دانشگاه‌های مجازی: چالش‌ها و ضرورت‌ها
مقدمه
اگر تا دیروز آموزش تنها از معلمان و مربیان سود می‌برد و كتاب به عنوان اصلی‌ترین‌منبع اطلاعاتی در امر آموزش محسوب می‌گشت. امروزه آموزش با روش‌ها و ابزارها ومحیطهای جدید ارتباطی روبه‌رو شده است. پیشرفت‌های اخیر در صنعت رایانه واطلاع‌رسانی; ورود و ظهور شبكه‌های اطلاع‌رسانی محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و به‌ویژه اینترنت; چند رسانه‌ای‌ها; فن‌آوری‌های ارتباطی، ابزارها و روش‌های جدید را پیش‌روی طراحان، برنامه‌ریزان و مدیران و مجریان برنامه‌های آموزشی قرار داده است. نفوذفن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی به مراكز آموزشی (از مدارس تا دانشگاه‌ها) و حتی منازل،روابط ساده معلمی و شاگردی را به طور كلی دگرگون ساخته است. به این ترتیب، الگوهای‌سنتی یادگیری متحول شده‌اند و كاربران با حجم گسترده‌ای از اطلاعات و دانش مواجه‌هستند.
در حال حاضر بسیاری از كشورهای پیشرو در زمینه ارتباط از راه دور، در حال ایجاد وراه‌اندازی دانشگاه‌ها و كلاس‌های مجازی یا توسعه نظام‌های سنتی خود هستند. ایجاد و اداره‌این مؤسسات علاوه بر فواید بسیار آن از قبیل افزایش تعداد دانشجو، حذف بسیاری از موانع‌فیزیكی و جغرافیایی، دسترسی سریع و مؤثر به منابع اطلاعاتی دنیا، امكان برقراری ارتباطبیشتر و گسترده‌تر بین اساتید و دانشجویان، جذب اساتید و نیروی انسانی زبده و متخصص موردنیاز از سراسر دنیا، حذف یا كاهش موانع و محدودیت‌های دست و پاگیر اداری،مشكلات و چالش‌هایی را نیز به همراه خواهد داشت. اما آن‌چه مسلم است، دانشگاه‌های‌مجازی محل مناسبی برای ظهور و بروز استعدادها، خلاقیت و نوآوری‌ها خواهند بود.فن‌آوری اطلاعات موجب افزایش كارایی فرایند آموزش می‌گردد و از مهم‌ترین‌دستاوردهای آن می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
ـ افزایش كیفیت یادگیری و آموخته‌های دانش‌آموزان و دانشجویان;
ـ سهولت دسترسی به حجم بسیار بالایی از اطلاعات و دانش‌های موجود در جهان;
ـ دسترسی سریع و به موقع به اطلاعات در زمان بسیار اندك;
ـ كاهش برخی هزینه‌های آموزشی;
ـ بالا بردن كیفیت، دقت و صحت مطالب درسی و علمی; و
ـ ارتقای علمی دانش‌آموزان و دانشجویان.
در حال حاضر، نظام‌های آموزشی دستخوش تغییرات شگرفی شده‌اند. كار تویگ ومایكل میلوف1 در سال 1998 وضعیت در حال تغییر آموزش را در ایالات متحده موردبررسی قرار دادند كه البته این بررسی تا حد زیادی با وضع موجود اروپا مشابهت دارد. آن‌هادر مواجه با گرایش‌ها و توسعه فن‌آوری به دیدگاهی از یك زیر ساخت آموزش جهانی‌رسیدند كه در آن نقش مدارس و دانشگاه‌ها به نحو مؤثری تغییر خواهد یافت. به عبارتی، یك‌تغییر بنیادین در نظام آموزش به‌وجود خواهد آمد. تویگ و میلوف، این گرایش‌ها را ملاحظه‌كردند:
ـ تعداد دانش‌آموزان و دانشجویان در حال افزایش است.
ـ گروه‌های مختلفی از دانش پژوهان طالب آموزش هستند. از سوی دیگر مشاركت زنان،تعداد دانشجویان بزرگ‌سال و اقلیت‌های مذهبی در حال رشد است. از طرفی دانشجویان‌تجارب مختلفی را به همراه دارند.
ـ كار و تحصیل به گونه‌ای فزاینده در هم تنیده‌اند و این امر منجر به ایجاد تمهیداتی درآموزش جهت انعطاف‌پذیری بیش‌تر شده است.
ـ عمومٹ گرایش به آموزش مادام‌العمر است.
ـ آموزش مادام‌العمر منجر به تأكید بر آموختن یا فراگیری آموزش می‌شود.
ـ به دلیل تفاوت‌های میان دانشجویان، نیاز به تطبیق و تنظیم شیوه‌های مختلف آموزش وروش‌های آموزشی جایگزین وجود دارد.
ـ در تدوین دوره‌ها بایستی تجارب و پیش زمینه‌های مختلف دانشجویان را به حساب‌آورد.
ـ مؤسسات آموزش عالی برای یك مدت طولانی انحصار فراهم ساختن آموزش را دردست داشته‌اند، اما به تدریج شركت‌ها و نهادهای عمومی نیز از دانشی برخوردار شده‌اند كه‌می‌توانند برای اهداف آموزشی به كار بروند.
ـ آموزش تحت فشار دایمی بودجه قرار دارد. بنابراین، آموزش مؤثرتر و كارآتر موردنیاز است. ـ دانشجویان هر چه بیش‌تر شبیه به مصرف كنندگانی رفتار می‌كنند كه می‌خواهندانتخاب‌های آگاهانه‌ای از چگونگی و محل آموزش خود داشته باشند. این حاكی از آن است‌كه دانشجویان دیگر به یك مؤسسه متعهد نیستند.
ـ آموزگاران رفتاری از خود نشان می‌دهند كه نشان دهنده امید بیش‌تر آن‌ها به شغل‌شان‌نسبت به سابق است.
ـ افراد ترك تحصیل كرده بسیار زیادی در نظام آموزشی مجازی وجود دارند.
به نظر این دو نظریه پرداز، محیطهای آموزشی آینده به صورت زیر خواهد بود:
ـ دانشجو محور;
ـ متعامل و پویا;
ـ برخوردار از قابلیت كار گروهی در خصوص مسائل جهان واقعی;
ـ قادر ساختن دانشجویان به تعیین روش‌های آموزشی موردنظر خودشان; و
ـ تأكید بر كاركردهایی نظیر دانش اطلاعات برای حمایت از آموزش مادام‌العمر.(1)
لزوم استفاده از اطلاعات با توجه به گستردگی و تنوع اطلاعات تولید شده در دنیا و نیزضرورت دستیابی مؤثر به اطلاعات موردنیاز، نیازمند كسب مهارت‌ها و دانش‌های جدیدی‌است. امروزه هر فرد تحصیل‌كرده می‌بایستی دارای مهارت‌های لازم جهت كسب اطلاع واطلاع‌یابی باشد. در واقع، سواد اطلاعاتی(2) اساس یادگیری مادام‌العمر است و بین همه رشته‌ها،در همه محیطهای یادگیری و در كلیه سطوح آموزشی امری لازم و مشترك به شمار می‌آید.یك فرد با سود اطلاعاتی كسی است كه این ویژگی‌ها را داشته باشد:
ـ اطلاعات مورد نیاز را تشخیص دهد;
ـ دسترسی مؤثر و كارآمد به اطلاعات مورد نیاز داشته باشد;
ـ اطلاعات و منابع را ارزیابی كند;
ـ اطلاعات گزینش شده را به مجموعه دانش پایه‌اش اضافه كند; و
ـ موضوع‌های اجتماعی، قانونی و اقتصادی را كه در پیرامون حوزه استفاده از اطلاعات‌است ، درك و از اطلاعات با رعایت ابعاد اخلاقی و قانونی بهره‌برداری كند.
ـ در واقع، مهارت فن‌آوری اطلاعات، فرد را قادر می‌سازد تا از رایانه، برنامه‌های‌رایانه‌ای، نرم‌افزارها، پایگاه‌های اطلاعاتی و سایر فن‌آوری‌ها به منظور موفقیت در رشته‌های‌مختلف دانشگاهی، محیطهای كاری و اهداف شخصی استفاده كند.(3)
آینده فن‌آوری اطلاعات در آموزش
پیش‌بینی فن‌آوری اطلاعات كاری دشوار است و یكی از دلایل آن سختی مسئله تأمین‌بودجه است. دانش‌آموزان و معلمان بودجه مدارس را تنظیم نمی‌كنند. به قول ساراسون(1990) آن‌ها فاقد قدرت هستند. مسئله دیگر این است كه آموزش و نظام آموزشی به‌راحتی‌تغییر نمی‌كند. آموزش یك نظام پیچیده است. پیش‌بینی و پیش‌گویی آن كاری دشوار است.از طرفی دیگر، نظام‌های آموزشی آینده می‌بایستی دانش‌آموزان و دانشجویان را برای‌زندگی و فعالیت در دهكده جهانی آماده سازند. نظام‌های آموزشی جاری با نیازهای جامعه‌اطلاعاتی ناسازگارند در واقع این نیازها از توان و قابلیت‌های لازم بهره‌مند نیستند.(4)
فن‌آوری اطلاعات وارد زندگی انسان‌ها شده و در همه جا حضور دارد و مردم سراسر دنیارا به هم مرتبط می‌سازد. مردم در همه سن و سال، مكان جغرافیایی، موقعیت و وضعیت‌اجتماعی و سیاسی و با هر گونه نیاز آموزشی قادر خواهند بود از نظام‌های آموزشی اقصی‌نقاط دنیا بهره‌مند گردند. در عین حال، این نظام‌ها گواهینامه‌های معتبر در سطح جهانی صادرخواهند كرد. برخی از پیش‌بینی‌های آینده عبارت اند از:
ـ دستیابی گسترده دانش‌آموزان و دانشجویان به توان و امكانات رایانه‌ای،
ـ اتصال مدارس، مؤسسات و حتی منازل به شبكه‌های جهانی،
ـ استفاده بیش‌تر از ابرمتن‌ها(5) در آموزش،
ـ هوشمندتر شدن رایانه‌ها،
ـ آموزش در هر زمان و مكان،
ـ اتصال به مؤسسات از منازل و ایجاد گروه‌های جدید تحت عنوان دانش‌آموزان‌خانگی(6)،
ـ تغییر در نظام آموزش معلمان و مربیان (آموزش بدون استخدام و ضمن خدمت)،
ـ تغییر در محتوای متون درسی،
ـ افزایش بهره‌وری و كارآیی نظام‌های آموزشی،
ـ افزایش كارآیی معلمان،
ـ افزایش توان علمی دانش آموختگان،
ـ تغییر نقش معلمان و مربیان ،
ـ هماهنگی و یكسان‌سازی امكانات آموزشی برای همه داوطلبان آموزش
ـ ایجاد رقابت‌های سازنده بین مؤسسات و مراكز آموزشی (جهت بالابردن توان علمی وآموزشی دانش آموختگان) (7)
ابزارهای فن‌آوری اطلاعات
ابزارهای فن‌آوری اطلاعات عبارت‌اند از: (8)
آموزش از راه دور
یكی از دستاوردهای مهم فن‌آوری‌های نوین اطلاعات تأثیر و كاربرد اینترنت درآموزش، آموزش‌های مجازی و آموزش‌های از راه دور است. تعاریف بسیاری از آموزش‌از راه دور و شكل‌های ارتباطی از راه دور وجود دارد، ولی آن‌چه مسلم است این نوع‌آموزش‌ها فرصت‌های آموزشی برای هر كس در هر كجا و هر زمان مهیا می‌گردد، در حالی‌كه نظام های عادی آموزشی از این امكان بی‌بهره هستند.
فواید آموزش از راه دور
فواید و فرصت‌هایی كه آموزش از راه دور ایجاد می‌كند، عبارت‌اند از:
ـ آموزش طیف وسیعی از مخاطبان;
ـ برآورده كردن نیازهای دانشجویان و دانش‌آموزانی كه امكان حضور در محل را ندارند;
ـ امكان ارتباط بین دانش‌آموزان و دانشجویانی كه دارای فرهنگ‌ها، عقاید و تجربیات‌مختلفی هستند; و
ـ بهره‌گیری از مربیان و سخنرانانی كه در داخل كشور زندگی نمی‌كنند.(9)
روش‌های آموزش و یادگیری از راه دور
امروزه نظام‌های نوین زیر جایگزین نظام‌های سنتی یادگیری و یاددهی (یعنی روش‌های‌تدریس خصوصی، سخنرانی) شده‌اند:
ـ دروس چند رسانه‌ای (10)
این دروس به صورت گسترده و با استفاده از عناصر تصویری، ارتباطی، گرافیكی واجزای شبیه‌سازی شده، متحرك‌سازی و نیز عناصر ارتباطی برای هدایت و راهنمایی،بازگشت و بحث در خصوص دروس و موضوعات درسی برگزار می‌گردند.
ـ سازوكارهای ارتباطی پیشرفته (11)
این سازوكار هر گونه متون همزمان، ناهمزمان و ارتباطات سمعی و بصری را حمایت‌می‌كند. این مورد به دانشجویان امكان تمرین در مباحث آموخته شده را می‌دهد.
ـ آزمون‌های مكتوب(12)
به این ترتیب، سؤال‌ها و آزمون‌ها از طریق ارتباطات شبكه‌ای توزیع، تصحیح و عودت‌می‌گردند.
ـ امتحان از راه دور(13)
این امتحانات از طریق ویدئو كنفرانس پشتیبانی و اجرا می‌شود.
ـ سمینارهای مجازی پیوسته(14)
بدین وسیله گروه‌های مختلف دانش‌آموزان در محیطهای مختلف جغرافیایی را به هم‌مرتبط می‌سازد.
ـ آزمایشگاه‌های مجازی مشاركتی(15)
این آزمایشگاه‌ها از فعالیت‌های گروهی حمایت می‌كنند. مانند كارگاه‌های مهندسی‌نرم‌افزاری.
ـ عوامل دانشگاهی هوشمند(16)عوامل دانشگاهی هوشمند كه به اطلاع‌رسانی،
پشتیبانی و راهنمایی دانش‌آموزان ودانشجویان می‌پردازند.(17)
ابزارهای‌آموزش از راه دور
آموزش از راه دور از ابزارها و وسایل مختلفی بهره می‌گیرد. این ابزارها در 4 گروه‌اصلی قرار می‌گیرند:
الف. ابزارهای صوتی
شامل ابزارهای صوتی آموزشی دو طرفه مانند تلفن‌های تعاملی، ویدیو كنفرانس، رادیوموج كوتاه و نیز ابزارهای یك سویه از قبیل نوار صوتی و رادیو.
ب . ابزارهای تصویری
شامل اسلاید، فیلم، نوارهای ویدیویی و كنفرانس‌های ویدیویی.
پ . داده
رایانه‌ها اطلاعات را به صورت الكترونی ارسال و دریافت می‌دارند. به این دلیل واژه‌داده‌ها(18) برای شرح و توصیف طیف وسیعی از ابزارهای آموزشی به كار می‌رود. كاربردهای‌رایانه برای آموزش از راه دور متنوع و شامل موارد زیر است:
1. آموزش به مدیریت رایانه;(19)
2. آموزش به كمك رایانه;(20)
3. آموزش به واسطه رایانه; (21) و
4. پست الكترونی، دورنگار، كنفرانس‌های رایانه‌ای همزمان و شبكه جهانی وب.
ت . چاپ
عنصر اصلی در برنامه‌های آموزش از راه دور به ویژه در سیستم مبادله و تحویل‌اطلاعات ابزارهای چاپی به شمار می‌آیند.(22)
عوامل اصلی در فرآیند آموزش از راه دور
در فرآیند آموزش‌های از راه دور، عوامل زیر مشاركت دارند:
ـ دانش‌آموزان و دانشجویان;
صرف نظر از محتوای آموزشی، نقش اساسی و ركن اصلی در فرآیند آموزش رادانش‌آموزان به‌عهده دارند;
ـ مربیان و اساتید;
موفقیت فعالیت آموزشی بستگی زیادی به توانایی، مهارت و دانش مربیان و اساتید آن دارد;
ـ تسهیل كنندگان ارتباطی(23)
پایگاه‌های تسهیل‌كننده، به عنوان پل‌های ارتباطی بین دانش‌آموزان و مربیان هستند. این‌پایگاه‌ها بایستی بین توقعات و انتظارات معلم و نیز نیازهای آموزشی و خدماتی دانش‌آموزان‌هماهنگی و ارتباط ایجاد كنند;
ـ كاركنان پشتیبانی
یكی از اركان مهم پیشرفت هر برنامه آموزش از راه دور، توسط این گروه تكوین‌می‌یابد. كاركنان پشتیبانی عملیاتی مانند ثبت نام دانش‌آموزان، كپی منابع و توزیع آن‌ها،سفارش كتب درسی، امنیت و حق مؤلف و گزارش‌ها را به عهده دارند.
ـ مدیریت
این گروه، تصمیم گیرندگان، سازندگان و داوران آموزشی محسوب می‌شوند و می‌بایستی بین‌عوامل مطرح شده در بالا، ارتباط صحیح را برقرار سازند. (24)
دانشگاه‌های مجازی
دانشگاه‌های مجازی یكی از اشكال آموزش‌های از راه دور هستند و اخیرٹ در كشورهای‌مختلف دنیا نقش بسزایی را در امر آموزش جوانان به‌عهده دارند. دانشگاه‌های مجازی مفهوم‌كلاس‌های سنتی درس را نیز تغییر داده‌اند. گر چه بسیاری از فعالیت‌هایی كه در كلاس‌های‌مجازی صورت می‌گیرند، مشابه آن‌هایی هستند كه در برنامه‌ها و كلاس‌های درس سنتی انجام‌می‌شوند، اما ماهیت و فضایی كه این فعالیت‌ها در آن انجام می‌شوند، متفاوت‌اند. دركلاس‌های درس مجازی دانشجویان در دوره‌هایی به صورت كنفرانس‌های رایانه‌ای شركت‌می‌كنند. این دوره‌ها از طریق اینترنت و شبكه‌های وب جهانی ارائه می‌شوند و ازنرم‌افزارهایی استفاده می‌كنند كه امكان برقراری ارتباط را برای دانشجویان فراهم می‌سازند. ورود به دوره‌ها از طریق رایانه شخصی در خانه یا در محیط كاری صورت می‌پذیرد.
اجزای دانشگاه‌های مجازی
اجزای دانشگاه مجازی عبارت‌اند از:
Information Booth: به دانشجویان در فهم دانشگاه مجازی، خدمات آن، سرفصل‌های‌دروس و مدارج تحصیلی كمك می‌كند.
Teaching Unit: دفاتر و واحدهای آموزشی كه واحدهای درسی، سمینارها،آزمایشگاه‌ها، پایان‌نامه‌ها و برنامه امتحانات را ارائه می‌دهند.
Student Office: مسئول خدمات اجرایی و اداری مانند ثبت نام دروس، سمینارها،امتحانات و كارگاه‌ها است.
Library: امكان دسترسی به فهرست‌های اطلاعاتی و كتابخانه‌ای را فراهم می‌كند.
Cafeteria: ارتباطات و اجتماعات دانشجویی را برای دانشجویان دور از دسترس و نیزگفت‌وگو و بحث را برای آن‌ها فراهم می‌آورد.
BlackBoard: دانشجویان را در جریان اخبار قرار می‌دهد.
Research Center: این مركز به دانشجویان درباره فعالیت‌های تحقیقاتی و انتشارات‌اطلاع می‌دهد و نیز امكان ارتباط بین دانشجویان و محققان را فراهم می‌سازد.
Shop: در این محل اماكن خرید منابع درسی میسر است.(25)
به عنوان نمونه‌ای از این دانشگاه‌ها می‌توان به دانشگاه كنتاكی26 اشاره كرد. این دانشگاه ازسال 1999 كار خود را آغاز كرده است و كلیه دروس دانشگاه به صورت پیوسته ارائه‌می‌گردد. این دانشگاه امكان دسترسی آزاد و بدون محدودیت به اطلاعات و منابع مطالعاتی‌كتابخانه مجازی دانشگاه كنتاكی را برای كلیه ثبت نام كنندگان از طریق اینترنت میسر ساخته‌است.(26) این دانشگاه، علاوه بر تحصیلات تكمیلی، دارای مدرسه متوسط مجازی (27) به همین‌نام است.(28)
مشكلات آموزش از راه دور
علی‌رغم این‌كه آموزش‌های مجازی و از راه دور محاسن فراوانی دارند اما نظام‌های‌آموزشی را دچار مشكلاتی نیز می‌نماید. برخی از این مشكلات عبارت‌اند از:
ـ نیاز مخاطبان به سواد رایانه‌ای،
ـ لزوم وجود استانداردهای خاص برای ارزیابی و برنامه‌های آموزشی،
ـ مسئله صدور و اعتبار گواهی نامه‌ها،
ـ متواری كردن آموزشگران،
ـ آموزش به زبان غیربومی،
ـ مسائل مربوط به حق مؤلف منابع اطلاعاتی،
ـ نیاز به استفاده از ابزارها و تجهیزات خاص(29)
نتیجه
- دانشگاه‌های سنتی ناگزیر به سازگاری با سیر تحولات و تغییرات جدید هستند. ة در محیط جدید، نقش مربیان و اساتید عوض خواهد شد. آن‌ها بیش‌تر نقش تسهیل‌گر ومربی (30) یا طراحان آموزشی را ایفا خواهند كرد. لذا تغییر یا طراحی و راه‌اندازی سیستم‌های‌مدیریت آموزشی متناسب امری الزامی است.
- شرط اساسی برای استفاده مؤثر از این دانشگاه‌ها، داشتن سواد فن‌آوری اطلاعات‌است. بنابراین، تحول نظام‌های آموزشی در مدارس در زمینه آموزش‌های فن‌آوری‌اطلاعات پیش نیاز تحول نظام‌های دانشگاه است.
- امر سنجش و ارزیابی در هر دانشگاه نیازمند یك طرح راهبردی بلندمدت برای‌فن‌آوری اطلاعات است.
- نظام‌های آموزشی از راه دور ابزاری برای آموزش مداوم تلقی می‌شوند و این‌آموزش‌ها می‌توانند شامل معلمان و دانشجویان در هر سن، مكان جغرافیایی، موقعیت ووضعیت اجتماعی و سیاسی و با هر گونه نیاز آموزشی باشند. با وجودی كه فن‌آوری‌های جدید موجب استقلال و انعطاف بیش‌تر امور آموزشی‌می‌گردد، اما جهت به‌كارگیری این امكانات باید ساختار سازمانی مؤسسات آموزش عالی نیزمتحول گردد.
از طرف دیگر، جهت استفاده از هر سیستم فن‌آوری نوین در امور آموزشی كشور لازم‌است ابتدا شرایط زیر فراهم شوند : ایجاد زیرساخت‌های قوی فن‌آوری، توسعه سرمایه‌گذاری در زمینه فن‌آوری اطلاعات و صنایع مربوط به آن، رعایت مسائل مربوط به قانون حق مؤلف و پی‌گردهای قانونی آن، تدوین استانداردهای آموزشی لازم برای ارزیابی آموزشگران و دانشجویان، تدوین دوره‌های آموزشی مستمر ضمن خدمت برای مسئولان، پرسنل و اساتید. تجهیز نیروی انسانی مناسب برای راه‌اندازی و پشتیبانی سیستم‌های آموزشی ضروری‌است، سرمایه‌گذاری و مشاركت دولت و بخش‌های خصوصی در این زمینه الزامی است، فرهنگ‌سازی مناسب وتغییر نگرش سنتی جامعه در امر آموزش باید صورت پذیرد; و ارتباطات و هماهنگی بیش‌تر در سطح بین الملل جهت اعطای گواهینامه‌های معتبر جهانی‌الزامی است.
پی نوشت‌ها
1. D-Lib Magazine.July/Aug,پ. Digital Libraries and Educationپ. Rose, H2001.
3. Information Literacy Competency Standards for Higher Education.
www.ala.org/acrl
4. The Future Information Technology In Education
www.uorgeon.cdu/~moursund/futuesbook 1997/index.html
7.Aim and Approach of the Curriculum
www.bcedogov.bc.ca/irpit810/itaim.htm
9.Strategies for Teaching at a Distance
www.uidaho.edu/evo/dist2.htm
12.گلوری، عباس، مفاهیم نوین اطلاع رسانی، تهران، نشر چاپار ش 1378
17.Unger, Claus". A Virtual University: the first draft for a new work item forIFIPWG2.7/13.4
22.Distance Education: an overview
www. uidaho. edu/evo/dist1. html
24. Ibid (No22)
25. (No.17.)
26.KVU.KY Virtual University
www.kvy.org
28.Trotter, Andrew. CyberLearning at Online High
www.edweek.org/ewstory.efmslug=19online.h20
29.Technology and Changing in Colleges of Education
www.coe. uh. edu.insite/ele-pub/html 1995
مطالب مشابه :
چالش های موجود در دروس علوم اجتماعی دوره راهنمایی
چالش های موجود در دروس علوم اجتماعی دوره راهنمایی. چالش ها موجود در دروس علوم اجتماعی(تاريخ
چالشهای موجود در مشاوره ی دانش آموزان در دوره های ابتدایی ،راهنمایی و متوسطه
در دوره های ابتدایی ،راهنمایی و های موجود در شبکه های اجتماعی مجازی
نتایج داوری اولویت های پژوهشی سال 90 اعلام شد.
آموزش ادب و علوم اجتماعی راهنمایی چالش های تربیت دینی در در دوره های
دوره آموزش ابتدایی و چالش های پیش رو
و چالش های مربوط . در دوره اجتماعی ، مذهبی ،علوم دوره های متوسطه و راهنمایی
نقد آموزش علوم اجتماعی در مدارس
آموزش ادب و علوم اجتماعی راهنمایی دروس انسانی و اجتماعی در های موجود که در آن
فرآیند بهبود یادگیری وآسیب شناسی محیط مدارس
آموزش ادب و علوم اجتماعی راهنمایی زمینه ساز چالش های ایجاد شده در دوره های ضمن
مقاله
چرا که دروس علوم اجتماعی به سر فصل های موجود در این به صورت دوره های کوتاه
دانشگاه‌های مجازی: چالش‌ها و ضرورت‌ها
جامعه و علوم اجتماعی; و دانش‌های موجود در در دوره‌هایی به
عناوین پژوهشی
وضعیت موجود و چالش های پی در دروس مختلف دوره بدنی در دوره راهنمایی و
برچسب :
چالش های موجود در دروس علوم اجتماعی دوره راهنمایی