ژئوتوريسم گنبد نمكي رمقان

علي رحماني، دانشجوي دكتري چينه و فسيل شناسي دانشگاه اصفهان، كارشناس ارشد شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب

◊◊◊◊◊◊◊

چكيده :

گنبد نمکی رمقان بین دو کوه سلامتی و مروک در دره گسلی کره بس که رودخانه خروشان جره در آن جریان دارد، سر از خاک بر آورده است. این کوه نمکی در منطقه کوهمره سرخی در کنار روستای رمقان واقع شده است و در بین اهالی محلی به تل نمکدان معروف می باشد. این پديده رمين شناسي زيبا از نظر تکتونیکی و همچنین دارا بودن اشکال رسوبی یکی از جمله آثار جذاب، دیدنی و تماشایی ژئوتوريستي حوضه زاگرس در شهرستان شیراز می باشد که در این مقاله به معرفی آن پرداخته می شود.

كليد واژه ها: ژئوتوريسم، گنبد نمكي رمقان، شيراز، كوهمره سرخي، گسل كره بس

Abstract:

The Romqan salt dome has jumped from ground surface between Salamati and Marvak mountains in the karebas faulted valley in which roaring Jareh river flows. This dome has been located in the Kohmareh Sorkhi area, near to Romqan village. The Romqan salt plug among native people is known as Tol – e – Namakdan. This wonderful phenomena from viewpoint of tectonic and sedimentary feature is one of the spectacular and marvelous geotourism place in the zagros basin (around Shiraz city), which is introduced in this paper.

◊◊◊◊◊◊◊

مقدمه :

موضوع ژئوتوريسم براي اولين بار توسط نبوي (1378) در ايران مطرح گرديد و‌ توسط امري كاظمي (1381، 1383 ،2006، 1385 و 1388) مجري طرح ژئوتوريسم کشور ادامه پيدا کرد. در ايالت زمين شناسي زاگرس در سال های اخیر چند مقاله با عنوان ژئوتوريسم بزرگ ترين نودول هاي آهکي ايران (1384)، ژئوتوريسم بزرگ ترين بوديناژ هاي ايران (1385)، ژئوتوريسم کوه سوخته اميديه (1385) و ژئوتوريسم چشمه هاي گازي گنبد لران (1386) توسط رحماني و همكاران و قابليت هاي ژئوتوريستي زاگرس (1387)، ژئوتوريسم گنبد نمکي دارابگرد (1388) و ژئوتوريسم سازند هاي زمين شناسي زاگرس (1389) توسط رحماني ارائه شده که به معرفي بخشي از پتانسيل ها و استعداد هاي ژئوتوريستي حوضه زاگرس مي پردازد. در این مقاله به معرفی جاذبه زمین شناسی دیگری از ایالت زمین شناسی زاگرس که در گروه پدیده های تکتونیکی قرار می گیرد، پرداخته می شود.

موقعيت جغرافيايي و راه دسترسي

گنبد نمکی رمقان در قسمت غربی روستای رمقان در منطقه کوهمره سرخی رخنمون يافته است. این جاذبه زمین شناسی در فاصله 60 كيلومتري جنوب غرب شهر شیراز در كنار جاده آسفالته شيراز – روستای بیگدانه واقع شده است.

سابقه تاریخی گنبد نمکی رمقان

گنبد نمکی رمقان (رونغون، رونقون يا رومقون) در بین اهالی منطقه کوهمره سرخی به تل نمکدان معروف می باشد. در سال های نه چندان دور مردم روستاهای همجوار با راه اندازی قافله های به اين تل می رفتند و بلورهای ریز و درشت نمک را برای مصرف سالانه خود حمل می کردند. بلور نمک این نمکدان در بین مردم از قداستی ویژه برخوردار بود، به طوری که هرکس با دیدن تکه ای بلور نمک که در جایی افتاده بود، آن را می بوسد و در جایی امن می گذاشت. معمولا گهواره تمامی کودکان منطقه برای جلوگیری از چشم زخم آراسته به بلور های نمک بود. اگر مزرعه ای خوب محصول می داد، بوستانی پر ثمر می شد و کشتزاری سر سبز می شد، مالکش دور تا دور آن نمک می گذاشت. اگر گاو یا گوسفندی دو قلو می زائید، صاحبش بر گردن آن بلورهای نمک می آویخت. امروزه باورهاي مردم رنگ باخته، با ورود نمك صنعتي قافله هاي نمكي بي رونق شده و تل نمكدان ميزبان سود جوياني شده است، كه بلورهاي مكعبي شكل زيباي نمك را به بهاي ناچيز مي فروشند.

زمين شناسي گنبد نمکی رمقان

در تقسیم بندی زمین شناسی ساختمانی، کوهمره سرخی در کمربند چین-گسل خورده زاگرس، زیر واحد زاگرس چین خورده ساده واقع گردیده است. مهمترین قضیه ساختاری در ارتباط با اين منطقه وجود گسل امتداد لغز باراستای شمالی- جنوبی به نام گسل کره بس در میان منطقه می باشد. این گسل باعث ایجاد دره ای عریض با راستای شمالی- جنوبی در میانه منطقه گردیده که اغلب روستاهای کوهمره سرخی در آن ساخته شده اند. گسل کره بس امتداد لغز و راستگرد است و سبب جابجایی تاقدیس های منطقه شده است. این گسل از نظر لرزه ای فعال و مولد زلزله است (از جمله زلزله کره بس در 17 اردیبهشت سال 1378). چندین دیاپیر نمکی هرمز نیز از محصولات این گسل عمیق می باشد كه يكي از آنها گنبد نمكي رمقان مي باشد.

از دیدگاه سنگ شناسی اين گنبد در بر دارنده مجموعه ی درهمی از مارن اليژيست دار صورتی، نمک و سنگ آهک های سیاه رنگ با لایه بندی ظریف و دولومیت های سياه تکتونیزه می باشد.

◊◊◊◊◊◊◊

بحث :

ژئوتوريسم گنبد نمكي رمقان

گنبد نمكي رمقان در منطقه با چشم انداز مارن هاي سرخ رنگ ديده مي شود. اين گنبد در بخش هاي توسط رسوبات و پوشش جنگلي پوشيده شده و در برخي قسمت ها به هم ريخته و تنوع رنگي و سنگي زيادي از خود نشان مي دهد. در محل عبور رودخانه جره، مارن هاي قرمز رنگ به خوبي رخنمون دارند و مناظر زيبايي را خلق كرده اند. شكل گنبدي اين توده نمكي از روستاهاي سبوك، فتح آباد و شكفت كه در دامنه كوه قرار گرفته اند، قابل مشاهده مي باشد. در سه محل كه به تل نمكدان معروف مي باشد توده هاي نمكي از دل زمين بيرون زده اند. اين نمكدان ها دنيايي از عجايب و شگفتي هاي انحلال و رسوبگذاري دارند كه براي ژئوتوريست ها و حتي گردشگران عادي نيز جالب و ديدني مي باشند.

دسته بندي پديده زمين شناسي گنبد نمكي رمقان

از لحاظ كارشناسي هر جاذبه گردشگري زمين شناسي بر اساس ارزش و اهميت آن و همچنين ميزان گيرايي براي جذب جهانگردان داراي رتبه اي مي باشد. در اين مقاله جهت تعيين رتبه گنبد نمکی رمقان از دو طبقه بندي استفاده شده است.

الف) طبقه بندي براساس ارزش و گيرايي (نبوي، 1378)

دراين طبقه بندي پديده هاي زمين شناسي بر پايه ارزش آنها براي گروههاي سني و كاري و همچنين گيرايي آنها براي گردشگران درون مرزي و برون مرزي به 6 گروه:

(1) بي همتا بودن، (2) تك پديده استاني، (3) كمياب بودن، (4) الگو و شناساگر، (5) چند گونگي و (6) نونده تقسيم شده است.

گنبد نمکی رمقان با توجه به اينكه براي گردشگران عادي نيز گيرايي دارد و همچنين براي اهداف آموزشي ارزش فراواني دارد در گروه 4 قرار مي گيرد. ويژگي هاي دیگر اين پديده زمين شناسي بر اساس اين طبقه بندي در جدول زير ارائه شده است.

نام پديده

دسته بندي

پديده

استان

شهر نزديك

گيرايي

براي

ارزش گردشگري براي گروها

راه دسترسي

نمود طبيعي

گنبدنمكي رمقان

گروه 4

فارس

شیراز

کوهمره سرخی

آموزشي پژوهشي گردشگاهي

همه اقشارمردم

جاده شيراز

کوهمره سرخی

رخنمون مارن هاي رنگين

ب) طبقه بندي براساس گرو ه هاي 8 گانه (امري کاظمي، 1388)

در اين طبقه بندي پديده‌هاي زمين شناختي و زمين ريخت شناسي ايران بر اساس ويژگي هاي برجسته خود، به 8 گروه‌ مشتمل بر (1) رسوب شناسي، (2) فرسايش، (3) آذرين و دگرگوني، (4) زمين ساخت، (5) نمونه هاي زمين شناختي، (6) زمين شناسي مهندسي، (7) زمين شناسي فرهنگي و (8) چشم انداز هاي زمين شناختي تقسيم بندي شده است. براساس این طبقه بندي گنبد نمکی رمقان در گروه زمین ساخت، زیر گروه گنبدها (دیاپیرها) قرار می گیرد.

ارزش هاي گردشگري گنبد نمكي رمقان

گنبد نمكي رمقان در منطقه كوهمره سرخي واقع شده است كه منطقه اي كوهستاني- جنگلي بكر و دست نخورده با آب و هوايي مطبوع و دل انگيز مي باشد.جاي جاي اين ناحيه از زاگرس پر از جاذبه هاي طبيعي و زمين شناسي ديدني است كه يك بهشت زمين شناسي را بوجود آورده است.

گنبد نمکی رمقان به دليل واقع شدن در اين بهشت زمين شناسي و دارا بودن امتيازات زیر نقش ويژه اي در صنعت گردشگري زمين شناسي برخوردار مي باشد.

1- در نزديكي شهر شیراز و در کنار روستای رمقان قرار گرفته است.

2- جاده آسفالته شیراز – کوهمره سرخی از كنار آن مي گذرد.

3- چشمه شاه ابو الخیر و آبشار بسیار زیبای رمقان در بالا دست آن می باشد.

4- رودخانه جره از دل این گنبد نمکی می گذرد.

5- وجود گسل كره بس در اين منطقه عوارض و اشكال منحصر بفردي ايجاد كرده است.

6- همراهي گسل كره بس، رودخانه جره و گنبد نمكي در اين ناحيه مناظر زيبايي را بوجود آورده است.

7- روستای پای کوهی رخسنه با بافت قدیمی در نزدیکی آن واقع شده است.

8- پل قدیمی و پل جدید روستای سبوک در مجاورت این گنبد می باشد.

9- بقعه امامزاده شاه ابوالخیر همسایه آن می باشد.

10- شالی زار ها، بوستان های انار، مزارع سرسبز و جنگل هاي تنومند بلوط، گنبد را دربر گرفته اند.

11- در منطقه کوهمره سرخی آثار طبیعی فراوان دیگری مانند کوه بیل (معروف به دیوار آهنی)، رود خانه قره آقاج (واژه ترکی به معنی چوب سیاه )، رود خانه ماصرم، چشمه خانه حاجی، قله دلو، کوه مروک (مرکز سطحی زمین لرزه سال 1378کوهمره سرخی)، تنگ دم اسب، آبشار اسلام آباد، آبشار دره دریا (دریاهک)، چين و شكن هاي فراوان، زمين لغزش هاي ديدني، خندق هاي عريض و طويل و روستاهاي با بافت قديمي وجود دارد که برای جهانگردان علاقمند به طبیعت و زمین شناسی بسیار دیدنی می باشد (رحمانی، 1379 و 1382).

◊◊◊◊◊◊◊

نتيجه گيري :

در این مقاله گنبد نمکی رمقان كه يكي از جاذبه هاي ديدني ژئوتوريستي زاگرس مي باشد از منطقه كوهستاني – جنگلي كوهمره سرخي واقع در جنوب غرب شهرستان شيراز معرفي مي گردد.

◊◊◊◊◊◊◊

پیشنهادات:

- از سازمان زمین شناسی انتظار می رود پا پیش گذاشته و در معرفی و شناساندن این اثر زمين شناسي بکوشد.

منابع فارسي :

1. امری کاظمی، ع.، 1381، آغازی بر ژئوتوريسم ایران، مجموعه مقالات بیست و یکمین گردهمايي علوم زمين، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور.

2. امری کاظمی، ع.، 1383، اطلس ژئوتوريسم قشم (نگاهي به پديده هاي زمين شناسي جزيره قشم)، پايگاه ملي داده هاي علوم زمين، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور، 113 صفحه.

3. امری کاظمی، ع.، 1385، نگاهی به مفاهیم کلی ژئوپارك‌، ميراث زمين شناسي وژئوتوريسم و بررسي جايگاه ايران در اين زمينه، مجموعه مقالات بیست و پنجمين گردهمايي علوم زمين، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور.

4. امري کاظمي، ع.، 1388، اطلس توانمندي ها ي ژئوپارك و ژئوتوريسم ايران: ميراث زمين شناختي ايران، انتشارات سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور، 454 صفحه.

5. رحماني، ع.، 1379، معرفی مکان های دیدنی و تفریحی دهستان کوهمره سرخی، روزنامه خبر جنوب فارس، شماره 5370،صفحه 12.

6. رحماني، ع.، 1382، تنگه دم اسب کوهمره سرخی، بهشت گمشده ای دیگر در دیار فارس، روزنامه خبر جنوب فارس، شماره 6365،صفحه 28.

7. رحماني، ع.، اميري بختيار، ح.، شب افروز، ر. و برزگرزندي، م.، 1384، ژئوتوريسم بزرگترين نودول هاي آهكي ايران، مجموعه مقالات بیست و چهارمين گردهمايي علوم زمين، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور.

8. رحماني، ع.، سراج، م.، غبيشاوي، ع. و قلاوند، ه.، 1385 ، ژئوتوريسم بزرگترين بوديناژهاي هاي ايران، مجموعه مقالات دهمين همايش انجمن زمين شناسي، دانشگاه تربيت مدرس تهران.

9. رحماني، ع.، غبيشاوي، ع.، سراج، م. و راكي، ع.، 1385 ، ژئوتوريسم كوه سوخته اميديه، مجموعه مقالات بیست و پنجمين گردهمايي علوم زمين، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور.

10. رحماني، ع.، غبيشاوي، ع.، و چهارده چريك غ.، 1386، ژئوتوريسم چشمه هاي گازي گنبد لران (مناطق نفتخيز جنوب ايران)، مجموعه مقالات بیست و ششمين گردهمايي علوم زمين، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور.

11. رحماني، ع.، 1387، قابليتهاي ژئوتوريستي زاگرس ، مجموعه مقالات دوازدهمين همايش انجمن زمين شناسي،شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب، اهواز.

12. رحماني، ع.، 1388، ژئوتوريسم گنبد نمكي دارابگرد، مجموعه مقالات بيست و هفتمين گردهمايي علوم زمين و سيزدهمين همايش انجمن زمين شناسي ايران، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور.

13. رحماني، ع.، 1389، ژئوتوريسم سازند هاي زمين شناسي زاگرس، مجموعه مقالات بيست و هشتمین گردهمايي علوم زمين و چهاردهمين همايش انجمن زمين شناسي ايران، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور.

14. نبوي، م. ح.، 1384،گردشگري زمين شناسي ( (Geotourismمجموعه مقالات هیجدهمين گردهمايي علوم زمين، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور، صفحات 1039 تا 1049.

◊◊◊◊◊◊◊

References:

15. Amarikazemi A. & Mehrpooya A., (2006):Geotourism resource of Iran. In: Dowling R., & Newsome D. (eds), Geotourism, Elsevier, p. 260.

دانلود فايل PDF مقاله به همراه تصاوير مربوطه

ژئوتوريسم گنبد نمكي رمقان

مطالب مشابه :

ژئوتوريسم گنبد نمكي دارابگرد

مقاله ژئوتوریسم پدیده های شاخص در استان لرستان

سيستم ارزيابي و توصيف ميراث زمين شناسي با نگرشي يکپارچه در راستاي توسعه زمين گردشگري در ايران

بازدید مدیرکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان فارس و مسوول ژئوپارک قشم از غرفه سازمان زمین

ژئوتوريسم روستای تاریخی کندوان

ژئوتوريسم گنبد نمكي رمقان

ژئوتوریسم ساختاری از طبیعت ، رویکردی نو در گردشگری