ديگركه باعث جلوگيري ازآسيب رساندن به ريشه ها ميگردد.

2- طريقه كشت درقوريه است كه فوايد آن كنترول امراض،آفات وگياهان هرزه است . اما نقص عمده آن قرار ذيل است قدرت توليد ريشه هاي فرعي پسته ضعيف بوده همين علت است پسته درقوريه نتيجه خوب وقناعت بخش نميدهد . اگر درخريطه هاي پلاستيكي كشت بعد ازيك مدت معين دوباره درزمين اصلي غرس شود نتيجه خوب خواهد داد .به هرصورت درزمان كاشت پسته چيزمهم فاصله بين رديف ها 7 متر بين درختان 5 متر عرض جويه ها 60 الي 70 سانتي متر عمق آن 40 سانتي متر باشد . اولاً گودال ها را به عمق يك دريك حفر نموده داخل آنرا يك قسمت كود پوسيده حيواني ،دوقسمت ريگي خالص ، يك قسمت خاك زراعتي پركنيد اين طريقه مربوط به كاشت مستقيم است .درقوريه ميتوان بعد ازقلبه نمودن زمين را به حالت هموار جويه ها 20 الي 30 سانتي مترحفر وفاصله بين دوجويه 70سانتي متراماده نموده و پنج روز قبل از كاشت انرا آبياري كنيد.بعد ازپنج روز داغ آب معلوم گرديده وبعدا ًبذرهاي جوانه ذده رابه عمق5سانتي متروفاصله25سانتي در چقوري ها انداخته وروي انرا توسط‌ ريگ نرم بپوشانيد.محل بذرتخم به اندازه5الي10سانتي مترازسطح جويه بلند ترباشد.

انتخاب زمين وشرايط اقليمي آن :

اگرچه به ظاهردرخت پسته هرگونه خاك رامي پذيرد اما دست يابي به محصول خوب مستلزم غرس درختان پسته درزمين هاي باخاك عميق وحاصل خيز ميباشد. مناسب ترين خاك براي درخت پسته رسي ريگي سبك است چون اين درخت داراي ريشه هاي محوري عميق است خاك بايد كم از كم 2 متر عمق داشته باشد. به دليل عميق بودن ريشهاي پسته در مقابل خشكي مقاومت دارند. خاك بايد كمي چونه يي وقابليت خوب نفوذ آب را داشته باشد. پسته هاي وحشي وخود رو كه درمحل اصلي خود به پسته معمولي پيوند زده شود درخاك هاي صخريي ودامنه هاي كوهستانها وباعمق كم وهمچنين در دل بيابانها وصحراها به رشد خود ادامه ميدهند وهمه ساله ميوه خوراكي مطلوب از آنها حاصل ميشوند. به هر صورت وقتي بهربرداري كامل ، سود آوري خوب ازدرختان پسته امكان پذير است. كه ازاين درختان مانند ساير درختان ميوه باكود هاي غني وسرشار وآبياري هاي منظم وبه موقع ومراقبت هاي لازم نگهداري شود.آماده كردن زمين كه براي قوريه درنظر گرفته ميشود بايد داراي خاك حاصل خيزوقوي وقابليت نفوذ كافي آب باشد تابتواند موجبات تغذيه كامل ورشد سريع نهال ها را فراهم كند. اين زمين دراوايل زمستان يك قلبه عميق داده شود وهم مقداري كود حيواني به هرهكتار 30 تن با خاك مخلوط شوند. درحدود اوايل حوت تا اويل حمل سطحي قلبه وزمين صاف شود. وپس ازآن جويه ها به اندازه معين تعين شده آماده گردد وسپس تخم مورد نظر به فاصله هاي معين بذ رشود.

درجه حرارت :

درجه حرارت براي رشد بهتر اجسام حيه رول مهم دارد. درخت پسته ضرورت به درجه حرارت مناسب دارد درخت مذكور دربرابر سرما زمستان وگرماي تابستان مقاومت دارد. تا منفي 20-25 درجه را تحمل كرده ميتواند.يكي ازشرايط محيطي مورد نياز جهت توسعه وتكميل رشد جوانه هاي گل نياز به سردي (تعدادي ساعات درجه حرارت كمتراز7 درجه سانتي گراد) بين انواع پسته هاي اهلي متفاوت 450 تا 1100 ساعت گزارش شده است. درصورت كه اين نياز سرما تامين نشود بازشدن جوانه هاي گل نامنظم شده وبه تا خير مي افتد همين علت باعث توليد برگهاي ساده ودوبرگچه وچهار برگچه اي غيري نورمال وتاخيري زماني برگ دهي ميشود. توليد گل بصورت جانبي بروي شاخچه ها انتهاي رشد فصل جاري ازعلايم ديگر آشكار عدم تامين نياز سردي است.

رطوبت :

ريشه هاي درخت پسته به جهت عمودي رشد ميكند درمقابل رطوبت دايم همانند درخت بادام حساس است. رطوبت زياد هوا ومرطوب بودن خاك هردو براي پسته مضراند رشد وميزان محصول آن را بشدت كاهش ميدهد. درخت پسته با هوا وزمين مرطوب توافق ندارد رطوبت زياد در زمين باعث امراض قارچي درريشه وپوسيده گي تنه درخت ميشود كه به تد ريج درخت پسته را ضعيف وبلا خره ازبين ميبرد. درخت پسته با كم آبي رشد زياد دارد و ريشه عمودي درخت پسته هميشه دراعماق خاك بارطوبت كافي در تماس است.

مقدار آب وكودي مورد نياز :

به فاصله 3 تا 4 هفته بعد از كاشتن بذر در زمين قوريه جوانه آنها شروع ميشود ونهال ها خورد سبز وظاهر ميشود. دراين فاصله هرهفته يك مرتبه آبياري سبك انجام گيرد. درآبياري جويه ها بايد كاملآ دقت شود كه آب روي گودال بذر يانهال كوچك را نپوشاند. وقبل از رسيدن به سطح گودال جريان آب قطع شود. مقدار آب مورد ضرورت بستگي به عمرنهال دارد. آبياري هفته اي بطور منظم ادامه يابد تانهال ها به ارتفاع 10 تا 12 سانتي متر برسد. پس از آن آبياري به مدت 8 تا 12 روز متناسب باشرايط آب هواي منطقه تنظيم وتا اواسط خزان انجام شود. داخل جويه ها به مقدارمتناسب وتا حدي آبياري ميشود كه سطح آب به محدوده مجاور پاي نهالها نرسد. به انجام اين آبياري پسته آماده مراقبت هاي بعدي تا رسيدن به مرحله باروري است. آبياري بعد از اين تا دوسال به همان مدت 8 تا 10 روز ادامه پيداكند. آخرين آبياري نهالها در خزان هرسال قبل از خزان برگريز انجام ميشود. اين آبياري براي دوره خواب زمستاني نهالها كه ريشه به رطوبت كم نياز دارد كافي است. آبياري درسال سوم به دريج به فاصله هاي زماني بيشتر انجام شود تامدت منظم آن به فاصله 22 روز ارتقا پيداكند. ازآن پس تاسال هفتم فاصله آبياري به مدت منظم 22 روز يك مرتبه ثابت ميماند. دراين هنگام درختان جوان بمرحله بار وري ميرسند وبايد به تدريج فاصله آبياري به 28 روز برسد. ودفعات آبياري به همين فاصله پايدار بماند مراتب آبياري درشرايط است كه منابع آبي سر شار وغني باشد اما درصورتيكه منابع تامين آب غني وكافي نباشد برحسب ضرورت مناسب با درجات كمبود آب فاصله آبياري به تدريج زياد شده ميرود.

نكته هاي مهم درموردي آبياري درختان پسته :

1- افزايش ph آب آبياري باعث بالا رفتن ph خاك بعد ازيك دوره سه ساله آبياري مورد نظر شده است.

2-آبياري باغ پسته باآبهاي شورترباعث كاهش phخاك ميشود

3-آبياري باآبهاي شور ميزان چونه خاك به اعماق 30 تا 100 سانتي متر خاك را افزايش ميدهد.

4- آبياري با آب شور باعث بالا رفتن شوري خاك ميگردد.

5- آبياري با آب شور ميزان محصول پسته را كاهش ميدهد.

كودمورد ضرورت :

مناطق پسته خيزي افغانستان عمومآ داراي اقليم نيمه خشك وبياباني است خاك هاي اين مناطق داراي محلول املاح معدني سرشار است كه بخش از آن جذب درختان پسته ميشود. اين خاك ها برخلاف خاك هاي مناطق مرطوب فاقد تركيبات مواد عضوي وبقاياي نباتي است. املاح محلول خاك مرطوب به اثر مرور زمان شسته شده بنابر اين خاك باغ درمناطق پسته خيز به هرشرايط نياز به مواد عضوي دارد. كه ازطريق انواع كود هاي حيواني وبقاياي پوسيده نباتي يا كودي برگ وامثال آن قابل تامين است. تنها اندازه وميزان مواد عضوي با شرايط خاص زمين هر باغ نظر به زمين هاي حاصل خيز، نيمه حاصل خيز، بكر وباير باشد فرق ميكند. ازكود حيواني ، كود مرغي ، كود كبوتري وكود كمياوي درباغ پسته ميتوان استفاده نمود. كود حيواني درهر هكتار باغ پسته بين 15 الي 45 تن توصيه ميشود. استفاده ازكود كيمياوي بسته گي به شرايط وهمچنين نوع كود دارد. درحال حاضر از كودهاي يوريا وداي امونيم فاسفيت استفاده ميشود.مقداري مصرف كود كيمياوي متناسب با عمري درختان ، رشد درختان، بار وري وميزان محصول آنها فرق ميكند.تحت اين شرايط 300 الي 500 گرام كود كيمياوي در نظر گرفته ميشود. كود حيواني ويا كود كيمياوي بايد 30 سانتي مترزيري خاك قرارداده شودتاريشه هاازآن بصورت درست استفاده بتواند.

طريقه استعمال كود :

درختان كمتر از15 سال 450 گرام كود يوريا ،500 گرام كود داي امونيم فاسفيت و20 كيلوگرام كود حيواني براي في درخت توصيه ميشود. براي درختان بيشتر از 15 سال عمر 830 گرام كود يوريا ، 1250 گرام كود داي امونيم فاسفيت و20 كيلو گرام كود حيواني در نظر گرفته ميشود.

امراض وآفات ودفع آنها :

امراض مهم پسته كه باعث خساره زياد در باغها وجنگلات پسته ميشود قرارذيل است.

1- مرض پوسيده گي طوقه وريشه پسته

2- مرض خشكيدگي شاخه ها ي پسته

3- مرض لكهاي برگي پسته

4- نماتود مولد غده در ريشه هاي پسته

امراض مذكور صدمات زيادي را به اشجار پسته وارد نموده است مادر اين مبحث مرض پوسيد گي طوقه (جاي خارج شدن تنه ازخاك ) وريشه پسته رامورد بحث قرار ميدهيم. عامل اين مرض باعث خشكي درختان در باغها وجنگلات پسته كه ظاهرآ بدون هيچ دليل ودرحاليكه برگهايش سبز خشك شده اند درمدت نسبتآ كوتاهي اين عمل رخ ميدهد. چنين اتفاقي ميتواند براي درختان مجاور اين درختان ويا در رديف هاي ديگر همان باغ رخ دهد. درمناطق پسته كاري به اين مرض نامي انگومك پسته اطلاق ميشود. عامل اين مرض قارچي مايكروسكوپيك است كه درمحل تماس بيشترآب يا رطوبت با تنه درخت در زير پوست آن ساكن شده وشروع به نابود كردن تنه درخت ميكند.

علايم مرض :

اگر خاك دورتا دور اطراف تنه درخت درمحل طوقه ( جاي خارج شدن تنه ازخاك ) دورشود دردرختان آلوده شيره درخت كه بصورت قطرهاي سفيد خورد وبزرگ ازمحل طوقه درخت خارج شد ه ودر مجاورت هوا خشك مشاهده ميشود. چنانچه پوست اين قسمت جدا شود شيره سفيد رنگي بيرون ميريزد كه درمجاورت هوا سريعآ به قهوئي تاسياه رنگ تغيرميكند . ازچنين تنه بوي پوسيده گي شديد به مشام ميرسد. اگر درخت جوان به اين قارچ آلوده شود بسرعت سبز خشك ميشود اما در درخت مسن ، مرگي درختان تدريجي وپس از كم شدن برگها ومحصول رخ ميدهد .

دفع مرض :

بهترین روش مبارزه بااین مرض درواقع انجام اقدامات پیشگیرانه میباشد. به این منظور باید از تماس مستقیم آب با طوقه درخت جلوگیری کرد. ازاین رو میتوان خاک اطراف طوقه وتنه درختان را دور کرده این امر موجب میشود که طوقه درخت براحتی درتماس مستقیم هوا قرار گرفته وهمواره خشک باشد ومورد حمله عامل مرض قرار نگیرد. برای جلوگیری از شیوع مرض مذکور در باغ هر گز نباید اززه آب باغات آلوده برای آبیاری استفاده شود. درصورت امکان باغ دارای درختان آلوده باید فاصله بین دوآبیاری طولانی تر گردد. برای معالجه درختان درمراحل اولیه مرض میتواند اطراف طوقه درخت را با استفاده از مخلوط بردو فوزتیل المونیوم ویاقارچ کش های موثر استفاده کرد.

عامل مرض :

عامل این مرض چهار نوع قارچ شامل phytphthora citrophthora P.drechleri ، p.cryptpgea ،p.megasperma میباشد که تعدادی زیادی درختان پسته را همه ساله از بین میبرد.انتقال آن توسط آب صورت میگیرد. شرایط خوب برای این قارچ شامل محیط با رطوبت بالا میباشد ودر این صورت تولید مثل آن بسرعت انجام شد ه وبه راحتی منتقل میگردد.

آفات مهم درختان پسته :

آفات درختان پسته زياد است مانند پروانه چوب خوار ، ميوه خوار ، برگ خوار ، شپشك هاي درختان پسته ، سوسك سر شاخه خوار ، سوسك رسيشه خوار ، زنبور مغذ خوار پسته ، زنبور طلايي مغذخوار پسته وبعضي آفات طبيعي ديگر نيزاجود دارد مانند باد زده گي ،‌ ريگهاي روان ،‌سرما زدگي، آب زده گي وشوره زده گي ميباشد.

سرمازده گي :

درختان پسته سردي 20 الي 25 درجه سانتي گراد زيري صفر را تحمل كرده ميتواند بالا تر ازآن باعث يخ زده گي درخت پسته ميشود.

آب زده گي :

ريشه هاي درختان پسته كه درصورت اطراف تغذيه شان رطوبت دايم پديد آيد يا خاك اطراف ريشه آن مرطوب باشد قادر به تامين آكسيجن مورد نياز خود نخواهد بود درنتيجه درختان ابتدا به پزمردگي تديجي مواجه ميشود. درصورتيكه منبع رطوبت قطع نشود به علت خفگي ريشه ها خشك ميشود.

شوره زده گي :

شوره زده گي درواقع آفت در ريشه هاي درختان پسته است كه براثر بارنده گي شديد بهاري وآبياري هاي باروش غلط يا بي رو يه وبيش ازاندازه زياد ميشود. توضيح اين نكته مهم است كه درختان پسته دربرابر شوري خاك به مراتب بيشتر ازديگر درختان مقاومت دارند. اما به هرحال درجه شوري خاك ها ي مورد پذيرش درختان پسته حد واندازه دارد بالا تر ازاندازه آن ريشه ها را خشك ميكند.

زنبورمغذخوار طلايي پسته :

نام دري آن زنبور مغذ خوار طلايي پسته ونام علمي آن meqastigmus pistaciae ميباشد.

دوران حيات :

اين حشره نيز زمستان را بصورت لاروا كامل داخل ميوه ها خشكيده روي درختان بسرميبرد.اين لارواها دربهار تبديل به شفيره ميشوند. حشرات كامل هم زمان باتشكيل ميوه به پرواز آغاز ميكند. جنس مونث قادر اند ازطريق تخم گزاري توليد مثل نمايد وتخم را درميوه توليد ميكند.درحاليكه لارواها ازتمام قسمت هاي مغذ حتي پوست نازك روي آن راميخورند. دوره زند گي لارواها 35 تا 40 روز است. پس ازاين مدت لارواها درداخل ميوه تبديل به شفيره ميشود وبه فاصله يك هفته تا 10 روز بعد ازآن حشره كامل ازميوه خارج ميشود. اين حشره دراوايل بهار درداخل pericarp تازه ميوه تخم گزاري ميكند. اين وقت است كه پوست داخلي يا mesocarp سخت نشده ميتواند تخم ها به مغذ پسته خود را برساند وبعد ازيك مدت شروع به خوردن مغذپسته ميكند. البته جنس مونث كه دير تر ظاهر ميشود لارواهاي آنها وقتي ازتخم خارج ميشوند كه پوست سخت شده باشد دراين صورت نميتواند داخل مغذشود وآن را ازبين ببرد. اين حشرات دونسل دارد.

1- نسل زمستاني

2- نسل تابستاني

نسل زمستاني نظر به تابستاني زياد خساره وارد ميكند در اوايل بهار شروع به فعاليت ميكند دراوسط بهار يعني ماه ثور كه ميوه هاي پسته تشكيل ميشود. درهمين زمان آنها داخل ميوه تخم گزاري نموده وباعث تخريب آنها ميشود. نسل تابستاني وقتي ظاهر ميشود كه تخم پسته سخت شده وحشره نميتواند داخل آنها تخم گزاري نمايد.

دفع آفت :

مبارزه ميخانيكي ازطريق جمع آوري سوزاندن ميوه هاي آلوده ريخته شده زيري درخت ويا باقي مانده بالاي درخت جمع شد ه وسوختانده شود.

حاصلات پسته :

زمان كه 80%پوست روي ميوه پسته برا حتي از پوست سخت جدا شده بتوا ند زمان پخته شدن آن است.در هنگام پخته شدن رنگ روي پوست ميوه از سبز به ارغواني وتركيدن پوست نرم روي ميوه نيز از نشانه هاي ديگري از رسيدن ميوه است. رفع حاصل به سال ودرجه حرارت تعلق دارد. اگرسال گرم باشد حاصل زود تر پخته شده واگرسرد باشد يكمي ديرتر پخته ميشود.در ولايت بغلان شول پسته ازاول الي 15اسد است درين وقت پسته صد در صد به حا لت پختگي خود رسيده حا صلات خوب مربوط به سال وآب وهواي مساعد ميباشد.حاصل حداعظمي في درخت 14سير وحد اقل3كيلوگرام پسته مرطوبميباشد.پسته مرطوب نظربه پسته خشك وزن زياد دارد درجريان پروسس اندازه و وزن آن كم ميشود. ناگفته نماند كه حاصل في هكتار مربوط به تعداد درختان درفي هكتاروسال حاصل دهي ميباشد.آفات وامراض نيزدر حاصلات پسته رول مهم دارد سالكه امراض وآفات باشد طبعاً حاصلات پاين ميايد.حاصلات مجموعي پسته ولايت بغلان معلوم نبوده بخاطركه جنگلات طبيعي پسته مربوط به مردم است همين علت است كه احصايه دقيق آن معلوم نيست.زياترمردم پسته را جمع اوري نموده و به حيث ميوه خشك طرف استفاده خود قرارداده ويا براي دوستان خود تحفه روان ميكند ويك تعداد كم آن به فروش ميرساند.از اين رو احصايه گيري آن مشكل به نظرميرسد.از 4 سير پسته رسيد وخوب 2 سير مغذ حاصل ميشود.مردم افغانستان محصولات پسته را به حيث ميوه خشك درمراسم ،عيد ها ،عروسيها،مهماني ها،استفاده ميكند كه ازميوه خشك مشهور كشور به حساب ميايد•

امراض و آفات پسته بغلان

مطالب مشابه :

آماده سازي زمين:

مقايسه عمل آوري پسته در ايران و آمريكا

ادوات آماده كردن زمين

روش‌هاي كاشت و توليد نهال پسته

پسته-Pistacia

پسته : طلای خندان

مراحل احداث باغ پسته(1)

راهنمای کاشت و احداث باغ پسته

امراض و آفات پسته بغلان

کاشت و احداث باغ پسته