اولویت های تربیت دینی از نگاه معصومین

به نام خدا

از ويژگيهاى انحصارى اسلام نگاه عميق و ريشه‏اى به امر تربيت‏است، از ديدگاه اسلام زمينه‏هاى تربيت را نه از لحظه تولد كه از مدتها قبل بايدفراهم نمود، اسلام عقيده دارد که تربيت ديني از زمان تولد و يا حتي قبل از تولد امکان پذير بوده و بايد شروع شود. دليل اين مدعا سفارش هاي اکيرد اسلام در ارتباط با انتخاب همسر و... مي باشد.

در مورد توجه به خدا عقيده دارد که کودکان از همان آغاز به خدا توجه دارند.« رسول خدا صلوات الله عليه فرمود : اطفال را براي گريستن نزنيد ، زيرا گريه آنها تا چهار ماه شهادت به توحيد است و چهار ماه صلوات و دعاي بر پيامبر و چهار ماه دعا براي پدر و مادر خود مي باشد.(محمد زاده 1383ص87)

دليل اين گفته اين است که نوزاد به دو مطلب توجه دارد . از يک طرف ناتواني و نياز مندي خود را کاملا احساس مي کند. و مي داند که گرسنه است و نياز به سير شدن دارد و از سوي ديگر مي داند که اين نياز بايد از خارج بر طرف گردد. مي داند که در خارج ملجا ء و پناهي وجود دارد که غني است و نيازها را برطرف مي سازد. به همين جهت گريه مي کند و از آن نيروي برتر استمداد مي جويد. و به طور فطري به يک وجود مطلق و غني توجه دارد که ملجاء و پناه اوست و در رفع نياز خود با گريه و زاري از او استمداد مي طلبد.

نگاهي به اولويت هاي تربيتي از ديدگاه اهل بيت عليه السلام و امکان وشرايط انجام هر کدام از تولد تا سه سالگي

1- آموزش كلمه توحيد

رشد درك كودكان از خدا در سن يك تا سه سالگي:«اولين تصور کودک از خدا متاثر از تجربه وي از والدين است»(حاجي زاده1384ص 117)کودک در نوع خود وابسته ترين موجودات دنياست. او ابتدا بدون کمک ديگران قادر به تغذيه مستقل ، مراقبت از خود و تامين نياز هاي خود نيست.غفلت از فرزند و عصباني شدن و برخورد خشوننت آميز با او باعث ميشود در نظر او ديگران قابل اعتماد نباشند وفکر کند که کسي او را دوست ندارد و بايد از اطرافيان خود بترسد.شکل گيري اين روحيات در فکرو ذهن کودک بنيان ها تصويري خاص از خدا در او ايجاد خواهد کرد (همان منبع)

گرچه كودكان نو پا خرد سال تر از آن هستند كه مفاهيم مبهم معنوي را درك كنند. اما آنقدر بچه نيستند كه نتوانند كلمات صحبت هاي آتي در باره ي خدا را ياد بگيرند.

*تكرار كلماتي مانند خدا ، پيامبر ، قران باعث مي شود كه كودك به سادگي با اين كلمات مانوس شود.لذا اين امر پايه اي براي گسترش مفاهيم بزرگتر در ذهن او خواهد بود.

تکرار لفظي : پيامبر (صل لله عليه و اله) فرمودند: اولين كلمه‌اي كه به فرزندتان ياد مي‌دهيد لااله‌الا‌الله باشد.

*در اين سن از کتاب ها ي حاوي عکس، اسباب بازي ها وساير وسايل بازي مي توان براي انتقال ايده هاي مختلف به کودک استفاده کرد.(حاجي زاده 1384)

هم چنين نبايد از خاطر دور داشت که تجربه خوبي يا بدي مي تواند ايمان کودک را در دراز مدت تحت تاثير قرار دهد.(همان منبع).توصيه به بوسيدن ، محبت کردن ، هم بازي شدن با کودک ، و..... ميتواند از توجه به همين تاثير نشات گرفته باشد.

رسول خدا فرمود به کودکان محبت کنيد ونسبت به آنها ترحم نماييد. وقتي به آنها وعده مي دهيد وفا نمايد زيرا آنها جز اينکه شما را روزي دهنده خود مي پندارند تصور ديگري ندارند.(حجتي 1366ص175).

2-معرفت و محبت پيامبر: سيره معصومين و اهل بيت عليهم السلام در معرفي و تربيت ايمان به پيامبر صلوات الله عليه به اين صورت بوده است:

الف- اصل نبوت پيامبر را مفروض گرفته به معرفي او مي پرداختند.

ب: در مقام معرفي پيامبر و ايجاد نگرش مثبت نسبت به او اقدامات زير را انجام مي دادند.

- به تبيين فلسفه نبوت مي پرداختند واهداف نبوت را بيان مي داشتند.

- آثار و خدمات پيامبر را بيان مي کردند.

-سيره و منش آن حضرت را توصيف مي کردند.

ياد و نام پيامبر را گرامي مي داشتند.(داوودي 1383)

از بين انچه که گذشت تنها آخرين مورد در ارتباط با کودکان خردسال ( زير سه سال قابل اجرا مي باشد.آموزش عبارت صلوات- يا آموزش اقدام به صلوات هنگام شنيدن نام پيامبر(ص) از جمله مواردي است که در اين سن توصيه مي شود.

هم چنين معصومين(ع) ياد و نام معصوم قبل از خود را گرامي مي داشتند. وبا زيارت قبر آنان و با بهره گيري از شعر به فرهنگ سازي در باره امامت مي پرداختند.(داوودي 1383)

* بردن کودکان به اماکن زيارتي (ائمه و امام زادگان )به خصوص به عنوان اردو در گروه سني دو و سه سال توصيه مي شود.

هم چنين برگزاري مراسم تولد و شهادت ائمه و شرکت دادن کودکان در اين مراسم البته با در نظر گرفتن ظرفيت و تحمل کودکان ودر قالب هاي مورد علاقه آنان مثل بازي و.... نيز براي سن دو و سه سال توصيه مي شود.

*دادن هديه به کودکان و پوشاندن لباس نو در روز تولد ائمه ، بخشيدن اشتباهات آنان در اين روز ، ميتواند در ايجاد محبت به ائمه موثر باشد.

3-آموزش قرآن:

حضرت علي علي السلام مي فرمايد : حق فرزند بر پدر آن است که نام نيکو بر او نهد ، خوب تربيتش کند و به او قران بياموزد.(باقر زاده (1380)

اگر چه در روايات اسلامي آموزش قران يکي از حقوق کودک بيان شده و تاکير فراوان بر اين موضوع شده است.. اما در ارتباط با زمان شروع آموزش قران زمان خاصي مشخص نشده است. اما با استناد به احاديثي که در ارتباط با گفتن اذان و اقامه در زماني که کودک فقط استفاده شنيداري از آن مي برد.مي توان آموزش قران و ارتباط با قران را با شنيدن آغاز کرد. توصيه مي شود در سه سال اول کودک در معرض نوار هاي قرائت قران که با آهنگ زيبا تلاوت مي شوند قرار گيرد. و گوش کودک با اين آهنگ و نوا آشنا شود.

تجربه نشان داده است کودکان به تلاوت استاد محمد صديق منشاوي ، گرايش دارند.

البته اگر مقدور باشد که کودک خردسالي قران تلاوت کند و ساير کودکان با صداي او قران را بشنود نيز براي کودکان جذاب است . مثلا کودکان خردسال تلاوت مجيد فقيه قاري وجوان نيز علاقه مند هستند.

4-احكام و دستورات شرعي ) فرائض ديني (

آن گااه که پنج سالش تمام شد از او مي پرسند از او مي پرسند : دست چپ و راست تو کدام است اگر جواب صحيحي داد او را رو به قبله مي کنند و مي گويند سجده کن و رهايش مي کنند تا شش ساله شود. زماني که شش سالش تمام شد، رکوع را به او مي آموزند و به نمازش وا مي دارند تا هفت ساله شود.

وقتي هفت سالش تمام شد به او مي گوند : دو دست و صورتت را بشوي ، آن گاه به او مي گويند : نماتز بخوان ، تا نه سالش تمام شود. در آن هنگام ، وضو به او مي آموزند و براي آن او را مي زنند و نماز را به او مي آموزند و بر آن او را مي زندد ( فکر مي کنم منظور تنبيه به جهت تاکيد است ) .

هر گاه وضو و نماز را آموخت ، خداوند والدينش را مشمول رحمت خود مي کند.(داوودي 1383)

با استناد به اين روايت که در مورد مراحل آموزش نماز مي باشد به نظر مي رسد آموزش احکام وفرايض ديني از سه سالگي آغاز مي شود.

هارمز محققي که بوضوح رشد درک ديني را روشن نموده است سه دوره را در رشد درک ديني کودکان مشخص نموده که عبارتند از

- دوره اول : دوره ي ديني داستان هاي پريان ( 3تا 6 سال)

- دوره دوم: دوره واقعي ( 7تا12 سال)

- دوره سوم : دوره فردي ( 12سال به بالا)

- در دوره اول خدا را به عنوان پادشاه و به عنوان پدر همه کودکان تصور مي نمايند که در يک خانه بر روي ابر ها يا ساخته شده از ابر يا ابري شکل که بالاي آن نام خدا نوشته شده است ، زندگي مي کند. خدا در دسته حيوانات غول پيکر قرار دارد که البته از انها بسيار بزرگتر است و کودکان از او مي ترسند.( باهنر 1382)

- در نظريه گلد من نيز که به تبيين مراحل تفکر مذهبي پرداخته شده، درباره سن صفر تا سه سالگي دوره يا ويژگي خاصي بيان نشده است و مرحله اول ( ماقبل تفکر مذهبي )از تولد تا 7-8 سالگي در نظر گرفته شده است . کودکان در اين دوره بسياري از واژه هاي مذهبي را به کار مي برند اما معني آن را نمي دانند.کسي که بر اين نکته واقف نباشد ، از سهولت به کار گيري زبان مذهبي توسط آنان به خطا تصور مي کند که کودکان از قدرت فهم مذهبي بالايي بر خوردار ند.(باهنر 1382)

- در ايران نيز خانم عزت خادمي و مريم سيف نراقي درباره چگونگي درک کودکان از مفهوم خدا پژوهش کرده اند که البته پژوهش هاي آنان نيز کودکان بالاي سه سال را در بر مي گيرد. و در باره در کودکان ايراني (زير سه سال ) از مفهوم خدا اطلاعات در دست نيست و پژوهشي انجام نشده است. شايد يکي از دلايل آن سهولت برقراري ارتباط کلامي با کودکان بعد از سه سال باشد.

اولویت های تربیت دینی از نگاه معصومین

مطالب مشابه :

نوآوری و شکوفا یی

زندگی نامه سالوادور دالی

اولویت های تربیت دینی از نگاه معصومین

كپي برابر اصل , گزارشي از پژوهشكده رويان

گفت وگو با سلطان جاده هاى ايران؛

به مناسبت سال نو و تولد فروغ رئوفي

گفت‌وگويي با بيل ويولا

نقش مهد كودك و پيش دبستاني در تربيت كودك

نظریه رشد روانی اجتماعی اریکسون