واژگان ترکی مربوط به عید نوروز

اشاره : در زبان تركي واژگان بسياري دربارة آداب و رسوم عيد نوروز یا یئنی گون وجود دارد كه در اينجا ابتدا برخی لغات مربوط اعیاد ترکی آورده شده است. سپس تنها واژگاني آورده شده كه واژة «بايرام » در آنها آمده است.

بسیاری بر این باورند خود کلمهنوروز(نو+روز) ترجمه شده مفهوم (یئنی+ گون) ترکی می باشد، چون در کلمه " نو روز " بر خلاف قواعد زبان فارسی،صفت قبل از اسم آمده و احتمال ترجمه شدن این کلمه را می افزاید. بنا بر تحقیقات انجامشده علت گسترش این کلمه فارسی در حالی که کلمات متعددی در زبان ترکی و ملل ترکدنیا برای نامیدن این مراسم موجود بوده است را وام گیری زبانی واژها، در هم تنیدهشدن بسیاری از فرهنگ ها در این منطقه بیان می شود.عيد نوروز، عيد باستاني تركان و روز آغاز بهار است. زیباترین و قدیمی ترین روز برای سپاسگذاری از خداوند. روز خروج ترکان از ارکنه قون. آیینی که در نقطة مشترک فهم، اندیشه و رفتار ترکان جای گرفته است. قدیمی ترین مراسم ترکی که مفاهیم طبیعت، خدا و انسان را در محدودة دینی گؤگ ترک ها یعنی باورهای شمنی و قامها در برمی‌گرفت.

عید نوروز در میان ترکان که بانی این عید باستانی هستند، با نام های مختلفی چون: یئنگی گون، ارگنه قون، نوروز، سلطان نوروز، باهار بایرامی، اولوسون اولو گونو، مره که، قوجا بایرام، شکر بایرام، یاز بایرامی، سلطان بایرام، جیلقایاق، ایل باشی، بوزقورد، چاغان، دیریلیش، ارکین گون، قورتولوش گونو، گون دونومو، ایلک یاز بایرامی، مرکس، مصیر بایرامی، میرام، نئوروز، نوی-نوز، سلطان مئوریز، ته زه ایل، اولوس گونو، یوروک بایرامی و... نامیده می‌شد. بعدها در زمان دولت های ترک مسلمان در ایران مانند غزنویان و سلجوقیان، نام یئنگی گون، جای خود را به « نوروز » داد.

برخي از كلمات مربوط به آئينها و اعياد مردمي تركان :

تٶره Törə): ) : آئين

گٶره نك : (Görənək) : آداب

توي : (Toy)، شٶله ن:Şölən، دويون : Düyün، سور : Sür : جشن

يئيگون : (Yeygün) : جمعه

گله نك : ( Gələnək) : رسوم

شنليك : (Şənlik) : شادماني

بايرام : (Bayram ) : عيد

تٶره ن : ( Törən) : مراسم

قوناقليق : Qonaqlıq)) : مهماني

بٶيوك چلله : ( BöyükQırxc )، قيرخجا : Qırxca : چلله بزرگ، اول دی ماه تا دهم بهمن ماه

كيچيك قيرخجا : Kiçik Qırxca)) : چیلله كوچك، ٢٠روز اول چلله كوچك

بالا قيرخجا : Bala Qırxca) ) : ٢٠روز دوم چلله كوچك

بوز قيرخجا :Qırxca Boz) ) : یازده بهمن تا سی بهمن

اودگونو سورو : (Odgünü Sürü ) : چهارشنبه سوري،آخرين چهارشنبه، كلمه “سور” كلمه اي تركي به معني جشن است كه به زبان فارسي نيز وارد و با كلمات “سورسات- سويورسات” و “ سويورقا-سيورغا ” و … همريشه است.

سئيران گونو : ( Seyran Günü ) : سيزده بدر، ١٣ فروردين

چئلله یا یلداگئجه سي : (Yəlda Gecəsi ) : شب چیلله، (اول دي). يلدا كلمه اي سرياني – سامي است منشا سرياني-آرامي از سوريه فعلي دارد. برخي از عناصر اين سنت مانند : هندوانه و خربزه خوردن در شب چئلله منشاء تركي داشته از سنت" Hansıx " تركان باستاني اويغور گرفته شده است.

اوروجلوق بايرامي : (Orucluq Bayramı ): عيد فطر (رمضان)، عيدي اسلامي - عربي

آداق بايرامي : (Adaq Bayramı ) : عيد قربان، عيدي اسلامي-عربي

یئنی گون : روزنو، ارگه نه قون : اول فروردين، اره گون:Ərgənə Qon) )، به تركي ارگه نه : Ərgənə : آريقينا : Arınqa : به معني معدن و يا كوهپايه، قون :Qon ، به معني محل سكونت است. در ميتولوژي ترك، ارگه نه قون موطن اوليه تركان جهان است . معادل ارگه نه قون در ميتولوژي مجاري “ اٶرئك هون : Örek Hun” به معني وطن باستاني است.

واژگان ترکی مربوط به عید نوروز که کلمه بایرام در آنها بکار رفته است :

آنالار بایرامی: (Analar bayramı) : عید مادر. روز مادر.

اوْروج بایرامی: (Oruc bayramı) : عیدفطر.

اوزوت بایرامی : (Üzüt bayramı) : مراسم یا آیین های سوگواری که در عرض چهل روز پس از مرگ کسی برای وی برپا کنند.

اولو بایرام : (Ulu bayram) : عید بزرگ. عید فطر.

اولوق بایرام : (Uluq bayram) : عید بزرگ. عید فطر.

ایل بایرامی : (Il bayramı) : عید نوروز.

بایراشماق: (Bayraşmaq) : باهم جشن گرفتن.

بایرام : (Bayram) جشن. عید. خوشحالی. خوشبختی. شادی. زیبایی. نوعی از پارچة ریسمانی که شبیه به متقالی عراق امّا از آن نازکتر است. به صورت بهرام و پدرام وارد زبان فارسی و به صورت «بیرام» وارد لهجة سوری زبان عربی و به صورت Bairam وارد زبان انگلیسی شده است.

بایرام آشی : (Bayram aşı) طعامی که ثروتمندان در اولین روز عید به مردم بدهند.

بایرام آغاجی : (Bayram ağacı) : درخت عید، بایرام آغاسی، کسی که دیر به دیر به دیدار دوستان برود.

بایرام آلایی : (Bayram alayı) : مراسم عیدانه سلطنتی.

بایرام آیی : (Bayram ayı) : ماه اسفند. ماه شوال.

بایرام اوزری : (Bayram üzəri) : بایرام اوستو، موسم عید.

بایرام اولدوزو : (گیا)(Bayram ulduzu) : ستارة کریسمس. از نظر ظاهری شبیه حسن یوسف است.

بایرام اویلوق : (Bayram uyluq) : قسمتي از ران، نيمة كوچكتر و پايين‌تر ران. (گویش قشقایی).

بایرام باسدی : (Bayram basdı) : ناراحتی معده بر اثر پرخوری عید. (گویش قشقایی).

بایرام بیگی : (Bayram bəyı) : کسی که دچار ناراحتی شده و با هر بار آروغ زدن، بوی بدی از دهانش بیرون آید.

بایرام سئیران : (Bayram seyran) : روزهای مهم. گاهی.

بایرام سوئیتاسی: (Bayram soitası) : رقص آذربایجانی.

بایرام قاری : (Bayram qarı) : برف نوروزی. در آذربایجان و خراسان خوش یمن است و آن را رمز فراوانی و برکتدانند.

بایرام قوْچو : (Bayram qoçu) : قوچ قربانی که از طرف خانوادة داماد برای عروس فرستاده شود.

بایرام گون : (Bayram gün) : جمعه.

بایرام هاواسی : (Bayram havası) : حال و هوای نیکو.

بایرام یئری : (Bayram yeri) : محل بازی کودکان در عید.

بایرام یئمیشی : (Bayram yemişi) : چرز.

بایراما : (Bayrama) : جشن. شادی. جشنواره.

بایراماق : (Bayramaq) : جشن گرفتن. درخشیدن.

بایرامجاق (جان) : (Bayramcaq) : جغد. بوم.

بایرامجالیق : (Bayramcalıq) : ترشیدگی معده. ترشح معده. هدایایی که در عید به کودکان بدهند.

بایرامجیق اوْلماق : (Bayramcıq olmaq) : بر اثر پرخوری در مراسم عید باد کردن.

بایرامچی : (Bayramçı) : کسی که برای عید دیدنی بیاید.

بایرامچیلیق : (Bayramçılıq) : هدیة نوروزی دختر نامزد.

بایراملاشما : (Bayramlaşma) : عیددیدنی.

بایراملاشماق : (Bayramlaşmaq) : دید و بازدید کردن در ایام عید. عید دیدنی کردن. به هم تبریک گفتن.

بایراملیق : (Bayramlıq) : عیدی. هدیة عید. مخصوص عید. عیدانه. مالیاتی در گذشته که به مناسبت عید نوروز و عید قربان به نفع خان اخذ می‌شد. آرایش. زینت.

توْی بایرام : (Toy bayram) : مجلس سرور و شادمانی.

دلی بایرام : (Dəli bayram) : خل و چل. دیوانه.

شکر بایرامی : (Şəkər bayramı) : عید نوروز. عید بزرگ. ← ایل بایرامی.

قارا بایرام : (Qara bayram) : اولین نوروزی که پس از فوت شخصی فرا می‌رسد و خانواده آن را جشن نمی‌گیرند.

قوْجا بایرام : (Qoca bayram) : عید نوروز. ← ایل بایرامی.

گؤز بایرامی : (Göz bayramı) : عید قربان.

یاز بایرامی : (Yaz bayramı) : عید بهار.

واژگان ترکی مربوط به عید نوروز

مطالب مشابه :

عید قربان مبارک

تبریک عید سعید قربان

عید غدیر

واژگان ترکی مربوط به عید نوروز

شعری درباره عید سعید قربان به زبان کُرمانجی

اس ام اس های عاشقانه به زبان انگلیسی با ترجمه فارسی | اس ام اس انگلیسی

عید قربان دریچه ای به سوی ولایت امیرالمومنین

تشکر و تبریک

اس ام اس های عاشقانه به زبان انگلیسی با ترجمه فارسی | اس ام اس انگلیسی