گزارش چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم ایران و مقالات ارائه شده (قسمت 1: انتشار متان)

چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم منطقه ای و ملی بعد از 3 کنفرانس موفق، از 19 تا 21 دسامبر در پژوهشگاه نیرو، تهران برگزار شد. این کنفرانس با اهداف آگاهی از آخرین یافته های علمی در زمینۀ تغییر اقلیم، آگاهی و شناخت از کاربرد فناوری های نوین در پژوهش های اقلیم و تغییر اقلیم، آگاهی از اثرات متقابل اقلیم و انسان در زمینه هایی مانند کشاورزی، آب و انرژی برگزار شد.

در این کنفرانس مسائل مختلف تغییر اقلیم، جلب توجه تصمیم گیران به موضوع تغییر اقلیم و تبعات آن، معرفی سیاست های سازگاری و کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم در مقیاس ملی و بین المللی، تاکید بر اهمیت امر آموزش در بحث تغییر اقلیم و نقش موثر رسانه ها در جهت آگاهی عمومی از موضوع تغییر اقلیم مطرح شد.

ارزیابی علمی و شناخت تغییر اقلیم، مدل های پیش بینی اقلیمی از فصلی تا دهه ای (دینامیکی، آمار و ...) نابهنجاری اقلیمی در سال های اخیر، مدل سازی پیش بینی تغییرات اقلیم، گازهای گلخانه ای تاثیر اقلیم بر محیط زیست (خاک، اکوسیستم دریایی، حیات وحش، آلودگی هوا، تعدیل وضع هوا و ...) موضوعات دیگر این کنفرانس بودند.

تبادل نظر میان کارشناسان کشورهای مختلف و انتقال یافته ها در این زمینه، عرضه کتب تخصصی و تحقیق های انجام شده، عرضه فن آوری ها و تکنولوژی های روز دنیا بخش دیگری از این کنفرانس بود.

حدود از 500 تن از متخصصان و کارشناسان در این کنفرانس شرکت کردند. همچنین 19 کارشناس و محقق از کشورهای چین، فرانسه، سوئیس، ازبکستان، تاجیکستان، ترکیه، مالدیو، کویت، سوریه، پاکستان، اردن و آذربایجان میهمان ویژۀ این کنفرانس بودند. از میان 68 مقالۀ برگزیده، 35 مقاله به صورت پوستر و 28 مقاله به صورت ارایه در کنفرانس انتخاب شدند.

جناب آقای بهرام صناعی، رئیس سازمان هواشناسی و معاون وزیر راه اظهار داشت:

"تاثیر اقلیم در آب و الگوهای بارش تاثیر دارد و آنها را تغییر می دهد. در گذشته اگر ماندگاری برف در شهرهای صنعتی وجود داشت، امروزه به دلیل تغییر وضعیت آب و هوایی دیگر برف به صورت ماندگار در شهرهای صنعتی نمی ماند و بارشها به صورت سیل آسا است و افزایش خشکسالی ها را نیز در پیش داریم.

ما فصل پاییز خشکی را پیش بینی می کردیم و می دانستیم بارندگی از حد نرمال کمتر خواهد بود اما در زمستان این وضعیت به حالت عادی باز می گردد. 8 استان کشور در این 2 سال که بارندگی کمتر است، دچار خشکسالی بودند که بوشهر و فارس در وضعیت نامناسب تری قرار دارند. باید بر این نکته تاکید کنم که بارش های عادی در زمستان نمی تواند کمبود 2 سال خشکسالی را جبران کند."

احمد عسکری، دبیر چهارمین کنفرانس منطقه ای تغییر اقلیم:

"بر اساس پیش بینی سازمان هواشناسی برای دورۀ سی ساله، یعنی از 2010 تا 2039، ما یک درصد کاهش بارش و 9 دهم درجه تا یک درجه افزایش دما خواهیم داشت. اینها خبرهای خوبی نیست و باید پذیرفت با افزایش بارندگی می توان اثرات مثبت را مشاهده کرد ولی متاسفانه در مناطق غرب و جنوب غرب ایران با بیشترین کاهش بارندگی و در مناطق شمال غرب مانند خراسان بالاترین میزان افزایش دما را شاهد هستیم.

استفادۀ بیش از اندازه از سوخت های فسیلی و قطع درختان و از بین بردن طبیعت در تغییرات اقلیمی نقش بسیاری دارند. البته بعضی از آلاینده ها هستند که تاثیرشان از دی اکسید کربن بسیار قوی تر است و چندین برابر این آلاینده، جو زمین را تحت تاثیر قرار می دهند."

مصطفی جعفری، مشاور عالی سازمان هواشناسی ایرانو جزء هیات داوران کنفرانس گفت که:

"گازهای گلخانه ای به میزان چشمگیری افزایش یافته و در حال حاضر دخالت بشر به اندازه ای است که طبیعت قادر به بازگشت آن نیست. تبخیر و افزایش دما در مناطق خشک تر به دو صورت خود را نشان می دهد، یکی خشک تر شدن و یکی وقوع سیلاب ها که می توان سیل پاکستان را ناشی از تغییرات اقلیمی دانست."

مهندس ابراهیم میرزایی، مدیر پژوهش سازمان هواشناسی بیان کرد:

"مهم ترین ناهنجاری های اقلیمی که در سال های اخیر در ایران با آن روبرو بوده ایم، خشکسالی مداوم و پدیده ای مانند گرد و غبار است که بصورت مکرر در ایران تکرار شده است.

اگر دمای زمین با این شدت افزایش یابد، زمین سالانه نیم تا یک و نیم درجه گرمتر می شود، که به تبع آن وضعیتی حاکم خواهد شد که در عرض های بالاتر مانند ایسلند بارشی نداشته باشیم و در عرض های پایین تر مانند اروپای مرکزی با بارش برف و باران شدید مواجه شویم. همچنین در عرض های پایین تری همچون خاورمیانه و مدیترانه با خشکسالی شدید مواجه خواهیم شد. بنابراین این مساله بیانگر تغییرات وسیع در اقلیم آب و هوایی خواهد بود.

تا کنون اجلاس های بسیاری در سطح جهانی برگزار شده است که ایران نیز جزو کشورهای شرکت کننده بوده اما متاسفانه کاهشی در روند تولید گازهای گلخانه ای مشاهده نشده است. البته در مقیاس های طبیعی عواملی مانند بیابان زایی، مدیریت منابع انرژی، کاهش سوخت فسیلی و کاهش آلاینده ها از جمله مواردی بوده اند که کشورها در جهت کنترل آن به صورت جدی اهتمام ورزیده اند. گرچه بازهم این سیاست ها کافی نیست. در کشور ایران نیز سیاست گذاری باید از طریق آموزش مدیریت منابع و انرژی صورت بگیرد تا گامی در جهت کاهش اثرات اقلیمی برداشته شود.

گرد و غبار، آلودگی جو، طوفان های گرمسیری، کمبود منابع آبی و غیره... مواردی هستند که رابطۀ مستقیمی با تغییرات اقلیمی دارند."

یکی از مقالات ارائه شده در این کنفرانس با موضوع ارزیابی میزان انتشار گاز گلخانه ای متان حاصله از فعالیت های پرورش دام های اهلی (گاو، گوسفند، بز و غیره. به جز ماکیان)، نوشتۀ دانشیار اقلیم شناس ایرانی محمود خسروی از دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان و کارشناس ارشد اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی، رباب نوروزی، تخمینی سیستماتیک از انتشار متان در طول دورۀ آماری 1375 تا 1385 را نشان می دهد:

متان منتشره از زیر بخش های دامپروری شامل، فرآیند تخمیر روده ای و مدیریت کود می باشد. نتایج نشان داده که انتشار متان از تخمیر روده ای از 721.93 تن در سال 1375 به 794.26 تن در سال 1385، با متوسط نرخ رشد سالیانۀ 0.87 درصد افزایش یافته و متان منتشره از مدیریت کود، از 25.31 تن در سال 1375 به 29.01 تن در سال 1385، با متوسط نرخ رشد سالیانۀ 1.25 درصد افزایش یافته است. مجموع انتشار گاز متان از 747.24 گیگا گرم در سال 1375 به 823.28 گیگا گرم در سال 1385 با متوسط نرخ رشد سالیانۀ 0.88 درصد افزایش یافته است. گوسفند با 28.9 درصد سهم در انتشار متان از مدیریت کود در رتبۀ اول و گاو غیر شیری در رتبۀ بعدی قرار دارد. که افزایش انتشار به صورت یک مدل خطی ثابت بوده و به نظر می رسد کاهش انتشار متان، کاری دشوار و مستلزم برنامه ریزی صحیح در امر کنترل نرخ رشد جمعیت دامی و انسانی باشد.

گازهای گلخانه ای شامل بخار آب، دی اکسید کربن (CO2)، اکسید نیتروژن (N2O)، متان (CH4)، ازن جو پایین (O3)، کلروفلوئوروکربن (CFCs) و پروفلوئوروکربن می باشد. حضور این گازها با غلظت مطلوب در جو باعث به دام افتادن گرما توسط این گازها شده و باعث کنترل دمای سطح زمین می گردند. بدون تاثیر گلخانه ای این گازها، کرۀ زمین غیر قابل سکونت خواهد بود. اما فعالیت های بشری باعث شده تا انتشار این گازها و در نهایت غلظت آنها در جو افزایش یابد (البته بجز بخار آب) که سبب گرمایش جهانی شده است.

دی اکسید کربن و متان تقریبا بیشترین تاثیر را در تشدید پدیدۀ گلخانه ای دارند . متان به طور طبیعی در جو زمین وجود دارد، این گاز در اثر فعالیت باکتری ها تحت شرایط بی هوازی در محیط هایی مانند مرداب ها، باطلاق ها، مزارع برنج و همچنین در سیستم گوارش نشخوار کنندگان و موریانه ها تولید می شود.

غلظت اتمسفری متان حدود 200 برابر کمتر از مقدار دی اکسید کربن است. اما هر مولکول متان حدود 20 برابر بیشتر از مولکول دی اکسید کربن توانایی جذب اشعۀ مادون قرمز را دارد، اگرچه طول عمر اتمسفری آن حدود 10 سال است. همچنین خاصیت شیمیایی آن بطور غیر مستقیم اقلیم را از طریق اثر گذاری بر روی ازن اتمسفر و بخار آب استراتوسفر متاثر می کند. متان در اتمسفر توسط فرآیندهای طبیعی (تقریبا 40 درصد شامل زمین های مرطوب و مورچه ها) و فرآیندهای انسان – منشا (تقریبا 60 درصد شامل استخراج سوخت های فسیلی و مصرف آنها، کشت برنج، حیوانات نشخوار کننده، سوزاندن بیوماس ها و زباله ها) ایجاد می گردد.

توان گرمایش گاز متان در طول یک دورۀ 100 ساله 23 برابر بزرگتر از دی اکسید کربن است. تجمع اتمسفری متان به طور تقریبی 246 درصد از مقدار آن در پیش از انقلاب صنعتی افزوده شده است. علت اصلی این افزایش تجمع، افزایش انتشار، به خصوص از فعالیت های کشاورزی، شامل برنج کاری و دامپروری است.

صنعت دامپروری در کشاورزی به یک منبع بزرگ انسان منشا در تولید متان از سال 1983 تبدیل شده است. در یک مقیاس جهانی، تقریبا 80 تا 100 میلیون تن متان در هر سال از طریق صنعت دامپروری منتشر می شود.

در رودۀ نشخوار کنندگانی نظیر گاو، گاو میش، گوسفند، بز و شتر و غیره، باکتری ها، غذای خورده شده توسط حیوان را تجزیه و متان را بعنوان محصول فرعی تولید می کنند. طبق گزارش های محققین، یک گاو، سالیانه در حدود 90 کیلوگرم گاز متان از خود دفع می کند.

و طبق نظر "سوین توتدال"، دبیر سابق برنامۀ زیست محیطی سازمان ملل در نروژ:

"یک گاو سالانه 4 تن گاز گلخانه ای تولید می کند."

با توجه به اهمیت موضوع و رابطۀ آن با گرمایش جهانی تلاش های متعددی جهت برآورد و ارزیابی میزان انتشار متان بخصوص در بخش کشاورزی و دامپروری دنیا صورت گرفته است. این موضوع در راس فعالیت های هیات بین الدول تغییر اقلیم بوده و در گزارشات متعدد این موسسه مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه به رشد تقاضای جمعیت جهانی و به تناسب آن رشد جمعیت دامی در دنیا برای فرآورده های دامی و در نظر گرفتن انتشار گاز گلخانه ای متان از طریق تولیدات دامی، در آیندۀ نزدیک یک مشکل اکولوژیکی بزرگ برای جمعیت انسانی کرۀ زمین خواهد شد.

گاو از مهم ترین منابع انتشارات متان از تخمیر شکمبه ای و گاو و گاو میش از مهمترین منابع انتشارات متان از کود می باشند.

بر اساس آخرین گزارش ها در سال 1387، مصرف سرانۀ هر ایرانی سالی 118 لیتر شیر و 12 کیلوگرم گوشت قرمز می باشد. با اقدامات انجام شده در سال های گذشته، مصرف سرانۀ محصولات دامی نسبت به سال های قبل افزایش یافته است.

در سال 1387، جمعیت کشور ایران در حدود 72 میلیون نفر تخمین زده شد. بر این اساس با در نظر گرفتن میزان سرانۀ مصرف گوشت قرمز در کشور در سال 1387، میزان تقاضای 72 میلیون نفر برای گوشت قرمز برابر با 864 میلیون گیلوگرم و میزان شیر با سرانۀ 118 لیتر در سال، برابر با 8496000000 لیتر در سال 1387 بود.

با در نظر گرفتن میزان رشد جمعیت تا سال 1400 با نرخ رشد ثابت 1.6 درصد و جمعیت دامی تا همین سال با نرخ رشد ثابت 0.27 درصد، روند انتشار متان در صنعت دامپروری (به استثنای مرغداری ها) در کشور تا سال 1400 رقمی متفاوت از آنچه به نظر می رسد خواهد بود.

جدول 1: پیش بینی جمعیت انسانی، جمعیت دام و میزان انتشار گاز متان تا سال 1400

سال	1381	1385	1390	1395	1400
جمعیت انسانی (نفر)	66300000	70495782	76318824	82622857	89447611
جمعیت دام (راس)	86945000	88143000	89339373	90551985	91781056
میزان انتشار گاز متان (گیگا گرم)*	796.84	828.28	850.39	878.39	907.31

*با احتساب نرخ رشد ثابت 65/0 درصد

انتظار می رود که تا سال 1400، میزان انتشار متان با یک شیب خطی و خیلی تیز به 31/907 گیگا گرم برسد. بخش دامپروری جهان، در بین یک تغییر و تحول اصلی قرار دارد و این تغییر و تحول به وسیلۀ تقاضای گوشت و شیر، که به احتمال زیاد در دو دهه آینده در کشورهای در حال توسعه دو برابر خواهد شد، تجدید می شود.

نمودار سمت راست انتشار متان از سال 75 تا 85 ، نمودار سمت چپ پیش بینی روند انتشار گاز متان در کشور تا سال 1400 بر حسب گیگا گرم

منبع: محمود خسروی، رباب نوروزی، 1387، ارزیابی میزان انتشار گاز گلخانه ای متان حاصله از فعالیت های دامپروری در ایران طی سال های 1375 تا 1385، چهارمین کنفرانس منطقه ای تغییر اقلیم، دی 1389، تهران، ایران

طبق مصاحبه ای با خانم رباب نوروزی، کارشناس ارشد اقلیم شناسی، یکی از نویسندگان این مقاله، ایشان اظهار داشتند که با وجود آلودگی ناشی از سوخت های فسیلی، گازهایی همچون متان و اکسید نیتروژن در بحث گرمایش جهانی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و دامپروری در ایجاد گرمایش جهانی نقش زیادی دارد. خانم نوروزی بیان کردند که کشور ایران در سال های گذشته خیلی بر تغذیۀ پروتئین حیوانی تمرکز نداشته، از اینرو خوشبختانه میزان انتشار متان از بخش دامپروری به میزان انتشار متان کشورهای صنعتی نرسیده است، اما سیاست کشور بسوی تغذیۀ مبتنی بر پروتئین حیوانی پیش می رود، که می تواند سبب تولید متان بسیاری بیشتری در آینده گردد. ایشان موافق بودند که تغییر بسوی رژیم گیاهی می تواند راه حل بسیار خوب و سریعی برای کاهش گرمایش جهانی باشد.

گزارش چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم ایران و مقالات ارائه شده (قسمت 1: انتشار متان)

گزارش چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم ایران و مقالات ارائه شده (قسمت 1: انتشار متان)

مطالب مشابه :

اقلیم شهر تهران

استان تهران

جغرافیای طبیعی استان تهران

قلمرو بيابانهاي استان تهران از جنبه اقلیم شناسی

اقلیم ایران

ویژگی های طراحی در اقلیم معتدل و مرطوب

منابع کارشناسی ارشد سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

گزارش چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم ایران و مقالات ارائه شده (قسمت 1: انتشار متان)

فهرست منابع اقلیم و معماری

جدول استان های ایران