دستگاه گوارش پرندگان

آشنایی با دستگاه گوارش پرندگان

دستگاه گوارش در پرندگان همانند ديگر حيوانات از لوله گوارشي وغدد ضميمه تشکيل شده است . لوله گوارش ي شامل دهان ، مري ، چينه دان ، پيش معده ، سنگدان، لوله کوچک ، روده هاي کور ، روده بزرگ وکولوآک و مقعد ميباشد .

در واقع دستگاه گوارش در پرندگان از نوک (BILL) شروع وبه معقد ختم ميشود .

طول دستگاه گوارش پرندگان نسبت به حیوانات دیگر متراکم تر است به طوريکه نسبت طول دستگاه گوارش به طول بدن در اين حيوانات يک به چهار است اين در حالي است که همين نسبت در گوسفند يک به بيست و هفت است . همچنين ميزان ترشحات آنزيمي و اسيدي در لوله گوارش ي پرندگان بيشتر از ساير حيوانات است . به طوريکه کليه قسمت هاي لوله گوارش پرندگان تقريباً اسيدي است . به عنوان مثال pH سنگدان حدود ۶/۲ و pH قسمت انتهايي روده کوچک ۳/۶ تا ۴/۶ ميباشد .

● بررسي قسمت هاي مختلف دستگاه گوارش پرندگان :

▪ دهان MOUTD :

اولين قسمت و محل ورود غذا به لوله گوارشي است . دهان در پرندگان فاقد لب ، دندان ، کام نرم ، گونه است .

حفره دهاني اين حيوان توسط منقار از محيط بيرون جدا مي شود .در اطراف دهان تعدادي غدد بزاقي وجود دارد که در روز حدود ۱۲تا ۱۵ ml بزاق ترشح مي کنند .

▪ کام سخت :

در سقف و وسط حفره دهاني شکافي طولي وجود دارد که به مجاري بيني باز مي شود .

▪ زبان :

زبان در پرندگان به صورت حنجري شکل بوده و داراي تيغه هايي در طرفين مي باشد اين تيغه در حرکت غذا به طرف حلق و مري نقش مهمي دارد . با توجه به اينکه پرندگان فاقد قدرت مکش در دهان خود هستند اين حالت زبان در تغذيه آنها موثراست . زبان در پرندگان حدود ۲۴ مکان چشايي دارد . اين تعداد در مقايسه با زبان انسان که ۹۰۰۰ عدد جوانه چشايي دارد نشان دهنده قدرت چشايي پرندگان است .

▪ مري ESUPHAGUS :

لوله اي است قابل انعطاف و عضلاني که از هر حلق تا پيش معده ادامه دارد . مري به ترتيب ازبيرون به داخل داراي لايه هاي زيرميباشد :

لايه سروزي – لايه عضلاني (طولي –حلقوي ) –لوله مخاطي . ماهيچه هاي طولي و حلقوي در انتقال غذا به چينه دان و پيش معده نقش بسيار مهمي دارند .

پرندگان در دهان خود فاقد عضلات حلقي –زباني و کام نرم هستند . به همين دليل عمل عبور غذا از دهان يک عمل سريع و ناگهاني است . به اين صورت که غذا از دهان عبور کرده و وارد مري مي شود . پس از آن دهانه مري بسته مي شود . سپس غذا توسط امواج پريستالتيک به چينه دان يا معده منتقل مي شود .سرعت اين حرکات در ماه حدود ۵/۱ سانتي متر در ثانيه است .

▪ چينه دان CROP :

مکان چينه دان در اواسط مهره هاي گردن قرار دارد . pH محتويات چينه دان اسيدي و حدوداً برابر ۵ است . چينه دان از اتصال يک طرفه مري به وجود مي آيد .

همچنين چينه دان توسط يکي از شاخه هاي اعصاب حرکتي عصب واگ تامين مي شود . اين عصب سرعت و کيفت و ميزان غذاي عبور داده شده به مري را کنترل مي کند .

چينه دان مکان ذخيره غذاي خورده شده توسط حيوان است و تاحدودي باعث نرم و مرطوب شدن غذا مي شود . در چينه دان عمليات هضمي بسيار کمي وجود دارد که آن هم توسط آميلاز موجود دربراق انجام مي شود . همچنين ميکروارگانيسم هاي موجوددر چينه دان هم موجب پاره اي تغييرات هضمي غذا در چينه دان مي شود . چينه دان در کبوتر منشا يک شيره سفيد ، تند و خوشبويي است که به جوجه هاي خود مي دهد .

▪ حفره شکمي THE BODYCORRITY:

پرندگان به مانند پستانداران داراي ديافراگم واقعي نيستند . حفره هاي بدن تا بخش خلفي کلوواک گسترش دارد . غشاي سروزي مانند پستانداران در حفره شکمي پرندگان وجود ندارد . اما هفت کيسه غشايي که ارتباطي بهسروز ندارند و اندامهاي حفره بدن را مي پوشانند .تعدادي کيسه غشايي شامل : دو کيسه جنب که شش هارا مي پوشاند ، يک کيسه پشت کبدي ، و دو کيسه کبدي که کبد را مي پوشاند و يک کيسه سفاقي که همه حفره شکم به استثناي کليه ها را مي پوشاند .

▪ معده THE STOMACHE :

معده در اغلب پرندگان به دو بخش تقسيم مي شود پيش معده يا معده غده اي PROVENTERICALUS که داراي ديواره نازک و دوکي شکل است و در سمت چپ حفره بدن قرار دارد .

کار اصلي ديگر حيوانات را در پرندگان پيش معده انجام مي دهد ( ترشح آنزيم واسيد ) .

محل اصلي اتصال پيش معده به مري مشخص نيست . در سطح داخلي پيش معده پرندگان برجستگي هايي ( پاپيلا ) وجود دارند اين برجستگي ها غدد ترشحي هستند که از طريق مجرايي ترشحات خودرا به داخل پيش معده مي ريزند . در پرندگان اسيد کلريدريک و پپسين از سلولهاي اصلي معده ترشح مي شوند .در صورتيکه در ساير حيوانات پپسين از سلولهاي اصلي و اسيد کلريدريک از سلولهاي جانبي ترشح مي شود .

عبور مواد غذايي از پيش معده به سرعت انجام مي شود به طوريکه بعد از ورود غذا و ترشح آنزيم و اسيد غذابه ميزان ناچيزي هضم شده واز پيش معده خارج مي شود و در واقع هنگاميکه مواد غذايي به همراه ترشحات پيش معده به سنگدان مي رسد هضم اصلي شروع مي شود .

حرکات موجي بخش پيش معده اي در پرندگان گرسنه حدود يک حرکت در دقيقه مي باشد .

معده فاقد اسنفکترهاي کارديا و پاپيلا مي باشد .

▪ سنگدان GIZZARD :

به اين قسمت معده ماهيچه اي يا معده حقيقي نيز ميگويند اندام سفت و به شکل عدسي محدب الطرفين ميباشد که در زير استخوان خواجي قرار دارد . که داراي ديواره ذخيم ماهيچه اياست . جنس اين عضلات از پروتئينمي به نام کراتين است .

اين بخش داراي دو جفت عضله قوي که نيرويي بسيار زيادي توليد مي کند محل اتصال معده ماهيچهاي به پيش معده نايحه بينابيني ( ايستموس ) قرار دارد . سطح داخلي ايستموس هيچگونه غدد ترشحيي و جين خوردگي ندارد .

ازبخش عضلاني کائولين (KOALIN) صورت مي گيرد که غشائي زرد يا قهوه اي مانند بالشتکي ( مخاطي ) که از تماس مستقيم اسيد و آنزيم و مواد غذايي با عضلات جلوگيري مي کند .

سطح اين مخاط به طور دائم در اثر تماس با اسيدها و آنزيم هاي گوارش ي و در اثر حرکات قبلي سنگدان پوسيده و کنده مي شود ولي دوباره ترميم مي شود .

▪ روده کوچک SMALL INTESTINE :

در يک پرنده بالغ متوسط حدود ۵/۱ متر طول دارد روده کوچک در حفره شکمي به وسيله پرئده سروزي ( سفاقي ) به نام روده بند ( مزانتر ) به حالت آويزان نگه داشته ميشود و شامل قسمت هاي زير است :

ـ دوازدهه DEUDENUM :

دوازده اولين بخش روده باريک است که دو مجراي لوزه المعده ترشحات خود را به درون آن مي ريزند . دوازده به شکل حلقه اي است که غده لوزه المعده در وسط حلقه قرار دارد . وبه اين حلقه اساساً LOOP OF DEADENUM مي گويند .

ـ ژژنوم JEJENUM :

به صورت قيفي اتصال يافته است که در انتهاي دوازده قرار دارد ودر بيضشتر پرندگان اهلي يک بخش اتصال يافته جنيني به نام ديورتيکول نکلMEKELSDIVERTICALUM در انتهاي ژژنوم قرار دارد اين ساختمان در جوجه ۶۰ درصد ، اردک ۸۰ درصد و غاز ۹۰ درصد قابل مشاهده است . اين ساختمان ناشي از تحليل کيسه زرده YOULK SAC مي باشد . نقش اين ساختمان به عنوان يک اندام لنفي است .

ـ ايلئوم ILEUM :

به طور مجاور و موازي به حلقه دوازده قرار دارد و به منفذ سکومي اتصال مييابد . سلول هاي جدار داخلي اين قسمت توانايي توليد يک سري از آنزيم ها را دارد بنابراين آنزيم هاي مربوط به روده کوچک در اين قسمت ترشح مي شود .

ـ روده هاي کور CECAE :

بين روده کوچک و بزرگ دو زائده کور وجود دارد که روده کور ناميده ميشود و طولي حدود ۱۴ تا ۲۳ سانتي متر دارد و در دو طرفراست روده قرار گرفته است . اين دو زائده محل اتصال روده کوچک به روده فراخ است . سوم قسمت انتهايي دستگاه گوارش از نظر هضم بوده و نقش کمي در جذب دارد و ازبافت ها و فلکولهاي لنفاوي که به آنها لوزه هاي سکومي CECA TOMSIL نيز مي گويند پوشيده شده است . سوم با دريچه هاي سکومي از روده کوچک جدا مي شود و در قسمت انتهايي و قدامي بدن قرار دارد .

ـ روده هاي بزرگ LARG INTESTINE :

عبارت است از يک روده راست و نسبتاً کوتاه که در يک پرنده بالغ حدود ۱۰ سانتي متر طول دارد . قطر آن دو برابر قطر روده کوچک است و انتهاي روده کوچک شروع شده و تا کلواک ادامه دارد . پرندگان به مانند پستانداران کلون ندارند و روده بزرگ محل جذب آب است .

▪ کلواک CLOACA :

توسط دو چين به سه قسمت تقسيم مي شود که عبارتند از:

۱) COPERODEUM

۲) PROCYUDEUM

۳) URODEUM

۱) کپرودئوم يک ساختمان آمپول مانند بوده و از يک طرف به رکتوم و از طرف ديگر توسط اولين چين کولواک به URODEUM متصل مي گردد . URODEUM توسطيک غشاي مخاطي مفروش شده است و ميزناي با دو منفذ در بخش پشتي ان باز ميشود در مجاورت اين دو برجستگي درپرنده نر مجراي ترشحي کانال دفران ودر پرنده ماده منفد واژن قرار دارد .

در قسمت خلفي URODEUM دومين چين کلواک قرار گرفته است که شروع پروکتودئوم را نشان مي دهد . در سقف پروکتودئوم يک شکاف عرضي وجود دارد کهبه درون بورس فابريسيوس باز مي شود PROSTODEUM در سوراخ مخرج يا VENT اختتام مي يابد که توسط دو اسفنکتر محافظت مي شود . اسفنکتر خارجي از نوع ارادي و از نوع عضله مختطت و اسنفکتر داخلي غير ارادي و از نوع عضله صاف مي باشد .

● غدد ضميمه دستگاه گوارش :

▪ کبد LIVER :

يکي از غدد ضميمه دستگاه گوارش بوده و وظيفه آن توليد صفراست و از لبهاي چپ و راست تشکيل شده است لب چپ منشور شکل بوده و از لب راست کوچتر است . قسمت خلفي ان توسط شياري به دو قسمت خلفي پشتي و خلفي شکمي تبديل مي شود . لب راست قلبي شکل است.

دو مجرا صفرا را از کبد به روده منتقل مي کند . مجراي سمت راست در مسير خود بزرگ شده و کيسه صفرا را مي سازد .

صفرا يک مايع نسبتاً چسبناک و زرد متمايل به سبز بوده و حاوي نمک هاي صفراوي است و کاملا قليايي است . صفرا آنزيم گوارشي ندارد . نمک هاي صفراوي شامل سديم ، پتاسيم ، تارکولات سديم ، پتاسيم گيليکو کولات مي شود .

▪ بورس فابيرسيوس BURSA OF FABRICIUS :

بورس فابيرسيوس يک اندام لنفاوي است و از يک لايه ديواره اي شامل ماهيچه هاي صاف و بافت مخاطي که غده اي و لنفاوي مي باشد تشکيل مي شود . اين غده از نظر فيزيولوژيکي قبل از زمان بلوغ رفته رفته تحليل مي رود ساختمان اين اندام به اندازه يک نخودبوده و در انواع پرندگان يافت مي شود و در همه ي آنها يکسان است .

دستگاه گوارش پرندگان

مطالب مشابه :

پاور پوینت زیست شناسی سال دوم دبیرستان

انیمیشن DNA

دستگاه گوارش پرندگان

نمونه سوالات فصل 5،6،7،8 زیست شناسی 1

شناخت انواع مزاجها

سوالات تست فصل اول زیست شناسی و ازمایشگاه 2