فرزند خواندگی

در ايران باستان به ويژه در زمان ساسانيان فرزند خواندگي مورد پذيرش و مرسوم بوده است. خصوصاً با توجه به نقشي که دين زرتشت در آن ايّام داشته و اعتقاداتي که زرتشتيان در مورد فرزند خواندگي دارند و فرزند خوانده را در حکم فرزند حقيقي دانسته و آثار رابطه پدر و فرزندي را بر آن حاکم مي دانند، نهاد فرزند خواندگي داراي جايگاه ويژه اي بوده است چنان که در اين باره گفته شده است:

«زرتشتيان معقتد بودند که فرزند عنوان پل صراط را دارد و کسي که فرزند نداشته باشد قادر نيست در روز قيامت از پل صراط بگذرد. لذا کساني که صاحب فرزند نبودند براي رفع اين نقيصه و طلب آمرزش و عبور از پل مزبور، فرزند بدلي براي خود انتخاب مي کردند.

هنديان و ايرانيان و مردم چين قديم چون باقي ماندن و داير بودن کانون خانواده را لازم مي دانستند و مي بايست که به طور مرتب مراسم خاصي را براي نياکان درگذشته خويش انجام دهند، به فرزند خواندگي اهميت مي دادند و اگر کسي فرزندي نداشت با شيوه هاي مختلف بر حسب عادات ملي فردي را به فرزندي مي گرفت. فرزند خواندگي در بين يونيان نيز رايج و متداول بوده است.

چنانچه به تفصيل خواهيم ديد، به تصريح قرآن فرزند خواندگي در زمان حضرت موسي (ع) و نيز در زمان حضرت يعقوب (ع) امري متداول و رايج بوده و در عربستان پيش از ظهور اسلام نيز نمود داشته و افراد چندي توسط ديگران به فرزندگي گرفته شده اند که از جمله آن ها زيدبن حارثه فرزند خوانده پيامبر اسلام (ص) مي باشد.

در جاهليت اين عمل با عنوان «دعاء» و «تبني» رايج بوده، و همچنين در بين امت هاي مترقي آن روز، مانند روم و فارس که وقتي کودکي را پسر خود مي خواندند، احکام فرزند صلبي را در حق او اجراء مي کردند، يعني اگر دختر بود ازدواج با او را حرام مي دانستند، و چون پدر خوانده مي مرد، به او نيز مانند ساير فرزندان ارث مي دادند.

فرزند خواندگي در صورتي مقبول است که امکان به فرزندي گرفتن فردي که به فرزندي گرفته مي شود باشد، از اين رو چنانچه فرد جواني شخص پيري را به فرزندي بگيرد فرزند خواندگي معني ندارد، همين طور اگر انسان، حيواني را به فرزندي بگيرد معقول و منطقي نيست.

تعریف فرزند خواندگی

فرزندخواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست شناخته شده تحت سرپرستی سازمان بهزیستی به خانواده های متقاضی که واجدالشرایط قانون جاری حمایت از کودکان بی سرپرست باشند. فرزند خواندگی

کودکانی به فرزندی سپرده خواهند شد که والدین یا جد پدری آنها، شناخته شده نباشد. از طرف دیگر این کودکان باید تحت سرپرستی سازمان بهزیستی قرار گرفته باشند، به عبارتی قبل از سپردن کودکان به فرزندی این کودکان باید از طریق مراجع قضایی در اختیار سازمان بهزیستی قرار گیرند و مهمتر اینکه این کودکان باید به خانواده هایی سپرده شوند که قانون تعیین کرده است.

مسئله فرزند خواندگی قدمت و سابقه خیلی طولانی دارد و در مذاهب گذشته مورد توجه و معمول بوده است، پیش از ظهور اسلام نیز این امر به دلیل وقوع موارد چندی متداول و رایج بوده است.
امروزه به دلیل آن که بسیاری از خانواده ها امکان فرزندار شدن برای آن ها وجود ندارد، فرزند خواندگی در کشورهای گوناگون جهان امری معمول و متداول و رایج می باشد و در حقوق کشورهای مختلف راهکارهایی برای حمایت از فرزند خوانده ها و خانواده های جدید و قدیم ایشان راهکارهایی پیشنهاد شده است. حقوق ایران نیز با توجه به آن که از منابع اسلامی برگرفته شده نهادی به نام فرزند خواندگی وجود ندارد در عین حال از طریق قوانین دیگری این امر به رسمیت شناخته شده و برای آن شرایط و راهکارهایی بیان شده است.
با وجود آن که اسلام به صور گوناگون فرزند خواندگی را رد کرده، درعین حال توجه به یتیمان و افراد بی سرپرست را در دستور کار خود قرار داده و مسلمانان را به آن توصیه فرموده است، از همین روی است که در آغاز اسلام نیز فرزند خواندگی متداول و رایج بوده است.
با توج به توصیه آیات قرآنی در خصوص صدا زدن افراد با نام پدران واقعی شان، چنانچه نام پدران واقعی فرزند خوانده ها مشخص باشد، باید فرزند خوانده ها پدر و مادر واقعی خویش را بشناسند و با آن ها رابطه داشته باشند، همان طور که در خصوص زید بن حارثه که رسول خدا (ص) او را به پیوستن به پدر و فامیل خویش مخبر ساخته و ایشان رسول خدا (ص) را ترجیح داده، روی داده است.
با توجه به آن که قوانین محرومیت و ازدواج و نیز جریان ارث در خصوص فرزندان صلبی و پدران واقعی قابل قبول است و شامل فرزند خوانده ها نمی شود، محرومیت فرزند خوانده ها از طرق دیگری همچون شیرخوارگی و ازدواج امکان پذیر است، از سویی برای تأمین آینده فرزند خوانده ها و رهایی از مشکل انحصار سبب ارث به خویشان نسبی واقعی، از طریق مواردی چون صلح و همه تأمین آینده فرزند خوانده ها امکان پذیر می باشد و مشکل فقهی و شرعی و قانونی ندارد.
ابتدا فرزند خواندگی شامل اولاد مذکور بوده و اولاد اناث را شامل نمی شده است اما به تدریج با توجه به جایگاهی که زنان در سایه دین اسلام و علم در جوامع بشری پیدا کرده اند، فرزند خواندگی اولاد اناث را نیز شامل شده است.

بررسی ابعاد حقوقی فرزند خواندگی وتحویل اطفال به دیگری

حقوق کودکان

درارتباط با مسائل سرپرستی از کودکان بی سرپرست یکی از مسائل ومشکلاتی که امروزه بتدریج درحال فزونی است ، معضل تحویل طفل ازسوی والدین قانونی وطبیعی به متقاضیان نگهداری فرزند است.
که گاهی با مقاصد خیرخواهانه واز سوی ترحم ودرجهت رفع مشکل عاطفی خانوادهای فاقد فرزند وازسوی اقوام وبستگان آنها صورت می گیرد وگاهی به صورت غیرقانونی وخلاف اصول انسانی وحقوق بشراز طریق فروش نوزاد ودریافت وجه صورت می گیرد. این اقدامات ، منجر به بی هویت نمودن این فرزندان وتغییر هویت واقعی ایشان می گردد. وبروز مشکلات اجتماعی از قبیل فقدان سند سجلی ، مشکلات اداری وتحصیل وغیره ومراجعه متقاضیان به دادگستری جهت اخذ حکم سرپرستی اینگونه اطفال که امری خلاف قانون است وقراردادن دادگستری وبهزیستی درمقابل کار انجام شده ومشکلات ناشی از استرداد اینگونه اطفال جهت تحویل به والدین قانونی ، موضوع این مقاله است که سعی شده با نگاهی به پیشینه بحث فرزندخواندگی دراسلام وبحث خرید وفروش اطفال درمقررات بین المللی وداخلی به ابعاد مختلف این قضیه توجه وپرداخته شود.

امروزه ، وقتی با قرائت تاریخ ، می خوانیم که کودکان در برهه ای از تاریخ زنده به گور می شدند ویا آنان را به عنوان برده می فروختند به شدت متاثر می شویم وتنفر وانزجار خود را از این اقدامات غیرانسانی بروز میدهیم . اما غافل از آن که درجامعه متمدن امروز ، که پیشرفت علم وتکنولوژی با آن دوران به هیچ وجه قابل قیاس نیست ، همچنان برده فروشی وبرده داری به شکل نوین وخرید وفروش کودکان ، تجارتی پرسود درسطح بین المللی به حساب می آید وشاید بهره ای که از علم وتکنولوژی گرفته اند آن است که خرید وفروش اعضای بدن کودکان نیز به موارد فوق افزوده شده است و صد اسف که گاهی شنیده می شود فروش کودکان ونوزادان از سوی خانواده ووالدین در ازاء دریافت مبالغی در برخی از نقاط کشور درحال وقوع است.

درعصر حاضر ، کودکان قربانیان مستقیم تزلزل در بنیاد خانواده ،افزایش آمار طلاق ، اعتیاد ، فقر وبیکاری ودرمواردی طمع ورفاه زدگی والدین هستند که نمونه های آن به صورت کودک آزاری ، کودکان خیابانی ، کودکان فراری ، فروش اعضای بدن کودکان ، سوء استفاده جنسی از کودکان واز همه بدتر فروش کودکان ونوزادان وتغییر هویت ویا بی هویتی آنها بروز کرده است.

یکی از بارزترین اشکال تضییع حقوق کودک ، جدا ساختن وی از والدین حقیقی وسپردن وی به خانواده دیگر وتلاش درجهت تغییر هویت وی ومحروم ساختن او از حقوق طبیعی وشرعی وی در اثر اینگونه اقدامات غیر قانونی است که متاسفانه گاهی در اثر بی توجهی به رعایت قانون ویا مهربانی وشفقت بیجا ، این اقدامات غیرقانونی با توسل به قانون ، شکل قانونی به خود می گیرد . دراین مقاله درصدد هستیم به این مساله بپردازیم وضمن تحلیل موضوع به بحث فرزند خواندگی ونیز دستورات دین مبین اسلام دراین حقوق پرداخت وضمن اشاره به معایب ومحاسن این موضوع ، واشاره به قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست ، به ابعاد بین المللی وداخلی موضوع فروش کودکان ونوزادان بپردازیم تا اهمیت موضوع وجایگاه آن درقوانین و مقررات روشن شود ودر تصمیم سازی های آتی ، مدنظرمتولیان امر قرار گیرد.

فرزند خواندگی

تعریف فرزند خواندگی

حقوق کودکان

مطالب مشابه :

فلسفه قراردادن شتر برای تعیین نرخ دیه چیست؟

نرخ دیه اعضای بدن سال91

تبعات کیفری صدمه غیر عمدی حوادث رانندگی

فرزند خواندگی

خريد و فروش اعضاء بدن موضوعی نو در فقه و حقوق

اسفتائات دیه ( آیت الله مکارم شیرازی)