برنامه ریزی تولید

برنامه‌ريزي توليد در واقع زمان بندي و تعيين ترتيب اولويت‌هاي انجام كارها به صورت بهينه مي‌باشد واضح است كه براي يك واحد توليدي حداقل نمودن هزينه و افزايش بهره‌وري اهميت زيادي دارد بنابراين نوبت‌بندي در برنامه (در عدد، زمان و مكان) به منظور حداقل كردن هزينه و افزايش بهره‌وري ضرورت دارد.

امروزه اغلب كارخانجات كشور، بدون استفاده از روش‌هاي علمي برنامه‌ريزي توليد مشغول به كار هستند و لذا با مسائلي مانند وقفه‌‌هاي مختلف در توليد،‌ عدم وجود پيش بيني درخصوص مواد اوليه مورد نياز، مدت زمان لازم براي توليد، عدم توانايي تصميم گيري در خصوص تركيب توليد و ... مواجه هستند.

   مدل سازي اين امكان را فراهم مي كند كه مدير بتواند فرايند توليد را از ابعاد مختلف زماني و هزينه‌‌اي بهينه كرده و بهره‌وري توليد را افزايش دهد. روش‌هاي حل مسائل توليد از طريق مدل‌‌هاي كمي، نه تنها راه حل بهينه را براي وضعيت فعلي توليد نشان خواهد داد بلكه به برنامه‌ريزان كمك خواهد نمود كه به سوالاتي از قبيل "چه خواهد شد اگر ..." نيز پاسخ گويند و حال آنكه پاسخ اين گونه سوالات از طريق تجربي و عملي ممكن است هزينه زا و در بسياري از موارد غير ممكن باشد.

ضرورت برنامه ريزي بر كسي پوشيده نيست و بطور خاص موضوع برنامه ريزي در فرايند توليد گاه داراي چنان مزايايي است كه در صورت عدم وجود، سازمانهاي توليدي را از مسير سالم رشد و ادامه حيات در محيط رقابتي منحرف مي سازد. در صورت پياده سازي موفق يك سيستم مديريت توليد جامع، شركتها مي توانند از مزاياي زير برخوردار گردند.

كاربردهاي اصلي

1- كمك به مسئولين خط توليد در برنامه ريزي بهينه توليد

2- كاهش حجم موجودي در انبار

3- افزايش قدرت پيش بيني وضعيت توليد و در نتيجه كمك به تصميم گيري در پذيرش سفارشات

4-كاهش برون سپاري و استفاده حداكثري از توان داخلي شركت

5- استفاده بهينه از توان ماشين آلات و پرسنل

6- مديريت بهتر محصولات، قطعات و ضايعات

7- افزايش سود و كاهش هزينه ها به واسطه نتيجه بهينه سازي

8- افزايش خوش قولي به واسطه تحويل به موقع محصول به مشتري

9- تعيين برنامه بهينه توليد هر ماشين 

10- كاهش زمان بيكاري ماشين آلات بواسطه انتظار براي دريافت قطعه نيم ساخته

كاربردهاي جنبي

1- كمك به تصميم گيري در زمينه بكارگيري ماشين‌الات جديد

2- تحليل حساسيت عمليات توليد نسبت به تغيير شرايط مختلف

3- كمك به شناسايي تنگناها و گلوگاهها

اكنون به تشريح يك مورد از برنامه ريزي توليد مي پردازيم كه توسط موسسه بهين گستر طراحي شده است

يكي از شركتهاي توليد كننده قطعات مورد استفاده در خطوط انتقال نيرو در نظر دارد با استفاده از بهينه سازي برنامه توليد كارخانه خود فرايندهاي توليد خود را بهبود بخشد. اين شركت در پروژه هاي ملي و استاني خطوط انتقال نيرو مشاركت دارد و وظيفه تامين قطعات مورد نياز اين خطوط را بر اساس پروژه هاي تعريف شده را بر عهده مي گيرد.

سايت توليد اين شركت متشكل از دستگاهها مختلف است كه هر كدام عمليات خاصي را روي مواد اوليه و قطعات در جريان توليد انجام مي دهند. مواد اوليه پس از طي چندين عمليات مانند ريخته گري، فرزكاري، سوراخكاري، گالولانيزه كاري و . . . به قطعات نهايي تبديل مي شوند. سپس اين قطعات بر اساس جدول BOM مونتاژ شده و به عنوان محصولات نهايي به پروژه مربوطه عرضه مي شوند. تنظيم خطوط توليد و اختصاص دستگاهها به عمليات ها بر اساس جدول زماني مورد نظر است تا در نهايت بتوان علاوه بر تكميل سفارش ها در موعد مقرر (Dead line) از حداكثر ظرفيت توليد استفاده نمود و زمانهاي بيكاري ماشين آلات و همچنين ضايعات را به حداقل رسانيد.

اين مسئله پس از طي مراحل تحقيقات اوليه توسط كارشناسان موسسه بهين گستر و مطالعات فراوان در اين زمينه بصورت يك مسئله بهينه سازي فرموله گرديد و براي آن يك سيستم نرم افزاري توليد شد. روال كار به اين ترتيب است كه اطلاعات سفارشها به همراه پارامترهاي ديگر مربوط به پروژه ها و محصولات وارد سيستم نرم افزاري و بانك اطلاعاتي مربوطه مي شوند. سپس مدل رياضي با اين پارامترها تنظيم ميگردد و توسط حل كننده هاي  (Solver)مخصوص مسئله حل مي شود. اين حل كننده ها از روشهاي حل قطعي و روشهاي هيوريستيك استفاده مي كند.

لازم به ذكر است تمامي اين مراحل بصورت سيستماتيك انجام مي شود و كمترين دخالت انساني در مراحل آن در نظر گرفته شده است.

پس از حل مدل جواب نهايي نشان مي دهد كه هر يك از ماشين آلات موجود در چه بازه زماني مشغول به كار باشند و هر كدام بر روي كدام قطعه فعاليت كنند. در اين برنامه ريزي تمامي عوامل موثر مانند موجودي انبار، زمانهاي تغيير كاربري ماشين آلات (Setup Times) ، ظرفيت ماشين آلات، شيفتهاي كاري و . . . در نظر گرفته شده است. همچنين در هر زمان كه يك حادثه غير قابل پيش بيني در خط توليد مانند خرابي و غيره حادث شود يا سفارش هاي جديد دريافت شود، برنامه ريزي مجدد انجام شده و برنامه كاري بروز خواهد شد.