دیکاستراکشن چیست؟

دیکاستراکشن چیست؟
در فارسی به ساختار زدایی ، شالوده شکنی ، واسازی ، بنیان فکنی ،
ساختار شکنی و بن فکنی ترجمه شده است . شاید این کثرت اسامی به دلیل آن
باشد که دیثکانستراکشن یک نگرش چند وجهی و چند معنایی به دال و مدلول و
هر نوع متنی دارد .
از آنجایی که مبانی دیکانستراکشن مستقیما از فلسفه دیکانستراکشن
استخراج شده و به لحاظ آشنایی نسبتا اندک معماران با فلسفه این مکتب ،
برای استنباط معماری دیکانستراکشن ، ابتدا لازم است فلسفه دیکانستراکشن
و مهم تر از آن ، زمینه های نظری این نحله فکری تبیین شود.
در نیمه اول قرن بیستم مهم ترین مکتبی که ادامه دهنده فلسفه مدرن محسوب
می شد ، فلسفه اصالت وجود بود . ژان پل سارتر ( 1980 - 1905 ) فیلسوف
فرانسوی ، پایه گذار این مکتب است . او خرد گرایی مدرن ، که توسط دکارت
، کانت و سایر بزرگان مدرن مطرح و تبیین شده بود ، را اساس فلسفه خود
قرار داد . سارتر معتقد به خرد گرایی استعلایی ( Transendental Mind )
است . از نظر وی ، " فرد ماهیت خویش را شکل می دهد و نباید از این عامل
در مسیر شخصیت فرد غافل ماند ... سارتر آزادی بی قید و شرط را از
امکانات ذهن آدمی دانست . به نظر او آدمی آزاد است هر چه می خواهد
اختیار کند و به همین جهت است که باید او را مسئول انتخاب های خود
دانست . "
از نیمه دوم قرن اخیر ، فلسفه مدرن و مکتب اصالت وجود و خرد باوری از
طرف مکتب جدیدی به نام مکتب ساختارگرایی مورد پرسش قرار گرفت . این
مکتب در ابتدا توسط فردیناند دو سوسور ، زبان شناس سوییسی و لوی
استراوس ، مردم شناس فرانسوی ، مطرح شد . ساختارگرایی واکنشی در مقابل
خرد استعلایی و ذهنیت مدرن است . ساختارگراها معتقدند که عاملی مهم تر
از ذهن وجود دارد که پیوسته مورد بی مهری قرار گرفته و آن ساختار زبان
است . از نظر اندیشمندان ساختارگرا ، می باید ساختارهای ذهن بشری را
مطالعه کنیم و این ساختارها بسیار مهم هستند . ساختار ذهن مبنایش زبان
است . انسان بوسیله زبان با دنیای خارج مرتبط می شود .
اگر به عقیده دکارت همه چیز آگاهانه شکل می گیرد ، به نظر استراوس ،
ساختارهای فرهنگ ، اساطیر و اجتماع آگاهانه نیست ، همه آنها در ساحت
ناخود آگاه شکل می گیرد و مولفی ندارد . استوارس استیلای سیصد ساله ذهن
استعلایی را زیر سوال برد . اگر از دوره دکارت ، انسان موجودی است
خردورز ، از نظر استوارس موجودی است فرهنگی و ماهیت انسان در بستر
فرهنگ شکل می گیرد . لذا جهت رهیافت به ماهیت بشر ، باید زبان ، فرهنگ
و قومیت را مطالعه کنیم .به طور کلی ، " روش ساختارشناسی ، یافتن و کشف
قوانین فعالیت بشری در چهار چوب فرهنگ است که با کردار و گفتار آغاز می
شود . رفتار و کردار نوعی زبان است . به همین دلیل ساختارگراها ،
ساختار های موجود در پدیده ها را استخراج می کنند . " چنانچه ژان پیاژه
( 1980- 1896 ) ، روان شناس فرانسوی ، مطالعات وسیعی در مورد ساختارهای
رشد ذهن کودک و شخصیت کودک انجام داد .
مکتب دیکانستراکشن که یکی از شاخه های مهم فلسفه پست مدرن محسوب می شود
، نقدی به بینش ساختارگرایی و همچنین تفکر مدرن است .
مکتب دیکانستراکشن توسط ژاک دریدا ( - 1930 ) ، فیلسوف معاصر فرانسوی ،
پایه گذاری شد . دریدا با ساختارگراها مخالف است و معتقد است که وقتی
ما به دنبال ساختارها هستیم از متغیر ها غافل می مانیم ، فرهنگ و شیوه
های قومی هر لحظه تغییر می کند ، پس روش ساختارگراها نمی تواند صحیح
باشد . دریدا از سال 1967 ، یعنی زمانی که سه کتاب او منتشر شد ، در
مجامع روشنفکری و فلسفی غرب مطرح گردید . این سه کتاب عبارتند از :
گفتار و پدیدار ، نوشتار و دیگر بودگی و نوشتار شناسی .
از نظر دریدا فلسفه غرب دچار نوعی ورشکستگی است و در حال حاضر پویایی
خودش را از دست داده است .
به عقیده دریدا ، یک متن هرگز مفهوم واقعی خودش را آشکار نمی کند ،
زیرا مولف آن متن حضور ندارد و هر خواننده و یا هر کس که آن را قرائت
کند ، می تواند در یافتی متفاوت از قصد و هدف مولف داشته باشد . "
نوشتار مانند فرزندی است که از زهدان مادر ( مولف ) جدا شده . هر
خواننده ای می تواند برداشت خود را داشته باشد . "
از نظر دریدا ، نوشتار ابزار خوبی برای انتقال مفاهیم نیست و یک متن
هرگز دقیقا همان مفاهیمی را که در ظاهر بیان می کند ندارد . متن به جای
انتقال دهنده معنا ، یک خالق است . به همین دلیل در بینش دیکانستراکشن
، ما در یک دنیای چند معنایی زندگی می کنیم . هر کس معنایی و استنباطی
متفاوت با دیگران از پدیده های پیرامون خود قرائت می کند .
تقابل دوتایی موضوع دیگری است که دریدا نقد کرده است . تقابل های
دوتایی همچون روز و شب ، مرد و زن ، ذهن و عین ، گفتار و نوشتار ، زیبا
و زشت و نیک و بد همواره در فلسفه غرب مطرح بوده است . از زمان افلاطون
تا کنون همواره یکی بر دیگری برتری داشته است. ولی به نظر دریدا هیچ
ارجحیتی وجود ندارد . او این منطق سیاه و سفید و مسئله یا این یا آن را
رد مردود می داند .
به عنوان مثال ، در فلسفه غرب همیشه گفتار بر نوشتار به دلیل حضور
گوینده ارجحیت داشته است . ولی به عقیده دریدا ، معنای متن را گوینده
تعیین نمی کند ، بلکه شنونده و یا خواننده متن است که با توجه به ذهنیت
و تجربه خود این معنا را که می تواند متفاوت از منظور و غرض گوینده یا
مولف باشد مشخص می کند . لذا لزوما گفتار بر نوشتار ارجح نیست .
باید عنوان شود که تعریف دقیق و مشخصی از دیکانستراکشن وجود ندارد ،
زیرا هر تعریفی از دیکانستراکشن می تواند مغایر با خود دیکانستراکشن
تفسیر و تاویل شود . خود دریدا می گوید : " دیکانستراکشن کردن یک متن
به معنای بیرون کشیدن منطق ها و اسنتباطات مغایر با خود متن است . در
واقع گسترش درک مجازی است . "
به طور کلی دیکانستراکشن نوعی وارسی یک متن و استخراج تفسیرهای آشکار و
پنهان از بطن متن است . این تفسیرها و تاویل ها می تواند با یکدیگر و
حتی با منظور و نظر پدید آورنده متن متناقض و متفاوت باشد . لذا در
بینش دیکانستراکشن ، آنچه که خواننده استنباط و برداشت می کند واجد
اهمیت است و به تعداد خواننده ، برداشت ها ، استنباطات گوناگون و
متفاوت وجود دارد . خواننده معنی و منظور متن را مشخص می کند و نه
نویسنده . ساختاری ثابت در متن و یا تفسیری واحد از آن وجود ندارد .
ارتباط بین دال و مدلول و رابطه بین متن و تفسیر شناور و لغزان است .
شخصی که این مباحث فلسفی را وارد عرصه معماری نمود ، پیتر آیزنمن،
معمار معاصر آمریکائی است . آیزنمن نه تنها با مقالات و سخنرانی های
خود ، بلکه با فضاها ، کالبدها و محوطه سازی های متعددی که ساخته ،
فلسفه دیکانستراکشن را به صورت یکی از مباحث اصلی معماری در طی دهه
هشتاد میلادی در آورد .

دیکاستراکشن چیست؟

مطالب مشابه :

دیکاستراکشن چیست؟

معماری چیست

معماری پست مدرن چیست

معماری چیست؟

معماری پست مدرن

تعریف زیبایی در معماری دیکانستراکشن