آموزش طرح آداب ومهـــارت های زندگــــی (طرح کرامت)

مقدمه:

ولقد کرمنا آدم .......... (ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم) انسان موجــودی گرامی داشته شده است ، زیرا خداوند تبارک و تعالی در خلقت او چنین اراده کرده و با توجه به آیات قرآن روح الهــی منشا ء کرامت انسان به شمار می رود : فاذا سویته ونفحت من روحی فقددو له ساجدین  (چون تمامش کردم و در آن روح خود دمیـــدم سجده کنان بر او به خاک بیفتد). از این رو انسان به لحاظ داشتن این گوهر الهــی واجب التکریم است و در وهله نخست خالق هستی خود به اکرام او پرداخته است و همگان نیز موظف به تکریم او شده اند : پیامبر گرامـی فرموده است : کسی که برادر خود را گرامی دارد در حقیقت خدا را گرامی داشته است . و تمامی انسان ها در قبال کرامت

خود مسئولند. امیر مومنین علی (ع) می فرمایند: بنده ی دیگری مباش که خداوند تو را آزاد آفریـده . از این رو هـــر انسانی مکلف است مایه های کرامت خود را پاس بدارد تا بتواند مورد تکریم خدا و بندگان باقی بماند و هم خود را به سر منزل مقصود خلاقیت یعنی خلیفه الهی برساند. برای این منظور لازم است هر انسانی در دو جهـت به

 تلاش و مجاهده بپردازد :

 1-با دوری از لئامت ها و ذلالت ها ، روح خود را از گزند هر نوع پستی مصون داشته و خویشتن را از آلوده شدن به آفت های ضد کرامت مبرا سازد .

 2-با پرداختن به فضایل و رفتارهای مطلوب و ایجاد فرصت های مناسب برای یادگیری آداب و مهارتهای زندگــی مناسب با ارزشهای دینی دامنه ی کرامت خود را توسعه داده و آن را به همه ی روابط و رفتـار های خود گسترش دهد.

 بنا براین برای ایجا د زمینه های کسب و ارتقا ء کرامت انسانی نظام آموزشی باید با تدارک برنامــه های مناســـب مهارتهاو توانمند یهای مورد نیاز را در دانش آموزان فراهم نماید . با عنایت به اینکه از منظر بسیاری از صاحب نظـر ان مهارتهای زندگی دارای تعاریف متفاوتی بوده و دسته بندیهای مختلفی ارائه شده است ( نظیر مهارتهای مربوط به امرار معاش مهارتهای مراقبت از خود ، مهارتهایی برای پرداختن به موقعیت های پر خطر زندگی و سایر مهارتهایی نظیر خود آگاهی ، همدلی، ارتباط بین فردی،حل مسأله و ...)نظام های مختلف آموزشی در سایر کشورها هر یک متناســـب با شرایط و موقعیت های فرهنگی ،اجتماعی ،سیاسی و اقتصادی و...برنامه ها و فعالیت های خاصی را طراحی و اجرا می نمایند.

تاريخچه اجراي طرح

 •        مباني نظري طرح توسط زنده ياد دكتر رجبعلي مظلومي با استنــاد به كتاب خصال شيخ صدوق تحت عنوان مدارج تربيت منطقــــي در سال تحصيلي 72-1371 تدوين شده است.

 •        در سال تحصيلي 73-1372 با آماده شدن برنامه اجرايي در پايـه اول مدارس ابتدايي در مراكز استانها اجرا شد .

•        در سال تحصيلي 74-1373 در پايه هاي اول و دوم در تمام مناطق اجرا شد

•        در سال تحصيلي 75-1374 در پايه هاي اول ، دوم و سوم  اجــرا شد

•        و از سال تحصيلي 76-1375 در پنج پايه در کل کشـور به اجرا درآمد

•        در سال تحصيلي 77-1376 به 10 درصد مدارس تســــري داده شد

•        و هم اكنـون در بيش از 50 درصد مـــدارس اجـــــرا مي شود

ضرورت اجرای طرح:

کرامت و ارزش های والای انسانی"به خاطر فطری بودن ،در ادیان و مذاهب دیگر و همچنین در کشورهایـی که حتی با حاکمیت دنیاگرایی و بی دینی اداره می شوند،دارای اهمیت بسزایی است.اما نظام جمهوری اسلامـی که مبنای تعلیمات خود قرار داده و دراصل دوم قانون اساسی آمده که :جمهوری اسلامی نظامی است بر پایه ایمان به:

 1-خدای یکتا "لااله الاالله"و اختصاص حاکمیت و تشریع به او،لزوم تعظیم در برابر امر او

2-وحی الهی و نقش بنیادی آن در بیان قوانین

3-معاد و نقش سازنده ی آن در سیر تکاملی انسان به سوی خدا

4-عدل خدا در خلقت و تشریع

5-امامت و رهبری آن در تداوم انقلاب اسلامی

6-"کرامت و ارزش والای انسانی "و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خدا.

همان طور که ملاحظه می شود از"کرامت و ارزش های انسانی"بعداز احصای "پنج اصل اعتقادی "به عنوان ششمین پایه ی ایمانی سخن به میان آمده است.بنابراین به لحاظ اهمیت موضوع کرامت انسانی و ارزش های مربوط به آن ،باید در سیستم آموزش و پرورش جایگاه ویژه ای را جهت کسب ارزش ها و مهـــارت ها و ارتقاء توانمندی ها به نحوی که دانش آموزان احساس شایستگی نمایند فراهم نمود. وموارد ذیل از جمله خـــلا هایی است که ضرورت پرداختن به آموزش آداب ومهارتهای زندگی را مورد تاکید قرار می دهد

1-توجه به کرامت انسانی با استناد به آیات وروایات.

2-یافته های علوم تربیتی وروانشناسی در خصوص توجه به کرامت انسانی.

3-وجود مشکلات اجتماعی (اعتیاد-خشونت-اختلالات رفتاری ورفتار های ضد اجتماعی و... )

4-توجه به رشد همه جانبه شخصیت به ویژه ابعاد اعتقادی-اخلاقی- عاطفی- و...

اهداف طرح:

اهداف کلی:

 1-زمینه سازی برای تقویت بینش و مهارت دانش آموزان جهت رشد و توسعه کرامت خویش و بروز قابلیت های کرامتی.

 2-تقویت روحیه ی دانش آموزان مبنی بر تکریم دیگران

3-زمینه سازی برای تکریم دانش آموزان در محیط های خانه و مدرسه

4-ارتقای توانمندی های دانش آموزان برای زندگی فردی و اجتماعی متناسب با ارزش های اسلامی

5-تکریم دانش آموزان به عنوان انسانهای واجد ارزش وروح الهی در خانه ومدرسه

اهداف جزیی

1-اهداف جزیی همان واحد کار ها می باشد

مراحل اجرای طرح:

1- مجریان محترم توجه داشته باشند هر واحد کار از دو بخش نخست شامل اهداف و مبانی می باشد که به منظور افزایش آگاهی و دانش همکاران در خصوص مفهوم و ارتباط آن با مهارت مورد نظر گرفته شده که صرفا برای مطالعه همکاران می باشد و در بخش دوم شامل شیوه کار با دانش آموز است که معلم می تواند متناسب با زمان در طول هفته در لابه لای برنامه درسی یا سایر اوقات اجرا نمایند .

 2- از جمله عوامل موفقیت اجرای هر طرحی در مدرسه ، وجود هماهنگی لازم بین عوامل انسانی مدارس می باشد وقتی مباحث تئوریک ( کرامت ) در دستور کار مدرسه ای قرار می گیرد دانش آموزان انتظار دارند نمونه و الگوی مناسب" نفس کریم" را در محیط آموزشی خود در وجود معلمان و سایر مسئولان مدرسه مشاهده نمایند و هرگز شاهد مناظر ضد کرامتی در روابط بین آنان با دانش آموزان و اولیا و حتی خودشان نباشند ، لذا انتظار می رود در مدارس مجری طرح، موضوع

در جلسات شورای معلمان و انجمن اولیا و مربیان و ... مطرح گردیده و از آنان تقاضا می شود که در مواقع مناسب و

حساس به ایفای نقش پرداخته و دانش آموزان را در نیل به اهداف طرح به صورت عینی ، یاری نمایند.

3- لازمه اجرای موفق هر فعالیت آموزشی آمادگی ذهنی دانش آموزان برای پذیرش موضوع و مشارکت فعال او در فرآیند یادگیری می باشد و اگر چنانچه آمادگی روحی و روانی مناسب و رغبت و انگیزه ی کافی در متربیان وجود نداشته باشد تلاش مربیان راه به جایی نخواهد برد . بنابراین لازم است در به کار گیری شیوه ها و طرح مباحث ، حالات دانش آموزان آمادگی روانی و روحیه پذیرش آنان از نظر ذهنی و عاطفی و شرایط مناسب زمانی و مکانی ، مورد توجه قرار گیرد.

4- امروزه به کا گیری شیوه های "فعالیت محوری " " دانش آموز محوری " و مشارکت دانش آموزان در فرایند یادهی و یادگیری از بدیهیات امر تعلیم و تربیت به شمار می رود و همانطور که در محتوای واحد کار ملاحظه خواهید

فرمود تا حد المقدور در کلیه ی شیوه های اجرایی این روش ها به انحای مختلف مورد عنایت بوده است . لذا از همکاران گرامی انتظار می رود به هنگام اجرای فعالیت به این تکته توجه نموده ، وهر کارو فعالیتی که انجام آن به صورت فردی و گروهی از عهده دانش آموزان بر می آید ، مسئولیت آن را به دانش آموزان واگذار نمایند و خود به طور غیر مستقیم و یا مستقیم به راهنمایی و هدایت آنان بپردازند.

 5- توجه به انتقادات و پیشنهادات دانش آموزان ، اولیای محترم ، همکاران بزرگوار و جمیع کسانی که نظرات تعیین کننده ای را در راستای تقویت مبانی و شیوه های اجرایی می نمایند می تواند ما را در اجرای موفق طرح کمک نماید لذا با به کار گیری ابزار مناسبی در جمع آوری نظریات سازنده افراد موثر اقدام شود.

 6- همکاران عزیز توجه داشته باشند که ترتیب قرار گرفتن واحد کار در این کتاب نشان دهنده ی نوعی اولویت در اجرا می باشد و اگر چنانچه با تشخیص مجری محترم شرایط لازم برای اجرای یک واحد کار در زمان مشخص شده فراهم نباشد می تواند واحد کار را بدون رعایت ترتیب آنها به اجرا در آورد.

7- برای اجرای هر واحد کار تعدادی فعالیت ارائه شده است ، شما می توانید متناسب با شرایط کلاس و زمان یک یا چند فعالیت را در طول هفته اجرا نمایید. ( تنوع فعالیت ها در هر واحد به منظور انعطاف پذیری در برنامه و پر بودن دست معلم می باشد و به معنای اجرای همه فعالیت ها نمی باشد . )

 8- از آنجا که همکاری اولیا دانش آموزان و هماهنگی آنان در اجرای طرح نقش تعیین کننده ای دارد، لازم است در یکی از جلسات اولیه سال تحصیلی ، انتظارات مربوط به اجرای طرح با آنان در میان گذاشته شده و نسبت به مسایل توجیه شوند لذا به اولیای محترم دانش آموزان باید حداقل در باره ی موارد زیر اطلاع رسانی گردد.

الف-اهداف کلی طرح و هدف از اجرای هر یک از واحد کار ها

ب- نوع و شکل همکاری مادی و معنوی اولیا در ارتباط با اجرای طرح ( نه فرزند خویش )

9- آشنایی و تسلط مجریان عزیز با مبانی و اهداف طرح و غنی سازی شناخت و آگاهی خود از معارف مربوطه و همچنین عمل به توصیه ها به ویژه پای بندی محکم و دقیق به صفات و دستوراتی که در جریان اجرای طرح و ایجاد آن در رفتار دانش آموزان هستم از لوازم و فرایض این طرح می باشد و در هر یک جمله اگر می خواهیم متربی ما واجد " نفس کریم " باشد ، نخست همه ی ما در سطوح مختلف اعم از برنامه ریزان و مسئولان و مجریان باید به زیــــور " کرامت نفس " آراسته باشیم.

شيوه هاي كار با دانش آموزان ( فعاليت ها )

•         شامل انواع فعاليت هايي هستند كه دانش آموزان با هدايت غيرمستقيم و يا مستقيم مجري انجام  مي دهند و در حقيقت اصلي ترين مرحله اجراي طرح اجرايي شيوه ها هستند كه شامل موارد زير   مي باشد .

•         قصه خواني

•         بحث و گفتگو

•         شعرخواني

•         تكميل برگ شكوفه

•         نقل خاطره

•         اجراي مسابقه و بازي

•         تحقيق و پژوهش

•         زنگ تفريح

•         ايجاد نمايشگاه  و.. 

دستورالعمل اجرایی طرح:

•         تهيه طرح اجرايي ( تلفيق موضوعات كرامت با موضوعات كتب درسي يعني مشخص كردن اينكه محتواي هر واحد كار تكميل كننده كدام موضوع و كجا قابليت اجرايي دارد )

•         با مديريت مطلوب زمان فرصت لازم را براي اجراي طرح در خلال تدريس موضوعات درسي را فراهم نمايد

.         ( تهيه برنامه جدول زماني )

•         ايجاد هماهنگي لازم بين عوامل انساني مدرسه وطرح موضوع در جلسه شوراي معلمان

•         ( تعاملات معلمان توأم با احترام باشد )

•         آموزش اوليا دانش آموزان به منظور مشاركت و همكاري و هماهنگي آنان در اجراي طرح

•         توجه به اينك نكته كه هر واحد كار از دو بخش تشكيل شده است . بخش اول اهداف ومباني و بخش دوم شامل شيوه هاي كار با دانش آموزان – قسمت اول براي مطالعه معلم و قسمت دوم براي اجرا

•         زمان اجراي اين طرح در طول هفته در لابلاي  برنامه هاي درسي مي باشد.

•         ترتيب قرار گرفتن واحد كار به معناي الزام در اولويت اجرا نمي باشد فلذا اجراي هر واحدكار با تشخيص مجري مي باشد.

•         براي اجراي هر واحد كار تعدادي فعاليت ارايه شد مي توان متناسب باشد با شرايط كلاس و پذيرش و درك دانش آموز يك يا چند فعاليت را در طول هفته اجرا نمود .

•         توجه به رهنمودهاي برگزاري جشن اختتاميه ( ويژه مديران و معلمان )

•         فرم پيشنهادي ارزيابي عملكرد مجريان ( ويژه مديران )

•         فرم پيشنهاد گزاش كار

مفاهیم منتخب آموزش آدابومهارت های زندگی اسلامی ( طرح کرامت) در پنج پایه دوره ی ابتدایی

فرم ارزیابی عملکرد مجریان طرح آموزش آداب ومهارت های زندگی اسلامی