ژئوپارک قشم

گونه هاى متعدد گياهان گرمسيرى بويژه مانگرو (گونه مشهور به بوعلى سينا) با مساحت 200 کيلومتر مربع ،ده ها گونه پرنده مهاجر ومحلى،انواع آبزيان و کولنى هاى مرجانى در قشم و آب هاى اطراف آن يافت مى شوند.براساس کاوش هاى صورت گرفته تاريخ قشم به زمان ساسانيان باز مى گردد.فرهنگ غنى ، صنايع دستى زيبا ومهارت هاى حرفه اى از جمله ويژگيهاى ساکنين 150000 نفرى جزيره قشم به شمار مى روند.

ويژگيهاى ژئوپارک قشم

گذشته از غارنمک شايد عجيب باشد که بگوييم قشم هيچ پديده زمين شناختى منحصربه فردى ندارد .جاذبه هايى مانند جنگل حرا (مانگرو) پديده هاى فرسايشى ،گنبد نمکى وبسيارى ديگر از اين گونه پديده ها را مى توان درمناطق مختلف جهان و ايران يافت. آنچه قشم را به يک استثناء‌ تبديل نموده و موجب ثبت آن در ژئوپارک هاى جهان شده است، قرار گرفتن مجموعه اى از اين پديده ها در يک جزيره است. آنچه که در کمتر جايى از دنيا مى توان آن را يافت.

جاذبه هاى ارزشمند قشم را مى توان به شکل زير گروه بندى نمود:

جاذبه هاى طبيعى و زيستى، جاذبه هاى زمين شناختى، جاذبه هاى مشترک زمين شناختى – زيستى و جاذبه هاى تاريخى فرهنگى

1- جاذبه هاى طبيعى و زيستى

حيات گياهى وجانورى در قشم گوناگونى بى همتايى دارد. در اين جزيره ده ها گونه پرنده کوچ کننده و بومى زندگى مى کنند که جنگل هاى حرا ميزبان بخش بزرگى از آنها هستند. همچنين دوگونه کمياب و درخطرنابودى لاک پشت هاى دريايى (لاک پشت عقابى وسبز) با تمهيدات مدريت محيط زيست قشم جايگاه مناسبى براى تخم گذارى وتکثير يافته اند. با آموزش هاى ارائه شده، مردم محلى نقش مهمى درکمک به حفاظت از اين گونه ها ايفا مى کنند و چند سالى است که وضعيت مناسبى بر روند توليد مثل اين لاک پشت ها حکمفرما شده است. وجود نوعى ماهى دوزيست به نام گل خورک در جنگل هاى حرا بر جاذبه هاى جانورى جزيره افزوده است اين ماهى کوچک مى تواند ساعت ها در خارج از آب و در ميان گل و لاى زندگى کرده و حتى با استفاده از باله هاى خود راه برود.

انواع زيادى از ماهى هاى صنعتى و تزئينى در آب هاى اطراف قشم وجود دارند که مورد بهره بردارى به روش هاى سنتى و مدرن قرار مى گيرند. بندر ماهيگيرى سرخ در جنوب جزيره يکى از مهمترين مراکز ماهيگيرى جزيره است که سابقه تاريخى زيادى نيز دارد. از جمله آبزيان قابل توجه مى توان از دلفين خاکسترى وگونه از نهنگ به طول 12 متر ياد کرد.

جنگل هاى حرا در قشم با مساحت 200 کيلومتر مريع يکى از پهناورترين مجموعه مانگرو ها در جهان هستند. گونه Avicenna marina مختص اين مانگروهاست که به عنوان ذخيره گاه زيست کره در فهرست MAB قرار دارد. همانگونه که ذکر شد اين جنگل هاى دريايى زيستگاه و پناهگاه بخش عمده اى از جانوران از جمله پرندگان ، خزندگان و آبزيان جزيره هستند.

2- جاذبه هاى زمين شناختى

براساس شواهد رسوب شناسى و تکتونيکى قشم را مى توان بخشى از جنوب زاگرس در نظر گرفت. روند طاقديس ها در قشم مطابق با همين روند در زاگرس است. قديمى ترين سازندى که مى توان در جزيره مشاهده نمود متعلق به سرى هرمز است که در واقع حاصل عملکرد گنبد نمکى نمکدان بوده و در زمره سازندهاى اصلى جزيره قرار نگرفته بلکه توسط نيروهاى فشارشى نمک به بالا حمل شده است. سن متوسط آن کامبرين ميانى تخمين زده شده است. سازندهاى اصلى جزيره (براساس صمديان1369) عبارتند از: سازند ميشان (ميوسن پسين)، سازند آغاجارى(پليوسن پسين)، آهک قشم(25 تا 30 هزار سال پيش)، کنگلومراى دولاب (هولوسن پيشين)، ماسه سنگ سوزا(4 تا 5 هزار سال پيش) رسوبات هولوسن پسين.

گنبد نمکى نمکدان نقش مهمى در شکل گيرى پديده هاى زمين شناسى جزيره قشم داشته است.اين گنبد نمکى دربرگيرنده چند غار نمکى از جمله طولانى ترين غار نمکى جهان به طول بيش از 6 کيلومتر است. چشمه هاى نمکى و سولفاته در اطراف اين گبند نمکى مشاهده مى شوند که توسط عوامل زمين ساخت مرتبط به طاقديس ايجاد شده به وسيله عوامل مختلف فرسايشى توسعه يافته اند و علاوه بر مبحث ژئوتوريسم ، گذرگاه هايى جالب براى علاقه مندان به گردشگرى ماجراجويانه به شمار مى روند. اين دره ها کم عرض ، با ديواره هاى نسبتاً بلند ، سطوحى خشن و بريده بريده و داراى کانال هاى فرسايشى گوناگونى هستند.

ريس وهمکاران در سال 1988 مطالعاتى را براى تخمين ميزان بالا آمدگى پادگانه هاى آبرفتى جزيره قشم انجام داده اند که عدد 2/0 ميليمتر در سال را بدست آورده است. اين ميزان در اطراف گنبد نمکى نمکدان سريع تر بوده و حدود 6 ميليمتر در سال مى رسد.

بام قشم دشتى مرتفع وگسترده در مرکز جزيره با چشم اندازهاى بسيارجذاب و مشرف بر بخش وسيعى از منطقه است که مرکز ژئوپارک نيز محسوب مى شود. پوشش سخت ومقاومى که آهک قشم بر روى سازندهاى اين بخش ايجاد کرده موجب افزايش مقاومت آن در برابر عوامل فرسايش شده حالت دشت مانند و مرتفع آن حفظ شده است. در اين ناحيه سرسبزى و طراوت قابل توجهى به چشم مى خورد. بوته ها و گاه چمن زارهاى محدود در کنار تعداد زيادى درخت ديده مى شوند که با توجه به وضعيت آب و هوايى منطقه، بسيار جالب و چشمگير است.

در بخش شمال غربى جزيره دره هايى عرضى (نسبت به امتداد ساحل) ديده مى شوند. که مورفولوژى زيبا و اسرارآميزى را نشان مى دهند. شاخص ترين آنها تنگه چاهکوه و تنگ عالى است که در اثر حرکات زمين ساخت در طاقديس سلخ و عملکرد گسل ها و سپس فرسايش سيلابى و همچنين کارست به اين شکل در آمده اند. در کف اين تنگه ها با توجه به وجود لايه هاى نفوذ ناپذير معمولاً‌ مقدارى آب تجمع پيدا کرده و از جمله در تنگه چاهکوه در چاهک هايى ذخيره شده و مورد استفاده اهالى روستاهاى اطراف قرار مى گيرد.

دره ستاره ها و يا به زبان محلى (استاره گفته) نيز نشاندهنده فرسايش جديد و ناهمگن در پادگانه هاى آبرفتى قديمى است. اين دره با در برگرفتن اشکال احجام بسيار جالب حاصل از فرسايش يکى از زيباترين نقاط زمين ريخت شناسى در کشور است که متاسفانه طبقات آن بسيار شکننده و آسيب پذير است. بارندگى هاى شديد تاثيرات وتغييرات قابل توجهى را در اين دوره موجب مى شود.

جاذبه هاى ديگر از جمله کاسه سلخ، ناحيه گياهدان، دره تنديس ها و ..... همگى از جمله پديده هاى وابسته به فرسايش هستند که هر کدام جاذبه وزيبايى خاص خود را دارند.

3- جاذبه هاى مشترک زمين شناختى- زيستى

ماهيت برخى از جاذبه هاى قشم به گونه اى است که نمى توان آنها را به تنهايى از يک ديدگاه مورد توجه وبررسى قرار داد.دو نمونه از پديده ها عبارتند از:

جنگل حرا و کولنى هاى مرجانى

ويژگى هاى زيستى جنگل هاى حرا پيش از اين مورد بحث قرار گرفت اما اين جنگل ها با توجه به اينکه در ناحيه بين جزر و مدى واقع شده اند، از ديدگاه زمين شناسى نيز داراى اهميت هستند. بطور کلى اين ناحيه از ديدگاه رسوب شناسى و زمين شناسى دريايى ويژگى هاى قابل توجهى دارد که نظر کارشناسان اين رشته ها را به خود جلب مى کند.

در بخش هايى از آب هاى جنوب وجنوب غربى جزيره ، کولنى هاى مرجانى قابل مشاهده هستند که اين پديده در حيات بسيارى از جانداران ناحيه و شکل گيرى يک اکوسيستم کوچک نقش دارد. تاثيرپذيرى اين کولنى ها از رويدادهاى زمين شناختى در سواحل نزديک و همچنين تاثيرگذارى آنها بر وضعيت آب وجانداران اطراف، از جمله مباحثى است که جذابيت هاى زيادى را براى گروهى از محققان دارد.

4- جاذبه هاى تاريخى فرهنگى

در قشم نمونه هاى فراوانى از آثار تاريخى وجود دارند که مهمترين آنها عبارتند از: سدها وبندهاى قديمى ، قلعه پرتغالى ها ، غارهاى خربس، چاه هاى تلا، قبرستان هاى تاريخي.

هنرهاى دستى در ميان زنان قشم رونق زيادى دارد و با آموزش هايى که در سال هاى اخير به آنها داده شده اين هنرها در حال گسترش است. همچنين مردان مهارت هاى لنج سازى وماهيگيرى را از سال هاى بسيار دور را در جزيره حفظ کرده اند.

آداب و رسوم ومراسم گوناگونى در بخش هاى مختلف جزيره در طول سال اجرا مى شود که از جمله آنها مراسم محلى در جشن هاى عروسى، مراسم فصلى در زمينه دريا و ماهيگيري. برخى آداب کمتر شناخته شده اند مانند مراسم دور کردن ارواح خبيث و اجنبه (در واقع بيمارى روحى وروانى) از افراد .

آينده قشم

ژئوپارک قشم نياز به توسعه بيشتر وساخت امکانات رفاهى و بسترهاى گردشگرى دارد. اگر چه تاکنون اقدامات ارزشمندى در اين راستا انجام گرفته است اما با توجه به گستردگى جزيره و توانمنديهاى بالاى اين ژئوپارک و با توجه به گوناگونى جاذبه ها، گستردگى زياد، دست نخورده بودن بسيارى از بخش هاى آن و نزديکى به خاک مادر، توان تبديل شدن به قطب گردشگرى طبيعى منطقه را دارد.

ژئوپارک قشم

مطالب مشابه :

معرفی و تبریک به فصلنامه علوم‌زمین سازمان زمین‌شناسی نخستین مجله ISI علوم‌زمین ایران

معرفی پهنه ساختاری خاور سمنان

Active tectonic of Keller

زمین ساخت فعال گسل عطاری

راهنمای تهیه نقشه های زمین شناسی

راهنمای تهیه نقشه های زمین شناسی

راهنمای نقشه های زمین شناسی ایران

مهمترین سایت های اقلیم شناسی

نرم افزار پتروگراف برای مدلسازی های ژئوشیمیایی

ژئوپارک قشم