نگاهی به شهرستان اقلید

اقلید

اقلید یکی از شهرهای استان فارس است. این شهر مرکز شهرستان اقلید می‌باشد. اقلید دارای محله‌هایی مثل باغستان و ارجمان ،‌فسارود، آقاکه، شهرک قدس است. جمعیت این شهر بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۵۱٫۳۲۹ نفر بوده‌است [۱]. اقلید حدودا ۲۵۰ کیلومتر با اصفهان و ۲۵۰ کیلومتر با شیراز، ۲۰۰ کیلومتر با یزد و ۱۶۰ کیلومتر با یاسوج فاصله دارد.اقلید‌که‌دارای هوایی معتدل است و چراگاه‌های فراوانی دارد در پنج ماه از بهار و تابستان منطقه سردسیر ایل های گوناگونی مانند قشقایی و عرب باصری‌است. از طایفه‌ها و تیره‌های‌دیگر می‌توان‌از‌طایفه‌های‌فارسیمدان،کله‌کو، کشکولی، اسلاملو و طایفه های کلمه‌ای و گردشولی از ایل ممسنی نام برد. زبان مردم اقلید، فارسی اما به خاطر وضعیت منطقه لهجه های متفاوتی دارند. آداب و رسوم مردم اقلید با توجه به ویژگی های مخصوص خود بیش‌تر به آداب و رسوم مردم فارس می‌ماند و از نظر زندگی و برخورد با مردم منحصر به فرد است. خون گرم بودن ، زود آشنا شدن، با نیتی پاک و باطنی با صفا با مهمان بر خورد کردن و برنامه ریزی با ظرافتی خاص در مورد بعضی از مراسم مانند عروسی و عزاداری، عید نوروز و عید غدیر از دیگر ویژگی های مردم اقلید هستند. مهم ترین صنعت دستی در شهرستان اقلید؛ فرش بافی است چون اصلی ترین کارو پیشه مردم منطقه‌فرش بافی است. شمار دستگاه های قالی بافی این شهرستان بیش از هزار دستگاه است و دو شرکت بزرگ فرش بافی نیز در اقلید فعال هستند. طرح و نقش فرش ها محلی و بیش‌تر نفش هیبت لو هستند، اما در کارگاه های شرکت فرش نیز نقشه‌های دیگری بافته می شوند که به نام فرش‌های آباده‌ای در بازار به فروش می رسند. بیش‌ترمردم نواحی روستایی اقلید به قالی بافی مشغول هستند و این کار را بیش‌تر زنان و دختران به عهده دارند. توانمندی های شهرستان اقلید در زمینه بافته های داری (قالی و گبه) قابل توجه است، به این ترتیب که این شهرستان قادر است انواع فرش دست‌باف با میزان تولید سالیانه 40 هزارمترمربع و همین میزان صادرات و گبه بافی به میزان تولید سالیانه 5 هزارمتر مربع و به همین میزان صادرات داشته باشد. گیوه بافی، جاجیم بافی و نمد مالی از دیگر صنایع دستی این شهرستان است که در تمام روستاها و شهرهای این منطقه تولید و عرضه می شوند. برخی از این تولیدات جنبه صادراتی و برخی دیگر تنها جنبه مصرف محلی دارند. دریاچه کافتر و آبشار دشتک ابرج و چشمه های متعددی که فضاهای فرح بخش و زیبایی را فراهم آورده اند به همراه دامنه کوه ها و سواحل رودخانه ها از مهم ترین جاذبه های طبیعی شهرستان اقلید به شمار می آیند. ازاماکن مقدسه و تاریخی منطقه می توان امام زاده ها و مسجد جامع شهر که قدمت آن به شش صد سال قبل می رسد را نام برد.

علت نامگذاری

درباره واژه اقلید گمانهایی چند وجود دارد اما گمانی که بیشتر تاریخ نویسان نسبت به آن اتفاق نظر دارند،این واژه همانا عربی شده واژه کلید است. در گویش مردم نیز به صورت کلید و کلیل هنوز به کار می‌رود که گونه‌ای از واژه اکلیل است. اقلید کلمه ای عربی و به معنی کلید واحتمالاکلید یک کلمه یونانی می باشد. این شهر به دروازه و کلید گشایش و فتح فارس مشهور بوده و درگذشته یکی از بلاد مهم به شمار می رفته است. کلید به مرور زمان به کلیل و بعد به اقلید تغییر نام پیدا نمود و هنوزهم عده ای به آن کلیل می گویند و مفهوم مجازی آن، کلید گشایش سرزمین فارس است. به این معنی که هر کس می خواسته فارس را فتح کند، اول بایستی اقلید را فتح کند. اقلید شهر کهن سالی است و در دوران های پیش از اسلام منطقه آبادی بوده است. هم اکنون ازدوران ساسانیان چند اثر ارزنده در اقلید و پیرامون آن وجود دارد که حوض دختر گبر با سنگ نوشته پهلوی اش یکی از آن هاست. در فارسنامه ابن بلخی درباره اقلید چنین نوشته شده است : « اقلید شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبردارد و هوای آن در سردسیر معتدل است و درست، آب آن خوش است و روان، [ و در آن ] میوه باشد از هر نوعی ... ». هم چنین در فارسنامه ناصری نیز درباره اقلید چنین می خوانیم : « اقلید پنج فرسخ جنوبی آباده است در دامنه کوهی افتاده است. رودخانه از میان آن جاری است در دو جانب این رودخانه باغ های پر از درختان سردسیری است مکانی با صفا و نزهت گاهی دلگشا است.اقلید نزدیک آباده است و دارای دانشگاه آزاد و کارخانه قند میباشد.

پیشینه تاریخی

از آنجا که اقلید ششمین شهر مرتفع ایران و مرتفع‌ترین شهر استان فارس به شمار می‌رود تا جایی که این ارتفاعات به علت مشرف بودن و جایگاه فلاتی شکل آن بر سرزمین فارس در ادوار گذشته بوده، موقعیت و تسلط خاص دفاعی داشته و دارای پایگاه نظامی بوده، به گونه‌ای که فتح آن به منزله تصرف تمام خاک فارس بشمار می‌آمده‌است و بدین ســبب آن را کلــید فارس گفته‌اند.

پیشینه منطقه با توجه به نشانه‌هایی که در دسترس است به پایان دوره نوسنگی یعنی یک هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. آثار تاریخی مانند حوضچه دختر گبر، کتیبه تنگ براق، کوشک زر، کتیبه کوه بل، باتلاق گور بهرام و چشمه شیرین، تل باکون (بکان) و چند نشانه کوچک و بزرگ دیگر گواه بر قدمت تاریخی این قلمرو است. در گذشته جاده اصلی اصفهان ـ شیراز از اقلید می‌گذشته‌است وبهمین دلیل نقشی مهم‌تر و کلیدی تر از سایر شهرستانها در تحرک فعالیتهای اقتصادی واجتماعی سرزمین پارس داشته‌است. این شهر زمانی گوشه‌ای از شاهنشاهی هخامنشیها به نام آزارگاتا و مرکز تربیت اسب جنگی کوروش به شمار می‌آمده‌است.

مکان های دیدنی و تاریخی

پارک انقلاب و پارک پارسیان و تفرج گاه محمد رسول الله و سرداب و بید سبحان و دامنه های کوه بل ودریاچه کافتر و آبشار تنگ براق وقدمگاه سده و چشمه بالنگان حاجی آباد و گور بهرام آسپاس و باغ گل خارستان و فی منی حسن آباد چشمه های متعددی که فضاهای فرح بخش و زیبایی را فراهم آورده اند به همراه دامنه کوه ها و سواحل رودخانه ها از مهم ترین جاذبه های طبیعی شهرستان اقلید به شمار می آیند. ازاماکن مقدسه و تاریخی منطقه می توان امام زاده ها و مسجد جامع شهر که قدمت کتیبه تعمیر آن به شش صد سال قبل می رسد را نام برد. هم چنین قلعه های قدیمی مانند قلات و شهر آشوب و کاروانسراهای کناس و... از جاذبه های مهم تاریخی منطقه به شمار می آیند.شهرستان اقلید به عنوان وسیع ترین و پر جمعیت ترین شهرستان شمال فارس در چهار راهی بزرگراه اصفهان – شیراز و یزد – یاسوج ( طریق الرضا (ع) ) قرار دارد . و از جنوب به شهرستان های مرودشت و سپیدان ، از شمال به شهرستان آباده ، از غرب به شهرستان سمیرم و یاسوج و از شرق به شهرستان های خرمبید و پاسارگاد محدود است .

مرکز شهرستان ، شهر اقلید است و تا شیراز ۲۷۵ کیلومتر ، تا اصفهان ۲۳۰کیلومتر ، تا یزد۲۱۰ و تا یاسوج ۱۸۰کیلومتر فاصله دارد .

به دلیل بارش برف در زمستان مناظر برفی بسیار زیبایی در فصول پاییز و تابستان چشم را می نوازد و در فصل بهار و تابستان چشمه سارهای جوشان و رودهای خروشان تفرج گاههای بی بدیلی را پدید می آورد .

واحدهای اقامتی در تمام طول سال و مدارس در تعطیلات نوروزی و فصل تابستان پذیرای میهمانان و گردشگران ارجمند می باشند .

اقلید ، یکی از کهن ترین شهرهای فارس به معنی کلید سرزمین پارس با آثار باستانی و جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم آن مقدم شما را گلباران می کنند.

مسجد جامع اقلید :

یکی از مساجد قدیمی می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال ۸۴۹هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال ۱۰۰۸ هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد.

امامزاده عبدالرحمن (ع) :

در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن در کنار آن قرار دارد در مرکز شهر امامزاده زینب خاتون(س) و در حومه ی آن امامزاده زبیده خاتون (س)قرار گرفته است .

حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی :

در مرکز شهر تپه سنگی قلات حوض دختر گبر شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول۲ متر و عرض ۸۸سانتیمتر کنده شده است .

پارک انقلاب :

در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و گلزار شهدای در کنار این چشمه واقع شده است .

چشمه رسول الله (ص) :

از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرار دارد که نوعی نیایشگاه بوده است . - امامزاد سید محمد کافتر :

این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه امامزاده سیدمحمد از نوادگان حضرت عباس (ع) ، دریاچه کافتر ، قلعه کافوری و کوههای سر به فلک کشیده یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است .

چشمه گور بهرام آسپاس :

در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است .

چشمه بالنگان حاجی آباد :

مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا می زداید .

قدمگاه شهر سده :

درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیک به شهر سده با آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارس از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد .

تنگ براق و کتیبه ساسانی :

در دره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است .

چشمه چهل شهیدان دژکرد :

در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند .

امامزاده اسماعیل (ع) :

در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغهای مو بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) را در بر گرفته اند که تفریحگاه غوره دان در مجاور آن قرار دارد .

صنایع و معادن

بزرگ ترین مرکز صنعتی شهرستان اقلید کارخانه قند می باشد که با ظرفیت اسمی روزانه 1500 تن مصرف چغندرقند سالانه در حدود میانگین 27 هزار تن می باشد و بوسیله بخش خصوصی اداره می شود. دومین واحد صنعتی این شهرستان شرکت صنایع پلاستیک کوثر با ظرفیت اسمی سالیانه 2500 تن و عملی 3500 تن تولید انواع پلی اتیلن پایپ، سبک ، سنگین، پلی‌پروپیلن‌وپلی‌استایرن‌است. واحدهای صنعتی دیگر شامل کارخانه شیرپاستوریزه با ظرفیت اسمی 3000 تن شیر در سال و سایر فراورده های لبنی از جمله ماست پاستوریزه، ماست موسیر، پنیر سفید، خامه ، دوغ گازدار است. واحدهای صنعتی دیگر شامل شرکت تولید و بسته بندی فرآورده های گوشتی شعبه اقلید با ظرفیت 9 هزارتن کشتار دام و 3600 تن بسته بندی انواع گوشت قرمز به صورت سالیانه است و هم‌چنین کارخانه آرد اقلید با ظرفیت 250 تن روزانه تولید آرد والسی که بیش از 90% مراحل اجرایی آن اتمام یافته و در آینده نزدیک به بهره‌برداری خواهد رسید. با وجود داشتن استعدادهای بالقوه تولیدات معدنی در این شهرستان به دلیل عدم سرمایه گذاری در این بخش، غیر از تولیدات معدنی در خصوص شن ماسه فعالیت های تولیدی دیگری انجام نمی پذیرد.

کشاورزی و دام داری:

در اقلید به سبب وجود آب فراوان و هوای مناسب، کشاورزی رونق دارد. از نظر کشاورزی این شهرستان از موقعیت خاص کشاورزی برخوردار بوده و وجود پنج دشت مسطح و حاصل خیز و منابع طبیعی آبی قابل توجه این منطقه را به یکی از مهم ترین قطب های کشاورزی استان فارس تبدیل کرده است، هم اکنون میزان 140 هزار هکتار زمین قابل کشت وجود دارد که تا 200 هزارهکتار نیز قابل گسترش می باشد و عمده تولیدات کشاورزی عبارتند از : گندم، جو، چغندرقند، سیب زمینی، حبوبات (نخود، لوبیا،عدس)، سیب درختی ، علوفه (یونجه ، اسپرس ، شبدر). علاوه بر تولید محصولات زراعی در این شهرستان انواع محصولات باغی توسط کشاورزان تولید می شود که براساس جدیدترین آمار موجود با سطح زیرکشت 8581 هکتار می باشد که عمده ترین محصولات باغی عبارتند از سیب درختی ، بادام ، انگور ، گردو که سطح زیرکشت سیب درختی 3094 هکتار ، بادام (آبی 218 هکتار، دیم 2986) انگور (آبی 443 هکتار ، دیم 839 هکتار) و گردو 391 هکتار می باشد، باغ داران محصولات دیگر از جمله زردآلو، آلبالو، گیلاس، هلو، شلیل، شفتالو، انواع آلو، انواع گوجه، به، گلابی، خرمالو، انار، توت، انجیر، سنجد و زعفران نیز تولید می شود. شهرستان اقلید یکی از شهرستانهای مستعد دامپروری می باشد که تقریباً حدود 400 هزار واحد دامی ، توسط حدوداً 500 بهره بردار(دامدار و دامپرور) در بافت شهر و روستاهای شهرستان نگهداری می شوند و در طول شش ماه از سال بیش از 50 هزار نفر از عشایر بدلیل ییلاقی بودن منطقه به این شهرستان کوچ می نمایند که این امر موجب رونق دام پروری گردیده و سالیانه میزان قابل دام به صورت زنده مازاد بر نیاز شهرستان به استانهای یزد، اصفهان ، فارس صادر می گردد. اخیراً نیز با احداث و راه اندازی مجتمع گوشت این شهرستان ، انواع دام های مختلف از دام داران منطقه توسط این مجتمع خریداری و پس از کشتار ، بسته بندی گردیده و به سایر نقاط کشور ارسال می گردد. دام داری بر عهده تیره های گوناگون ایل ها است و دام ها شامل گاو، گوسفند، بز و شتر است. انواع فرآورده های دامی و لبنی از محصولات بخش دام داری این شهرستان می باشد.

مشخصات جغرافیایی

اقلید واقع در طول جغرافیایی 52 درجه و 41 دقیقه و عرض جغرافیایی 30 درجه و 53 دقیقه و بلندی 2230 متری از سطح دریا می باشد. اقلید یکی از شهرستان های استان فارس است که از شمال و شمال‌خاوری با شهرستان آباده، از جنوب خاوری با شهرستان خرم بید، از جنوب با شهرستان مرودشت، از باختر با شهرستان سپیدان و استان کهگیلویه و بویر احمدو از شمال باختر با شهرستان سمیرم از استان اصفهان هم مرز است. چون این سرزمین کوهستانی است چشمه سارهای فراوان دارد که بیش‌تر آن ها، سرچشمه‌های رودخانه کر هستند. جمعیت شهرستان اقلید درسال 1375 تعداد 80947 نفر , و درسال 1385حدود 103000نفر جمعیت ساکن و 40000نفر عشایر بر آورده شده است. شغل‌اصلی مردم اقلید کشاورزی، دام داری، پیشه وری، بازرگانی، کارگری و فرش بافی است. مسیرهای این شهرستان به مناطق اطراف عبارت اند از: - راه آسفالته ای که از اقلید به سوی شمال خاوری کشیده شده که اقلید را به بزرگراه اصفهان - شیراز در سورمق متصل می سازد. درازای این راه 18 کیلو متر است. - جاده اقلید - یاسوج که 120 کیلومتر است و از اقلید به سوی جنوب باختری می رود و به یاسوج می رسد و مطالعه احداث بزرگراه طریق الرضا (ع)بر روی آن در حال انجام است. -راه آهن اصفهان -شیراز که در کنار شهر اقلید ایستگاه دارد و مطالعه و امکان سنجی احداث راه آهن یزد -اقلید -یاسوج در دست پی گیری است. - جاده ای که از سوی شمال از اقلید به سوی آبادی های صغاد بهمن و سپس به ایزد خواست و شهر سمیرم می رسد. -آزاد راه در حال احداث شمال -جنوب که از وسط این شهرستان و از نزدیکی شهر سده می گذرد. - راه های دیگری که مرکز بخش اقلید را به آبادی های پیرامونش می رساند. به طور کلی این شهرستان از موقعیت استثنایی جغرافیایی در چهار راهی استان های فارس و یزد و اصفهان و کهگیلویه و بویر احمد قرار دارد.

نگاهی به شهرستان اقلید

مطالب مشابه :

آداب و رسوم ازدواج

تاريخ و نژاد استان

تاريخ و نژاد استان

آداب و سنن خاص مردم استان كهگيلويه و بويراحمد

نگاهی برادبیات فولکلور استان کهگیلویه و بویراحمد

نگاهی به شهرستان اقلید

محرم و عاشورا از منظر امام خمینی(ره)

نقش هنر در تعليم و تربيت

معرفی استان کهگیلویه و بویراحمد