فیلم سینمایی “آینه‌های روبه‌رو”، فراتر از یک فیلم

یک فیلم آموزشی یا تبلیغاتی خوب. فیلمی که مشخصاً با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه درباره یک موضوع خاص ساخته شده، امّا در این سطح باقی نمانده و با خلق موقعیت‌ها و شخصیت‌های جذاب، گاهی وارد حوزه‌هایی شده که سازندگانش آگاهانه از ورود به آن‌ها اکراه داشته‌اند. دارم درباره فیلم آینه‌های روبه‌رو صحبت می‌کنم. فیلمی که آشکارا فرهنگ‌سازی در زمینه برخورد به تِرَنس‌ها (کسانی که در زمینه هویت جنسی خود دچار تردید هستند و راه خروج از بحران برای‌شان تغییر جنسیت است) را هدف گرفته است.

رعنا شخصیت اصلی فیلم زنی است که مثل بیشتر افراد جامعه وضعیت دختری که خواهان تغییر جنسیت است برایش قابل‌درک نیست، امّا بعد از آشنایی اتفاقی‌اش با آدینه که نیاز به تغییرجنسیت دارد و رابطه دوستی عمیقی که بین‌شان به وجود می‌آید، از یک موضع انسان‌دوستانه موقعیت او را می‌فهمد و می‌کوشد این درک را به پدر مستبد آدینه نیز منتقل کند. در پایان فیلم، او یک‌تنه به خانه پدر آدینه می‌رود و او را نصیحت می‌کند و از او می‌خواهد از رفتار مستبدانه اش دست بردارد. در این سطح، فیلم پیامی برای جامعه دارد که با توجه به شخصیت قابل‌باور رعنا به اندازه‌ای موثر و خوب از کار در آمده است که حتی باعث می‌شود برخی مناسبات باورناپذیر و غیرمنطقی فیلم چندان به چشم نیایند (مثلاً نشان ندادن موضع داماد و خانواده‌اش نسبت به این ازدواج اجباری). امّا، گفتم، فیلم در این سطح باقی نمی‌ماند.بهترین فصل فیلم از نظر من سفر جاده‌ای دو زن به سوی کجور است و احساس ابهام‌آمیزی که رعنا نسبت به زن یا مرد بودن آدینه پیدا می‌کند و بعد از آن صدای دو شخصیت که روی تصویر جاده‌های شمال داستان زندگی خود را برای هم تعریف می‌کنند. بازی شایسته ایرانی بیننده ناآشنا با او را حقیقتاً در مورد زن یا مرد بودن بازیگر نقش آدینه به تردید می‌اندازد. در این بخش، بیشتر از خلال بازی‌ها، می‌توان دید که چگونه رعنا از این ابهام احساس وحشت می‌کند. آدینه به عنوان زن رفتاری به شدّت پسرانه دارد و به عنوان پسر، رفتاری زنانه. جای چنین بشری در مناسبات تعریف شده اجتماعی ما که همه چیزش بر اساس دو جنس و جدایی مطلق آن‌ها از هم قرار گرفته است، کجاست؟ ترنس‌ها نمونه‌های انسان‌هایی هستند مرز مطلق بین نر و ماده را به هم می‌ریزند و از این بابت ترسناک می‌نمایند. می‌خواهیم انکارشان کنیم. در دوستی بین آدینه و رعنا هم نوعی ابهام وجود دارد. سازندگان فیلم چنان که در یک مصاحبه مفصل گفته‌اند تاکید دارند که هیچ علاقه‌ای از نوع رابطه عاطفی بین زن و مرد میان این دو وجود ندارد، امّا بین رابطه عاشقانه و دوستی ساده هم مرزها آن قدر قاطع نیست. نفس پافشاری فیلمنامه‌نویسان بر این امر حکایت از این می‌کند که آن‌ها بسیار نگران چنین رابطه‌ای بوده‌اند. در پایان ، از حاشیه صوتی فیلم می‌فهیم که شوهر رعنا که از زندان بیرون آمده، با وجود این که رعنا همه چیز را برایشرتعریف کرده، نمی‌تواند رابطه زنش با آدینه را هضم کند.

هنرِ آینه‌های روبه‌رو این است که موقعیت‌ها را چنان زنده به تصویر کشیده که علاوه بر روشنگری درباره یک معضل اجتماعی ، توانسته است در سطح روانشناسی شخصیت‌ها، پرسش‌های اساسی‌تری نیز درباره اضطراب جامعه از به هم ریختن هنجارهایش مطرح کند.

عکسهایی از فیلم "آینه های روبرو"