سیرتاریخی صنعت رشتی دوزی در گیلان

روفرشي زنانه

حفريات باستان شناسي در نقاط مختلف گيلان مخصوصاً تالش گوياي پيشرفت صنايع دستي در گيلان و آشنايي عميق آنان با رمز و راز هنرهاي دستي دوران ماقبل تاريخ است. مي توان ادعا کرد که در دو يا سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح گيلانيان نه تنها با صنايع دستي آشنايي داشتند، بلکه در اين رشته به مرحله ي کمال نيز دست يافته‌اند

به عقيده ي برخي از محققان قدمت اين صنعت به سال هاي 550 تا 330 قبل از ميلاد مي رسد.کشف قطعاتي از مليله دوزي و قلاب دوزي در منطقه لولان طي حفريات باستان شناسي و انتساب اين قطعات به دوره ي هخامنشي صحت اين نظريه را تاييد مي کند

به احتمال زياد نخستين دست ساخته هاي گيلانيان نيز مانند ساير نقاط از سنگ و استخوان حيوانات بوده و شايد همزمان با آن ها وسايلي نيز از پوست و پشم حيوانات تهيه شده است.کمترين فاصله ها با آن دوران 12000 سال مي باشدکه مربوط به عصر حجر مياني است

ناصر خسرو جهانگرد معروف ايراني در سفرنامه ي خود اشاره به خياباني در اصفهان دارد که به نام قلاب دوزان يا مطرزکاران معروف شده است. مارکوپولو ونيزي نيز از مهارت و ظريف کاري زنان شهر کرمان و قلاب دوزي کردن پارچه هاي ابريشمين با اشکال پرندگان و حيوانات و... شرحي نوشته است. بعضي از جهانگردان اروپا در قرن نهم و 11هجري نمونه هايي از قلاب دوزي ايران ديده اند که بيان آن ها، کاملا گفته ي ناصر خسرو و مارکو پولو را تاييد مي کند.

یاکوب ادوارد پولاک اتریشی در سفرنامه ی خودبه گیلان چنین نقل می کند:«قلاب دوزی در رشت واقع در ساحل دریای خزرقدری ابریشم فراهم می شود و هم چنین قلاب دوزی های تمیز و هنر مندانه ای روی پارچه تولید می کنند.

مادام کارلا سرنا، جهانگرد ایتالیایی نیز در سفرنامه خود چنین می نویسد:«صنعت عمده ی شهررشت عبارتند از قلاب دوزیهایی روی ماهوت که توسط مردان دوخته می شود و هر متر مربع این کارزیبا، چهار تومان(چهل فرانک) قیمت دارد، بهایی که دو برابر قیمت یک فرش خوب است.

از سده ي دهم هجري قمري، مقارن با سلنطت شاهان صفوي در ايران و الحاق گيلان به حکومت مرکزي، جسته و گريخته در تاريخ کشورمان از اين هنر ياد شده است. اين نوع پارچه هاي قلابدوزي شده به رسم تحفه و ارمغان از طرف واليان و حاکمان وقت به دربار فرستاده مي شد

هم اکنون تعدادي از رشته هاي صنايع دستي و هنرهاي سنتي در استان گيلان رايج است که مهم ترين آنها شامل قلاب دوزي، صنايع دستي مستظرفه چوبي، چادر شب بافي، حصير بافي،گليم بافي، مرواريد بافي، پوشاک سنتي، نمد مالي، توليدات پشمي، سفالگري، سراميک سازي، چاروق و چموش دوزي و...است.

با توجه به بلوغ هنر و صنايع دستي گيلان در دوره هاي باستان مخصوصا در صنعت توليد و بافت انواع پارچه ها و نيز مهارت و استادي صنعتگران معاصر گيلان در کار قلاب دوزي بايد اين استان را از مراکز بسيار قديمي صنعت مزبور به شمار آورد.

قلا بدوزي هنري است که زماني در گيلان رواج بسيار داشته است و راسته اي به نام قلاب دوزان مشهور بوده است که آن را راسته ي قلاب دوزان يا علاقه بندان مي ناميدند .

در دهه هاي اخير شهر رشت با دارا بودن کارگاه هاي متعدد قلاب دوزي و استادان ماهر، بزرگترين مرکز صنعت قلابدوزي ايران محسوب مي شد. ولي در سالهاي اخير کارگاه هاي قلاب دوزي يکي پس از ديگري تعطيل شد و استادان ماهر اين رشته دست از کار کشيدند. مهمترين علل اين ضايعه را بايد در کمبود مواد اوليه، افزايش سرسام آور قيمت ها، پايين بودن دستمزدها،کاهش تقاضا و بالاخره از دست دادن استادان قديمي جستجو کرد. اکنون در شهر رشت تعداد انگشت شماري کارگاه قلاب دوزي وجود دارد و در گوشه و کنار گيلان نيزبرخي از زنان به تفنن نقشي بر روي پارچه مي اندازند .

استاد رشتي دوز

از بزرگترين و مهمترين اساتيد اين صنعت دستي برادران فرودي هستند. در سال 1332 شهرداري گيلان استاد حبيب فرودي را به عنوان هنرمند قلاب دوزي انتخاب کرده تا براي مقبره ي بوعلي سينا پرده ي قلاب دوزي آماده کنند که کار ايشان باعث سربلندي هنرمندان گيلاني است. از ديگر اساتيد اين رشته، استاد حسین رشتی، استاد عباسعلي بي پناه، استاد عباس حافظي و خانم مهين سليمي هستند.

برگرفته از مقاله :

تبيين جايگاه صنايع دستي در توسعه ي گردشگري استان گيلان
مطالعه ي موردي: صنعت رشتي دوزي(قلاب دوزي)
نویسنده: مریم واقف

سیرتاریخی صنعت رشتی دوزی در گیلان

مطالب مشابه :

قلابدوزی رشت ( رشتی دوزی )

بانوی هنرمند اهل انزلی، نشان مرغوبیت صنایع دستی یونسکو را کسب کرد

رشتی دوزی بازتاب زیبایی های هزاررنگ گیلان

رودوزی‌های سنتی

توجه توجه

سیرتاریخی صنعت رشتی دوزی در گیلان

مقاله هنر خاتم

استان گیلان

تبيين جايگاه صنايع دستي در توسعه ي گردشگري استان گيلان مطالعه ي موردي: صنعت رشتي دوزي(قلاب دوزي)

معرفی صنایع دستی استان گیلان