تاریخچه حسابداری

تاریخچه حسابداری

حسابداری در جهان نزدیک به 6000 سال قدمت دارد و تاریخ نخستین مدارک کشف شده حسابداری به 3600 سال قبل از میلاد برمی گردد . پیشینه حسابداری در ایران نیز به نخستین تمدنهایی برمی گردد که در این سرزمین پا گرفت , و مدارک حسابداری بدست آمده با 25 قرن قدمت ,گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان است . در طول تاریخ , روشهای حسابداری متنوع و متعددی برای اداره امور حکومتی و انجام دادن فعالیت های اقتصادی ابداع شد , که در پاسخ به نیازهای زمان , سیر تحولی و تکاملی داشته است .

ممیزی املاک در تمدن ساسانی (در جریان اصلاحات انوشیروان , به منظور تشخیص مالیاتهای ارضی , کلیه زمینه های مزروعی کشور ممیزی و مشخصات آن از جمله مساحت , نوع زمین و نوع محصول در دفتری ثبت می گردید.) و تکامل حسابداری برای نگهداری حساب درآمد و مخارج حکومتی در دوران سلجوقیان نگارش اعداد را به صورت علایمی کوتاه شده از نام اعداد عربی , حساب سیاق می نامند.

حسابداری سیاق که احتمالا در دوران سلجوقیان تکامل یافته , روشی است که بر اساس آن , حساب جمع و خرج هر ولایت در دفتر مربوط به آن ولایت ثبت و در عین حال یک دفتر اصلی در مرکز نگهداری می شده است که خلاصه جمع و خرج هر ولایت به طور جداگانه در صفحات مربوط , در آن به خط سیاق نوشته می شده است. این روش در دوران قاجاریه تکمیل شد و کتب خمسه (دفاتر پنج گانه ) برای گروههای عمده مخارج نیز نگهداری می شده است و نگهداری حساب فعالیتهای بازرگانی به حساب سیاق , نمونه های بارز و پیشرفته آن است.

با این حال حسابداری نوین (دو طرفه) همانند بسیاری از دانشهای کاربردی دیگر , به همراه ورود فرآورده های صنعتی و رسوخ مؤسسات و شرکتهای خارجی به ایران راه یافت و در جریان تحولات اقتصادی- اجتماعی صد سال گذشته با پیدایش سازمانهای جدید دولتی و خصوصی و دگرگونی شیوه های تولید و توزیع بسیار پیشرفت کرد.

حسابداری با تمدن همزاد است و به اندازه تمدن بشری قدمت دارد . در تمدن های باستانی بین النهرین که قسمت اعظم ثروتهای جامعه در اختیار فرمانروا یا فرمانروایان بود. معمولا کاهنان که قشر ممتازی را در سلسله مراتب اجتماعی تشکیل می دادند وظیفه نگارش را بطور اعم و نگهداری حساب درآمدها و ثروتهای حکومت را بطور اخص به عهده یا در واقع در انحصار داشتند و در عین حال به ثبت برخی از معاملات شهروندان نیز می پرداختند ,از جمله در تمدن باستانی سومر نظام مالی جامعی بر قرار بود و کاهنان سومری علاوه بر نگهداری حساب درآمدهای حکومتی , به نحوی موجودی غلات , تعداد دامها و میزان املاک حکومتی را محاسبه می کردند.

نخستین مدرک کشف شده حسابداری در جهان , لوحه های سفالین در تمدن سومر در بابل است و قدمت آن به 3600 سال قبل از میلاد می رسد و از پرداخت دستمزد تعدادی کارگر حکایت دارد.

مدارک و شواهد بدست آمده از تمدن باستانی مصر (525-5000 ق. م )حکایت از آن دارد که در اجرای طرحهای ساختمانی این تمدن , نوعی کنترل حسابداری بر قرار بوده که بهره گیری از نیروی کار هزاران هزار نفر را در امر ایجاد بنا و حمل و نقل مصالح ساختمانی در تشکیلاتی منظم , میسر می کرده است . از تمدن مصر در دورانی که یونانیان و رومیان بر آن تسلط داشتند نیز مجموعه های متعددی از حسابهای نوشته شده بر پاپیروس باقی مانده است.

شواهد و مدارک بدست آمده از یونان باستان نیز حکایت از استقرار کنترل های حسابداری دارد . از جمله حساب معبد پارتنون در لوحه های مرمرین اکروپولیس حک و بخشی از آن هنوز هم باقی است.

سکه به عنوان واحد پول حدود 700 سال قبل از میلاد در لیدی ابداع گردید.(لیدی سرزمینی باستانی است که در آسیای صغیر , کنار دریای اژه بین میزی و کاری قرار داشت. کرزوس آخرین پادشاه آن از کوروش شکست خورد.) و به سرعت در تمدنهای آن زمان رواج یافت. در عصر هخامنشی , نظام مالی و پولی (نظام پولی بدیعی توسط داریوش اول بر پایه طلا و نقره با رابطه مبادله ثابت پایه گذاری شد و سکه داریک به وزن 8.41 گرم در مقابل 20 سکه نقره به نام "شکل " هر یک به وزن 506 گرم مبادله می شده است و بنابراین رابطه تبدیل طلا به نقره (133.1)) جامع و منسجمی بر قرار بوده و حساب درآمد ها و مخارج حکومت به ریز و به دقت ثبت و ضبط و نگهداری می شده است.

در رم و یونان باستان حسابداری پیشرفته ای وجود داشته و نوعی حساب جمع و خرج تنظیم می شده است. یک جمعدار, یک مامور دولت و یا شخصی که محافظت پول و یا دارایی دیگری به او محول بوده است در مقاطعی از زمان حساب خود را به اربابش پس می داده است . برای این کار فهرست تفصیلی از دریافتها و پرداختها بر حسب پول , وزن یا مقیاس دیگری تهیه می شد که جمع آن دو مساوی بود .

فهرست پرداختها شامل مبالغ پرداختی , کالای فروخته شده و یا به مصرف رسیده در طول یک دوره بعلاوه مانده پول و کالایی بود که نزد جمعدار باقی مانده و باید به ارباب تادیه می شد . این نوع حسابداری تا قرون وسطی ادامه یافت .

حسابداری باستانی تنها جنبه های محدودی از فعالیتهای مالی را در بر می گرفت و یا سیستم جامعی که کلیه عملیات مالی حکومت را ثبت و ضبط کند و یا به نگهداری حساب معاملات تجاری بپردازد , فاصله بسیاری داشت.

سرمایه داری تجاری و رنسانس

از دوران باستان تا اواخر قرون وسطی تغییری اساسی در جهت تبدیل حسابداری به یک سیستم جامع صورت نگرفت و تنها پیشرفت قابل ذکر گسترش دامنه نگهداری حساب برای عملیات گوناگون حکومتها و اشخاص بود.

از اوایل قرن سیزدهم "دولت – شهرها" و یا" شهر- جمهوریهای" کوچکی خارج از سلطه پادشاهان و خوانین فیودال در ایتالیای کنونی پا گرفت که فضای سیاسی – اقتصادی مناسبی را برای رشد سوداگری فراهم آورد . بدین معنی که در این جمهوریهای کوچک هیچ مانعی در راه تجارت آزاد, حتی تجارت با سرزمینهای دوردست وجود نداشت و استفاده از سرمایه به صورت سرمایه مولد یا سرمایه تجاری مانند کشتیها و سایر وسایل بازرگانی امکان پذیر و متداول بود . علاوه بر این , با رونق داد و ستد , پول در مبادلات تجاری نقش گسترده یافت و اقتصاد پولی رواج یافت.

در قرون سیزدهم و چهاردهم همزمان با رشد بازرگانی , صنعت و بانکداری , پیشرفت زیادی در تکنیک نگهداری حساب به وجود آمد. بزرگتر شدن اندازه موسسات , رواج معاملات نسیه و استفاده از عوامل متعدد در کسب و کارموجب شد که دیگر یک شخص به تنهایی نتواند امر موسسه بزرگی را اداره کند و این امر ابداع سیستم حسابداری کاملتری را ضروری ساخت.

گمان می رود که کاربرد قاعده جمع و خرج در مورد حساب صندوق نخستین گام در راه پیدایش سیستم نوین بوده باشد.

بدین معنی که صندوقدار در ازای وجوهی که دریافت می کرد بدهکار و در مقابل مبالغی که می پرداخت بستانکار می شد. این قاعده در مورد حسابهای مشتریان نیز به کار می رفت و آنان در ازای وجوهی که قرض می گرفتند و یا کالایی که به نسیه می خریدند بدهکار و در مقابل وجوهی که می پرداختند بستانکار می شدند و بدین ترتیب ماند حساب آنها معین می شد . همین قاعده در مورد نگهداری حساب بستانکاران نیز به کار می رفت . در نیمه قرن سیزدهم حسابداران ایتالیایی متوجه این نکته شدند که دریافت پول از یک بدهکار دو ثبت را ضروری می سازد . جنبه دریافت پول که باید در حساب صندوق ثبت شود و جنبه پرداخت پول که باید در حساب شخصی پرداخت کننده پول ثبت گردد.

در اوایل قرن چهاردهم دو اصطلاح بدهکار و بستانکار , یعنی دو واژه ایتالیایی دادن و گرفتن کاملا متداول گردید. پیشرفت تازه در قرن چهاردهم ابداع شکل دوطرفه حساب بود که درسمت چپ اقلام بدهکار و در سمت راست اقلام بستانکار , نوشته می شد و با این کار چگونگی ثبتها آشکار می گردید.

حسابداری جنسی با نگهداری حسابی جداگانه برای هر محموله از کالای خریداری شده آغاز گردید و هر حساب در ازای خرید یک محموله کالا بدهکار و در مقابل حساب فروشنده یا حساب نقد بستانکار می شد.

سپس با فروش هر مقدار از کالای یک محموله , حساب مربوطه بستانکار و در مقابل حساب مشتری یا حساب نقد , بستانکار می گردید تا اینکه تمامی اجناس یک محموله به فروش برسد. این کار یعنی بدهکار کردن حساب هر محموله از کالای خریداری شده و قیمت خرید و بستانکار کردن آن به قیمت فروش معمولا تفاوتی را ایجاد می کرد که به حساب سود و زیان نقل می شد . بدین ترتیب سیستم دفترداری دوطرفه به آرامی و در پی مجموعه ای از ابداعات پیاپی در فاصله سالهای 1350-1250 میلادی در چند جمهوری کوچک ایتالیا زاده شد و تکامل یافت و شهر های فلورانس , ونیز و جنوا پیشرو این تحول بودند .برخی از صاحب نظران دفاتر حساب بجا مانده از سالهای 1296 تا1299 را نخستین دفاتر حساب دو طرفه کامل می دانند.برخی دیگر حساب دو طرفه کاملا متوازنی را که در سال 1340 میلادی توسط پیشکار شهر جنوا تنظیم گردیده است , نخستین نمونه کامل دفاتر حساب دو طرفه ذکر می کنند.

در هر حال , در آستانه قرن پانزدهم میلادی در ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی , سیستم دفترداری دو طرفه بکار می رفته است.

گسترش فن دفترداری دو طرفه به سراسر اروپا مرهون انتشار کتاب ریاضیاتی است که لوکا پاچیولی به سال 1494 تالیف کرده است. پاچیولی کشیشی بود که در دانشگاههای جمهوریهای پروجا , ناپل , پیزا و فلورانس ریاضیات تدریس می کرد و با اندیشمندان بزرگ هم عصر خود از جمله پیرو دلا فرانسسکا , لیون باتیستا آلبرتی , و لیونارده داوینچی دوستی نزدیک داشت . مطالب کتاب ریاضیات مزبور را پاچیولی نوشت و شکلهای آن را داوینچی ترسیم کرد.

بخشی از این کتاب شامل چند فصل به حسابداری اختصاص داشت که نخستین توصیف مدون از سیستم حسابداری دوطرفه است . در این بخش از کتاب , پاچیولی با استفاده از منابع و روشهای موجود سه دفتر اصلی حساب را به ترتیب زیر تشریح می کند:

(در ایران این دفتر را دفتر کپیه یا مسدوده هم نامیده اند.)(waste Book)دفتر باطله

که خلاصه معاملات تاجر به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می شد.که در آن مطالب دفتر باطله تلخیص و بر حسب بدهکار و بستانکار ثبت می گردید.

(Journal)دفتر روزنامه

(ledger) دفتر کل

حاوی حسابهای واقعی که ثبتهای دفتر روزنامه به آن نقل می گردید.

پاچیولی لهمیت کاربرد پول را به عنوان مقیاس مشترک سنجش اقلام مختلف به درستی دریافته بود و بر لزوم تاریخ گذاری معاملات و عطف متقابل دفاتر به یکدیگر تاکیدی بجا داشت . با این حال , وی درباره دوره مالی , تهیه تراز آزمایشی , تهیه صورت سود و زیان , بستن حساب سود و زیان به حساب سرمایه و تهیه ترازنامه مطلبی ندارد و تنها درباره طرز بستن و لزوم موازنه کردن حسابها به هنگام نقل حسابها از دفاتر قدیمی به دفاتر جدید توضیحات نسبتا کاملی داده است . همچنین پاچیولی بین اموال شخصی تاجر و اموال تجارتخانه تمایزی نگذاشته و درباره نگهداری حساب داراییهای ثابت نیز مطلبی ندارد.

رساله پاچیولی( که او را پدر حسابداری می نامند) به علت سادگی , روانی و ارزشهای علمی در طول قرنهای پانزدهم و شانزدهم به اغلب زبانهای اروپایی ترجمه شد و حسابداری دو طرفه تا اواخر قرن هفدهم در اغلب کشورهای اروپایی رواج یافت.

از قرن شانزدهم تا اوایل قرن نوزدهم تحول بنیادی در حسابداری به وجود نیامد , تنها تغییر اساسی تئوری جدیدی بود که توسط سیمون استوین هلندی در اواخر قرن شانزدهم عنوان شد. بر اساس این تئوری در هر معامله در مقابل هر بدهکار یک بستانکار باید وجود داشته باشد . استوین همچنین ضرورت تفکیک اموال مؤسسه را از اموال شخصی صاحب سرمایه مطرح و لزوم نگهداری حسابی جداگانه برای سرمایه را نیز عنوان کرد . تغییرات دیگری که در این فاصله در دفتر داری رخ داد عبارت بود از ایجاد ستونهای فرعی در دفاتر روزنامه و کل , منسوخ شدن دفتر باطله و جایگزینی اسناد و مدارک مربوط به معاملات (مانند فاکتور خرید و فروش ) به جای آن . حسابداری جنسی نیز در این فاصله بهبود یافت و سود و زیان هر محموله محاسبه و به حساب سود و زیان نقل می گردید. تا سال 1800 میلادی موازنه کردن حسابها در پایان سال , تهیه صورت سود و زیان و ترازنامه معمول شد اما جز برای نگهداری سوابق فعالیت های مؤسسه استفاده دیگری نداشت.

سیستم دفترداری دو طرفه که گوته اندیشمند بزرگ آلمانی آن را یکی از زیباترین ابداعات بشری می داند , مجموعه منسجمی را فراهم آورد که کلیه معاملات و رویدادهای مالی ثبت , سود هر فعالیت تجاری تعیین و اموال شخصی تاجر از اموال تجارتخانه یا مؤسسه تجاری تفکیک گردید.

ابداع و تکامل سیستم دفترداری دوطرفه اولاً سوداگریهای بزرگ مانند فرستادن کشتیهای عظیم حامل کالاهای گوناگون به نقاط مختلف جهان را با مشارکت بازرگانان و افراد متعدد تسهیل کرد , زیرا با کاربرد آن سرمایه گذاری هر یک از مشارکت کنندگان در یک فعالیت سوداگرانه که معمولا به صورت کالا و اجناس گوناگون بود به سهولت بر حسب پول (سکه) اندازه گیری و حساب آن جداگانه نگهداری می شد و در خاتمه فعالیت نیز کالا و طلا و نقره ای که کسب شده بود , بر حسب پول قابل تقویم و محاسبه می شد و در نتیجه تعیین سهم هر یک از مشارکت کنندگان از کل درآمد حاصل به سادگی امکان پذیر می گردید.

ثانیاً حسابداری دو طرفه, با فراهم ساختن امکان تفکیک اموال شخصی تاجر از اموال تجارتخانه , تشکیل شرکت های تجاری را با مشارکت چند نفر عملی کرد, زیرا با کاربرد آن , نگهداری حساب جداگانه سهم الشرکه هر یک از شرکا در سرمایه شرکا امکان پذیر و سهم آنان از کل دارایی شرکت و منافع حاصل از فعالیت تجاری قابل اندازه گیری و محاسبه شد . این امکان , مشارکت صاحبان سرمایه ای را که خود به کار تجارت نمی پرداختند نیز عملی ساخت و بدین ترتیب رشد و توسعه بنگاهها و موسسات تجاری را تسریع کرد.

به رغم تحولات شگرف اقتصادی _ اجتماعی و دگرگونی و پیچیدگی و توسعه معاملات و سازمانهای تجاری از قرن شانزدهم تا عصر حاضر , عناصر اصلی سیستم دفترداری دوطرفه همچنان بدون تغییر باقی مانده است . دلیل بقای این سیستم در طول پنج قرن در سادگی اصول , انعطاف پذیری و قابلیت آن در ثبت , انتقال و گزارش اطلاعات بسیار متنوع , در قالب صورتهای مالی قابل رسیدگی است.

انقلاب صنعتی

سیستم ثبت دو طرفه که به اعتبار ابداع آن در ایتالیا , سیستم حسابداری ایتالیایی نیز نامیده می شود به سرعت در سراسر اروپا رواج یافت و در طول قرن هیجدهم تقریباً کلیه مؤسسات مالی و تجاری بزرگ ,این شیوه حسابداری را بکار می بردند . اما اروپای قرن هجدهم آبستن تحولاتی شگرف بود . انقلاب صنعتی در نیمه دوم این قرن آغاز و تا پایان نیمه اول قرن نوزدهم تداوم یافت و تحولات و تغییرات وسیع اقتصادی و اجتماعی را در پی داشت . این تحول بنیادین بر تمامی عرصه های زندگی فردی و اجتماعی مردم اروپا اثر گذاشت و مناسبات اقتصادی _ اجتماعی و سیاسی جوامع اروپایی را دگرگون کرد و از طریق این قاره به سراسر جهان راه یافت و آثار مفید و زیانبار بسیاری به جای گذاشت.

بارزترین عرصه تحول در انقلاب صنعتی , قرار گرفتن ماشین در خدمت تولید بود که شیوه تولید را از تولید دستی به تولید کارخانه ای متحول کرد .

پیدایش و رشد کارخانه های بزرگ و کوچک با توانایی ساختن کالاهای همسان به مقدار زیاد , از یک سو به زوال صنایع دستی , روستایی و خانگی در مدت کوتاهی انجامید و از سوی دیگر , رقابت بین کارخانه داران را ایجاد کرد.

حسابداری صنعتی ابتدا بیشتر به گزارش بهای تمام شده محصولات بر مبنای اطلاعات مالی گذشته تأکید داشت و در پیش بینی آینده از حدس و گمان فراتر نمی رفت .

اما بزرگتر شدن کارخانه ها و پیچیده تر شدن روشهای تولید و در نتیجه افزایش تولیدات , رقابت بین واحدهای صنعتی را برای تسلط بربازارهای پیوسته ملی و همچنین رقابت در عرضه تولیدات به بازارهای جهانی تشدید کرد و اداره مؤسسات بزرگ پیچیده به پیدایش مفهوم مدیریت علمی انجامید .

مدیریت علمی , روش برخورد منظم و منطقی با وسایل به منظور یافتن بهترین راه برای انجام هر کار است .

وجود رقابت , نیاز به آگاهی از بهای تمام شده محصول را ایجاب نمود و در پاسخ به این ضرورت نوعی دفترداری صنعتی یا دفترداری هزینه یابی که بعد ها حسابداری صنعتی نامیده شد , ابداع گردید .

علاوه بر این , در گذر زمان تکنیکهای گزارش اطلاعات مالی برای تصمیم گیری های مدیریت تکامل یافت و با ارائه و تو ضیح مدلهای مقداری , امکان اتخاذ تصمیمات درست بر اساس اطلاعات موجود , تسهیل گردید . امروزه این رشته از حسابداری به معنای اعم حسابداری مدیریت نامیده می شود .

بازار سرمایه و شرکتهای سهامی

بابزرگتر شدن شرکتها نیاز به توسعه و همچنین سرمایه بیشتر احساس شد . لذا با بهره گیری از دو دستاورد بزرگ و مفید سرمایه داری صنعتی یعنی سازماندهی و همکاری , موجبات رشد ,توسعه و تکامل شرکتهای سهامی فراهم و با سازمان یافتن بازار سرمایه , تأمین مالی طرحهای بزرگ صنعتی امکان پذیر شد .

بازار سرمایه و شرکتهای سهامی این امکان را فراهم آورد که تعداد زیادی از صاحبان سرمایه , با سرمایه های کوچک و بزرگ در یک واحد اقتصادی مشارکت کنند و به این ترتیب مشکلات تأمین سرمایه های کلان برای ایجاد ساختمان , خرید ماشین آلات و احداث تأسیسات یک کارخانه بزرک یا طرح بزرگ صنعتی برطرف گردید.

در عین حال , محدودیت مسئولیت صاحبان سهام به مقدار سرمایه ای که در شرکت گذاشته اند و قابلیت انتقال سهام , به رونق سرمایه گذاری و گسترش بازارهای سازمان یافته سرمایه انجامید.

در ادامه فرآیند رشد و توسعه شرکتهای سهامی , هیئت مدیره شرکتهای سهامی بزرگ , کار مدیریت اجرایی را به مدیران موظفی که برای اداره امور شرکت برمی گزینند محول و خود به تعیین خط مشی های اجرایی شرکت و نظارت بر کار مدیران می پردازند. این تحول , گروه تازه ای از مدیران کارآزموده حرفه ای را پدید آورد که در سرمایه مؤسساتی که اداره میکنند سهمی ناچیز دارند یا اصولاً سهمی ندارند , بدین ترتیب غالباً مدیریت مؤسسات از مالکیت آنها تفکیک و متمایز گردید .

سازمان جدید سرمایه , نقش شرکتهای سهامی و بورس های اوراق بهادار بعد تازه ای به حسابداری بخشید و آن لزوم ارائه بخشهای مالی به سهامداران برای آگاه کردن آنان از چگونگی اداره سرمایه هایشان , ارزیابی عملکرد و سنجش کارآیی مدیران و گردانندگان شرکت و بالاخره آینده سرمایه گذاریشان بود.

حسابداری حرفه ای و حسابرسی

افزایش موارد استفاده و شمار استفاده کنندگان از اطلاعات مالی ,وظیفه حسابداران را از رفع نیازهای معدودی صاحب سرمایه به پاسخگویی به نیازهای مراجع و گروههای متعدد ذینفع و ذی علاقه , ارتقاء دادو به آن نقشی اجتماعی بخشید .

وظیفه نوین حسابداری را حسابداران شاغل در مؤسسات نمی توانستند به تنهایی انجام دهند زیرا وجود رابطه استخدامی مستقیم آنان را به پذیرش نظرات مدیران واحدهای اقتصادی در تهیه صورتهای مالی ناگزیر می کرد و از طرفی اشتغال آنان در مؤسسات , نوعی جانب داری طبیعی از آن مؤسسات را در پی داشت .

حال آنکه صورتهای مالی باید نیازهای گروههای مختلف استفاده کننده با علایق و منافع متفاوت و احتمالاً متضاد را بر طرف می کرد .

برای آنکه گروههای مختلف استفاده کننده بتوانند به صورتهای مالی تهیه شده توسط مؤسسات اعتماد بیشتری نمایند , حسابداران خبره ای انتخاب شدند و وظیفه یافتند که با رسیدگی به مدارک و اسناد و حسابها هر گونه تقلب و سوء استفاده را کشف و نسبت به صورتهای مالی بی طرفانه اظهار نظر کنند و این کار حسابرسی نامیده شد.

حسابرسی به معنای عام یعنی رسیدگی به حسابها از لحاظ کشف تقلب و سوء استفاده سابقه طولانی دارد و در طول تاریخ همیشه نوعی حسابرسی در مؤسسات دولتی وخصوصی وجود داشته است , اما حسابرسی به معنای نوین یعنی رسیدگی و اظهار نظر نسبت به صورتهای مالی به دنبال رشد و پیدایش شرکتهای سهامی که در آن مسئولیت سهامداران محدود و مقدار سرمایه ای بود که در آن شرکت گذاشته بودند , به وجود آمد و زادگاه آن انگلستان است .

اما تغییر شگرفی که اکنون در جریان است , تحول حسابرسی از حسابرسی مالی به حسابرسی جامع است که در آن علاوه بر رسیدگی و گزارش نسبت به صورتهای مالی واحد مورد رسیدگی , عملیات معاملات آن از لحاظ رعایت سیاستهای مقرر شده توسط مراجع تصمیم گیرنده (مانند مجمع عمومی ) و رعایت قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت واحدهای اقتصادی رسیدگی می شود و کارآیی مدیریت واحد مورد رسیدگی از لحاظ چگونگی استفاده از منابع موجود و نحوه اجرای برنامه و عملیات و نتایج حاصل از آن سنجیده و گزارش می شود. این گونه حسابرسی از جنبه اخیر آن حسابرسی مدیریت نامیده می شود عمدتاً در مورد شرکتهای بزرگ که منابع کلان و حیطه فعالیت گسترده ای دارند و مدیریت آن از مالکیت سرمایه جداست در پاسخ به ضرورت ارزیابی عملکرد مدیریت این گونه مؤسسات توسط متخصصین با صلاحیت (حسابداران و متخصصینی از رشته های دیگر ) اجرا می شود و چشم انداز تکامل حسابداری حرفه ای است .

تاریخچه حسابداری در ایران

حسابداری در ایران در حوزهٔ نظری تحت تأثیر جریانات پازیتیویسم رشد کمّی زیادی کرده‌است و پایه گذاری تحصیلات تکمیلی با این نگاه به حسابداری صورت گرفته و توسعه یافته‌است. با این وصف تعریفی از حسابداری در ایران غالب است که مضمون و محتوای آن صرف نظر از چینش یا تفاوت ظاهری الفاظ آن برای همه دانش آموختگان حسابداری ایران شناخته شده‌است. بر اساس این تعریف: حسابداری عبارت است از فرآیند شناسایی، جمع آوری، ثبت، طبقه بندی، تلخیص، گزارشگری، و تحلیل رویدادهای مالی یک شخصیت اقتصادی در یک دوره مالی معین بر اساس واحد پول ملی. این تعریف ترجمهٔ کاملی است از تعاریف مختلفی که از حسابداری در عصر پازیتیویسم یعنی دهه‌های ۴۰ الی ۶۰ سده پیشین در دنیا رواج داشته‌است.

سید حسن سجادی نژاد و همچنین اسماعیل عرفانی و دکتر عزیز نبوی از بنیانگذاران حرفه حسابداری در ایران به شمار می‌روند که با تأسیس مدرسه عالی حسابداری شرکت ملی نفت و موسسه عالی حسابداری توانستند بیش از ۶۰۰۰ دانش آموخته رشته‌های حسابداری و حسابداری دولتی و حسابرسی پرورش دهند.

تاریخچه حسابداری

مطالب مشابه :