صدور قرار منع تعقب به جهت عدم پرداخت هزینه کارشناسی (آیین دادرسی کیفری)

صدور قرار منع تعقب به جهت عدم پرداخت هزینه کارشناسی (آیین دادرسی کیفری)

علیرضا مرادی-بازپرس دادسرای عمومی وانقلاب تهران

در یکی از سایت های حقوقی مطالبی با عنوان ‌«شکایت مجدد به استناد دلیل ارائه نشده»(1) مورد مطالعه قرار گرفت که به جهت نواقص موجود در پاسخ‌های ارائه شده، بر آن شدم تا در خصوص وضعیت قرار منع تعقیب صادره به جهت عدم ایداع هزینه کارشناسی از سوی شاکی و اثر آن در طرح شکایت مجدد وی و ارتباط آن با اعتبار امر محکوم‌بها، صور متصوره قضیه را بررسی و راهکار های عملی آن با استناد به مواد قانونی و رویه قضایی بیان شود که ماحصل آن مطالب ذیل است. امید است مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.

طبع و ماهیت دعوی کیفری که معلول حیثت های عمومی و خصوصی جرم می‌باشد، با دعوی حقوقی متفاوت بوده، که این امر مانع از آن است که بتوان بطور مطلق قواعد آیین دادرس دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی در مبحث ششم- رجوع به کارشناسی، از جمله ماده 259 (2) آن را در امور جزایی اعمال نماییم. لذا ناگزیر باید، در جرائم دارای جنیه عمومی و خصوصی و نیز در صورت عدم بضاعت مالی شاکی، حکم قضیه را متفاوت دانست.

بنابراین، به نظر می رسد که لازمه پاسخ دقیق‌تر به سئوال، آن است که بین چند مورد به شرح ذیل، قایل به تفکیک شده و حکم هر مورد را جداگانه تعیین نماییم:

الف- جرم دارای دو جنبه جنیه عمومی و خصوصی و ....

یا صرفا" عمومی است که با شکایت شاکی تعقیب شروع گردید، مانند جعل چک پول.

ب- جرم تنها دارای جنیه خصوصی است، ماند تصرف عدوانی که جهت تعیین صحت و سقم تصرفات متهم در ملک شاکی، کارشناسی مورد استناد قرار می گیرد.

در هریک از دو مورد فوق نیز فروضی قابل تصور می باشد که پاسخ همه این موارد به شرح ذیل است:

1)کارشناسی از نظر دادگاه ضروری تشخیص داده شود.

اگر جرم از جرائم واجد جنبه عمومی صرف و یا هر دو جنبه عمومی و خصوصی باشد، هزینه کارشاسی به عهده قوه قضایه (صندوق دادگستری) است. نظریه های شماره 4837/7 مورخ 6/6/1380 و شماره 5586/7 مورخ 20/10/1361 اداره حقوقی قوه قضاییه مؤید این نظر است.

بنابراین در این فرض، عدم پرداخت هزینه کارشناسی از سوی شاکیف موضوعا" منتفی است.

ب- کارشناسی به تقاضای شاکی می باشد.

چنانچه جرائم واجد جنبه عمومی و خصوصی و یا صرفا" خصوصی بوده و قرار ارجاع امر به کارشناسی متعاقب تقاضای شاکی صادر شود و نامبرده علیرغم ابلاغ نسبت به پرداخت آن اقدامی نماید. اگر متهم حاضر به پرداخت آن باشد، با پرداخت هزینه از سوی وی کارشناسی انجام می شود. کما رویه قضایی داسراها چنین است. لکن چنانچه متهم نیز - به جهت عدم تکلیف قانونی- حاضر به پرداخت آن نباشد، قاضی دادسرا باید با بررسی دلایل دیگر، مبادرت به اتخاذ تصمیم نهایی نماید و در صورت عدم وجود دلایل دیگر، به جهت عدم کفایت دلیل قرار منع تعقیب صادر نماید تا حق ارائه دلایل جدید شاکی از جمله کارشناسی پیش‌گفته محفوظ باشد. این قرار از اعتبار امر مختومه برخوردار نخواهد بود و لذا شاکی می تواند به استناد قسمت اخیر بند «ن» ماده ماده 3 قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب 28/7/1381 و با معرفی کارشناسی به عنوان دلیل جدیدی که پیشتر به جهت عدم پرداخت هزینه مورد اجراء، ارزیابی و رسیدگی قاضی دادسرا نشده، تقاضای رسیدگی به شکایت قبلی را نماید.

بدیهی است که در این فرض، اساسا" طرح شکایت مجدد از سوی شاکی به لحاظ مجوز قانونی مذکور، موضوعا" متنفی است.

ج-چنانچه جرم واجد جنبه خصوصی صرف بوده و شاکی فاقد بضاعت مالی لازم برای پرداخت هزنیه کارشناسی باشد، دادگاه می توان به استناد تبصره 2 ماده 2 تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری مصوب1384 رئیس قوه قضائیه که مقرر می دارد: «در صـورت عدم استـطاعت مالی اشـخاص حقیـقی یا حقوقی متقاضی کارشناسی به تشخیص قاضی پرونده از پرداخت حق‌الزحمه کارشناسی معاف‌شده ...» و تبصره 1 ماده 10 تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری مصوب1384 رئیس قوه قضائیه

«دادگاهها حسب استطاعت مالی افراد می‌توانند نسبت به معافیت متقاضی... دستمزد کارشناسی اقدام نمایند.» وی را از پرداخت هزینه معاف می نماید. که در این صورت نیز هزینه کارشناسی از صندوق دادگستری پرداخت می شود. نظریه شماره 5586/7 مورخ 20/10/1361 اداره حقوقی قوه قضاییه مؤید این نظر است.

بنابه مراتب، صرف عدم پرداخت هزینه کارشناسی، قهرا" از جهات منع تقیب نبوده و بطور مطلق نمی توان بیان داشت که شاکی حق طرح شکایت مجدد دارد یا خیر؟ بلکه حکم هر قضیه بر حسب موردف متفاوت است.
زیرنویس:

1) متن سئوال عینا" و پاسخ‌های آن با تلخیص به عمل آمده از سوی مؤلف، از پورتال تخصصی حقوق تفطن که تحت عنوان «شکایت مجدد به استناد دلیل ارائه نشده» منتشر شد، نقل می شود:

سئوال:

شکایتی به استناد دلیلی، مثل کارشناسی،طرح و دلیل مزبور ارائه نمی گردد،فی المثل با اخطار دادسرا،شاکی نسبت به واریز وجه دستمزد کارشناس اقدام ننموده و به همین دلیل دادسرا قرار منع تعقیب صادر می‌نماید؛آیا صدور چنین قراری صحیح است ؟ در صورت صحت، آیا شاکی می تواند مجددا با تمسک به همان دلیل ،که این بار قصد ارائه آن را دارد،شکایت جدیدی طرح کند؟

پاسخ:

دو نظر در این خصوص وجود دارد که عبارتند از:

الف- با توجه به اینکه دلیل،ارائه نشده و نسبت به اعتبار یا عدم اعتبار آن تصمیمی اخذ نشده، امکان طرح مجدد شکایت به استناد آن دلیل وجود دارد و به عبارت دیگر قرار صادره، اعتبار امر مختومه را دارا نیست، کما اینکه در امور مدنی این چنین است، اگرچه قانون صراحتی در این خصوص ندارد، اما رویه محاکم و نظر حقوقدانان بر این امر استوار است.

دادسرا نتوانسته است از نظر ماهوی وارد رسیدگی شود و در این مورد نفیا" یا اثباتا" تصمیمی اتخاذ نماید اسقاط حق موجود نیاز به تصریح قانونی دارد، از طرفی قانون برای احقاق حق است نه حق برای قانون. لذا به نظر می رسد، قرار صادره اعتبار امر مختومه را دارا نیست و حق شکایت مجدد شاکی به استناد دلایل موجود یا حتی دلایل اکتسابی بعدی برای وی محفوظ است.
ب- رسیدگی در امور کیفری تفتیشی است و دادسرا که عهده‌دار امر تحقیق است،نباید به صرف گزارش کارشناسی اکتفا کند و اگر تنها راه کشف حقیقت گزارش کارشناسی باشد و با اخطار به شاکی وی از واریز هزینه کارشناسی استنکاف نماید و علم به آن باشد که شاکی از ابلاغ مطلع است، عدم واریز هزینه مورد بحث،قرینه ای بر عدول شاکی از شکایت یا دست کم بی اعتباری شکایت وی است.

لذا قرار صادره در این خصوص صحیح است، لکن شاکی نمی تواند مجددا به این استناد طرح شکایت نماید و به عبارت دیگر قرار صادره اعتبار امر مختوم را دارد.
2) ماده 259 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب21/1/ 1379:

«ایداع دستمزد کارشناس به عهده متقاضی است و هرگاه ظرف مدت یک هفته از تاریخ ابلاغ آنرا پرداخت نکند ، کارشناسی از عداد دلایل وی خارج می شود.

منبع :

وبلاگ قاضی داد گستر

صدور قرار منع تعقب به جهت عدم پرداخت هزینه کارشناسی (آیین دادرسی کیفری)

مطالب مشابه :

تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری۹۲

تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری

تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری

حسابداری : محاسبه ماليات حقوق و دستمزد اکسل

قانون كانون كارشناسان رسمی دادگستری

جايگاه عرف در نظام حقوقي ايران

صدور قرار منع تعقب به جهت عدم پرداخت هزینه کارشناسی (آیین دادرسی کیفری)

حقوق و وظایف کارشناس در امور کیفری