مختصری از جغرافیایی ایران

مختصری از جغرافیایی ایران

استان‌ها:در سال ۱۳۱۶ ه. ش. ایران را به ده استان و در سال ۱۳۸۳ به سی استان تقسیم کرده‌اند. شهرهای مهم ایران عبارت‌اند از: مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز، کرج، اهواز، قم، کرمان، یزد، رشت، ارومیه، خرم‌آباد، ساری،گرگان، زاهدان، کاشان، اراک، همدان، سنندج،کرمانشاه، بوشهر، زنجان، بندر عباس، تهران، قزوین.مختصات جغرافیایی:از دید جغرافیایی، غربی‌ترین شهر ایران کلیساکندی؛ شرقی‌ترین شهر جالق؛ شمالی‌ترین شهر پارس آباد؛ و جنوبی‌ترین شهر چابهار است.معادن:معادن مهم ایران عبارتند از: نفت و گاز. ایران، دومین ذخایر نفتی جهان، یازده در صد ذخایر ثابت شده نفتی زمین معادل ۱۳۰ میلیارد بشکه، و نیز دومین ذخایر گازی جهان، هجده در صد ذخایر ثابت شده گاز زمین، معادل ۲۶ تریلیون متر مکعب را در اختیار خود دارد. مهم‌ترین منطقه‌های نفتی مسجد سلیمان هفتگل گچساران آغا جاری و شاه آباد (غرب) است. نفت قم نیز در حال استخراج است.دیگر معادن مهم کشور عبارت‌اند از: معادن ذغال سنگ، کانیهای فلزی: طلا، منگنز، کرومیت، مس، سرب، روی، نیکل، کبالت، نقره، معدنی شیمیایی: گوگود، نمک، سنگهای تزئینی، شن و ماسه.همچنین بیشترین معادن در حال بهره برداری در استان خراسان وجود دارد.معادن ایران: در سال ۱۳۵۷ مهم‌ترین و تعداد معادن فلزی در ایران بدین شرح بوده‌اند: سرب وروی(۱۶) مس(۲) کرومیت(۴) خاک سرخ(۴)وسنگ آهن(۲). همچنین در همین سال معادن غیر فلزی مهم وتعدادی که در حال بهره برداری بوده‌اند عبارت‌اند از: زغال سنگ(۳۳) مرمریت(۲۸) مرمر(۲۰) تراورتن(۱۳) کائولین(۷) سیلیس(۱۲) فیروزه(۱) پوکه معدنی(۲) بنتونیت(۵) باریتین(۹) دولومیت(۲) خاک نسوز(۵) زاج(۱) تالک(۲) فلدسپات(۲) گچ(۹۲) سولفات دوسود(۳)نباتات :محصولات نباتی ایران عبارتست از: گندم، جو، برنج، ذرت، نخود، لوبیا، ماش، عدس، توتون، پنبه، کنف، نیشکر و کلیه درختهای میوه دار. صید ماهی، صید مروارید، صید حیوانات وحشی و طیور، تربیت کرم ابریشم و زنبور عسل نیز رواج دارد.صنایع:عمده‌ترین صنایع کشور عبارت‌اند از: صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، نساجی، شیمیایی، غذایی، خودرو سازی، الکتریکی و الکترونیکی و....همچنین صنایع مهم دستی و خانگی و سنتی کشور عبارت‌اند از: فرش و قالی، گلیم و زیلو، منبت کاری، خاتم کاری و سفال سازی.راهها :راه‌ها و وسایط نقلیه نیز دارای اهمیت است. راه آهن سرتاسری ایران از خلیج فارس تا دریای مازندران (همچنین نگاه کنید به راه‌آهن مازندران) راه آهن تهران به مشهد راه آهن تهران به تبریز تهران به کاشان، راه آهن بندرعباس به تهران وراه آهن بندرعباس به سرخس که مشغول بهره برداریست و راههای دیگری که در دست ساختمان است. جاده‌های شوسه همه شهرهای را بهم مربوط میسازد. راه‌های کشتیرانی در بحر خزر، بحر عمان و خلیج فارس است. راههای هوایی میان اغلب کشورهای بزرگ جهان و شهرهای درجه اول ایران بر قرار است.رودهای ایران:اکثر رودهای ایران کم آب بوده و تنها رودی که قابلیت کشتی‌رانی دارد رود کارون در خوزستان است. رودهای ایران به چهار حوضه عمده دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، دریاچه ارومیه و آبریزهای داخلی جریان دارند.مهمترین رودخانه‌های حوضه خلیج فارس و دریای عمان شامل: کارون (۸۹۰ کیلومتر)، جراحی (۴۳۸ کیلومتر)، کرخه (۷۵۵کیلومتر)، دز (۵۱۵ کیلومتر)، زهره (۴۹۰ کیلومتر)، مند (۶۸۵ کیلومتر)، هندیجان (، دالکی، سیمره، تیاب، نای بند، شور، اروند رود (۱۹۰ کیلومتر)، کل (۳۶۰ کیلومتر)، مهران (۳۸۲ کیلومتر)، الوند، میناب، سرباز، باهو کلات (۳۱۳ کیلومتر). همچنین سیمینه‌رود، زرینه‌رود (۳۰۲ کیلومتر)، آجی‌چای (تلخه‌رود)، (۲۶۸ کیلومتر) و نازلو چای از رودهایی‌اند که به دریاچه ارومیه سرازیر می‌شوند.رودهای عمده حوضه دریای خزر شامل: قزل اوزن، سفید رود (۷۶۵ کیلومتر)، شور، اهر چای، زنجان چای، شاهرود (۲۰۵ کیلومتر)، قره سو (۲۵۵ کیلومتر)، ارس (۹۱۰ کیلومتر)، چالوس، هراز، تجن، گرگان و اترک هستند.همچنین رودهای بمپور، هلیل رود، ماشکل، شور، کال شور، جوین، کر (۲۸۰کیلومتر)، زاینده‌رود (۴۰۵ کیلومتر)، حبله رود، قره چای (۵۴۰ کیلومتر)، کرج (۲۴۵کیلومتر)، جاجرود و کشف رود (۳۰۰ کیلومتر) نیز به حوضه مرکزی میریزند.دریاچه‌های عمده ایران: دریای خزر(که بزرگترین دریاچه جهان است)، دریاچه ارومیه، ساوه، بختگان، دریاچه پریشان، نیریز، نمک، باتلاق گاوخونی، نئور٬ زریوار٬ مهارلو٬ هامون و حوض سلطان از دریاچه‌های اصلی ایران هستند.جنگلها:حدود ۱۸۰۲۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران را جنگل پوشانده‌است که حدود ۵/۵۵٪ آن مربوط به جنگلهای بلوط غرب ایران است و جنگلهای شمال ایران ۱۹٪ و جنگلهای پست پراکنده در جنوب و شرق۳/۱۳٪ ٬جنگلهای کوهستانی ارس۶/۶٪ و جنگلهای گرمسیری و کویری نیز ۶/۵٪ را شامل می‌شوند.کوهستانها:کوههای ایران از کوههای شمالی یعنی از آرارات در ترکیه شروع شده و به ترتیب به کوههای کوه علمدار٬سهند٬سبلان٬طالش٬قافلانکوه در آذربایجان؛ در شمال تهران رشته کوه البرز و قسمت جنوبی استانهای گیلان و مازندران و کوههای آلاداغ٬بینالود٬ هزار مسجد و قرا داغ در خراسان امتداد یافته‌است و در افغانستان به کوههای هندوکش میپیوندد.مرتفع‌ترین کوه ایران ٬دماوند با ارتفاع ۵۶۷۱ متر می‌باشد.رشته کوههای غربی نیز از آرارات شروع شده و از سمت شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده‌است و کوههای ساری داش ٬ چهل چشمه٬ پنچه علی ٬ الوند ٬کوههای بختیاری ٬ پیشکوه و پشتکوه٬ اشترانکوه و زردکوه را شامل می‌شود که این کوهها را مجموعه رشته کوههای زاگرس مینامند.بلندترین قله رشته کوه زاگرس کوه دینار(دنا) با ارتفاع ۴۴۰۹ متر می‌باشد.رشته کوههای جنوبی از کوههای جنوبی از خوزستان تا سیستان و بلوچستان امتداد یافته و در پاکستان به رشته‌کوه سلیمان می‌رسد و شامل کوههای سپیدار ٬ میمند، کوههای بشاگرد و کوه بم پشت می‌شود.کوههای مرکزی و شرقی اساسا شامل کوهای شیرکوه ٬ کوه کرکس ٬ کوه بنان ٬ جبل بارز ٬هزار٬ بزمان و تفتان بوده که بلندترین آنها هزار با ۴۴۶۵ متر ارتفاع می‌باشد.زمین‌شناسی جغرافیای ایران: در نخستین دوره از دوره‌های زمین‌شناسی یعنی چند میلیون سال پیش همه خاک ایران زیر آب جای گرفته بود. کم کم بخش‌هایی از شمال و جنوب ایران از آب بیرون آمد.در دوره دوم زمین‌شناسی بخش شرقی ایران بیش از پیش زیر آب فرو می‌رود. در دورهٔ سوم جنوب ایران از زیر آب بیرون آمد.در آغاز دوران چهارم یخچالهای طبیعی بلندیهای البرز را در بر گرفت.در نتیجه حرکت این یخچالها و توده‌های بزرگ آبرفتها و رسوبات بسیاری پدید آمد.مختصری از شرایط جغرافیای ایران دوران پره کامبرین (دوران پیش از دورانهای شناخته شده زمین شناسی)قبل از ۶۰۰ میلیون سال پیش: در ایران، سنگهای متعلق به پره کامبرین در نواحی شمال، مشرق و مرکز ایران یافت می‌شوند که قسمت زیرین این رسوبات از دسته سنگهای دگرگون شده‌است و سن این رسوبات بیشتر از ۶۰۰ میلیون سال است.دوران پالئوزوئیک(کهن زیست)یا دوران اول، از حدود ۶۰۰ تا ۲۳۰ میلیون سال پیش: در دوره کامبرین به تدریج دریاهائی، مرکز و شمال ایران را پوشانید. در دوره سیلورین این دریاها محدود ترگشته و زمین های تازه‌ای از آب بیرون آمدند. در دوره دوونین بار دیگر شمال و مرکز ایران را آب فرا گرفت. در ابتدای دوره کربونیفر دریاها عمیق تر شدند و در آنها رسوبات آهکی زیادی بر جای ماند. در دوره پرمین مجدداً پیشروی دریاها آغاز شد و آب دریاها سراسر فلات ایران را پوشانید.نواحی جنوب و جنوب غربی ایران برای اولین بار در شرایط جدیدی قرار گرفت و قسمتی از دریای تتیس تقریبآ تا اواخر دوران سوم در این نواحی با آرامش نسبی باقی ماند.دوران مزوزوئیک(میان زیست) یا دوران دوم، از حدود ۲۳۰ تا ۷۰ میلیون سال پیش: در دورهً تریاس، نیز آب، فلات ایران را در بر گرفته بود و رسوباتی شبیه به رسوبات اواخر دوران اول، شامل آهک و دولومیت به جای گذاشت. در مرکز و شمال ایران شرایط رسوبگذاری مانند دوران اول محفوظ ماند و در اواخر این دوره جنبشهای خشکیزائی، گاهی قسمت‌هائی از آن نواحی را بالا و پائین برد. در دورهً ژوراسیک، رسوبگذاری مانند دورهً تریاس در مرکز و شمال ایران ادامه یافت و امروزه همه جای آن کمابیش دارای لایه‌های زغال سنگی است. بعد از دورهً ژوراسیک دوباره بر عمق دریاها افزوده شد و از این زمان رسوبات آهکی بر جای مانده‌است. حرکات شدید در ایران مرکزی، چین خوردگیهائی را پدید می‌آورد و بیشتر زمینها در شرق و مرکز ایران از آب خارج می‌شود و در اثر فرسایش، قسمت زیادی از آن از بین می‌رود.دریاهای دورهً کرتاسه دوباره سطح ناهموار این خشکیها را پوشانید و در اواخر همین دوره بر اثر جنبشهای شدید، چین خوردگیهای تازه‌ای به وجود آمدند، اما در البرز آرامش نسبی برقرار ماند. دوران سنوزوئیک(نوزیست)، که شامل دوران سوم و دوران چهارم به شرح زیر می‌باشد: دوران سوم(ترشیاری)، از حدود ۷۰ تا یک میلیون سال پیش: در آغاز این دوران، رسوبات دریائی تتیس در محل زاگرس بطور هم شیب روی رسوبات کرتاسه قرار دارند. رسوبات آهکی اواخر این دوره بنام آهکهای آسماری محتوی ذخائر نفتی جنوب ایران است. در این دوره در ایران مرکزی دریای کم عمقی وجود داشت که رسوبات آن ماسه سنگهای پایه این دوره را بوجود آورد و همچنین فعالیت آتشفشانی شدیدی در بیشتر این نواحی رخ داد. در اواخر دوران سوم در محل زاگرس رسوبگذاری شد و عمر حوضه‌های رسوبی یکپارچهً گذشته پایان یافت، هم‌زمان با پیدایش زاگرس، بر اثر حرکات خشکیزائی و کوهزائی قسمت زیادی از خشکیها برای همیشه از آب خارج شدند.دوران چهارم(کواتر ناری)، از حدود یک میلیون سال پیش تا عصر حاضر: یخچال‌های کواترناری در ایران گسترش نداشته‌اند، اما آثار سنگهای یخچالی در بعضی نقاط از جمله علم کوه دیده شده‌است. در این دوران بیشتر نواحی ایران از آب خارج شد.از دریاهای گذشته، حوضه‌های بسته و دریاچه هائی باقی مانده که قسمت زیادی از آنها بر اثر شدت تبخیر و کمی بارندگی خشک شده‌اند. فعالیت آتشفشانها در آغاز دوران چهارم بیش از اواخر دوران سوم شدت یافت و کوههای دماوند، سبلان، سهند و تفتان مهم‌ترین کوههای آتشفشانی این دوره هستند، که دماوند و تفتان در حال حاضر آخرین مراحل فعالیت خود را به صورت گوگردزدائی ادمه می‌دهند. عامل اصلی تغییر چهرهً زمین در دوران چهارم، فرسایش است. در ایران، آب مهم‌ترین عامل فرسایش کوهها، و در بیابانها، باد عامل فرسایش بوده‌است.بلندی: بلندی ایران از سطح دریا در شیراز ۱۵۸۶ متر، در مشهد ۱۰۱۰ متر و در ایران مرکزی نزدیک به ۱۲۰۰ متر است.مهم‌ترین قله‌ها:دماوند ۵۶۷۱ متر،علم کوه ۴۸۵۰ متر،سبلان ۴۸۱۱ متر،دنا حدود ۴۴۵۰ متر،زردکوه حدود ۴۲۵۰ متر ،اشترانکوه حدود ۴۲۵۰ متر،قالی کوه حدود ۴۰۸۰ متر ،شیرکوه حدود ۴۰۵۰ متر،تفتان ۴۰۲۵ متر،نیزوا۳۸۱۰ متر،سهند حدود ۳۷۰۰ متر ،الوند حدود ۳۷۰۰ متر آب و هوای ایران:کشور ایران به جز نوار کوچکی در شمال، در منطقه ی نیمه خشک و خشک قرار گرفته است. در ناحیه ی مرکزی ایران اب و هوای خشک قرار دارد ودر سمت غرب، اب و هوای کوهستانی و خوش اب و هوا ترین منطقه ی این سرزمین در نوار کوچکی بین دریای خزر و رشته کوه البرز قرار دارد.

منبع: جعفری عباس٬فرهنگ گیتا شناسی؛ تهران چاپ پنجم ۱۳۷۰

سعید بختیاری، اطلس جامع گیتاشناسی؛ تهران چاپ دوم ۱۳۸۲

منابع اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳، نقشه‌ها

مختصری از جغرافیایی ایران

مطالب مشابه :

اقلیم شهر تهران

گزارش و قطعنامه اولين كنفرانس ملي خشكسالي و تغيير اقليم، کرج، 28 اردیبهشت 1390

شهر تاریخی آستانه علوی

مطالعات رساله طرح نهایی معماری دانشکده و دانشگاه معماری

نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تاسیس استان البرز موافقت کردند.

مجتمع ارون(آزاد راه تهران _کرج)

خشکسالی در ایران

سازند کرج

اولین نمایشگاه بین المللی گل و گیاه استان البرز در کرج افتتاح شد.

مختصری از جغرافیایی ایران